12 minute read
Bodemenergiebeleid werkt averechts
Bij de energietransitie voor de gebouwde omgeving is een grote rol weggelegd voor bodemenergie. Maar er is ook een bodembeschermingsopgave. In de praktijk lijkt die de energieopgave meer en meer in de weg te zitten. Goedbedoelde eisen die gemeenten stellen aan vooral gesloten bodemsystemen werken veelal averechts.
Om aantasting van bodem en ondergrond en het gevaar van bodemverontreiniging door de aanleg van bodemenergiesystemen zoveel mogelijk te voorkomen, komen we in de praktijk meer en meer onderstaande voorwaarden tegen die gemeenten stellen aan met name gesloten bodemwarmtewisselaars. Die hebben vaak een averechts of onbedoeld effect, zo blijkt.
Advertisement
Minimale onttrekkingscapaciteitleidt tot groter milieurisico en hoger energiegebruik
Voorwaarde: Een onttrekkingscapaciteit van tenminste 50 kWh per meter bodemwarmtewisselaar wordt gevraagd om per aansluiting het aantal meters bodemwarmtewisselaar te beperken. Effect: Een verhoogde kans op bodemverontreiniging door de noodzakelijke toepassing van antivries (glycol) in plaats van water en een hoger energiegebruik van de warmtepomp.
Voorbeelden van verschillende systemen. Links een aardwarmtekorf, midden een horizontaal systeem en rechts een verticaal systeem
BRON: WIKIBODEMENERGIE.NL
Collectief in plaats van individueel energiesysteem, complexe systemen en hoger energiegebruik
Voorwaarde: Energiesystemen moeten bij voorkeur collectief worden aangelegd, waardoor het aantal bodemlussen kan worden gereduceerd en de onderlinge uitwisseling van energie wordt bevorderd. Effect: Hoger energiegebruik door langere leidingen in de grond. Technisch complexe systemen vragen om meer organisatie en administratie, wat leidt tot extra kosten voor bewoners.
Energiebalans minder duurzame alternatieven
Voorwaarde: Om schade aan bodem- en grondwatersysteem door extreme opwarming en afkoeling te voorkomen, wordt een energiebodembalans vereist die verder gaat dan landelijke wet- en regelgeving. Maar bij bodemwarmtewisselaars is er nauwelijks sprake van zulke effecten. Effect: Bodemenergiesysteem wordt te duur, ontwikkelaars en bouwers kiezen voor luchtwarmtepompen in plaats van bodemenergie, met een aanzienlijk lager rendement en dus minder duurzaam. Bovendien vragen ze meer ruimte en aandacht voor geluid en beeldkwaliteit.
Berekening van de energiebalans minder duurzame alternatieven
Voorwaarde: Voor iedere individuele woning met een bodemlus moet een melding worden gemaakt bij de
Schematische weergave van een systeem voor winning van bodemenergie.
gemeente inclusief bijbehorende energiebalansberekening en de vereiste wachttijd na melding. Effect: Projectontwikkelaars geven de voorkeur aan minder duurzame luchtwarmtepompen boven bodemenergie vanwege extra kosten en proceduretijd.
Adviezen en aandachtspunten
Benader opgave integraal
Wat we waarnemen, is dat gemeenten geadviseerd worden door deskundige bodemexperts, met veel kennis van bodem en ondergrond, maar vaak onvoldoende van het grotere verhaal. Denk aan vastgoed- en gebiedsontwikkeling, wat nodig is om een goede integrale afwegingen te maken.
Differentieer
De voorwaarden waarbij gestuurd wordt op collectieve systemen vragen om een meer genuanceerde afweging, waarbij de vraag is wat het meest geschikte systeem is voor een bepaald plan. De oplossing ligt bij differentiatie in het stellen van randvoorwaarden ten aanzien van bouwdichtheid, bouwsnelheid en schaalgrootte.
Nuanceer
Een meer onderbouwde en genuanceerde benadering is hier wenselijk om systemen niet nodeloos duur en complex te maken. Energiebalansberekeningen, voor gesloten systemen bijvoorbeeld, hebben vaak helemaal geen toegevoegde waarde, waar ze dat wel hebben voor open systemen.
Vereenvoudig
Handhaaf voor grondgebonden woningen de reeds ingevoerde uitvoerings- en kwaliteitseisen, maar laat onnodige uitgebreide meldingen en berekeningen achterwege.
Word strenger
Voorkom potentiële bodemverontreiniging en onnodig hoog energiegebruik door gebruik van chemische middelen zoals antivries (glycol) in bodemwarmtewisselaars uit te sluiten.
Innoveer
Een veel gehoord geluid is dat bodemwarmtewisselaars niet uit de bodem verwijderd kunnen worden met verwijzing naar het gegeven dat hier geen voorbeelden van zijn. Er zijn echter verschillende technieken denkbaar waarmee zonder verontreiniging van bodem en grondwater bodemwarmtewisselaars uit de bodem getrokken of geboord kunnen worden. Dit vraagt echter om productontwikkeling. De transitie waar we voor staan, eist dat we buiten de kaders denken en zoeken naar nieuwe mogelijkheden. Dit is zo’n opgave die interessant zou zijn om als innovatietender uit te schrijven.
Wat we met deze analyse en vooral ook alternatieven willen bereiken, is een constructieve dialoog op te starten tussen vaak gescheiden werelden. Die van beleid en praktijk, tussen vertegenwoordigers van de bodem- en energiesector en van ontwikkelingen in de onder- en bovengrond. Want, alleen als we daar in slagen, kunnen we én bodem en grondwater beschermen én de ondergrond optimaal aanwenden voor de energie- en klimaatopgave waar we voor staan. Dat is belangrijk, omdat de vaak gekozen alternatieven dikwijls een veel minder duurzame oplossing zijn.
Een uitgebreidere versie van dit artikel is te lezen op www. merosch.nl/publicaties/blogs/bodemenergiebeleid-werktaverechts.
VIRTUAL REALITY TOEPASSINGEN VOOR DE OPENBARE RUIMTE
Virtual Reality (VR) is een door een computer gesimuleerde techniek waarbij het lijkt alsof je in een andere werkelijkheid duikt. Dankzij de 3D effecten en volledige 360 graden beelden, geeft het je een gevoel alsof je er midden in zit.
Productervaring: Klanten hebben meer interesse als ze een product/dienst eerst kunnen zien en ervaren, VR versterkt dit. DE VOORDELEN
Emoties: VR brengt empathie onder de kijkers, doordat ze zich midden in een situatie bevinden die ze nu levensecht kunnen ervaren.
Toegankelijkheid: VR video’s zijn gemakkelijk te delen via social media, de meeste smartphones ondersteunen VR.
Informatief: De kijker bepaalt zelf wat ze zien, zo kan men bepaalde handelingen en competenties snel en efficiënt overnemen, leren en toepassen.
Correspondentieadres:
'Vakkennis maakt dat samenspel goed uit de verf komt!' Marieke Teunissen is… Aan het Stadswerk
Marieke Teunissen werkt als projectleider en adviseur bij Eco-Consult. Het mooiste aan haar werk is dat ze beleids- en beheerprocessen voor de buitenruimte van begin tot eind en op alle niveaus begeleidt.
Bij groen en de buitenruimte ligt haar passie. ‘Mijn vader was tuinman en ik ging altijd met hem mee. Na een beroepentest trad ik in zijn voetsporen. Maar ‘‘het tuintje‘‘ vond ik te klein, daarom deed ik de kaderopleiding ‘‘Groen, landschap en recreatie’’. Dat was een echte eye-opener: groen betekende dus veel meer dan het tuintje.’
Best mogelijke keuzes De grootste uitdaging in het groene werkveld is volgens Marieke de integratie van klimaatadaptieve maatregelen in buitenruimte en beheer. ‘Dat vraagt veel specifieke vakkennis. Terwijl de beweging, met de komst van de Omgevingswet, is dat alles integraal moet. Binnen participatieprojecten moeten veel meningen een plek krijgen. Het gevaar is dat we simplificeren, alles te algemeen en oppervlakkig blijft en we niet de best mogelijke keuzes maken. Dit geluid voor behoud en ontwikkeling van vakkennis binnen overheden en bedrijven moet de sector blijven delen. Daar ligt ook een rol voor Stadswerk. Het geldt niet alleen voor groen, maar ook voor water, gebouwen, riolering, eigenlijk voor
Marieke Teunissen: 'Het gevaar bestaat dat we simplificeren.'
ieder vakgebied. De vakkennis maakt dat samenspel goed uit de verf komt.’
Werkbare gedragscode Voor Stadswerk werkt Marieke aan de verlenging van de Gedragscodes Wet natuurbescherming en integratie van de gedragscodes Bestendig beheer en Ruimtelijke ontwikkeling. Voor het eerst met de provincie in de rol van bevoegd gezag. ‘De kracht van de oorspronkelijke gedragscode was dat het zorgvuldig handelen centraal stond en iedereen er gemakkelijk mee kon werken. Het fungeerde daarmee ook als houvast om te kijken wat we voor flora en fauna zouden kunnen doen. In de discussies met overheden ligt nu het accent meer op de juridische aspecten waardoor gebruikers het al snel moeilijk vinden, de kennis niet gebruiken en dan schieten we ons doel voorbij. De provincies hebben dit ook niet eerder bij de hand gehad en willen er ook toezicht mee kunnen houden. Dus het was in het proces ook echt zoeken. Maar het lijkt nu goed te komen en iets werkbaars op te leveren. Streven is dat het in maart 2020 voor elkaar is!’
Zet Internet of Things de
openbare ruimte op zijn
kop? 27 november Utrecht
Op 27 november aanstaande vindt om 15.30 uur in het Movares auditorium, Daalseplein 100 in Utrecht een Stadswerk key note lezing ‘Zet het Internet of Things de openbare ruimte op zijn kop?’ Op onze website vindt u biografische informatie over de inleider.
’Hoe slim wordt Internet of Things? Onze openbare ruimte én de gebruikers zijn steeds slimmer met elkaar verbonden. Steeds meer sensoren zijn met elkaar gelinkt - al dan niet via het LoRa netwerk - en produceren data en sturingsinformatie. Hoe slim wordt het Internet of Things (IoT) in de openbare ruimte? En wat betekent dit voor ontwerp, inrichting en beheer van de openbare ruimte? En voor u als professional bij gemeente of ingenieursbureau? Hoe ingrijpend gaat uw werk veranderen?
Presentatie special magazine
Als deelnemer krijgt u het special magazine Connectiviteit! Wilt u er zeker bij zijn, meld u dan snel aan via www. stadswerk.nl/bijeenkomsten.
Voorafgaand aan de lezing vindt van 14.30 tot 15.30 uur de halfjaarlijkse Algemene Ledenvergadering (ALV) plaats waarin de begroting 2020 wordt besproken.
Journaliste Evanne Nowak voelt vier prominente gasten aan de tand over verschillende onderwerpen rondom de openbare ruimte. Boeiende gesprekken, maar minstens even belangrijk is de mogelijkheid tot contact met de studenten. We zijn allemaal op zoek naar nieuw talent en verfrissende ideeën. Tijdens de collegetoursessies presenteren studenten hun frisse, toekomstgerichte ideeën hebben rondom de openbare ruimte en onze fysieke leefomgeving.
20 november Maastricht: Anders werken aan stad, dorp en land
In Maastricht richt Hogeschool Zuyd zich op de wijken Mariaberg en Randwijck. Onderzocht wordt de rol en betekenis van de openbare ruimte. Hoe kan die worden benut als katalysator voor sociale cohesie, gezonde leefstijl en welzijn? 'Inclusiviteit is hierbij een van de sleutelwoorden.
Op onze website vind u informatie over onze hoofdgast. Bij het ter perse gaan van dit magazine waren we nog in gesprek met het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie over een vertegenwoordiger vanuit het programma Anders werken aan stad, dorp en land.
28 november Den Bosch: Walter Dresscher, De Natuurlijke Stad
Has hogeschool werkt aan vier casussen rondom de ontwikkeling van ruimtelijk gebied. Deze worden op 28 november gepresenteerd na het collegetour interview met Walter Dresscher. Vanuit De Natuurlijke Stad ontwikkelt hij een mobiliteitsalternatief voor steden. Met stille doorgaande wegen, kleine geruisloze deelvoertuigen, schone lucht en kleinere straten, door bewoners ingericht met tuinen, speelruimtes en zitplekken. Daarmee minder ruimte nodig om dezelfde hoeveelheid mensen door de stad te laten bewegen. Op naar Mobility as a Commons (MaaC)!
3 december Velp: Kim van der Leest, Het Levende Gebouw
FOTO: ROOFTOP REVOLUTION
Van Hall Larenstein focust op gedragsbeïnvloeding van bewoners op het gebied van klimaat. Kim van der Leest ontwikkelde Het levende Gebouw, een handboek om gebouwen te vergroenen. Noodzakelijk voor betere, klimaatbestendige leefomgevingen. Wat zijn de mogelijkheden om er voor te zorgen dat een beter klimaat en een prettige, gezonde en veilige omgeving hand in hand gaan.
28 januari Almere: Harry Boeschoten, Programmadirecteur Groene Metropool Staatsbosbeheer
Aeres Hogeschool Almere vraagt zich af hoe we groen buiten de stad kun
FOTO: MICHIEL G.J. SMIT
nen verbinden met de mensen in de stad. En hoe kunnen we de inrichting van de stad veranderen in een beweeglandschap? Harry Boeschoten programmadirecteur Groene Metropool, Staatsbosbeheer is geknipt als hoofdgast. Staatsbosbeheer zet zich in voor de ontwikkeling van de groene metropool, een groen (natuur) en blauw (water) netwerk dat vanuit de binnensteden het land dooradert tot in de natuurgebieden. Hoe krijgen we inwoners in beweging?
Enquete Nationale Groen
competitie Bas van ’t Hull
(Heerhugowaard) wint
Garmin GPS! Stadswerk onderzocht met een enquête de behoefte aan een Nationale Groencompetitie. 132 respondenten hebben gereageerd. Het representatieve resultaat wordt in november aangeboden aan Stichting Steenbreek. Invuller nummer 33 was de gelukkige winnaar van de Garmin GPS. 'Dat zijn nog eens leuke berichten! Daar ga ik een hoop plezier aan beleven!' Aldus winnaar Bas van ’t Hull van de gemeente Heerhugowaard.
AGENDA
13|11 Regio Zuidoost: Samen op weg naar de klimaatadaptieve stad
De klimaatverandering stelt ons voor grote maatschappelijke opgaven. Tijd voor actie dus. Maar hoe zorgt u ervoor dat inwoners en bedrijven samen bewegen en bijdragen aan het tegengaan van klimaatverandering? Neuromarketing onderzoeker Walter Limpens, Tjerron Boxem (Klimaatkrachtig Delfland) en Linda Blaauboer (Movares) vertellen het u. Eindhoven
Thema is de openbare ruimte als katalysator voor sociale cohesie, Anders werken aan stad, dorp en land. Maastricht
27|11 Stadswerk keynote Internet of Things.
Hoe slim wordt het Internet of Things (IOT) in de openbare ruimte? En wat betekent dit voor ontwerp, inrichting en beheer van de openbare ruimte? En voor u als professional bij gemeente of ingenieursbureau? Als bezoeker ontvangt u ook het Stadswerk special magazine over connectiviteit dat deze middag wordt gepresenteerd. Utrecht
Thema is Mobiliteit, interviewgast is Walter Dresscher van De Natuurlijke Stad. Den Bosch
Thema is Klimaatadaptatie, interviewgast is Kim van der Leest, conceptontwikkelaar en onder andere opsteller van het Handboek Levende Gebouw. Velp
Hoe vergroten we biodiversiteit in dorpen en wijken? Eddy Schabbink, IPC Groene Ruimte, bepleit waarom het niet alleen moet gaan over behoud, maar juist ook over herstel. En hoe u hiermee in uw werk aan de slag kunt. Rutger de Vries van Landschapsbeheer Drenthe vertelt over biodiversiteit en de praktische invulling in de publieke ruimte. De Wijk
15|01 Praktijkexcursie Beheer doet er toe! Stadssafari NoordZuidlijn
Tijdens deze Stadssafari bezoekt u per Noord/Zuidlijn praktijkvoorbeelden van ‘slim’ beheer. Voor deze unieke Stadssafari zijn honderd plaatsen beschikbaar. Het programma komt op de website. Voorinschrijving is mogelijk. Amsterdam
Thema is Groen in de stad, interviewgast is Harry Boeschoten die binnen Staatsbosbeheer verantwoordelijk is voor het programma De Groene Metropool. Almere
30|01 Feestelijke aftrap 100 jarig bestaan, Utrecht
Bekijk de meest actuele agenda op www.stadswerk.nl/bijeenkomsten of volg ons op Twitter en/of LinkedIn voor het laatste nieuws.
STICHTING OPENBARE VERLICHTING NEDERLAND BUNDELT KRACHTEN.
OVLNL geeft impulsen, denkt mee en deelt. Om de sector openbare verlichting verder te laten ontwikkelen en in de spotlights te houden.
OVERHEDENOVERHEDEN OVERHEDENOVERHEDEN OVERHEDENOVERHEDEN MARKTPARTIJENMARKTPARTIJEN MARKTPARTIJENMARKTPARTIJEN MARKTPARTIJENMARKTPARTIJEN
NETWERK ‘SMARTLIGHTING’
NETWERK ‘SMARTLIGHTING’
NETWERK ‘SMARTLIGHTING’ NETWERK
NETWERK ‘MAATSCHAPPIJ’ NETWERK ‘MAATSCHAPPIJ’ NETWERK ‘MAATSCHAPPIJ’ NETWERK ‘MAATSCHAPPIJ’ NETWERK ‘MAATSCHAPPIJ’ NETWERK
‘LICHT EN OMGEVING’ NETWERK ‘LICHT EN OMGEVING’ NETWERK ‘LICHT EN OMGEVING’ NETWERK ‘LICHT EN OMGEVING’ NETWERK ‘LICHT EN OMGEVING’ NETWERK ‘LICHT EN OMGEVING’ NETWERK
‘KENNIS’ NETWERK ‘KENNIS’ NETWERK ‘KENNIS’ NETWERK ‘KENNIS’ NETWERK ‘KENNIS’ NETWERK ‘KENNIS’ NETWERK
Een organisatie van en voor de openbare verlichting. Die midden in de samenleving staat, gevoel heeft voor ontwikkelingen en veranderingen, daarop anticipeert en ontwikkelingen initieert. Brengt overheid, ondernemers, onderwijs, onderzoek en omgeving samen.
