Final συνεργατικα εργαλεια by Βιβή Αραβανή

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ» ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (ΤΠΕ): ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ Πρακτική Άσκηση Γ΄ εξαμήνου Θεματικό πεδίο ΤΠΕ Τίτλος Εργασίας: " Συνεργατικά εργαλεία ανάπτυξης έργων" Υπεύθυνη καθηγήτρια κα Μ. Τσιτουρίδου

Αραβανή Βαρβάρα Α.Μ.13 Κούσης Ανέστης Α.Μ. 20 Μπούκλα Ελένη Α.Μ.23

Περιεχόμενα

Εισαγωγή.....................................................................................4 Συνεργατικά εργαλεία ανάπτυξης έργων..................................5 Οι στόχοι του προγράμματός μας............................................7 Σχεδιασμός - Μέθοδος.............................................................8 Πιλοτικό Σεμινάριο...................................................................8 Αποτελέσματα Διαμορφωτικής Αξιολόγησης..........................9 Υλοποίηση - Τα Επόμενα Βήματα...........................................11 Οι Συνεργατικές Δράσεις........................................................13 Αξιολόγηση Συμμετεχόντων...................................................13 Αξιολόγηση Σεμιναρίου..........................................................13 Βιβλιογραφικές Αναφορές......................................................16 Παράρτημα.............................................................................18

Εισαγωγή Η

UNESCO στα πλαίσια της ικανότητας χρήσης των ΤΠΕ από τους εκπαιδευτικούς υπογραμμίζει ότι οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να έχουν την ικανότητα να βοηθούν τους μαθητές να εργάζονται συνεργατικά, να αποκτούν ικανότητες στην επίλυση προβλήματος και να τους υποστηρίζουν, μέσω της χρήσης των ΤΠΕ, να γίνονται αποτελεσματικοί πολίτες και μέλη του εργατικού δυναμικού. Η χρήση των νέων τεχνολογιών είναι απαραίτητη στην εκπαιδευτική διαδικασία καθώς υποστηρίζει τη συνεργατική μάθηση των παιδιών και την αλληλεπίδραση (Illie & Almasan, 2015). Οι Llorens, Bayona, Gomez, & Sanguino (όπως αναφέρεται από την Cahill, 2011) τονίζουν ότι στα σύγχρονα προγράμματα σπουδών η ανάγκη ενσωμάτωσης της τεχνολογίας είναι εμφανής, δεδομένου ότι τα νεαρά άτομα είναι ικανά να κατανοήσουν και να ενστερνιστούν τις προκλήσεις της τεχνολογίας. Η διδασκαλία μαθημάτων που περικλείουν στον πυρήνα τους τη συνεργασία με τεχνολογικά μέσα, παρέχει τη δυνατότητα στους μαθητές να κάνουν πρακτική εφαρμογή των μέσων αυτών ταυτόχρονα με το πρόγραμμα σπουδών τους και τα γνωστικά αντικείμενα που αυτά περιλαμβάνουν (Cahill, 2011). Το σεμινάριο το οποίο σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές έθετε το πλαίσιο για την ανάληψη ενός σχεδίου εργασίας από τους συμμετέχοντες που θα στόχευε στην ανάπτυξη ομαδικής εργασίας, στη συνεργασία μεταξύ των μελών της ομάδας, στη δημιουργία ενός εικονικού περιβάλλοντος εργασίας, στη συγκέντρωση προηγούμενων μαθησιακών εμπειριών και στην ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, βασισμένων στην τεχνολογία, από τους συμμετέχοντες (Illie & Almasan, 2015). 4

Συνεργατικά εργαλεία ανάπτυξης έργων Η δράση μας ήταν ο σχεδιασμός ενός εκπαιδευτικού προγράμματος για τη συνεργατική ανάπτυξη έργων με την αξιοποίηση των εργαλείων της πλατφόρμας Google Apps for Education (GAFE). Η ομάδα στην οποία απευθυνθήκαμε ήταν εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας που ενδιαφέρονταν να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες σχετικές με τα εργαλεία που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες για τη συνεργατική ανάπτυξη έργων. Σκοπός του εκπαιδευτικού προγράμματος ήταν να αποκτήσουν οι εκπαιδευτικοί δεξιότητες αξιοποίησης διαδικτυακών εργαλείων, σε εξ αποστάσεως περιβάλλοντα συνεργασίας, ώστε να είναι σε θέση να σχεδιάζουν, να εφαρμόζουν και να αξιολογούν συνεργατικές δράσεις αλληλεπίδρασης, επίλυσης προβλημάτων και ανάπτυξης έργων με τους μαθητές τους. Η συμμετοχή στο σεμινάριο θα βοηθούσε τους εκπαιδευτικούς να αναπτυχθούν επαγγελματικά αποκτώντας γνώσεις και δεξιότητες αξιοποίησης των διαδικτυακών εργαλείων συνεργασίας:  σε κοινά projects με τους συναδέλφους τους και  σε δράσεις με τους μαθητές τους μέσα και έξω από την τάξη να συμμετέχουν σε έρευνες, να δημιουργούν ψηφιακές ζωγραφιές, να μοιράζονται αρχεία με φωτογραφίες και videos, να οργανώνουν ημερολόγια και δραστηριότητες κ.α.

 Η συνεργασία μπορεί να είναι σύγχρονη ή ασύγχρονη (Nevin, 2009; Edwards & Baker, 2010; Brown & Hoccutt, 2015). Η συνεργατική μάθηση είναι μια μαθησιακή διαδικασία κατά την οποία οι μαθητές εργάζονται από κοινού σε μικρές ομάδες όπου ο κάθε ένας συμμετέχει ενεργά, σε μία ομαδική δραστηριότητα που έχει ξεκάθαρα προσδιοριστεί. Παράλληλα οι μαθητές εργάζονται χωρίς την άμεση καθοδήγηση και εποπτεία του/της εκπαιδευτικού (Cohen, 1994). Η συνεργατική μάθηση εξασφαλίζει με αυθεντικό τρόπο συνθήκες βιωματικής μάθησης η οποία θεωρείται ως η μόνη αξιόλογη μορφή μάθησης (Ματσαγγούρας, 2000), συμβάλλει στην γνωστική ανάπτυξη των μαθητών και προωθεί την ενεργό συμμετοχή και αλληλεπίδραση μεταξύ τους (Cohen, 1994). Η ομαδική συνεργασία δημιουργεί μια αναπτυξιακή δυναμική που επιτρέπει στα μέλη της ομάδας να ξεπεράσουν τα ατομικά τους όρια σκέψης και δράσης (Ματσαγγούρας, 2000). Επιλέξαμε τα συνεργατικά εργαλεία της Google Apps for Education (GAFE) γιατί:  Η χρήση τους δίνει ευκαιρίες για την ανάπτυξη της συνεργατικής μάθησης  Τα αρχεία είναι ασφαλή (McClintock ,2013; Nevin, 2009)  Τα Google Apps είναι δωρεάν και αυτό βοηθά στην εξοικονόμηση κονδυλίων για τις σχολικές μονάδες.  Οι μαθητές εκπαιδεύονται στη χρήση ενός μόνο περιβάλλοντος  Τα GAFE είναι εύκολα στην εκμάθηση της χρήσης τους, διευκολύνουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των χρηστών, την μεταξύ τους επικοινωνία καθώς και την ανταλλαγή πληροφοριών (Edwards & Baker, 2010; Brown & Hoccutt, 2015). 6

Οι στόχοι του προγράμματός μας Στο επίπεδο των γνώσεων:  Να γνωρίζουν τα πλεονεκτήματα των συνεργατικών εργαλείων ανάπτυξης έργων.  Να απαριθμούν ένα σημαντικό και ευρέως χρησιμοποιούμενο υποσύνολο από αυτά, και πιο συγκεκριμένα τις εφαρμογές της πλατφόρμας Google Apps for Education.  Στο επίπεδο των δεξιοτήτων:  Οι χρήστες να είναι σε θέση να διαμοιράζονται με τους συνεργάτες τους αποθηκευτικό χώρο στο Διαδίκτυο.  Να έχουν τη δυνατότητα να συντάσσουν συνεργατικά κείμενα, φύλλα εργασίας, παρουσιάσεις, διαδικτυακά ερωτηματολόγια και σχέδια .  Να μπορούν να επικοινωνούν σύγχρονα και ασύγχρονα με τους συνεργάτες τους.  Να διαχειρίζονται μια ψηφιακή τάξη.  Να αποκτήσουν τέτοιου είδους δεξιότητες που να είναι σε θέση να τις εφαρμόσουν μελλοντικά και άλλες συνεργατικές πλατφόρμες. Στο επίπεδο των στάσεων:  Να διάκεινται θετικά απέναντι στα πλεονεκτήματα της μάθησης μέσα από την ανάπτυξη συνεργατικών έργων.  Να κατανοήσουν τη λειτουργικότητα των εργαλείων που τους προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία για την αποδοτικότερη και ευκολότερη συνεργασία και επικοινωνία με τους συναδέλφους τους. 7

 Να υιοθετήσουν καινοτόμα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα έτσι ώστε να δημιουργηθούν συνεργατικές κοινότητες μάθησης που θα βελτιώσουν τη σχολική μάθηση και την επιτυχία των μαθητών.

Σχεδιασμός - Μέθοδος Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που εφαρμόστηκε ήταν μικτό (hybrid course) συνδυάζοντας στοιχεία της δια ζώσης διδασκαλίας με στοιχεία της μάθησης από απόσταση (Newby, Stepich, Lehman & Russel, 2009). Πιο συγκεκριμένα, για την υλοποίηση του προγράμματος διεξήχθησαν 2 Ομαδικές Συμβουλευτικές Συναντήσεις (ΟΣΣ) δια ζώσης, στο εργαστήριο του ΕΚΕΤΕΜ, με την ολομέλεια των 15 συμμετεχόντων (14 ΠΕ60 και 1 ΠΕ70) για την ανάπτυξη της θεματικής ενότητας των συνεργατικών εργαλείων και έγινε ανάθεση και εκπόνηση ομαδικών εργασιών με αξιοποίηση των εξ αποστάσεως συνεργατικών εργαλείων. Επίσης πραγματοποιήθηκαν τηλεδιασκέψεις για την κάθε ομάδα εργασίας μέσω hangouts. Στους συμμετέχοντες παραδόθηκαν Σημειώσεις Συνεργατικής Ανάπτυξης Έργων με την χρήση των Google Apps for Education (βλ. παράρτημα).

Πιλοτικό Σεμινάριο Πριν από την πραγματοποίηση του εκπαιδευτικού προγράμματος πραγματοποιήθηκε ένα πιλοτικό σεμινάριο σε 8 συμμετέχοντες (22/12/2016), διάρκειας δύο ωρών. Το σεμινάριο βιντεοσκοπήθηκε και το οπτικοακουστικό υλικό χρησιμοποιήθηκε για την ποιοτική διαμορφωτική αξιολόγηση (πλουραλιστικό μοντέλο) με εργαλείο την παρατήρηση. Με δοκό στήριξης το ερωτηματολόγιο που προτείνει ο 8

Μαυρογιώργος (2007) διαμορφώθηκε ένα εργαλείο συλλογής δεδομένων για την αξιολόγηση του σεμιναρίου. Ακολούθησε η αποστολή του ερωτηματολογίου στους συμμετέχοντες. Μέσα από αυτό αξιολογήθηκε ο βαθμός που η διδακτέα ύλη ανταποκρίνεται στις ανάγκες των εκπαιδευομένων καθώς επίσης και κατά πόσο ο λόγος όγκου πληροφορίας/διάρκειας συνάντησης είναι ο ενδεδειγμένος, με βάση το μοντέλο του διδακτικού σχεδιασμού [ CITATION Gag92 \l 1032 ].

Αποτελέσματα Διαμορφωτικής Αξιολόγησης

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της διαμορφωτικής αξιολόγησης οι εκπαιδευόμενοι θεώρησαν ότι η ύλη ήταν σχετική με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους, ωστόσο ο όγκος των πληροφοριών ήταν δυσανάλογος με τη χρονική διάρκεια της συνάντησης. Το θετικό ήταν ότι με το πέρας του πιλοτικού σεμιναρίου όλοι οι συμμετέχοντες θεώρησαν ότι θα αξιοποιήσουν τις γνώσεις που απέκτησαν από αυτό. Η ανατροφοδότηση που προέκυψε από τη διαμορφωτική αξιολόγηση αποτέλεσε κριτήριο για το σχεδιασμό του περιεχομένου του τελικού σεμιναρίου.

Υλοποίηση - Τα Επόμενα Βήματα Η ανακοίνωση του σεμιναρίου αναρτήθηκε στη σελίδα του ΕΚΕΤΕΜ http://ictlab.web.auth.gr/nrdsoft/el/currentprojects-. Ακολούθησε η δημιουργία ερωτηματολογίου πρόσκλησης ενδιαφέροντος για συμμετοχή σε σεμινάριο σε google form (βλ. παράρτημα). Για την ταχύτερη και πιο άμεση διάχυση της πληροφορίας, με σκοπό τη συγκέντρωση συμμετοχών, δημιουργήθηκε σελίδα σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης Facebook - όπου αναρτήθηκε το κείμενο της ανακοίνωσης του σεμιναρίου και κοινοποιήθηκε σε ομάδες εκπαιδευτικών (βλ. παράρτημα). Η πρόσκληση ενδιαφέροντος αναρτήθηκε για 10 μέρες. Η επιλογή των συμμετεχόντων έγινε με κριτήριο τη βαθμίδα εκπαίδευσης, την αυτοαξιολόγησή τους ως χρήστες ΤΠΕ και τη δυνατότητα υποστήριξης αριθμού συμμετεχόντων στην ομαδική βιντεοκλήση μέσω hangouts. Βασικό κριτήριο για τη δημιουργία της ομάδας ήταν οι συμμετέχοντες να βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο δεξιοτήτων και γνώσεων έτσι ώστε να αποφευχθεί η ανομοιογένεια της ομάδας η οποία μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη στην πρόοδο των εργασιών της όταν ο στόχος είναι οι εκπαιδευόμενοι να μάθουν πληροφορική (Πολέμη-Τοδούλου, 2007). Ο τελικός αριθμός των συμμετεχόντων ήταν 15 εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης από τους οποίους οι 14 ήταν ειδικότητας ΠΕ60 και 1 ειδικότητας ΠΕ70.

Το Πρόγραμμα: Η Πρώτη ΟΣΣ (13-02-2017). 17:30-18:00 Προσέλευση - Εγγραφές 18:00-18:15 Καλωσόρισμα - Γνωριμία - Εισαγωγή 18:15-19:30 Θεματική συνεργατικής μάθησης

ενότητα:

Ψηφιακά

εργαλεία

19:30-19:45 Διάλειμμα 19:45-20:45 Θεματική ενότητα: Ψηφιακά εργαλεία διαμοιρασμού και διαχείρισης αρχείων (Gdrive, Google Docs, Google Sheets, Google Slides) 20:45-21:00 Δημιουργία ομάδων - Ανάθεση συνεργατικών έργων Το Πρόγραμμα: Η Δεύτερη ΟΣΣ (20-02-2017). Διεξαγωγή εξ αποστάσεως με την αξιοποίηση του Hangouts 18:00-19:00 Συνεργασία με 1η Ομάδα Εργασίας 19:00-20:00 Συνεργασία με 2η Ομάδα Εργασίας 20:00-21:00 Συνεργασία με 3η Ομάδα Εργασίας Το Πρόγραμμα: Η Τρίτη ΟΣΣ (6-03-2017). 17:45-18:00 Προσέλευση 18:00-18:15 Καλωσόρισμα - Εισαγωγή 18:15-19:15 Παρουσίαση των συνεργατικών έργων από τις ομάδες - Ανατροφοδότηση 19:15-19:30 Διάλειμμα 19:30-20:45 Θεματική ενότητα: Xρήση του Google Chrome Δυνατότητες του Gmail 20:45-21:00 Κλείσιμο σεμιναρίου

Οι Συνεργατικές Δράσεις Κατά τη διάρκεια διεξαγωγής του σεμιναρίου οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες των τεσσάρων ατόμων. Την κάθε ομάδα υποστήριζε ένας από τους εισηγητές ως υποστηρικτής στο θέμα που είχε επιλέξει από το πεδίο των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Η πρώτη ομάδα επέλεξε να δημιουργήσει ένα ερωτηματολόγιο συλλογής πληροφοριών για τα νήπια το οποίο συμπληρώνεται από τους γονείς στην αρχή της χρονιάς. Η δεύτερη ομάδα επεξεργάστηκε ένα ερωτηματολόγιο ανίχνευσης που αφορούσε στον τρόπο διδασκαλίας της θεματικής ενότητας “ Ο κύκλος του νερού”, στο νηπιαγωγείο από το γνωστικό πεδίο των Φυσικών Επιστημών. Τέλος η τρίτη ομάδα δημιούργησε ένα ερωτηματολόγιο ανίχνευσης ιδεών των νηπιαγωγών για τη δημιουργική έκφραση στο νηπιαγωγείο. Χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό του google forms. Στη συνέχεια οι ομάδες επεξεργάστηκαν τις πληροφορίες που συνέλεξαν με τη βοήθεια του google sheets. Τέλος παρουσίασαν τα στοιχεία τους στην ολομέλεια με παρουσίαση στο google slides και συνέγραψαν μία αναφορά - περιγραφή της διαδικασίας στα google Docs. Για την υλοποίηση των συνεργατικών τους έργων οι ομάδες αξιοποίησαν επιπλέον μία σειρά εργαλείων για την οργάνωση της δουλειάς τους και την συνεργασία τους, όπως τα Drive, Gmail, Hangouts.

Αξιολόγηση Συμμετεχόντων Στην τελική συνάντηση οι ομάδες παρουσίασαν και αξιολόγησαν τις εργασίες τους με βάση την μέθοδο peer review η οποία προωθεί τον αναστοχασμό και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης (Golparian et al., 2015).

Αξιολόγηση Σεμιναρίου Μετά την ολοκλήρωση του σεμιναρίου αποστείλαμε στους συμμετέχοντες το ίδιο ερωτηματολόγιο αξιολόγησης που χρησιμοποιήθηκε στο πιλοτικό σεμινάριο. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης του σεμιναρίου έδειξαν ότι:  Η ύλη ανταποκρινόταν στις ανάγκες των εκπαιδευομένων  Ο όγκος της πληροφορίας που παρουσιάστηκε κάλυψε το συγκεκριμένο θέμα  Οι δραστηριότητες του σεμιναρίου ήταν σύμφωνες με τις αρχικές τους προσδοκίες  Οι εκπαιδευτές ενθάρρυναν την ενεργητική συμμετοχή, η μέθοδος διδασκαλίας ήταν αποδοτική και παρείχαν πρόσθετες πληροφορίες στους συμμετέχοντες όταν τους ζητήθηκε  Οι δραστηριότητες στις οποίες συμμετείχαν επιμορφούμενοι προήγαγαν τη συνεργασία

οι

 Ενθαρρύνθηκαν για να μοιραστούν με τους υπόλοιπους συμμετέχοντες τη δική τους οπτική γωνία  Οι εκπαιδευτές πέτυχαν να κινήσουν το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων για το θέμα και παρείχαν κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό και ενδεικτική βιβλιογραφία για μελέτη  Οι δραστηριότητες οι οποίες οργανώθηκαν έδωσαν την αυτοπεποίθηση στους συμμετέχοντες να αντιμετωπίσουν νέες διδακτικές προκλήσεις και να τις εφαρμόσουν στις διδακτικές τους πρακτικές  Η διάρκεια του σεμιναρίου ήταν αρκετή για να υποστηρίξει τα θέματα που καλύφθηκαν 14

 Οι περισσότεροι συμμετέχοντες ζήτησαν να ακολουθήσει και νέος κύκλος σεμιναρίων για την παρουσίαση επιπλέον συνεργατικών εργαλείων και για την παροχή περισσότερων ευκαιριών πρακτικής εφαρμογής , αλληλεπίδρασης και συνεργασίας.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Brown, M. E., & Hoccutt, D. L. (2015, August). Learning to Use, Useful for Learning: A Usability Study of Google Apps for Education. Journal of Usability Studies, 10(4), 160-181. Cahill, J. L. (2011). The Collaborative Benefits of Google Apps Education Edition In Higher Education. Arizona. Retrieved 2 19, 2017, from https://www.learntechlib.org/p/122137 Cahill, J. L. (2014). University Professor's Perceptions About the Impact of Integrating Google Applications on Student's Communication and Collaboration Skills. Journal of Research Initiatives, 1(2). Cohen, E. G. (1992). Restructuring the Classroom: Conditions for Productive Small Groups. Issues in Restructuring Schools, 4-7. Retrieved 2 22, 2017, from Issues in Restructuring Schools Edwards, J. T. (2010). A Case Study: Google Collaboration Applications as Online Course Teaching Tools. Merlot Journal of Online Learning and Teaching. Gagne, R. M., Briggs, L. J., & Wager, W. W. (1992). Principles of Instructional Design. Fort Worth: Harcourt Brace College Publishers. Golparian, S., Chan, J., & Cassidy, A. (2015). Peer review of Teaching: Sharing Best Practices. Collected Essays on Learning and Teaching, 8, 211-218. Ilie, M. M., & Almasan, B. H. (2015). Case study on constructivist learning using Google Apps at University of Bucharest odl department credis. 11th International Scientific Conference eLearning and Software for Education, (pp. 512-517). Bucharest, April 23-24. McClintock, M. S. (2013). We have gone Google at our school with Google Apps for Education. . School Library Monthly, 40-42. Newby, T. J., Stepich, D. A., Lehman, J. D., & Russell, J. D. (2009). Εκπαιδευτική Τεχνολογία για Διδασκαλία και Μάθηση (3η έκδοση ed.). (Ε. Ντρενογιάννη, Ed., & Φ. Κοκαβέσης, Trans.) Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. Ματσαγγούρας, Η. (2000). Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Αθήνα: Γρηγόρης. 16

Μαυρογιώργος, Γ. (2007). Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου. In Εκπαιδευτικό Υλικό για τους Εκπαιδευτές Θεωρητικής Κατάρτισης Τόμος ΙΙΙ. Αθήνα: ΕΚΕΠΙΣ. Νevin, R. (2009). Supporting 21 Century Learning Through Google Apps. Teacher Librarian, 35-38. Πολέμη-Τοδούλου, Μ. (2007). Αξιοποίηση της Διεργασίας της Ομάδας στην Εκπαίδευση Ενηλίκων. In Εκπαιδευτικό Υλικό για τους Εκπαιδευτές Θεωρητικής Κατάρτισης, Τόμος ΙΙΙ. Αθήνα: ΕΚΕΠΙΣ.

Παράρτημα

 Ερωτηματολόγιο Εκδήλωσης ενδιαφέροντος για συμμετοχή στο σεμινάριο "Συνεργατικά Eργαλεία Ανάπτυξης Έργων". https://goo.gl/forms/7AcfW8EEQjYs63Yl2

 Ερωτηματολόγιο Αξιολόγησης Σεμιναρίου https://goo.gl/forms/YD0rc2JeVGHz4WRv2

 Σημειώσεις Συνεργατικής Ανάπτυξης Έργων https://drive.google.com/open? id=1uZE9qTICvig9yfNxJnqlTbXSFOQuU6cBDYYeWcvYwKc