Meander 2018-4

Meander

4 - 2018 16de jaargang nr. 4 okt-nov-dec 2018 Natuur rond Schelde, Leie en Zwalm

Deinze

Nazareth

Zu lt

e

ensLiev Sint-

Kruishoutem

Zingem

Zwalm

Zottegem

Oudenaarde

Hore beke

Wortegem Petegem

Maarkedal

Kluisbergen

Ronse

(ZegBrakel elsem ) Bra Zege lsem kel zonde , Eve r r bee en P k arike

natuurpunt Vlaamse Ardennen plus

�������

MEANDER

INHOUD EN COLOFON

3 Editoriaal

2 21 Zullen we er samen iets aan doen?

4 Kruipen en klimmen in het bos

22 Een nieuw aangekocht stukje natuur

8 Verborgen vogeltrek en meer 1 11 Twee geslaagde broedsels bruine kiekendief in Scheldevallei

23 Vogelnieuws V en bijzondere waarnemingen uit regio Vlaamse Ardennen plus januari tot augustus

12 Een tuin voor het leven

25 De Mediawatcher

14 Resultaten kerkuilmonitoring Herzele

29 Fototentoonstelling ‘De 4 seizoenen in het Burreken’

15 Kalender 19 Er was eens…

30 Boekbesprekingen

20 Week van het Bos 2018

31 We delen in de rouw van

20 Onze natuur is ziek

32 NP Kalender en Agenda 2019 te koop

Teksten voor Meander van januari, april, juli en oktober moeten de redactie bereiken vóór respectievelijk 10 december, 10 maart, 10 juni en 10 september

natuurpunt is een brede beweging waarin duizenden geëngageerde vrijwilligers, in afdelingen en werkgroepen, elk hun verantwoordelijkheid opnemen voor het behoud van de natuur in Vlaanderen. De vereniging wil het beleid en het behoud, de educatie en de studie van de natuur mede vorm geven.

T.: 015/29.72.20 www.natuurpunt.be Lidmaatschap Je wordt lid door 27 euro te storten op rek: BE17 2300 0442 3321 van Natuurpunt, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen, of op rekening BE49 3900 6213 0171 van Arsène en Yvette Benoot, Gampelaeredreef 67 te 9800 Deinze, 09/386.38.95; arsene. benoot@skynet.be.

Zij verzorgen de ledenadministratie van alle afdelingen (zie verder) van Natuurpunt Vlaamse Ardennen plus behalve van Zwalmvallei.

Ledenadministratie Zwalmvallei: Koen Gintelenberg, Poorterij 15, 9660 Brakel, 055/60.45.21, koen.gintelenberg@telenet.be.

natuurpunt Vlaamse Ardennen

Natuurpunt Vlaamse Ardennen plus omvat volgende steden/ gemeenten: Brakel (zonder Everbeek en Parike), Deinze, Herzele, Horebeke, Kluisbergen, Kruishoutem, Maarkedal, Nazareth, Oudenaarde, Ronse, Sint-Lievens-Houtem, Wortegem-Petegem, Zingem, Zottegem, Zulte en Zwalm. www.vlaamseardennenplus.be Contactpersonen Regio: Vlaamse Ardennen plus Dirk Criel 055/45.66.10 Websites jan.francois@telenet.be

http://www.facebook.com/np.vaplus www.vlaamseardennenplus.be http://issuu.com/vlaamseardennenplus/ http://issuu.com/vlaamseardennenplus/docs

Afdelingen • Deinze Zulte Koen Houthoofd 09/328.11.08 koen.houthoofd@ugent.be • Groot Zingem Eddy Van Den Abeele 0474/62.20.52 ed.vandenabeele@skynet.be • Herzele Mieke Dennequin 0473/95.74.02 Mieke.Dennequin@gdfsuez.com • Oudenaarde plus Alexander Van Braeckel 0473/854562 alexander.tine@telenet.be • Ronse Philippe Moreaux 0476/49.24.61 moreauxphilippe1951@gmail.com • Schelde-Leie Jacques Vanheuverswyn 09/324.09.42 jacques.vanheuverswyn@telenet.be euversw euverswyn@telenet.be • Sint-Lievens-Houtem Erwin Declercq 09/282.06.70 erwin.declercq@hubkaho.be • Vlaamse Ardennen Johan Cosijn 055/30.98.10 johan.cosijn@telenet.be • Zwalmvallei Jan François 09/361.03.00 jan.francois@telenet.be Kernen • Rondom Burreken Filip Hebbrecht 055/49.55.63 filip.hebbrecht@telenet.be • Werkgroep Bos t’Ename Guido Tack 0474/90.02.30 guido.tack1@telenet.be Werkgroepen • Invertebraten (Lampyris) Gerda Achtergaele 055/60.35.09 g.achtergaele@telenet.be • Paddenstoelen Eddy Saveyn 09/380.03.00 eddy.saveyn@gmail.com • Planten Henk Coudenys coudenys.henk@belgacom.net • Vogels Paul Vandenbulcke 055/49.60.12 paul@vwg-vlaamseardennenplus.be • Zoogdieren Dirk Criel gsm: 0475/45.05.34 dirkcriel@skynet.be Reservaten met projectnummer Giften voor reservaten zijn fiscaal aftrekbaar vanaf 40 euro en stort

Natuurinbreuken? Bel: 09/276.20.00 of natuurinspectie.west.anb@vlaanderen.be

je op rek. nr. BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt met vermelding van het projectnummer: • Algemeen reservatenfonds Vlaamse Ardennen plus 6699 • Bois Joly 6625 Patrick Alexander patrick.alexander@scarlet.be • Bos t’Ename-Volkegembos 6121 Guido Tack 0474/90.02.30 guido.tack1@telenet.be • Bovenlopen Zwalm 6142 Heidi Demolder 055/42.16.45 heidi.demolder@inbo.be • Burreken 6602 Dirk Criel dirkcriel@skynet.be • Duivenbos 6632 De Neve Johan 054/50.18.59 natuur.herzele@scarlet.be • Feelbos-Kalkoven 6185 Lucien Vanden Daele 055/38.70.54 • Grootmeers 6650 André Vandecapelle 0498/45.93.42 andre.vandecapelle@skynet.be • Heurnemeersen 6063 Gerard Mornie gerard.mornie@pandora.be • Kordaelbos 6605 Lieven Kinds 09/383.71.39 lieven.kinds@scarlet.be • Langemeersen 6076 Alexander Van Braeckel 0473/85.45.62 alexander.tine@telenet.be • Leiemeersen van Astene en Bachte 6109 Koen Houthoofd 09/328.11.08 koen.houthoofd@ugent.be • Maarkebeekvallei 6670 Johan Cosijn 055/30.98.10 johan.cosijn@telenet.be • Middenloop Zwalm 6160 Chris Nuyens chris_nuyens@telenet.be • Munkbosbeekvallei 6151 Laurent Flostroy 0498/67.71.09 laurent.flostroy@pandora.be • Nukerkebos-Bosheide 6641 Johan Cosijn 055/30.98.10 johan.cosijn@telenet.be • Paddenbroek 9401 Thijs Lietaer 0473/58.17.14 thijs.lietaer@telenet.be • Parkbos-Uilenbroek 6136 Dominiek Decleyre

dominiek.decleyre@gmail.com • Perlinkvallei 6204 Vincent Decroock 0498/10.95.39 vincent.decroock@proximus.be • Pyreneeën-Tombele 6667 Philippe Moreaux 0476/49.24.61 moreauxphilippe1951@gmail.com • Rooigembeekvallei 6669 Gunther Groenez 0486/16.74.30 gunther.groenez@pandora.be • Vuilbroek 6126 Eddy Saveyn 09/380.03.00 eddy.saveyn@gmail.com • Wijmier 6141 Johan ohan Cosijn 055/30.98.10 johan.cosijn@telenet.be an.cosijn@telenet.be • Vallei van de Zeverenbeek 6082 Rik Desmet 09/386.46.63 desmet.rik1@gmail.com

Meander

is het driemaandelijks regionaal tijdschrift ijdschrift voor leden uit de regio Vlaamse Ardennen plus..

Natuurpunt-leden die wonen buiten de regio kunnen Meander ontvangen mits een jaarlijkse bijdrage van 7,5 euro op rekening BE49 3900 6213 0171 van Arsène en Yvette Benoot (zie ook onder ‘lidmaatschap’) Redactie • Jo o Buysse 09/385.52.89 jozef.buysse@scarlet.be • Johan Cosijn 055/30.98.10 johan.cosijn@telenet.be • Norbert Desmet 0494/65.33.91 desmetnorbert@hotmail.com • Rik Desmet 09/386.46.63 desmet.rik1@gmail.com Kalenderverantwoordelijke Filip Keirse 055/38.78.83 filip.keirse@telenet.be Verzending Meander Arsène en Yvette Benoot 09/386.38.95; arsene.benoot@skynet.be.

Kaftfoto: Klimopbessen door Gilbert De Ghesquière Lay-out: Jo Buysse.

Oplage: 3800 Druk: Drukkerij Graphius, Gent.

Papier: er: Cyclusprint 90 g 100 % kringloop. Gedrukt met plantaardige inkten en oplosmiddelen.

Waarnemingen.be

Z

Luk Neujens

al ik maar meteen toegeven? Ik ben eraan verslaafd. En velen met mij. Dagelijks gebruiker, meermaals. Soms gewoon even een vlugge blik, soms er uren in verdwalen en hier en daar wat meepikken.

Toen het spul tien jaar geleden kwam aangewaaid uit Nederland, ging het nog mondjesmaat. Je had wat gezien, deelde dat wanneer je thuis aan je pc zat met enkele honderden andere gebruikers die ook wel eens ‘langskwamen’, en een week later keek je nog eens om te controleren of je materiaal was goedgekeurd.

Alle gekheid op een stokje: Waarnemingen.be, Waarneming.nl en Observation.org zijn voor veel Meanderlezers geen onbekenden meer, ondertussen zijn er duizenden gebruikers in de Benelux en ver daarbuiten: Waarneming.nl (17879), Waarnemingen.be (10442) en Observation.org (5753). In België gebruikt 30% van die waarnemers ook regelmatig de mobiele invoermethode (iObs, ObsMapp,…). Voor hen meestal geen pen en papier meer maar een smartphone met fototoestel, geluidsopname, video...

Voor de mensen die geheel onbekend zijn met het fenomeen, ter inleiding dit: je zoekt ‘Waarnemingen.be’ op je pc. Je maakt een account aan (naam, e-mail-adres, eventueel een telefoonnummer, veel meer hoeft dat niet te zijn). Je klikt in de startpagina op de titel ‘invoeren’ en vervolgens op ‘waarneming’. In het veld ‘soortgroep’ duid je aan of je een vogel of een kever of nog iets anders hebt gezien, en bij ‘soort’ begin je de naam (als je die kent) van het bewuste exemplaar in te typen. Na drie letters begint een of andere slimmerik al suggesties te doen, bijvoorbeeld: bij soortgroep ‘planten’ tik je ‘aar’ in en je ziet ‘aardbei, aardpeer, aarvederkruid … via hazelaar… tot rosse vossenstaart’ al verschijnen. Aanklikken wat je zoekt (aardbei), nog even op het kaartje de juiste locatie aanduiden, op ‘ok’ klikken en klaar is Kees: je hebt je eerste waarneming ‘ingevoerd’.

Proficiat! In 2028 en later zal je nog steeds kunnen zien waar en wanneer je je eerste ‘ingevoerde’ aardbei hebt gezien.

Het voorbeeld is de basis van wat ondertussen uitgroeide tot een unieke databank van al wat rondom ons groeit en bloeit en rondkruipt en vliegt dat het geen naam heeft.

Het loont de moeite, als je dat nooit eerder deed, eens te gaan rondneuzen in dit unieke staaltje van digitaal vakmanschap.

Na het inloggen kom je terecht in een omgeving die voor de wetenschap van onschatbare waarde is maar ook voor een leek heel gemakkelijk bereikbaar en bruikbaar. Bijna iedereen die een computer (en reken daar voor het gemak ook maar alle vormen smartphones -wat een lelijk woordbij) kan bedienen, kan gegevens invoeren. De site (en de apps) werden echt heel laagdrempelig ontworpen. Je vult kadertjes in (soort, aantal, datum…), duidt een geslacht aan, een gedrag (‘overvliegend’, ‘bloeiend’…) een stadium (‘rups’, ‘imago’, ‘ei’…) Hoe vollediger, hoe beter. Hoe meer details, hoe liever. En voor wie het allemaal niet goed weet, of voor wie wat meer wil zeggen dan wat er kan aangeduid worden, is er nog het kadertje ‘toelichting’ ofte: wat wil je nog kwijt?

Heb je zoveel mogelijk gegevens ingevuld, maar wil je ook tonen wat je zag? Klik op ‘foto toevoegen’ en selecteer de beelden die je maakte om jouw waarneming te staven. Heel vaak zal je een dier of plant niet op naam kunnen brengen.

Het leukste is dan natuurlijk om iemand uit jouw omgeving te vragen jou bij de determinatie te helpen of om zelf in boeken of op websites te gaan zoeken naar een oplossing.

Wanneer niets nog lukt, kan je de waarneming noteren als ‘onbekend’ (wel even de vermoedelijke soortgroep aanklikken) en er een foto bijplaatsen. Meestal krijg je vrij snel hulp van een zogenaamde ‘admin’, die jou zal vragen de soortnaam ook aan te passen. Soms duurt het wat langer of komt er helemaal geen hulp opdagen: dat kan erop wijzen dat het om een soort gaat die bv. heel moeilijk op naam te brengen is op basis van uiterlijke kenmerken. Zegt een foto niet genoeg, dan kan je ook nog een geluidsopname of een video ‘uploaden’… alle beetjes helpen (zei de Psectrotanypus varius). (typ de vorige naam in bij ‘soorten’ en ‘soort zoeken’). De recente applicatie ObsIdentify gaat nog een stap verder: in een paar eenvoudige stappen geeft deze app op basis van een foto aan over welke soort het gaat (met wat extra mogelijkheden én vermelding van een ‘foutpercentage’ indien de foto niet echt duidelijk is).

ObsIdentify werd geïntegreerd in ObsMapp, zodat je tijdens het invoeren van de waarneming de soort ook meteen kan identificeren indien nodig!

Op vandaag staan er op Waarnemingen.be bijna vijf miljoen foto’s. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat de kennis over veel soorten hierdoor sterk vergroot. Maar niet alleen dat… Door het gebruik van deze databank, de immense massa gegevens die erin wordt verzameld, de hoeveelheid locaties die intensiever ‘gemonitord’ wordt dan vroeger, leren we veel meer over de biodiversiteit in Vlaanderen en verder weg. We zien vlugger fluctuaties in aantallen en verspreiding. We detecteren sneller plagen of successen.

‘Waarnemingen’ is behalve een statische bibliotheek ook de vinger aan de pols van wat er rondom ons gebeurt. Het ‘instrument’ Waarnemingen.be wordt niet enkel gebruikt aan universiteiten, maar ook op ministeries, in studiebureaus, in labo’s van landbouwbedrijven en bio-industrie…: ik denk dat we zonder veel overdrijving kunnen stellen dat elk bedrijf dat van ver of nabij met de natuur in aanraking komt, vroeg of laat van deze gegevensbron gebruik maakt, hetzij rechtstreeks dan wel via een kleine omweg.

Beste Meanders, nog een goeie raad: let er mee op, met dat Waarnemingen.be-gedoe! Je zit al snel eens te kijken wat jouw kameraad vandaag weer heeft gezien. Of er al ergens een koekoek werd gehoord. Waar er vliegenzwammen staan (vlug even met je kleinkindje gaan kijken daar, en over kabouters vertellen). Of die zwarte roodstaart vorig jaar ook zo vroeg in maart zat te zingen op het hok achter het huis?

En hoe ziet een naaldkunstwerkje eruit? Heel spoedig zal je ontdekken hoe je alle waarnemingen kan zien van het natuurgebied waar je als vrijwilliger in helpt. Hoe je daar enkel de waarnemingen van kevers uit filtert. Handig. Leuk.

Boeiend vooral. Maar ook dit: je zit er voortaan met je neus bovenop dat de zomertortel van de kaart wordt geveegd.

Dat veldleeuweriken steeds minder te horen zijn. Dat de es het lastig heeft… Het is soms wat afzien, eens je verslaafd bent.

Waarnemingen.be bestaat tien jaar in 2018. Meer dan 30 miljoen waarnemingen werden al ingevoerd. Tijd om eens terug te blikken maar ook om naar de toekomst te kijken.

Op zaterdag 17 november 2018 kan je naar een symposium ‘Tien jaar Waarnemingen.be’ in Antwerpen. Een aanrader voor diehards zowel als voor gematigde gebruikers. En wie die dag geen tijd heeft om te gaan… zit hopelijk in het veld waarnemingen te verzamelen.

MEANDER

R I J K E TA F E L

Kruipen en klimmen in het bos Jo Buysse

E

r is wellicht geen tweede plant in het Nederlandse taalgebied die zo duidelijk in haar naam zegt waarvoor zij staat: klimop zegt precies wat hij doet, of zou willen doen. De wetenschappelijke naam Hedera helix is minder duidelijk, een beetje misleidend zelfs. Hedera is afgeleid van het Latijnse ‘prehendere’, wat ‘vastgrijpen’ betekent en dat is niet mis te verstaan. Maar ‘helix’ betekent ‘spiraal’ en dat geeft geen juiste informatie over de techniek waarmee hij de in bomen klautert.

Een vreemd bloeitijdstip Dat planten bloeien in lente of zomer, daar kijkt niemand van op. Logisch ook, dan gonst de lucht van allerhande insecten die graag voor bestuiving zorgen. En dat we vruchten kunnen oogsten in de herfst, dat is de gewone gang van zaken. Maar een plant die bloemen vormt van september tot diep in de herfst en rijpe vruchten aflevert na de winter, dat is toch een beetje raar. Niet dat er in de late zomer of herfst geen insecten meer rondvliegen, zeker wel.

Maar toch, het late seizoen lijkt niet optimaal voor bloemen die op bestuiving wachten. Waarom ‘koos’ de klimop dan juist dit tijdstip?

Voor een poging tot verklaring van dit ‘afwijkend’ gedrag moeten we ver in de tijd terug, naar het tertiair, toen grote delen van Europa met tropisch woud bedekt waren, warm en droog in de zomer maar veeleer zacht en vochtig in de winter. In dat laatste seizoen vond klimop toen de ideale omstandigheden om te bloeien en vrucht te zetten.

Met verloop van tijd en het afkoelen van het klimaat heeft klimop blijkbaar die ‘gewoonte’ behouden, een conservatieve instelling die hem niet heeft belet vandaag heel succesvol te zijn.

Blinde bij likt nectar van het stijlkussen foto: Gilbert De Ghesquière

nectar aangemaakt in klieren die te vinden zijn op een stijlkussen, een soort schijf rond en aan de basis van de stijl. De honing die daaruit ontstaat is groenig van kleur en zeer aromatisch. De bloem is ‘proterandrisch’, een duur woord om te zeggen dat de stempel slechts rijp en ontvankelijk kan worden nadat de helmknoppen eerst het stuifmeel hebben afgescheiden, het goede recept voor kruisbestuiving.

Vers stuifmeel dat op de stempel belandt en voor bevruchting zorgt, komt dus van een andere plant.

De insecten die in dit late seizoen nog genieten van die rijkgevulde tafel en zorgen voor bestuiving, zijn onder meer de honingbij, blinde bij, vlinders, nog een late hommel en (zweef)vliegen.

Voedselrijke bloemen De bloeiwijze van Hedera helix zou men een bolvormig scherm kunnen noemen. Op de top van elke schermstraal staat een vrij onopvallende, tweeslachtige, geelgroene bloem met 3 of meer stempels op een korte vergroeide stijl en 5 meeldraden die met de kroonbladeren afwisselen.

Deze dragen in hun helmhokjes voedzaam stuifmeel dat roodbruin, oranjerood of gelig kan zijn. Naast stuifmeel wordt overvloedig suikerrijke 4 MEANDER 4-201 -2018 8

Atalanta aan tafel

foto: Gilbert De Ghesquière

Alleen op de markt Na kruisbestuiving vormt zich een bolvormige, harde bes die eerst groen is en in de loop van de herfst en winter verkleurt naar geel, rood, donkerbruin, violet en tenslotte, bij volledige rijpheid, naar zwart.

MEANDER

ANTIVRIES TOEVOEGEN Een klein stompje in het midden getuigt nog van de stijl en een duidelijke rand verbindt de plaatsen waar de meeldraden waren ingeplant en markeert de grens van het stijlkussen (zie foto hieronder). In de bes zitten 5 puntige zaden omgeven door vetrijk, voedzaam, maar harsachtig vruchtvlees. De bes, en ook de bladeren zijn giftig voor de mens en voor zoogdieren in het algemeen.

Op hun trektocht naar noordelijke streken in de lente zijn vogels natuurlijk uit op voedzame en liefst ook lekkere en goed gevulde bessen om de tocht aan te kunnen. En dan, het moet gezegd, staat onze klimopbes niet in hoog aanzien. Vogels verkiezen veruit ander, minder harsrijk voedsel.

Bovendien nemen de 5 zaden het grootste gedeelte

volgen heeft geluk gehad, het landde midden in een eikenbos. Het duurt maar 15 dagen voor een miniklimopje verschijnt. Een beetje overmoedig wil het eerst verticaal doorgroeien maar gelukkig valt het gauw voorover en maakt een boogje naar de bodem toe. Het is hem vlug duidelijk geworden dat snel hoogte winnen niets voor hem is, althans voorlopig niet. Kruipen dan maar, traag, een tocht die vele jaren kan duren. Op regelmatige afstanden stuurt hij een klein wortelgestel de bodem in waardoor water en mineralen beschikbaar komen. Ook op regelmatige afstanden produceert hij een blad, soms drie- maar meestal vijflobbig met witte nerven, iets vlezig van structuur, glanzend donkergroen aan de bovenzijde en bleker aan de onderzijde. Hij houdt het min of meer horizontaal om tenvolle het schaarse licht te kunnen opvangen dat door het bladerdek schemert.

Blad en wortels geven hem de energie om langs afgevallen bladeren en rottende takjes zijn trage reis voort te zetten naar het donkerste plekje van het bos, zo lijkt het wel. Dat donkere hoekje kan weleens de voet van een boom zijn...

Staking van fotosynthese

Nog onrijpe bes

foto: Gilbert De Ghesquière

van de vrucht in en dat verhoogt allerminst de aantrekkelijkheid voor hongerige trekkers. Maar, nood breekt wet en naarmate de lente vordert zijn de lekkerste brokken uitverkocht en staat de klimop met zijn ranzige vruchten als het ware nog alleen op de markt. Ze moeten nu wel, de merels, de grote- en de zanglijsters, kramsvogels, spreeuwen, zwartkoppen en andere koperwieken. Dat die gevleugelde bezoekers zijn zaden verspreiden, liefst ver en naar alle windstreken om het nageslacht te verzekeren, dat is de ultieme wens van klimop. Minder graag ziet hij de houtduif komen die nochtans een grote slokop blijkt te zijn van zijn bessen. Zijn gespierde maag zou een geduchte maalmachine zijn die geen zaad geheel laat.

Geland in een eikenbos Uitwerpselen van vogels kunnen overal terecht komen, in het water of in de dakgoot, op beton of waar dan ook, maar het zaadje dat we willen

De herfst komt, de bomen verliezen hun bladeren en deze van onze klimopslang, die overblijvend zijn, komen daardoor in het volle, zij het nog wel iets getemperde licht. Meer licht op de bladeren, dat is een uitstekende kans om de fotosynthese in een hogere versnelling te schakelen zou je denken.

Maar het omgekeerde gebeurt. Het lijkt wel of de bladeren in staking gaan. Of toch niet helemaal, naast fotosynthese op een zeer laag pitje zijn ze vanaf nu met een andere levensnoodzakelijke taak bezig. Want belangrijker dan het toegenomen licht is het signaal dat de frissere nachten en de korter wordende dagen uitsturen en wel dat het barre seizoen begint. Tijd dus om te denken aan ‘antigel’, niet alleen in radiatoren maar even goed in de blijvende bladeren van klimop. Klimop-antivries bestaat uit verschillende soorten eiwitten en suikers, evenals bijzondere pigmenten (anthocyanen) die in deze tijd door de bladeren worden aangemaakt en hen in een eerste fase beschermen tot een temperatuur van -12°C. Naarmate de koude toeneemt kan klimop nog de concentratie van die producten verhogen tot een bescherming van ten hoogste -24 °C. Die begrenzing is de reden waarom klimop niet kan gedijen in streken waar de temperatuur nog onder die waarde daalt, met name grote delen van Scandinavië, Oost-Europa en Rusland. Evenmin is klimop te verwachten op grote hoogte.

MEANDER 4-2018 5

MEANDER

HECHTE VERBINDING

Licht in de duisternis Zolang de klimop leeft in het duister van de bosbodem kan hij niet veel meer dan er ronddwalen, tien, twintig jaar of meer, en er dichte matten vormen. Als in zulke bossen plots een open plek ontstaat, door omgewaaide bomen of door houtkap, en als een klimopscheut klaar ligt aan de voet van een nabije boom - in het donkere hoekje van daarnet - dan kan klimop zijn naam beginnen eer aandoen. Anders gezegd, het volle zonlicht geeft nu de nodige energie om het hogerop te zoeken. Geen neiging meer om te groeien naar het donker maar integendeel recht naar het licht. Bij het klimmen zijn gewone wortels van geen nut meer, wat hij nu nodig heeft zijn hechtwortels om zich stevig aan de boom vast te grijpen. Ze onttrekken geen voedsel aan de boom, wat onterecht nog wel eens beweerd wordt.

Hoe zou hij dat trouwens moeten doen als hij buiten het bos klimt op een huis, een afsluiting, een brug, een betonnen paal of een fabrieksschouw? Tussen haakjes, klimop neemt steunmateriaal van allerlei aard voor lief, behalve zeer gladde oppervlakken zoals bv. glas of aluminium.

Superlijm Over de ingenieuze manier waarop klimop zich aan de boom lijmt past toch wel verbazing. De hechtwortels die links en rechts van de stengel groeien liggen voor een groot deel uitgespreid tegen de schors. Aan die hechtwortels groeien aan de donkere schorszijde snel duizenden zeer kleine haartjes, ongeveer

6 MEANDER 4-2018

zesmaal dunner dan een gemiddeld mensenhaar, met aan het uiteinde ervan minuscule wratjes die gevuld zijn met een bijzonder krachtige lijm. Deze zou overigens ĂŠĂŠn van de sterkste zijn die in de natuur te vinden is. Van zodra contact gemaakt is met het hout groeien de uiteinden van de haartjes nog even door, maken daarbij een bocht en nemen een afgeplatte vorm aan. Daardoor slagen een maximaal aantal wratjes erin het hout te bedekken.

Eens dit gebeurd is barsten ze open en doet de lijm zijn werk. Maar de verbazing duurt voort: van zodra de lijm droog is schroeven de haartjes om hun as waardoor ze korter worden en de klimopstengel zo dicht mogelijk bij de schors trekken.

Op naar de top Als alles goed gaat, d.w.z. als het bladerdek van omringende bomen zich niet voortijdig sluit boven het hoofd van de jonge klimmer alvorens deze een hoogte van 3 of 4 meter heeft bereikt, dan is de kans groot dat hij zich, in volle zon, met een snelheid van gemiddeld 30 tot 40 cm per jaar naar de top van de boom kan werken. In uitzonderlijk goede jaren kan dat tot 60 cm per jaar worden. Als de boom het toelaat zijn hoogten gekend tot wel 30 meter. Sluit het bladerdek zich wel voortijdig dan is de plant opnieuw veroordeeld tot een leven in relatieve duisternis met een zeer zwakke groei tot gevolg. Maar de uiteindelijke bedoeling van de klimop is natuurlijk om zelf ook zaden voort te

BEUL OF WELDOENER?

Op naar de top

foto: Gilbert De Ghesquière

brengen. Bereikt een plant het volwassen stadium dan zal zij horizontale bloeitakken gaan vormen die naar het licht willen groeien. Daaraan zien we nu de bolvormige bloemschermen verschijnen, trosgewijs aan de stengel en aan de top. Wat opvalt is dat de bladeren van de bloeitakken eivormig zijn met een spits toelopende punt, helemaal anders dan bij de kruipende takken. Merkwaardig is ook dat stekken van deze bloeistelen nooit uitgroeien tot kruipende planten met gelobde bladeren maar tot rechtop staande bossige struiken met eivormig blad die elk jaar uitbundig kunnen bloeien.

Beul van de bomen?

MEANDER

Of hij zou te veel licht wegnemen van de kroon en de boom te zwaar belasten. Of hij zou een parasiet zijn...

Dat klimop de boom niet zal insnoeren, dat ziet men eenvoudig door een begroeide boom te bekijken.

Ook al bestijgen verscheidene klimopstammen dezelfde boom en weven ze eventueel wel door elkaar heen, ze oefenen nooit een wurgende actie uit. Ondanks zijn soortnaam ‘helix’ schroeft klimop niet rond de boom zoals bv. kamperfoelie dit wel kan doen. Wortelconcurrentie is er nauwelijks; zo kan een grote boom wel een totale wortellengte van verschillende kilometers hebben, een netwerk waarmee de wortels van de smalle klimopstam zich toch niet kunnen meten. Ook de lichtconcurrentie moet gerelativeerd worden. Klimop blijft in principe dicht bij de stam en verstoort dus weinig de fotosynthese die voornamelijk gebeurt door het buitenste bladerdek van de draagboom. Dat klimop de boom wel eens kan belasten is zeker waar.

Maar onderzoek heeft aangetoond dat een boom geleidelijk reageert op deze veranderende toestand door het vormen van bijkomend steunweefsel. Dat het toegenomen gewicht en volume door klimop de windgevoeligheid van het koppel boom-klimop verhoogt is wel duidelijk. Bij stormen kan dit een nefaste rol spelen. Veel hangt natuurlijk ook af van het soort en de kwaliteit van de dragende boom.

Of een weldoener?

Boom kijkt bedenkelijk naar zijn opkomende ‘beul’ foto: Gilbert De Ghesquière

Veel verhalen doen de ronde over de vermeende schadelijkheid van klimop voor de dragende boom.

Zo zou klimop de boom insnoeren en met zijn hechtwortels erin binnendringen. Of de plant zou een wortelconcurrent zijn voor water en voedingsstoffen.

Naast de belangrijke ecologische betekenis als late leverancier van nectar en stuifmeel en in het voorjaar als verstrekker van voedsel heeft klimop nog veel meer in de aanbieding. Voor allerlei vogels bijvoorbeeld gelegenheid tot nestelen en overnachten. Hij blijkt ook een favoriete plek te zijn voor bosuilen om te ‘overdagen’. Muizen zoeken tussen zijn bladeren beschutting en allerlei insecten zonnen er graag op. Kruisspinnen en andere weven er hun web. Klimop beschermt de draagboom tegen zonnebrand, tegen uitdroging en tegen beschadiging. Zijn bladeren vangen zeer efficiënt fijn stof op en werken dus luchtzuiverend. De plant is ook geneeskrachtig. En wat dacht je van deze aanbieding: klimop staat voor eeuwige trouw (voor altijd verbonden met zijn boom) en voor het eeuwig leven (altijdgroene bladeren).

MEANDER 4-2018 7

MEANDER

VOGELRINGSESSIE

Verborgen vogeltrek en meer Norbert Desmet

K

an men in deze digitale tijden nog iets niet weten bv over natuur? Iedere speciale vogelsoort die zijn staart even opheft scoort onmiddellijk op waarnemingen.be en is vaak tijdelijke ‘ster’ met honderden ‘volgers’ en soms zelfs verkeersopstoppingen tot gevolg. Veel minder gekend zijn de enorme aantallen die bij ons op trek passeren, onopgemerkt dan nog wel! Dat kan niet, hoor ik sommigen zeggen, met al die bemande trektelposten versterkt met audio- en fotoapparatuur ontsnapt geen transmigrant nog aan de aandacht.

En toch!

We schoven eind augustus naar jaarlijkse gewoonte aan in het Paddenbroek in Kluisbergen voor de vogelringsessie. Dat is steeds een oogopener voor de veldornitholoog die met zijn kijker paaltjes en horizonten afschuimt op zoek naar soorten of naar beleving, dit afhankelijk van de ondersoort van de waarnemer. Het vergroot in ieder geval de waardering voor de ringers die telkens opnieuw bij soms bizarre omstandigheden en tijdstippen sleuren met netten en stokken en ander materiaal. Ook de nachtrust heeft er onder te lijden maar ‘den drive’ is groot. Magisch bijna als je er zelf dichtbij zit. Een zwartkop in de hand is toch wat anders dan die op een verre tak. En nog meer als de uitleg komt waarom dit een jong mannetje is van dit jaar en die

Aandacht als Thijs ringt

foto: Gunther Groenez

andere een van vorig jaar, want eigenlijk zien ze er wat hetzelfde uit.

Maar de specialist wijst op de sleet van de veren en nog wat details. Maar wat meer is dat zijn de aantallen: zeker eens kijken op trektellen.be. En je kan eens doorbomen bij bv. ringstation Kluisbergen, wat ongeveer overeenkomt met ons reservaat Paddenbroek. Je ziet er de aantallen die maandelijks gevangen worden, de totalen over dit jaar en de vorige jaren. Van 2009 tot 2018 staan 4100 (400) kleine karekieten, 3305 (349) zwartkoppen en 950 (98) bosrietzangers op de teller, met tussen de haakjes reeds de cijfers van dit jaar. En een greep uit de rest: 129 waterpiepers, 40 sprinkhaanzangers, 23 ijsvogels, 13 draaihalzen, en die cijfers zijn uiteraard maar cijfers …

Maar wat wordt het boeiend als je ter plekke hoort

Bestel via onze WEBSHOP! www.natuurkijkers.be

Met gratis verzending.

Dé speciaalzaak voor al uw optische instrumenten Nederstraat 25 9700 Oudenaarde +32 (0)55 61 33 13 info@natuurkijkers.be www.natuurkijkers.be Natuurkijkers.be is een merknaam van Optiek Van Ommeslaeghe, Nederstraat 20

8 MEANDER 4-2018

Verrekijkers, telescopen, loupes, sterrenkijkers, microscopen, ...

Demonstraties op aanvraag

AANSTERKEN VOOR DE REIS 1

2

3

4

Van 1 naar 4: boerenzwaluw, tjiftjaf, goudhaantje, fitis dat de 80 zwartkoppen die vandaag gevangen zijn allemaal ‘nieuwe’ zijn, terwijl er een paar dagen terug 80 andere in de netten hingen en geringd werden. Je kan zeggen ze laten zich geen tweemaal vangen, maar de waarheid is anders: heel die meute is al doorgetrokken en vervangen door nieuwe die we nooit hadden opgemerkt als er geen ringwerk was geweest. Even was er wat onrust omdat bv. dit jaar de vlierbessen vroeg rijp zijn en de trekkers die mogelijks als voedsel zouden missen, maar ze hebben blijkbaar hun reis ook even vervroegd, naar het schijnt met minstens twee weken, straf toch?

Eten is van kapitaal belang voor doortrekkers, en dat is te zien na het ringen op handen en kleren van ringers: blauwviolet gekleurd door de uitwerpselen.

Het magische woord daarbij is ‘opvetten’ m.a.w. voedsel opslokken om zo snel mogelijk verder te kunnen als het weer het toelaat. Het is de onopgemerkte trek ook al omdat die grotendeels ’s nachts gebeurt voor veel soorten. En ook hier is meten ook weten: vrijwel alle geringde vogels worden even voor het lossen op de weegschaal gezet. De weinige die in het gebied na een paar dagen toch terug gevangen worden wegen al heel wat meer…

MEANDER

foto’s: Jacques Vanheuverswyn Zeer merkwaardig ook is het tijdstip van doortrek in het najaar: eerst de bosrietzangers, tuinfluiters en spotvogels. Een tweetal weken later gevolgd door kleine karekieten, rietzangers, zwaluwen, zwartkoppen en tjiftjaffen dit in de categorie van de grote aantallen. Daartussen zijn er in kleiner aantal de blauwborsten, draaihalzen, boompiepers, waterpiepers… allen onderweg! Maar ook de plaatselijke vedettes als ijsvogel, nog die ene matkop, staartmezen, winterkoningen en merels laten zich ringen. Sommigen meerdere keren zelfs maar wat gedacht van de kleine karekiet die voor de vierde keer dit gebied aandoet om er te broeden na drie keer over en weer naar Afrika te zijn gevlogen en dit niet met het vliegtuig: want naast ontzag en respect voor de ringer geldt dit natuurlijk ook voor die vogels van nauwelijks 11-12 gram. En de ringer, zijn dag is helemaal geslaagd als er eentje passeert van Stavanger (het ringstation van Noorwegen) of voor de eerste maal een grote karekiet of bonte vliegenvanger op de afspraak is of die ene krent, zoals ze dat noemen in de vorm van een zeldzame waterrietzanger waarover verder meer.

Hoe wordt er geringd? Afhankelijk van de soorten MEANDER 4-2018 9

MEANDER

IJsvogel

R E S E R VAT E N U I T E R S T B E L A N G R I J K

foto: Karel en Emma Sabbe

die men beoogt, zijn de technieken verschillend.

Denk aan de vogelvangers vroeger met hun grote treknetten, het kan ook met inloopkooien of recent meer met mistnetten. Belangrijk en soms ter discussie is het gebruik van geluid waarmee men vogels ‘naar beneden’ kan halen en dan veel grotere aantallen vangen dan zonder geluid. Het biotoop speelt ook mee, maar niet als allerbelangrijkst. Zo zal men in een grotere tuin soorten als bosrietzanger ook wel vangen, maar anderzijds vangt men toch geen leeuweriken boven een moeras. In de trekperiode van veldleeuweriken liggen de netten op de akkers en heeft men soms als bijvangsten uilen op zoek naar hun prooien, waarvan die weten dat ze daar dan rondhangen.

Toch willen we hier het belang van onze reservaten extra onderstrepen: het Paddenbroek is 14 ha groot en zeer wisselend van biotopen, van watervlaktes naar grotere zeggenvelden, riet en grasland en zeker belangrijk ook voldoende wilgen’bollen’ voor beschutting en voedsel. Als men ziet hoeveel vogels in het gebied gevangen worden (slechts allicht niet eens de helft van wat er werkelijk verblijft) dan is de waarde van een biodivers reservaat onschatbaar als oplaadstation tijdens de trek. Het is spijtig voor Vlaanderen dat reservaten steeds meer eilanden worden in een landbouwwoestijn maar ze zijn dan wel tijdelijk tijdens de trek onvervangbaar en zullen nog steeds aan waarde winnen met de verarming van de biodiversiteit elders.

Dit is ook een uithangbord dat we meer naar buiten kunnen gebruiken en iedere kritiek van ‘reservaten zijn vuile hoekjes’ in de kiem kunnen smoren. En tegelijk uiteraard een bewijs om aan te tonen dat er veel meer reservaten nodig zijn.

10 MEANDER 4-2018

Een laatste luik zijn ter illustratie de ‘hervangsten’ en ‘terugmeldingen’, het ultiem resultaat van al dat vroeg ochtend- en nachtwerk van de ringer.

Hierna deze van Thijs Lietaer uit het Paddenbroek en omgeving. Iedere ringer heeft zo een palmares maar voor de doorsnee natuurliefhebber wekken die gegevens steeds de gezonde verwondering en verbazing, zo hopen we toch. En tegelijk zijn ze ook soms op grotere schaal het bewijs dat projecten werken: we denken hierbij aan de waterrietzanger, een soort waar men in Polen hoog op inzet om de broedbiotopen te behouden. Via het ringwerk kan men niet alleen de trekroute volgen maar ook zien of het wat oplevert. In die zin is het Paddenbroek met zijn kleine 14 ha een mooie schakel met al drie vangsten de vorige jaren. Maar misschien even mooi zijn de trends uit de vogelwereld die men uit de resultaten kan aflezen: de matkop die stilaan verdwijnt uit onze streken en de zwartkop als soort die het goed doet, heel goed zelfs ook te zien aan de aantallen in ‘ons’ Paddenbroek, iets wat te velde toch opvallend verborgen blijft.

Terugkerend als broedvogel: Rietzanger geringd als adult op 07/07/15 en terug op 31/07/17 en 23/07/18.

Kleine karekiet geringd als adult op 16/08/15 en terug op 18/07/17 en 15/07/18.

Enkele verre/snelle reizigers of oude knarren: Kleine karekiet geringd op 20/08/2009 gecontroleerd in Motril (Spanje) op 10/09/2009. 21 dagen voor 1661km.

Kleine karekiet geringd als adult op 21/08/2011 gecontroleerd in Limburg op 06/08/2017. Kleine afstand, maar wel 5j 11m 16d later!

Graspieper geringd op 11/10/2014 en gedood door een kat in Tasta (Noorwegen) op 11/05/2016.

1j 7 m op 922 km.

Stormmeeuwen geringd tijdens winter 2013. Dood terug gevonden in Finland op resp. 2111 en 1953 km.

Fitis geringd in Ottenby (Zweden) op 09/08/2012

Jan FRANCOIS Landmeter-expert Gentse Steenweg 138 9620 Zottegem 09/361 03 00 jan.francois@telenet.be www.aardbol.be

LANGZAAM HERSTEL

MEANDER

en 10 dagen erna hier gecontroleerd op 1052 km.

Niet mis voor een beestje van 8 gram.

Rietgors geringd op 20/08/2003 te Hasslarp (Zweden) en hier gecontroleerd op 13/10/2010.

Maar liefst 7 jaar 1maand en 24 dagen later!

Special case: 2 torenvalk pulli werden op 14/07/2013 geringd te Ruien om beiden aan hun einde te komen in Zeeland op slechts 5 km van elkaar. Maar nog opmerkelijker, met slechts 1 dag verschil (resp. 20 en 21 dagen na ringdatum). Vreemd, niet? Te jong? Te onervaren?

Bruine kkiekendief iekendief

Twee geslaagde broedsels bruine kiekendief in Scheldevallei Dimitri Van de Populiere

L

angs de Schelde werden dit jaar twee geslaagde broedgevallen van bruine kiekendief vastgesteld.

Eén in de Snippenweide te Eine, onderdeel van de Heurnemeersen, en één aan de Bolveerput te Semmerzake. In Eine werden twee vliegvlugge juvenielen gezien (DDG) en in Semmerzake drie (BDE). Voor de Heurnemeersen was het het eerste broedgeval. Voor de Bolveerput was het raak voor het tweede jaar op rij.

foto: Gerard Mornie

jacht en pesticiden brachten de soort op de rand van de afgrond in België en het aantal broedparen beperkte zich toen tot de Blankaart in WestVlaanderen en enkele rietpartijen in Limburg.

Dankzij wettelijke bescherming kon de soort zich gelukkig handhaven en langzaamaan herstellen tot een climax van 160 broedparen in Vlaanderen in 2002. Vanaf dan ging het echter weer naar omlaag tot 70-80-tal broedparen in 2010. De poldergebieden van de Kust, Meetjesland en Beneden-Zeeschelde herbergen de meeste broedparen.

Andere geslaagde broedgevallen in de streek: Langemeersen te Petegem (2011 & 2015), rietveld centrale Ruien (2016 & 2017) en Bolveerput te Semmerzake (2017). Verder waren er tussendoor nog mislukte pogingen in Ruien (2014), Langemeersen (2014) en de Weiput te Zingem (2015).

De bruine kiekendief broedt pas sinds 2011 in de regio. Het is is een roofvogel die aangetrokken NATUURPUNT leden: bio-ecologische materialen wordt door rietmoerassen voor energiezuinige en grote waterpartijen ISOLATIEKORTING houtbouw en renovatie omzoomd met riet. Af en toe durven ze ook wel eens broeden in een graan- of koolzaadveld. Het nest bevindt zich op de grond.

Steico flex FSC® Steico top FSC® pro clima Ze leven van knaagdieren, Houtwolisolatie Zoldervloerisolatie Luchtdichting www.eurabo.be/promoties vogels, vissen, reptielen • gratis advies aan zelfbouwers! en amfibieën.

Deze • isolatie opleidingen meer info op: www.eurabo.be/opleidingen elegante rovers herstellen isoleren momenteel van enkele Wij kiezen voor verantwoord bosbeheer. U ook? voor meer rake klappen die ze kregen ROK 52 Wiedauwkaai 87 info@eurabo.be Pont West 112 vanaf de jaren ’60. Het heeft natuur!

9000 Gent www.eurabo.be 9600 Ronse +32(0)9 216 46 40 Twitter: @eurabo +32(0)55 23 51 40 aan een zijden draadje gehangen. Habitatverlies,

10%

2015

bio-ecologische bouwpartner

MEANDER 4-2018 11

MEANDER

DROGE HONGERSTEEN

Een tuin voor het leven Ronny De Clercq

R

onny De Clercq woont sinds een dertigtal jaren in Schorisse, nabij het Burreken. In een tuinencomplex van een flinke hectare krijgt de natuur er de ruimte en vinden insecten, vogels, planten en al wat leeft een veilige haven. In een reeks artikeltjes deelt hij zijn ervaringen, gedachten en gefilosofeer in een natuurtuin in het hartje van de Vlaamse Ardennen.

Denk globaal, handel lokaal

Als je me ziet, huil!

foto: Ronny De Clercq

D

e lange warme en vooral droge zomer is voorbij. Niet dat het nu al echt een natte herfst geworden is, we komen nog altijd véél water te kort.

Weldoende regenbuien en af en toe wat mist, laten het groen nog even herleven voordat de winter komt. Appelboompjes die maanden droogte in een lethargische toestand doorgemaakt hebben, staan sinds eind augustus weer in bloei, als ‘t een zachte herfst wordt, hebben we misschien een tweede appeloogst met Kerstmis.;-) Maar hoe uitzonderlijk was deze droge zomer nu echt? De warmste en droogste zomer ooit in ons land? In de Centraal-Europese rivier de Elbe, kwamen er ‘hongerstenen’ droog te liggen, stenen met opschriften gelijk “Als je mij ziet, huil.” Stenen die pas bij uitzonderlijke aanhoudende droogten komen bloot te liggen, als het rivierwater uitzonderlijk laag staat. Reeds in 1616 graveerde men data en boodschappen in deze stenen. Als we zo’n steen bekijken zien we ook 1716, 1790, 1841, 1842, 1868, 1921,... ik zal nog wel jaartallen niet kunnen lezen hebben. Het is dus wel degelijk nog gebeurd, zo’n droge jaren. Wat al die jaren gemeen hadden, was 12 MEANDER 4-201 -2018 8

dat er slechte oogsten volgden, met hongersnood tot gevolg. Vandaar ook de naam ‘hongerstenen’.

Vanwege de internationale handel en het feit dat ons voedsel nu toch al grotendeels van over de zee komt, zullen we er dit jaar niet zo veel van merken, maar we mogen er toch even bij stil staan.

(Troost: in Spanje was 2018 eerder vochtiger dan ‘normaal’.) In feite leven we in Europa al meer dan 100 jaar met gigantische voedseltekorten, maar dankzij onze (voormalige) kolonies merken we dat niet meer. Maar niets zegt dat het zo blijft, sterker: de waarschijnlijkheid is groot, dat er in de (nabije?) toekomst wel degelijk wereldwijde tekorten zullen optreden! We verbruiken al jaren meer dan onze planeet kan opbrengen, uitputting staat dus voor de deur, de minste ‘abnormaliteit’ kan dus voor grote problemen zorgen. Het is dus goed vooruitziende te zijn en werk te maken van ons ‘voedselbos’, onze natuurrijke tuinen waarin voor al wat leeft voedsel te vinden is, ook voor ons mensen!

Momenteel worden we hier in de tuin overladen met perziken, niet van onze oude ‘streek’rassen, dewelke ik ook aanplantte, maar van verwilderde zaailingen van zuiderse rassen. Beter aangepast aan het klimaat van de voorbije jaren. Bij de appels zien we dat enkele bijzondere rassen schijnbaar geen last hadden van de droogte, terwijl de klassieke rassen een ramp zijn. Ook de tamme kastanjes lijken veel eetbare kastanjes te zullen leveren dit jaar. Van kastanjes kan je meel maken en van dat lekkere meel, met volle smaak, kan je alles maken wat we naar gewoonte van granenmeel maken. We hebben al enkele redelijk grote kastanjebomen staan in ons tuinencomplex en ik ben zinnens om er her en der nog wat meer te laten groeien, van diverse rassen en van wilde zaailingen, biodiversiteit als verzekering!

Lekker meel van te maken

foto: Ronny De Clercq

MEANDER

VERDWIJNEN EN VERSCHIJNEN Een geschenk aan wie na ons komt.

Mocht de trend van de laatste jaren zich voortzetten en zomerse droogte normaal worden, dan zullen we niet enkel onze fruitrassen moeten aanpassen, maar dan zal zulks ook een grote invloed hebben op onze natuur. Als ‘koel en vochtig’ verandert in ‘warm en droog’ kan dat niet zonder gevolgen blijven, soorten die we hier als inheems beschouwen zullen het moeilijker krijgen en soorten ‘uit den vreemde’, die aangepast zijn aan het nieuwe klimaat, zullen de overhand krijgen. Minder hortensia’s in de tuin, maar meer vijgen, minder beuken in het bos, maar meer... ‘t Ja, daar zijn we het nog niet over eens!

Op onze zomerse vakantiereis doorheen Europa, ben ik gaan letten op wat er groeit in streken met zomerse droogte en toch koude winters, plekken waar het met Pasen nog kan vriezen. De hooggelegen regio ten noorden van Madrid lijkt mij sterk gelijkend op de situatie in Vlaanderen anno 2018. Steeneiken en consorten, is dat de toekomst voor de Vlaamse natuur? In vooruitziende boeken, daterende van 15 à 20 jaar geleden, over bosbouw in onze streken, was men van mening dat we er goed zouden aan doen, om hier bij ons al soorten aan te planten dewelke nu in de regio Bordeaux groeien, maar als we dit jaar de regio rond Bordeaux bekeken, was alles daar veel groener en vochtiger dan in Vlaanderen. Enfin, we moeten nog niet te ver vooruit willen zien. Als we iets kunnen leren van al de voorspellingen uit de voorbije decennia, dan is het dat het waarschijnlijk anders zal uitdraaien dan dat we verwachtten. Klimaatveranderingen voorspellen is niet zo eenvoudig, te veel onbekenden...

Overladen met perziken

foto: Ronny De Clercq

Als ik van iets zeker ben, dan is het dat het goed is om niet alle eieren in één mand te leggen. Veel verschillende soorten de kans geven, streven naar een zo groot mogelijke biodiversiteit, zowel in soorten als in rassen. Een grote variatie binnen de soort kan verrassende resultaten opleveren, zoals met de appels en perziken in onze tuin.

Wat ik jammer vind, is dat zoveel mensen perse willen vasthouden aan wat er tot op heden was, dat wat we als kind leerden, dat wat onze ouders als normaal beschouwden. Dat geldt in ‘t bijzonder ook voor planten en beesten, inheemse soorten die kwijnen, nieuwe migranten die blijven. Dat soorten die het nu net beter, zelfs heel goed doen in een warm en droog klimaat, moeten verdelgd worden omdat ze hier nieuw zijn. In feite is dat de natuur tegenwerken.

Het leven past zich aan aan de gegeven situatie, verandert het klimaat, dan verandert de begroeiing, of we dat willen of niet. De natuur is flexibel, als we

De Zonnebloem

Al meer dan 30 jaar vind je bij ons alles voor een gezonde levenswijze Het grootste gamma biologische voeding in de streek, massa’s alternatieve en fair trade geschenkartikelen Steeds 10 % korting voor NP-leden op het ruimste aanbod natuurstudieboeken Kom eens gezellig snuisteren in de Parkstraat 25, 9700 Oudenaarde Tel. 055/31.64.30 e-mail: oudenaarde@bioshop.be www.bioshop.be MEANDER 4-2018 13

MEANDER

RECORD GEBROKEN

de natuur maar de ruimte gunnen, als we het leven maar de kans geven. Uiteindelijk is niet zozeer het warmer worden van het klimaat het probleem, zelfs niet de toenemende droogte, het grote probleem is het vernietigen van onze biosfeer. Als we al wat leeft en groeit zijn gang kunnen laten gaan, dan ontstaat er met de tijd een gezonde biosfeer, een gezond levend weefsel, dat véél aan kan. We zagen het de voorbije zomer ook in onze tuinen. De oudere tuinen, die al een ontwikkeling van 30 jaar doormaakten, hadden beduidend minder last van de droogte, boomwortels kunnen diepere waterlagen aanspreken dan de wortels van grassen en kruiden.

De verdamping onder de boomkruinen zorgde voor een koelere omgeving, aangenaam voor mens en dier. Bomen bepalen mee het klimaat!

Beukenbomen, met hun oppervlakkige beworteling, zijn afhankelijk van voldoende regelmatige neerslag, dat verklaart hun probleem in zomers gelijk die van 2018. Nu mogen alle boeken en geschriften beukenbossen als typisch voor onze regio beschrijven en mag ‘Europa’ het als te beschermen natuur aanduiden, maar als het klimaat verandert, dan zijn beuken hier op termijn niet meer aangepast, dan kunnen we zitten treuren over de verloren beukenbossen of we kunnen nieuwe soorten omarmen en blijven genieten van groene bossen, maar met andere boomsoorten. Geef al wat wilt groeien een kans, we weten niet wat we anders zouden vergooien...

Er staan weer verkiezingen voor de deur en wat mij daarbij het triestigste stemt is de haast onbestaande aandacht voor de vernietiging van onze biosfeer, de vernietiging van het levend weefsel dat onze planeet uiteindelijk levend houdt. De vergiftiging van de natuur, de ongebreidelde bevolkingsexplosie die onherroepelijk leidt tot de uitputting van onze biosfeer. Ik weet het, het is een mondiaal probleem, maar als we overal er lokaal iets kunnen aan doen, dan wordt het resultaat mondiaal! Verbeter de wereld, begin met... je eigen tuin.

Groeten uit een tuin voor het leven...

H

Tuinvlindertelling 2018

elaas kwam het volledige rapport van Natuurpunt over de tuinvlindertelling 2018 na de deadline van Meander. Je kunt het lezen op: https://www.natuurpunt.be/nieuws/klein-koolwitje-winttuinvlindertelling-maar-aanhoudende-hitte-zorgt-voorextreem-lage

14 MEANDER 4-2018

Resultaten kerkuilmonitoring Herzele Frederik Dierickx

foto: kerkuilenwerkgroep Herzele

R

ecords zijn er om gebroken te worden en net zoals onze Rode Duivels hebben onze kerkuilen in Herzele het dit jaar geflikt. Vorig jaar sloten we af met 20 jongen op 7 locaties, nu doen we beter met 21 jongen op 8 locaties. Dit evenaart ook de 21 jongen in 2014 op 4 locaties.

We zagen op een aantal locaties slechts 1 jong met niet uitgebroede eieren in de kast. Indien deze zouden uitgebroed zijn was het een echt boerenjaar geweest. Maar we klagen niet met ook terug 1 nest van 5 jongen en overal mooie en gezonde ouderparen. Er waren dit jaar ook 2 locaties met 1 aanwezige kerkuil maar nog geen koppel of broedgeval, dat belooft in ieder geval voor volgend jaar.

Sinds 2012 zien we een zo goed als continue stijging in het aantal geringde jongen, de laatste twee jaar zien we ook een stijging in het aantal locaties waar er gebroed wordt. De ouderparen laten het dus niet afweten en de jongen verspreiden zich op het grondgebied Herzele om nieuwe paartjes te vormen.

We zijn ook in blijde verwachting van terugmeldingen van, hopelijk, ver buiten onze grenzen.

De kerkuilen doen het dus zeer goed in onze gemeente. Goede muizenjaren, goede nestlocaties, voldoende geschikte biotopen en, wie weet wat geluk, spelen allemaal een rol. Maar zeker ook de opvolging, de controles en de verwerking van alle resultaten.

Een enorme dank kerkuilvrienden.

aan

alle

vrijwilligers

en

KALENDER OKTOBER-JANUARI GZ: Natuurpunt afdeling Groot Zingem HRZ: Natuurpunt afdeling Herzele HOU: Natuurpunt afdeling Houtem IWG: Invertebratenwerkgroep Lampyris JNM: Jeugdbond voor Natuur en Milieu KBE: Kern Werkgroep bos t’Ename KRB: Kern Rondom Burreken MOW: Milieufront Omer Wattez NWB: Nationale Werkgroep Botanie NWG: NatuurstudieWerkGroepen Vlaamse Ardennen-plus OUD: Natuurpunt afdeling OudenaardeOudenaarde-plus PWG:Plantenwerkgroep Plantenwerkgroep Natuurpunt Vlaamse ArdennenArdennen-plus PAWG:Paddenstoelenwg.

Paddenstoelenwg. Natuurpunt Vlaamse ArdennenArdennen-plus RLVA: Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen RO: Natuurpunt afdeling Ronse TLES: Natuurpunt tussen Leie en Schelde TW: Trage Wegen vzw VA: Natuurpunt afdeling Vlaamse Ardennen VA VAplus : Natuurpunt Vlaamse Ardennen plus VUB: Vrienden van het Uilenbroek VWG: Vogelwerkgroep Natuurpunt Vlaamse Ardennen-plus WMB: Werkgroep Munkbosbeekvallei WMBV: Werkgroep Maarkebeekvallei ZV: Natuurpunt afdeling Zwalmvallei ZWG: Zoogdierenwerkgroep Natuurpunt Vlaamse ArdennenArdennen-plus Zondag 7 oktober 2018 GZ: Paddenstoelentocht Grootmeers. Contactpersoon: Eddy Van Den Abeele, tel. 0474/62.20.52. Gids Georges Kuipers. Samenkomst om 9u aan de ingang Kraai, dit is op de parallelweg naast Zingembrug t.h.v. kruispunt Nederzwalmsesteenweg-Weistraat in Zingem. Einde om 12u. Meebrengen: goed schoeisel, veldgidsen.

TLES: Ode aan Roger Raveel: museum- en natuurwandeling. Info: Peter Bral. Wandelingen met meerdere gidsen. Start om 14u aan het Roger Raveel Museum (Gildestraat 2 Machelen). Het is duidelijk dat we veel te danken hebben aan Roger Raveel, hij stond op de barricades om de natuurlijke meanders in Machelen te bewaren. Tijd om hem te bedanken met een combinatie van museum- en natuurwandeling. Met dank aan het Roger Raveel Museum. I.s.m. Davidsfonds. Er wordt een kleine bijdrage gevraagd voor het museum. Einde omstreeks 17u.

OUD: Paddestoelenwandeling in het Bouvelobos.

Gids: Eddy Saveyn, tel. 0477/03.20.75. Start om 14u aan de kerk van Wortegem (Waregemseweg). Einde omstreeks 17u.

ZV: Zomerseizoen voor de Boembekemolen. Info: An De Schrijver, tel. 0484/77.72.44. Geopend van 14u tot 18u. Boembekemolen, Boembeke 18, 9660 Brakel.

Maandag 8 oktober 2018 TLES: De natuur in jouw testament. Als je een testament maakt, kan je een deel van jouw nalatenschap schenken aan een goed doel zoals Natuurpunt. Met die inkomsten kan Natuurpunt onze natuur nog meer en beter beschermen. Erfenissen zijn van groeiend belang om de biodiversiteit te behouden voor de volgende generaties.

Spreker is Joost Verbeke, contactpersoon voor schenkingen en legaten bij Natuurpunt. Hij biedt een overzicht van de mogelijkheden en de fiscaal voordeligste formule aan de hand van concrete voorbeelden. De infosessie wordt twee keer gegeven: de eerste begint om 10u30 tot 12u, met ontvangst een kwartier ervoor. De tweede sessie gaat door vanaf 14u tot 15u30, ontvangst een kwartiertje vroeger met koffie en taart. De uitleg wordt gegeven in de Brieljant (Mouterijdreef 20 Deinze) Inschrijven hoeft niet maar we horen graag van je komst: Joost Verbeke 0477/20.47.29

MEANDER

of Joost.verbeke@natuurpunt.be Donderdag 11 oktober 2018 KRB: Cursus ken uw inheemse planten! Deel 3. Voor meer info, zie 31 augustus in de kalender van de vorige Meander.

Zaterdag 13 oktober 2018 KRB: Werken in de natuur. Info: Dirk Criel, tel.

055/45.66.10, Dirkcriel@skynet.be of www.burreken.be Afspraak om 9u aan Perreveld t.h.v. nr. 14 te Zegelsem.

Natuurbeheer betekent ook handen uit de mouwen steken.

Allerlei werkjes staan op het programma. En zoals steeds maken vele handen het werk lichter. Einde omstreeks 12u.

TLES: Nacht van de Duisternis. Info: Wim Vercruysse, tel. 09/386.09.29. Start aan de ingang Brielmeersen (Lucien Matthyslaan, Deinze). Er zijn drie geleide wandelingen: om 19u30 (voor jonge gezinnen), om 20u en om 20u30. Duur: 2u à 2u30. Vanuit de ruimte kan je Vlaanderen makkelijk herkennen als een lichtgevende plek. Maar dat kwistig lichtgebruik heeft een serieuze impact op onze natuur.

Tijdens de Nacht van de Duisternis willen we de mensen bewust maken om wat meer lichten te doven. In Deinze trekken we de Brielmeersen in en leren we meer over het nachtleven van de dieren. In samenwerking met Stad Deinze, de provincie Oost-Vlaanderen, de Gezinsbond en de Sterrenkijkersvereniging LEO. TLES: De duistere nacht van Ridder Rogier. Info: Wim Vercruysse, tel. 09/386.09.29. Start aan de ingang Brielmeersen (Lucien Matthyslaan, Deinze) om 19u30.

Ridder Rogier trok grote ogen toen hij ’s avonds per toeval in de Brielmeersen terecht kwam. Hij trof er vliegende Vampieren, een echte Hyena en de klepperende kleppers.

Hij schreef over deze boeiende tocht een bijzonder spannend dagboek. Een knotsgekke wandeling voor alle jonge gezinnen en voor iedereen die zich nog jong voelt.

In samenwerking met Stad Deinze, de provincie OostVlaanderen, de Gezinsbond en de Sterrenkijkersvereniging LEO. Deze activiteit is een onderdeel van de Nacht van de Duisternis.

Zondag 14 oktober 2018 OUD: Tragewegenwandeling in en rond Mullem.

Gids: Gunther Groenez, tel. 0486/16.74.30. Samenkomst om 14u aan de kerk van Mullem, einde rond 17u. Goede stapschoenen voorzien.

RO: Ruige tocht dwars doorheen het Pyreneeënreservaat te Ronse. Gids: Philippe Moreaux, tel.

0476/49.24.61. Afspraak 14u aan het Hof ter Guchten, Rotterijstraat 278 te Ronse. Laarzen onontbeerlijk, wandelschoenen niet geschikt: er zijn zeer drassige passages maar uiteindelijk stappen we slechts 3 km.

Wel enkele serieuze hellingen. Lange broek onontbeerlijk wegens netels en teken. Niet geschikt voor kinderwagens.

Aandacht voor vogels, planten, amfibieën. De wandeling duurt tot ongeveer 17u. Nadien mogelijkheid om alles na te bespreken in het Hof ter Guchten, waar er water, koffie, limonade of een biertje te verkrijgen zal zijn. Einde omstreeks 18u.

ZV: Zomerseizoen voor de Boembekemolen. Info: An De Schrijver, tel. 0484/77.72.44. Geopend van 14u tot 18u. Boembekemolen, Boembeke 18, 9660 Brakel.

HOU:Natuurpunt Houtem gaat vreemd, bezoek aan Kravaalbos. Gids: Marc De Maegdt en Frans Arijs. Vertrek om 14u aan B&B De Kleine Deugd, Lepelstraat 10, OpwijkMazenzele. Het Kravaalbos is een ecologisch waardevol oud bos, gelegen op de grens OVL. en Vlaams-Brabant, en nabij het Pajottenland, in een zacht glooiend mooi landschap tussen Opwijk, Aalst en Asse. De wandeling is MEANDER 4-2018 15

MEANDER

KALENDER OKTOBER-JANUARI

ongeveer 6 km. Na de wandeling, om 17u, is er mogelijkheid om een bezoekje te brengen aan het landbouwmuseum ‘De Vedderboom’, daar kan je ook genieten van een pannenkoek en een drankje. Mogelijkheid tot carpooling: om 13u, Marktplein, Sint-Lievens-Houtem. Meer info: www. natuurpunthoutem.be of mail naar nphoutem@gmail.com Meebrengen: wandelschoenen of laarzen, honden kunnen mee aan de leiband.

Donderdag 18 oktober 2018 MOW: Derdedonderdagwandeling. Samenkomst: om 14u aan de kerk van Louise-Marie. Iedere derde donderdag van de maand stappen we ongeveer 8 km in onze streek, vaak langs trage wegen. Met de klemtoon op wandelen en kletsen. En Omer Wattez indachtig. Meebrengen: aangepaste kledij en schoeisel. Gratis. Einde omstreeks 17u.

Zaterdag 20 oktober 2018 GZ: Beheerwerken in de Grootmeers te Zingem.

Contactpersoon: André Vandecapelle tel 0498/45.93.42.

Samenkomst om 8u30 uur aan het groot hekken aan de trekweg langs de Schelde. Er wordt gewerkt op Grootmeers.

We werken tot 16u. Meebrengen: werkhandschoenen, bijl of hakmes, zaag.

ZV: Werkdag Middenloop Zwalm. Info: Koen Gintelenberg, koen.gintelenberg@telenet.be Afspraakplaats wordt per mail rondgestuurd i.f.v. de uit te voeren werken (mail voor opname in de mailinglist). Meebrengen: goed schoeisel of laarzen, werkhandschoenen.

ZV + MOW: Dag van de trage weg / Nacht van de duisternis te Brakel. Samenkomst om 18u aan het Riedeplein Michelbeke (Brakel). Degustatiewandeling langs trage wegen in Brakel. Op verschillende punten kunnen we ons verwarmen aan een feeëriek vuurtje met een hapje en drankje. Mogelijkheid om achteraf iets te drinken en nog even te blijven plakken. Meenemen: zaklamp, fluohesje en aangepast schoeisel. Einde omstreeks 22u. Deelname: MOW- en NP-leden: 9 euro, niet-leden 10 euro. Organisatie: MOW Brakel-Lierde, Natuurpunt Zwalmvallei en EcoSnooze. Inschrijven via info@milieufrontomerwattez.be of 055/30.96.66 voor 18 oktober.

Zondag 21 oktober 2018 HRZ: Paddenstoelenwandeling. Gids: Frederik Dierickx. Afspraak om 9u30 aan de Oude Steenbakkerij, Kauwstraat 102, Sint-Lievens-Esse. Thema: Wat doen paddenstoelen überhaupt in de natuur? En hoe leven ze?

Kom het allemaal te weten op onze wandeling. Einde rond 12u30. Meer info: www.natuurpuntherzele.be VWG: Eurobirdwatch - Simultaantrektellen. Gids: Paul Vandenbulcke tel. 0475/34.65.86. We bemannen onze trektelpost(en) en speuren de lucht af, naar migrerende vogels, vanaf zonsopgang (8u) tot minstens 11u en langer indien de trek-omstandigheden goed zijn. Raadpleeg onze facebookpagina (https://www.facebook.com/groups/ vwgvap/) om te weten te komen op welke plaatsen in onze regio we zullen trektellen. Meebrengen: warme kledij, verrekijker, vogelgids, evt. telescoop.

ZV: Zomerseizoen voor de Boembekemolen. Info: An De Schrijver, tel. 0484/77.72.44. Geopend van 14u tot 18u.

Boembekemolen, Boembeke 18, 9660 Brakel.

VA+ MOW: Dag van de trage weg te Ruien. Gids: Filip Keirse, tel 0487/64.79.01 en Norbert Desmet. Samenkomst om 14u aan de kerk van Ruien, Ruienplein. Een wandeling van ongeveer 7 km/ 4 km o.l.v. een gids brengt je langs de trage wegen te Ruien. Naast de betontegelpaadjes die Ruien rijk is, ontdek je de nieuwe verbinding langs de rand van het Kluisbos tussen de Kokereelstraat en Vogelzang.

16 MEANDER 4-2018

Na een passage door het Kluisbos gaan we terug richting de Schelde via een nieuwe verbinding door een akker en langs het oude spoorwegtraject. Einde omstreeks 17u. Na de wandeling wordt een drankje aangeboden in het GOC te Ruien. Meebrengen: goede wandelschoenen. Activiteit i.s.m. de gemeente Kluisbergen.

HRZ: Wandeling Doremansbos. Gidsen: Dries Van Nieuwenhuyse, Koen Aeyels, Geert Jackers. Afspraak om 14u aan CC de Steenoven, Kerkkouter 40, Herzele.

Inwandelen van het nieuwe wandelpad. Einde rond 17u.

Meer info: www.natuurpuntherzele.be Maandag 22 oktober 2018 MOW: Bio in de kijker, smullen en ruilen van appels en hun gerechten. Start om 19u in het Secretariaat MOW, Dijkstraat 75, Oudenaarde. Klets-, smul- en ruilcafé bij MOW. Proef verschillende hapjes en drankjes bereid met bio-appelen en -peren. We vergelijken verschillende rassen en wisselen recepten uit. Deelnemers brengen appels en peren mee en alle mogelijke bereidingen ermee. Ruilen, (ver)kopen en (ver)letsen - alles is mogelijk. Prijs: gratis.

Donderdag 25 oktober 2018 MOW: Infoavond wasbare luiers. Samenkomst om 19u30 bij Milieufront Omer Wattez vzw, Dijkstraat 75 in Oudenaarde. Wat zijn herbruikbare luiers? Hoe gaat dat praktisch in z’n werk? Wat zijn de voor- en nadelen? Is het iets voor jou? Welke modellen zijn er, zijn ze in katoen of ook in andere materialen? Je krijgt antwoorden op al deze vragen tijdens de luierinfoavond. Je krijgt deskundige uitleg, je kan wasbare luiers bekijken en voelen, en je mag ze zelf testen op een pop. Voor alle jonge ouders die begaan zijn met het milieu, maar toch leuke en handige spulletjes willen. Ecologisch en puur dus. Einde omstreeks 21u30. Gratis infosessie – Een drankje kan je verkrijgen aan een democratische prijs.Graag inschrijven via info@milieufrontomerwattez.be In samenwerking met Klein Spook (http://kleinspook.be).

Zaterdag 27 oktober 2018 KBE: Werkdag Bos t’Ename. Contactpersoon: Pieter Blondé: 0488/36.22.79 pieterblonde@hotmail.com en Guido Tack 0474/90.02.30 guido.tack1@telenet.be Elke laatste zaterdag van de maand wordt er gewerkt in Bos t’Ename, van hakhout afzetten tot hooien. Samenkomst aan de loods, Boskant 56 te Oudenaarde. Aanvang om 9u en/of 13u30. Meebrengen: goed schoeisel of laarzen en werkhandschoenen.

MOW: Bio in de kijker, bezoek aan boomgaard en fruitperserij Langeveld. Samenkomst om 14u aan de Kalverstraat 6, Kruishoutem. Zie, hoor, voel en proef de wereld van hoogstammen, appels en sappen! Je leert verschillende rassen kennen, maakt kennis met de bestuivers, en kan honderduit vragen stellen. Einde omstreeks 17u. Deelname: MOW-leden 5 euro, niet-leden 6 euro. Organisatie MOW-Leievallei, VELT-Leievallei en JNM-Leievallei. Graag inschrijven voor 25 oktober op info@milieufrontomerwattez.be of 055/30.96.66.

Zondag 28 oktober 2018 TLES: Herfst in de Vondelmeersen. Gids: Paul Geeroms. Afspraak om 14u aan de kerk van Wontergem.

In de herfst tooit de natuur zich op zijn mooist, populieren smukken zich op met goudgele bladeren, felrode bessen trekken de aandacht van koperwieken en kramsvogels, wintergasten die rond deze tijd arriveren uit het noorden.

Op deze landschapswandeling hebben we oog voor de veranderende natuur in de herfst, en onthullen we het geheim van het ruisende riet. Einde omstreeks 17u.

ZV: Zomerseizoen voor de Boembekemolen. Info: An De Schrijver, tel. 0484/77.72.44. Geopend van 14u tot 18u.

KALENDER OKTOBER-JANUARI Boembekemolen, Boembeke 18, 9660 Brakel.

ZV: Familiewandeling. Info: An De Schrijver, tel.

0484/77.72.44. Start om 14u aan de Boembekemolen, Boembeke 18, 9660 Brakel. Einde omstreeks 16u.

Zaterdag 3 november 2018 KRB: Werken in de natuur. Info: Dirk Criel, tel.

055/45.66.10, Dirkcriel@skynet.be of www.burreken.be Afspraak om 9u aan Perreveld t.h.v. nr. 14 te Zegelsem.

Natuurbeheer betekent ook handen uit de mouwen steken.

Allerlei werkjes staan op het programma. En zoals steeds maken vele handen het werk lichter. Einde omstreeks 12u.

Zondag 11 november 2018 TLES: Kids@work: nestkastjes en voederplanken maken.

Info: Info@natuurpunttussenleieenschelde. be Start om 14u30 aan de ingang Brielmeersen (Lucien Matthyslaan, Deinze). We maken een nestkast of voederplank die je achteraf kan meenemen naar huis.

Breng een kleine hamer mee. Einde omstreeks 16u30u.

Deelname 4 euro. Inschrijven via www.natuurpunt.be/ agenda/kidswork-nestkastjes-maken-30553 I.s.m. de Gezinsbond, JNM en de provincie Oost-Vlaanderen.

Donderdag 15 november 2018 MOW: Derdedonderdagwandeling. Elke derde donderdag van de maand gaan we samen op schok in de streek. Van 14u tot 17u. Gratis. Zie www. milieufrontomerwattez.be voor meer info. Meebrengen: wandelschoenen.

RO: Beheerwerken in het reservaat Pyreneeën te Ronse. Info: Moreaux Philippe, tel: 0476/49.24.61.

Afspraak om 10u aan de Poelenweide in het reservaat Pyreneeën, Verbrandenbosstraat, Ronse. Met de hand heruitdiepen in het bos van poelen die dienen als voortplantingsplaats van vuursalamanders. We werken tot ongeveer 15 u. De vrijwilligers komen in aanmerking voor een vrijwilligersvergoeding van 30 euro. Meebrengen: boterhammen, laarzen, spa en als ‘t kan kruiwagen.

Vrijdag 16 november 2018 HOU: Uilen, de heersers van de nacht. Lezing door Norbert Desmet, van 20u tot 22u, zaal Kerksken, Rot 8 in Letterhoutem. Uilen, vogels die in het donker jagen en onhoorbaar vliegen, symbool van wijsheid en kompanen van heksen en tovenaars…, heersers van de nacht die niemand onverschillig laten. Dankzij de uitgestrekte open ruimte met open en halfopen landschappen is SintLievens-Houtem een ideale leefomgeving voor zowel de bosuil, ransuil, steenuil als kerkuil. Uilenspecialist Norbert de Smet vertelt honderduit over deze prachtige vogels en hun overlevingskansen in de regio. Deze infoavond wordt georganiseerd door NEC De Pastorie i.s.m. Natuurpunt Houtem. Deelname is gratis.

Zaterdag 17 november 2018 GZ: Beheerwerken in de Grootmeers te Zingem.

Contactpersoon: André Vandecapelle tel 0498/45.93.42.

Samenkomst om 8u30 uur aan het groot hekken aan de trekweg langs de Schelde. Er worden wilgen gekapt waarbij de medewerkers gratis brandhout mogen meenemen. We werken tot 16u. Meebrengen: werkhandschoenen, bijl of hakmes, zaag.

ZV: Werkdag Middenloop Zwalm. Info: Koen Gintelenberg, koen.gintelenberg@telenet.be Afspraakplaats wordt per mail rondgestuurd i.f.v. de uit te voeren werken (mail voor opname in de mailinglist). Meebrengen: goed schoeisel of laarzen, werkhandschoenen.

Zaterdag 24 november: Dag van de Natuur KRB: Werken in de natuur. Info: Dirk Criel, tel.

055/45.66.10, Dirkcriel@skynet.be of www.burreken.be

MEANDER

Afspraak om 9u aan Perreveld t.h.v. nr. 14 te Zegelsem.

Natuurbeheer betekent ook handen uit de mouwen steken.

Allerlei werkjes staan op het programma. En zoals steeds maken vele handen het werk lichter. Einde omstreeks 12u.

RO: Boomplanting in het Geboortebos in samenwerking met de stad Ronse. Afspraak om 15 u aan het einde van de Jagerstraat; vandaar een paar honderd meter te voet doorheen het reeds afgewerkte deel van dit bos tot de huidige plantplaats. Per kind jonger dan 12 jaar kan iedereen een boom planten aan 15 euro per boom. Natuurpunt zorgt voor de aankoop van de bomen. Storten van de som op rek van NP-Ronse (BE06 0682 2733 8422) met vermelding ‘Boomplanting + naam en geboortedatum van het kind’. Info: Karolien Belet koeindeliving@gmail.com of 0485/84.88.19. Meebrengen: laarzen en spade.

KBE: Werkdag Bos t’Ename. Contactpersoon: Pieter Blondé: 0488/36.22.79 pieterblonde@hotmail.com en Guido Tack 0474/90.02.30 guido.tack1@telenet.be Elke laatste zaterdag van de maand wordt er gewerkt in Bos t’Ename, van hakhout afzetten tot hooien. Samenkomst aan de loods, Boskant 56 te Oudenaarde. Aanvang om 9u en/of 13u30. Meebrengen: goed schoeisel of laarzen en werkhandschoenen.

TLES: Dag van de natuur. Info: koen.houthoofd@gmail. com Tijdens de Dag van de Natuur steken vrijwilligers in heel Vlaanderen de handen uit de mouwen, ook in onze natuurgebieden. Heb je zin om te werken in de frisse buitenlucht en zo de natuur vooruit te helpen? Stroop je mouwen op en help ons. De exacte locatie vind je op www. natuurpunttussenleieenschelde.be of verneem je wel via facebook.

HRZ: Dag van de natuur in Herzele: werkdag in het Duivenbos. Hout transporteren met tractor en kar, klieven en kappen. Afspraak om 9u00 aan het Natuur.huis.

(Ransbeekstraat 1, Sint-Antelinks ). Na het werk drankje en soep!

Zaterdag 1 december 2018 HRZ: Kaasavond. Wattenfabriek, Solleveld 35, Herzele vanaf 18u. Kaarten te koop via de website. Meer info: www. natuurpuntherzele.be Zaterdag 8 december 2018 KRB: Werken in de natuur. Info: Dirk Criel, tel.

055/45.66.10, Dirkcriel@skynet.be of www.burreken.be Afspraak om 9u aan Perreveld t.h.v. nr. 14 te Zegelsem.

Natuurbeheer betekent ook handen uit de mouwen steken.

Allerlei werkjes staan op het programma. En zoals steeds maken vele handen het werk lichter. Einde omstreeks 12u.

Vrijdag 14 december 2018 RO: Bestuursvergadering en Algemene Vergadering van afd. Ronse. Start bestuursvergadering om 19u en Algemene Vergadering om 20u in ’t Kaaspalet’, Fostierlaan 13 te 9600 Ronse. Gratis hapjes en één consommatie per aanwezige. Beide vergaderingen staan open voor alle leden van onze afdeling. We zijn dringend op zoek naar een nieuwe secretaris alsook natuurgidsen. Ook alle andere functies in het bestuur staan in principe open en elk lid kan zich kandidaat stellen voor elke functie! We zouden afronden om 23u.

Zaterdag 15 december 2018 ZV: Werkdag Middenloop Zwalm. Info: Koen Gintelenberg, koen.gintelenberg@telenet.be Afspraakplaats wordt per mail rondgestuurd i.f.v. de uit te voeren werken (mail voor opname in de mailinglist). Meebrengen: MEANDER 4-2018 17

MEANDER

KALENDER OKTOBER-JANUARI

goed schoeisel of laarzen, werkhandschoenen.

RO: Beheerwerken in het reservaat Pyreneeën te Ronse. Info: Moreaux Philippe, tel: 0476/49.24.61.

Afspraak om 10u aan de Poelenweide in het reservaat Pyreneeën, Verbrandenbosstraat, Ronse. Met de hand heruitdiepen in het bos van poelen die dienen als voortplantingsplaats van vuursalamanders. We werken tot ongeveer 15 u. De vrijwilligers komen in aanmerking voor een vrijwilligersvergoeding van 30 euro. Meebrengen: boterhammen, laarzen, spa en als ‘t kan kruiwagen.

TLES: De natuurquiz: zevende editie. Info: Koen Houthoofd, tel 09/328.11.08. Quiz vanaf 19u30 in zaal Guldepoort, Dorpsstraat 46 Machelen (Zulte). Een gezellige en luchtige natuurquiz voor iedereen met interesse voor het leven in onze streek. Mooie prijzen te winnen.

Groepjes van 4 personen kunnen zich inschrijven via info@natuurpunttussenleieenschelde.be met vermelding van de ploegnaam en dit vóór 1 december. Inschrijving 20 euro per ploeg, ten voordele van de natuurgebieden van onze afdeling.

Zondag 16 december 2018 GZ + VWG: Vogeltocht naar de Uitkerkse Polders.

Gids: Paul Vandenbulcke tel. 0475/34.65.86. Vertrek om 7u30 aan de kerk te Eke. Kostendelend rijden. Sinds lang, gaan we weer eens de Uitkerkse polders verkennen.

Talrijke ganzen, zien we er zeker, en hopelijk zijn ook de velduilen van de partij. Einde omstreeks 17u. Meebrengen: warme winddichte kledij, waterdicht schoeisel, verrekijker, vogelgidsen en picknick die we ergens langs de baan nuttigen.

Donderdag 20 december 2018 VA+ MOW: Derdedonderdagwandeling te Melden.

Gids: Filip Keirse, tel. 055/38.78.83. Samenkomst om 14u aan de kerk van Melden (Meldenstraat). Iedere derde donderdag van de maand stappen we ongeveer 8 km in onze streek, vaak langs trage wegen. Met de klemtoon op wandelen en kletsen. En Omer Wattez indachtig. Dit keer ontdekken we enkele verrassende voetwegen in de omgeving van de Koppenberg. Je komt te weten waarom de omgeving van de Koppenberg een ideaal decor vormt voor veldritrijders, maar ook tijdens de Eerste Wereldoorlog door de Duitse bezetter gebruikt werd als oefenterrein. In een nog verder verleden liep de Schelde tot aan de kerk van Melden. En de huidige Berchemweg sneed in de jaren zestig van vorige eeuw het dorp Melden middendoor.

Meebrengen: aangepaste kledij en schoeisel. Gratis. Einde omstreeks 17u.

Zaterdag 29 december 2018 KBE: Werkdag Bos t’Ename. Contactpersoon: Pieter Blondé: 0488/36.22.79 pieterblonde@hotmail.com en Guido Tack 0474/90.02.30 guido.tack1@telenet.be Elke laatste zaterdag van de maand wordt er gewerkt in Bos t’Ename, van hakhout afzetten tot hooien. Samenkomst aan de loods, Boskant 56 te Oudenaarde. Aanvang om 9u en/of 13u30. Meebrengen: goed schoeisel of laarzen en werkhandschoenen.

TLES: Samen werken in en voor de natuur. Elke laatste zaterdag van de maand werken we in één van onze natuurgebieden. Iedereen is welkom om een handje toe te steken. Meld je aan via koen.houthoofd@gmail.com Je krijgt dan telkens een bericht om te weten waar we aan de slag gaan en wat het werk inhoudt.

Woensdag 9 januari 2019 VWG: Bijeenkomst & nieuwjaarsreceptie van de Vogelwerkgroep in het Stedelijk Centrum te Heurne, o.l.v.

18 MEANDER 4-2018

Paul Vandenbulcke, tel 0475/34.65.86. Aanvang om 20u.

Einde omstreeks 22u30. Op deze feestelijke bijeenkomst van de vogelkijkers uit de regio (of daarbuiten) wordt ook tijd voorzien om bij te praten, ervaringen te delen, bij een hapje en een drankje. We kijken terug op 2017 en zetten de meest memorabele waarnemingen op een rijtje. Meer info steeds op: https://www.facebook.com/groups/vwgvap/ Vrijdag 11 januari 2019 MOW en VA-plus: Gezamelijke nieuwjaarsreceptie van natuurpunt VA-plus en Milieufront Omer Wattez.

We zetten het nieuwe jaar in met een hapje en een drankje.

Afspraak om 19u30 in zaal De Kroon, Dorpsstraat 12 te 9667 Horebeke. Graag vooraf een seintje aan MOW vzw, Dijkstraat 75 te Oudenaarde, tel. 055/30.96.66 of info@mil ieufrontomerwattez.be Donderdag 17 januari 2019 MOW: Derdedonderdagwandeling. Milieufront Omer Wattez is een vereniging, dat betekent dat we mensen samenbrengen. Daarom startten we met onze derdedonderdagwandelingen. Iedere derde donderdag van de maand stappen we ongeveer 8 km in onze streek, vaak langs trage wegen. Met de klemtoon op wandelen en kletsen. En Omer Wattez indachtig. Samenkomst: om 14u telkens een andere locatie, wordt aangekondigd op http://www.milieufrontomerwattez.be/actief/ Mail ons op menmskynet@gmail.com als je wandelaars kan meenemen of als je vervoer zoekt. Carpoolen is milieuvriendelijk en gezellig. Meebrengen: aangepaste kledij en schoeisel.

Gratis. Einde: omstreeks 17u.

Zaterdag 19 januari 2019 ZV: Werkdag Middenloop Zwalm. Info: Koen Gintelenberg, koen.gintelenberg@telenet.be Afspraakplaats wordt per mail rondgestuurd i.f.v. de uit te voeren werken (mail voor opname in de mailinglist). Meebrengen: goed schoeisel of laarzen, werkhandschoenen.

Zondag 20 januari 2019 ZV: Nieuwjaarswandeling afdeling Zwalmvallei in de Munkbosbeekvallei. Praktische afspraken zie kalender op de website www.natuurpuntzwalmvallei.be Zaterdag 26 januari 2019 TLES: Samen werken in en voor de natuur. Elke laatste zaterdag van de maand werken we in één van onze natuurgebieden. Iedereen is welkom om een handje toe te steken. Meld je aan via koen.houthoofd@gmail.com Je krijgt dan telkens een bericht om te weten waar we aan de slag gaan en wat het werk inhoudt.

KBE: Werkdag Bos t’Ename. Contactpersoon: Pieter Blondé: 0488/36.22.79 pieterblonde@hotmail.com en Guido Tack 0474/90.02.30 guido.tack1@telenet.be Elke laatste zaterdag van de maand wordt er gewerkt in Bos t’Ename, van hakhout afzetten tot hooien. Samenkomst aan de loods, Boskant 56 te Oudenaarde. Aanvang om 9u en/of 13u30. Meebrengen: goed schoeisel of laarzen en werkhandschoenen.

Zondag 27 januari 2019 TLES: Startactiviteit in de dreven van Nazareth. Info: Koen Houthoofd, tel. 0470/55.02.36. Start om 14u aan de hoofdkerk van Nazareth. Deze keer start ons jaar voor de eerste keer in Nazareth. We ontdekken met meerdere gidsen het boeiend landschap rond de dreven van het kasteel. Er is een speelse wandeling specifiek voor jonge gezinnen. We sluiten af met gratis pannenkoeken en geven je een overzicht van alle nieuwe activiteiten. Einde omstreeks 17u.

... E E N B O O M

Er was eens…

Noël De Loof

V

eel mooie sprookjes beginnen op deze manier. Maar als we zoiets lezen in één of ander natuurblad mogen we er van uitgaan dat iets uitgestorven en/of verdwenen is.

Ja, zo was er eens een boom. Een doodgewone populier (Populus canadensis).

Deze zou geplant zijn in 1953-54 samen met enkele andere populieren op kavels. In de jaren ‘70 werden die kavels samengevoegd en kregen ze de bestemming van bouwgrond. Stelselmatig werden de bomen gekapt, alleen deze ene boom bleef gespaard. Hij stond zowat verloren juist op de grens van 2 eigendommen en die ene bouwgrond bleef onbebouwd.

In 1974, toen we in de buurt van die populier kwamen wonen, was het al een vrij imposante boom die nog nooit gesnoeid was. Vanuit ons huis of tuin begrensde hij onze zuidoostelijke skyline. We konden heel mooi het wisselen van de seizoenen meevolgen. Van een kale kruin in de winter tot frisgroen in de lente, een vrij dicht gesloten bladerdek in de zomer tot mooie verkleuringen in de herfst. Maar het waren vooral de vogels die voor heel veel afleiding zorgden. Al onze inlandse soorten zijn zeker de revue gepasseerd.

Eenzame Canadapopulier

foto: Griet Grootaers

De boom deed dienst als uitkijk, zangpost en nestplaats. Uiteraard zal hij voor sommigen ook wel een goede voedselplaats geweest zijn. De grotere

MEANDER vogels kon ik zonder veel moeite waarnemen. Een grote lijster had er vele jaren zijn nest. Turkse tortels en houtduiven waren er altijd. Maar het was vooral het grote eksternest dat de show stal. Jaar na jaar bouwden verschillende families aan het nest. Werd het nest wat beschadigd door de herfststormen, dan waren de eksters rond eind januari – begin februari steeds met de heropbouw of herstellingen bezig. Mijn 9 jarige kleindochter - die tijdens de krokusvakantie bij ons was – riep: “Kijk Opa, waw! wat een nest”.

“Ja” zei ik, “nu bouwen ze er een dakje bovenop”.

Maar plots wordt besloten het perceel ook bouwrijp te maken, heel wat opslag van berk en vlier wordt verwijderd. Stilletjes hoop ik dat de boom mits wat snoeiwerk zal mogen blijven staan; maar nee. Op een late namiddag komen we thuis en de boom is weg. Een heel ander zicht is het nu vanuit onze tuin. Het is moeilijk wennen. Maar ik had het vooral moeilijk om de vogels te zien dolen. Een koppel houtduiven en eksters vlogen doelloos rond. Het zal je maar overkomen. Terwijl je uw ei legt zagen ze de boom van onder uw gat weg. De houtduiven komen tot in mijn kleine berk, maar deze is al bezet door een ander koppel. Twee dagen lang wordt de plaats bevochten en/of verdedigd met zware vleugelslagen, met het resultaat van één gebroken ei op de grond.

De eksters zie ik na een paar dagen een bouwsel proberen in een hoge es. Alleen vraag ik mij af hoe daar een ei kan blijven inliggen. Ja, in meer dan 500 meter in de omtrek is geen enkele andere deftige hoogstam te vinden. Trouwens in de nabijgelegen straten en ook in vele andere straten in de stad zijn vorige lente alle 40 jarige linden gerooid. In de nabije straat zijn de esdoorns tot op het 10-jarige hout terug gesnoeid. Dus nestgelegenheid in de omtrek is zo goed als nul.

Hij is nu weg de mooie boom.

Ook weg het mooie jaarlijkse schouwspel van de spreeuwen.

Deze winter nog stonden we samen te kijken hoe een groep van zowat 250 vogels rond de boom vloog, buitelend en zwiepend om dan plots als één man (spreeuw) te gaan zitten en om dit dan tot 5 à 6 keer te herhalen tot ze allemaal op een paar uitzonderingen na hun stekje hadden gevonden.

Mijn vrouw had dan de opmerking en vraag: wie commandeert die groep? En waarom vliegen of botsen ze niet tegen mekaar? Op de eerste vraag had ik ook geen antwoord, maar ik zei dat ze steeds MEANDER 4-2018 19

MEANDER

V E R A N D E R E N D K L I M A AT

dezelfde onderlinge afstand houden en allemaal even snel vliegen. “Ha ja” merkte mijn wederhelft op “dat is zoals blokrijden naar de zee”. “Verdikke” zei ik want zo had ik het nog nooit bekeken. Dus weer iets wat de mensheid heeft overgenomen van het dierenrijk.

Maar ja, nu is hij weg, een boom van ongeveer 65 jaar, het is nog altijd wennen. De eerste 3 meter van de stam hebben ze meegenomen, de rest is vermalen in de hakselaar.

Ja er was eens een boom, een heel mooie boom.

Week van het Bos 2018

V

an 14 tot en met 21 oktober is het weer tijd voor de leukste week van het jaar, de Week van het Bos. Iedereen het bos in! Talloze bosliefhebbers, -gidsen, -wachters, gemeenten en verenigingen bieden dan een uitgebreid aanbod aan bosactiviteiten.

Deze campagne is opgenomen in de eindtermen van het basisonderwijs en zorgt voor dialoog met diverse doelgroepen. De positieve aandacht tijdens de Week van het Bos maakt het bos voor iedereen aantrekkelijk. De Week van het Bos wordt georganiseerd door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) in nauwe samenwerking met BOS+ en Ketnet.

Rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan: het thema van de Week van het Bos is in 2018... RAVOTTEN! Want buiten spelen en op avontuur gaan in de natuur maakt ons gezonder én creatiever. Naar goede gewoonte zorgen we voor educatieve pakketten én organiseren we een Week van het Bos-wedstrijd.

Dit jaar zorgen we voor 2 educatieve pakketten, één voor de lagere graden (5 tot 8 jaar) en één voor de hogere (9 tot 12 jaar). Kom meer te weten op www. weekvanhetbos.be en https://www.natuurenbos.be/ week-van-het-bos Contact: info@weekvanhetbos.be

20 MEANDER 4-2018

Onze natuur is ziek Norbert Desmet

D

e natuur is zwaar ziek, niet alleen bij ons, maar wereldwijd. Bovendien is ‘de patiënt’ te dikwijls in handen van slechte, onbekwame of malafide dokters, al veel te lang. Dokters die begrippen als klimaatopwarming of biodiversiteit nauwelijks kunnen bevatten: een klein pilletje en hup, op naar andere prioriteiten. Hun medicamenten: een beetje (vooral steeds minder) subsidies hier en daar (laatst om beton uit te breken…), een beetje meer spuiten of nog meer schaalvergroting (de landbouwer en de boerenorganisaties), ‘hogere’ prioriteiten nastreven als jobs, jobs… (een deel van onze politiekers). En zo wordt het niet beter natuurlijk. Er zijn signalen dat het slechter gaat: op een Gecoro vergadering in mijn gemeente keek niemand nog op toen we opmerkten dat meerdere ha groen in 2017 verdwenen waren…

Er zijn signalen dat het kan beteren: veel mensen gaan beseffen dat de teloorgang van de natuur hen en hun kinderen rechtstreeks kan treffen.

In Knack van 11 september is Ignace Schops (klimaatambassadeur en voorzitter vanaf 2014 van het Europees netwerk voor natuurlijk en cultureel erfgoed) aan het woord met vragen van Dirk Draulans.

Het klimaat: “Zelfs als we nu alle uitstoot van broeikasgassen stoppen, zal ons weer er nog dertig tot veertig jaar door beïnvloed worden. Maar we stoten opnieuw meer broeikasgassen uit in plaats van minder. En hoe erger de opwarming, hoe groter de effecten op de natuur natuur”.

Het zal allicht velen opgevallen zijn dat eens de warmte van de zomer voorbij was en de eerste regen viel, ook alle aandacht weg was. Alle kranen weer open en snel vergeten was die dreiging. De resultaten van die twee waarschuwingszomers zijn nochtans nog dagelijks te zien: duidelijk in de sterfte of het kwijnen van veel oude bomen, de erfgoedbeuken voorop, of in de massale zaadzetting bij veel andere soorten, voor de eiken bv. al het tweede of derde jaar op rij: de strop knelt!

En onopgemerkt kregen veel andere levensvormen een zware slag: uitdrogende plassen betekenen het einde voor veel vissen en amfibieën en ook

Z WA R E T I J D E N V O O R B O S S E N voor veel andere schakels in de biodiversiteit.

Insectenpopulaties en met hen de vleermuizen en veel vogels kelderden. De bloei en zaadvorming van veel planten stokten met alle gevolgen van dien.

Landschap en landbouw: “Werk maken van nieuwe natuur is de enige manier om het tij nog te keren. We hebben als natuurbeschermers te lang de fout gemaakt te focussen op het beheer van natuurgebieden terwijl daarbuiten landbouw, bebouwing en ontbossing verder gingen met de aftakeling van ons landschap.

Het wordt steeds duidelijker dat daardoor de mens zijn comfortzone aan het verliezen is”. En wij maar zwoegen met maaien en hooien en tellen en vergaderen… Terwijl het eigenlijk steeds slechter gaat, onopgemerkt?

Niet door ons, maar bij een grote groep mensen ligt deze prioriteit ver weg of anders. Wie ligt nu wakker van de eindeloze zeeën aan maïs, ook bij ons, die onze grond herleiden tot een biologisch dode vlakte in de herfst. Ook bij veel andere teelten blijft vaak alleen ‘dode’ grond nog over, waar men dan nog eufemistisch durft te spreken over akkervogels die het lastig hebben. Voeg daarbij het opruimen van houtkanten, het ‘scheer’maaien van wegbermen en dan is er anno 2018 van biodiversiteit op ons geroemd open landschap nog weinig sprake.

De bossen en de bomen: Met de klimaatopwarming wachten ons zware tijden voor onze bossen. Veel ‘klassieke’ soorten, met de beuk als boegbeeld, hebben het moeilijk.

Ook de algemene daling van het grondwaterpeil treft de oppervlakkig wortelende soorten en dan is het ook moeilijk te begrijpen dat het deze zomer zolang duurde voor er ‘water’-maatregelen kwamen.

Platanen, Robinia’s en kastanjes hebben blijkbaar minder last en er gaan stemmen op om deze te promoten en bv. ook in de nieuwe bosaanplanten zomereiken te vervangen door wintereiken. Dat betekent echter tegelijk aanpassen of verdwijnen voor veel insecten en soorten die daarvan leven als vleermuizen, vogels enz. Is het verdwijnen van tientallen soorten vogels in onze bossen sedert 1990 reeds een teken aan de wand? Ook de cultuur van grote bomen in het landschap en steden en dorpen verdwijnt (zie als voorbeeld het artikel op blz. 19 van Noël Deloof). We zagen nochtans deze zomer dat het gras alleen doodging voorbij de schaduwlijn van hogere bomen omdat de rechtstreekse zonnewarmte

MEANDER

daar niet afgeschermd werd. Wie van de toekomstige beleidsgeneratie heeft dat signaal gezien en durft straks weer inzetten op grotere landschapsbomen en uiteraard meer dan dat alleen? En wie wil nog zijn goedkope zonnescherm vervangen door een hoogstammige boom in zijn tuin met gratis schaduw en koelte?

De natuurbeschermers (p.s. dat zijn wij toch?): “Organisaties als Natuurpunt zouden eveneens meer betrokken moeten raken bij het algemeen beleid, in plaats van uitsluitend het beleid rond natuur. Ik denk

Zullen we er samen iets aan doen?

Elk jaar storten we zomaar 8 miljoen ton plastic in de oceanen. Acht miljoen ton. Straks is er meer plastic dan vis.

En plastic vergaat niet. Microplastics blijven achter in het water, dieren en planten. Plastic vervuilt zo ook onze voeding. Eigenlijk vervuilen we onszelf.

Plastic zakje per plastic zakje vernietigen we de aarde. En die heeft een houdbaarheidsdatum.

Ja, producenten, winkeliers en beleidsmakers zijn verantwoordelijk. Maar ook wij, burgers, kunnen onze gewoonten aanpassen.

Zullen we het samen doen?

JA! Ja, ik winkel met een herbruikbare boodschappentas of een kartonnen doos.

Ja, ik koop zoveel mogelijk vers en in bulk; fruit en groenten leg ik los in mijn tas.

Ja, ik drink kraantjeswater en neem een herbruikbare drinkfles mee.

Ja, ik gebruik een duurzame lunchbox.

Ja, ik weiger plastic rietjes, bestek en bekers.

Ja, ik raap plastic op in de natuur.

Tekst: Bond Zonder Naam MEANDER 4-2018 21

MEANDER

N I E U W R E S E R VA AT J E

dat we op een kantelpunt staan. De mensen merken dat er drama’s op komst zijn als we niet aan onze leefomgeving werken”.

En kort door de bocht, wat zien we: aanbeveling in een flits van Natuurpunt om waterschalen voor de egels te zetten in onze tuin en bij onze Waalse zusterorganisatie euforie om het eerste broedgeval sedert lang van de zonnevogel bij uitstek: de hop in Wallonië, hoera. Velen onder ons zitten nog in die genoegzame cocon van natuur beleven en de hoop dat die natuur zich wel zal aanpassen en de soorten zullen blijven komen. Er wordt nationaal te weinig aandacht gegeven aan het verdwijnen van soorten en aantallen, terwijl wij er meer dan wie ook middenin staan. Het kan ook meer plaatselijk en zeker met de gemeenteraadsverkiezingen op komst lijkt het belangrijk onze stem te laten horen.

Zelf vind ik het steeds meer bevreemdend dat veel van onze verkozenen niet het minste inzicht hebben in wat biodiversiteit betekent en hoe belangrijk die is.

Een goede bestuursploeg met daarin een bekwame schepen van leefmilieu voor uw gemeente is voor de komende periode van besturen dan ook een must, een minimum, een belangrijk aanspreekpunt. En niets houdt jullie tegen iets meer op het gaspedaal te duwen ook verder na de verkiezingen… zoals hierboven even aangeraakt: bij het algemeen beleid.

En nog meegenomen uit Knack: “Net als dieren en planten zullen ook wij misschien onvoldoende tijd krijgen om ons aan te passen aan de klimaatopwarming”.

Makkelijk wordt dat niet, het bewust worden alleen al, in een tijd van jobs en welvaart als hoogste doel.

Ik denk dat de natuur ons een signaal aanreikte dat we niet mogen aarzelen om een tandje bij te steken, in het beleven en het beschermen uiteraard, of het ‘herdenken’ van dat laatste, op zoek naar oplossingen, liefst snel.

LE ROY RINASSUR BVBA Warandestraat 17, 9810 Nazareth Tel: 09/385.44.60 - 09/385.61.32 e-mail: leroy@rinassur.be verzekeringsmakelaar nr. 13839 ALLE BELEGGINGEN - LENINGEN VERZEKERINGEN

22 MEANDER 4-2018

Een nieuw aangekocht stukje natuur Peter Depodt

W

aregem is een van de weinige gemeenten waar Natuurpunt nog geen natuur kon kopen.

Maar … daar is verandering in gekomen.

Onze afdeling, Natuurpunt Waregem, heeft een vrij nat perceel met een oppervlakte van 1,34 ha in de Gaverbeekse meersen aangekocht.

Onze Waregemse regio heeft al zo weinig groene plekjes om van te genieten, te wandelen of tot rust te komen. We moeten ze koesteren en bijhouden.

Het is eens iets anders dan ‘beton’, industrie en appartementen!

Het verhaal begon een 4-tal jaren terug toen een landbouwer overleed. In een mum van tijd waren al zijn weilanden voor grof geld verkocht; enkel eentje wisselde niet van eigenaar. Het weilandje waar wij al heel lang ons oog hadden op laten vallen. Was er één weilandje dat ons zeer nauw aan het hart lag, dan was het dat. Maar helaas, … er werd niet verkocht.

Enkele maanden geleden contacteerden ze mij met de vraag of wij nog kandidaat koper waren. En of!

Natuurlijk! Maar aan welke prijs?

Gelukkig konden wij rekenen op de deskundige hulp van Eddy Loosveldt om te bemiddelen. En ja, nu is het officieel eigendom van Natuurpunt!

Het vrij natte weilandje, is gelegen in de Gaverbeekse meersen, langsheen de Gaverbeek en ter hoogte van de N43. Er liggen ook 2 oude meanders in die een 6-tal jaren terug zijn uitgegraven door de Vlaamse Milieumaatschappij en twee watergreppels. Op de biologische waarderingskaart staat het weilandje omschreven als ‘agrarisch waardevol met zeer waardevolle elementen’ Onze droom is terug genieten van een weiland met pinksterbloemen en oranjetipjes, echte koekoeksbloemen, bloeiende koningin der weiden en een rustplaats creëren voor tal van watervogels zoals bv. de watersnip en het witgatje. Ook amfibieën zoals salamanders, kikkers en padden zullen er wel bij varen.

Dit is misschien nostalgisch, maar niks is minder waar. Dat is zoals de natuur is en hoort te zijn en in Waregem hebben we nu de kans om daar voor te zorgen!

Deze zomer heeft de beheerploeg van Natuurpunt

MEANDER

RUSTIGE WINTERMAANDEN

Vogelnieuws en bijzondere waarnemingen uit regio Vlaamse Ardennen plus januari tot augustus Dimitri Van de Populiere

D Nieuw reservaatje

foto: Peter Depodt

de grove middelen ingezet om de ruige, 4-jaar verwaarloosde natte weide terug een aanzicht te geven. Met de moerasmaaiers werd alles kort gezet, daarna werd alles op laantjes gelegd, om vervolgens op te halen met de tractor + aanhanger. Als alles gehooid was, was het resultaat verbluffend; een dag en nacht verschil. Een nieuwe start is gegeven.

De officiële inhuldiging met wandeling en receptie gaat door op zondagmorgen 21 oktober om 10u.

Afspraakplaats: Chinoh, Vijfseweg 202, Waregem.

Iedereen van harte welkom!

Grond aankopen kost geld. Natuurpunt Waregem heeft reeds een stevig bedrag in hun spaarvarkentje, maar jammer genoeg nog niet voldoende. We kregen al financiële steun van enkele sympathisanten (bedrijven, particulieren) maar we zoeken nog een 15 000 euro om dit heel waardevol nat perceel van 1,3 ha definitief te beschermen.

Jammer genoeg kunnen we niet rekenen op een financiële subsidie van de stad Waregem, zij investeren liever in beton en/of industrie!

Mensen die graag een gift willen schenken en alzo mee investeren in de natuur in Waregem, kunnen dit door het storten op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen; met vermelding ‘Project 6128’ Gaverbeekse meersen. Vanaf € 40 steun wordt dit bovendien fiscaal aftrekbaar.

Alvast bedankt namens het bestuur van Natuurpunt Waregem!

www.ferynjan.be

e wintermaanden van 2018 waren vrij rustig. Ze brachten ons opvallend veel grote barmsijzen.

Dit grotere broertje van de kleine barmsijs is een zeldzame wintergast, die tijdens invasiejaren in hogere aantallen kan voorkomen. Er werden meer dan 100 exemplaren gezien in de regio, het hoogste aantal van de afgelopen tien jaren. Samen met deze barmsijzen, waren ook de hoge aantallen appelvinken zeer opvallend. De winter van 2017-2018 bracht ons een record. Er werden in totaal 206 waarnemingen ingevoerd in onze streek van de appelvink.

Een wintergast die steeds moeilijker te zien is in de regio, is de roerdomp. Toch liet er zich eentje zien in Zingem (CDH) en in Heurne (DDG). Hetzelfde kan gezegd worden van de blauwe kiekendief. De aantallen overwinteraars lopen terug. Wellicht is dit te wijten aan de keuze die deze mooie rovers maken. Ze kiezen er namelijk meer en meer voor om dichter bij hun broedgebied te overwinteren.

Ook de grote zaagbekken tonen zich minder in onze contreien in de winter. Zij blijven ook noordelijker om te overwinteren, net als vele andere duikeenden.

Toch één uitschieter naast een aantal versnipperde waarnemingen: tijdens de watervogeltelling in februari werden er maar liefst 7 exemplaren gezien op de Leie te Grammene (ECO).

Het tuinvogeltelweekend in februari bracht wat we vreesden. De merel tuimelde naar plek acht. In 2017 klokte hij nog af op de tweede plaats. Deze duik is wellicht te wijten aan de usutu-uitbraak. Ook de zanglijster doet het barslecht.

De slechtvalken op de Walburga in Oudenaarde waren er dit jaar heel vroeg bij. Ze legden op 24 februari hun eerste ei bij een vrieskou van -8°C. Ze waren hiermee de snelsten in Europa. Ze brachten uiteindelijk vier jongen groot.

info@ferynjan.be

In maart begint de voorjaarstrek. Al werden de vogels met lentekriebels niet echt geholpen door de weersomstandigheden.

Twee koudeprikken met sneeuw en een MEANDER 4-2018 23

MEANDER

O N V E R WA C H T E S O O R T Halverwege mei verbleef er een grote karekiet voor een dagje aan de Weiput te Zingem (LME). Een ortolaan vloog over Wannegem (GCO).

Grote barmsijs

foto: Jacques Vanheuverswyn

strakke oostenwind zorgden voor winterse taferelen.

De typische voorjaarssteltlopers zoals grutto dansten in de Langemeersen op het ijs. De ijsvogelpopulatie heeft zelfs een zware tik gekregen doordat vele plassen dichtgevroren waren. Een baardmannetje werd opgemerkt in Zingem (LME). Verschillende groepjes kraanvogels trokken over de regio. Dé klepper van het voorjaar was de Amerikaanse wintertaling (JVE) in de Kaaimeersen te Meilegem.

Dit neefje van onze Europese wintertaling is een zeer zeldzame dwaalgast in België. Het is de allereerste waarneming voor onze regio. Het diertje lokte heel wat kijklustigen naar de Scheldevallei. Andere leuke waarnemingen waren een koereiger (JGL) in Ename. Dat was nog maar de derde waarneming.

Boven de Callemoeie in Nazareth vlogen 4 noordse sterns (JaVH).

In april en mei was er ook even paniek om de afwezigheid van onze zwaluwen. Waar bleven ze?

Zelfs enkele kranten namen het ter harte en titelden: “Waar zijn onze zwaluwen?”. Gelukkig kwamen ze er uiteindelijk wel door. De piek van de doortrek lag ongeveer twee weken later dan normaal. Slecht weer in Noord-Afrika en Zuid-Europa lag wellicht aan de basis van hun late aankomst.

Comitas

“sheng-instituut”

(succursale Lexica)

YOGA & MASSAGE “de natuur wijst de weg” Hospitaalstraat 9 9000 Gent 0476 56 58 53

24 MEANDER 4-2018

Nederpoorterij 7 9660 Brakel www.yoga-comitas.be

Opvallend is ook de influx van de zuidelijke soorten de laatste jaren. Twee waarnemingen van de zeldzame bijeneter in mei: Zulte (WVE) & 12 ex (record) in Oudenaarde (NGE). Deze soort liet zich de laatste zes jaren toch al acht keer zien in de streek. De orpheusspotvogel laat zich nu al vijf jaren ononderbroken zien en horen in de Vlaamse Ardennen met al een aantal vastgestelde broedsels.

Ook de hop laat zich nu al vier jaar op rij zien in de streek. In 2018 werd hij opgemerkt in januari in Nazareth (MMA). In juni te Ronse (PVDA), Leeuwergem (NVDH) en Zingem (DVDP, JVDP) en in augustus te Elsegem (DPO). In 2017 werd de vogel met de grote kuif opnieuw broedvogel in Vlaanderen voor het eerst in 36 jaar.

Nog een soort in opmars is de oehoe. Deze grote uil nam al zeker 1 territorium in in onze regio.

Om verstoring te vermijden werd de locatie niet vrijgegeven.

Maar er is ook helaas dramatisch nieuws. 2018 bracht ons maar één, ja je leest het goed, één waarneming van de zomertortel. Een overvliegend exemplaar in augustus in Wannegem (GCO). Eind jaren tachtig waren er nog naar schatting 700-900 broedparen in de regio (“Zijn er nog vogels”, LME).

Het lijstje van soorten die dezelfde weg op gaat is helaas lang. Grote lijster, ringmus, steenuil, geelgors, veldleeuwerik, matkop, …

Augustus bracht ons nog één onverwachte soort.

Een nachtzwaluw (PVG) werd op een zwoele zomeravond gezien op het wegdek van een straatje naast de Reytmeersen in Welden. Het is nog maar de tweede melding van deze mysterieuze soort sinds eind jaren ’60.

Meer dan 100 soorten vogels en meer dan 60 soorten dagvlinders waarnemen in 1 week tijd?

Meer dan 300 dagen zon per jaar en een zwembad?

Vakantiewoning Casa Mata Spaanse Pyreneeën

10% korting voor leden van Natuurpunt (behalve in juli en augustus)

Alle info: www.casamata.info

ier

erg

m lam

MEANDER

VA R K E N S P E S T

De Mediawatcher Onnodig verlies De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties schat dat ongeveer een derde van het wereldwijd geproduceerde voedsel voor menselijke consumptie verloren gaat of wordt verspild.

Wetenschappers van het Joint Research Centre (JRC) hebben een model gecreëerd om te schatten hoeveel vermijdbaar en onvermijdbaar groente- en fruitafval wordt geproduceerd door EU-huishoudens.

Ze berekenden dit voor 51 soorten vers voedsel in zes EU-landen (Duitsland, Spanje, Denemarken, Nederland, Finland en het Verenigd Koninkrijk) voor 2010.

Ze kwamen tot de conclusie dat elke EU-inwoner jaarlijks 35,3 kg groente- en fruitafval produceert: 21,1 kg onvermijdbaar afval en 14,2 kg vermijdbaar afval.

Europa streeft naar een halvering van voedselverspilling op retail- en consumentenniveau tegen 2030. Om dat doel te bereiken zijn de lidstaten verplicht om jaarlijks te rapporteren over de hoeveelheid voedingsafval.

(Vilt Nieuwsbrief, 17-08-2018) Beheerovereenkomsten in de landbouw Meer dan 3000 landbouwers hebben in 2018 een beheerovereenkomst afgesloten met de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) om de natuur, het landschap of het milieu een duwtje in de rug te geven.

Deze agromilieumaatregelen worden toegepast op 9691 hectare landbouwgrond.

Vooral de maatregelen voor soortenbescherming zijn populair. Zij omvatten 37 procent van de totale oppervlakte voor beheerovereenkomsten. De oppervlakte voor soortenbescherming stijgt jaar na jaar.

Populair zijn onder meer de maatregel ‘voedselgewas’ waarbij landbouwers gewassen laten staan als voedsel voor vogels in de winter en de maatregel ‘aanleg en onderhoud gemengde grasstrook plus’ waarbij beperkingen worden opgelegd op vlak van de maaidatum van het perceel.

Beschermingsmaatregelen voor weidevogels worden toegepast op 1109 hectare.

Op de tweede plaats staan de maatregelen voor waterkwaliteit. Ze omvatten 3234 hectare of 33 procent van het totale areaal. De beheerovereenkomst erosiebestrijding vervolledigt de top drie van populairste beheerovereenkomsten.

Hierbij worden op strategische plaatsen grasstroken of percelen ingezaaid met gras. In totaal gaat het om 650 hectare.

Een beheerovereenkomst is een vrijwillige overeenkomst die landbouwers kunnen afsluiten met VLM voor de periode van vijf jaar. In ruil voor een jaarlijkse vergoeding doen landbouwers dan extra inspanningen voor het milieu, de natuur en de biodiversiteit in Vlaanderen.

(Vilt Nieuwsbrief, 05-09-2018) H(g)ek tegen varkenspest De schrik voor de Afrikaanse varkenspest, die vooral voorkomt in de Baltische staten, Polen en Roemenië zit er goed in. Om zijn gigantische varkensvleesindustrie te beschermen is Denemarken zelfs van plan een hek aan de Duitse grens te bouwen. Volgend jaar starten ze met de bouw van de 70 kilometer lange omheining die in 2019 zou moeten afgewerkt zijn. Het 1,5 meter hoge en halve meter diepe hek loopt langs de hele Deens-Duitse grens. Volgens critici is het hek van 11 miljoen euro een verspilling van geld tegen een probleem dat niet bestaat.

(Vilt Nieuwsbrief, 22-08-2018) Afrikaanse varkenspest in België Maar toch... in de provincie Luxemburg is de Afrikaanse varkenspest vastgesteld bij twee everzwijnen die dood werden aangetroffen in een bos in de gemeente Etalle. Het is de eerste keer sinds 1985 dat de virale ziekte opduikt in België.

I

Vernieuwde Catalogus van (nacht)vlinders

n het weekend van 8 september lanceerde de Vlaamse Vereniging voor Entomologie de vernieuwde versie van hun Catalogus van de Belgische Lepidoptera: http://projects.biodiversity. be/lepidoptera.

Een absolute aanrader. Deze site is complementair aan waarnemingen.be. Terwijl je op deze laatste site detailkaartjes vindt, ga je in de Catalogue in één oogopslag meer inzicht krijgen in de historische verspreiding van soorten. Vroeger werd die enkel gepresenterd in tabelvorm, nu ook in ‘grape view’, een gestileerde kaart van België. Daarnaast kan je op de homepage heel eenvoudig zien hoeveel soorten een bepaalde vlinderfamilie telt. De site is veel overzichtelijker dan de vorige Catalogue die op phegea.org stond en bovendien zijn nu ook Nederlandse namen opgenomen.

MEANDER 4-2018 25

MEANDER Voor de varkenshouderij kan de economische impact dramatisch zijn.

De Afrikaanse varkenspest is al enkele jaren aanwezig in Oost-Europese landen, waar besmettingen worden vastgesteld zowel bij gehouden varkens als bij wilde zwijnen. De laatste maanden heeft het virus zich meer naar het westen verspreid. Afrikaanse varkenspest kan gemakkelijk van het ene dier op het andere worden overgedragen door rechtstreeks contact, maar ook via voorwerpen (besmette voertuigen of laarzen bijvoorbeeld).

Het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) vraagt zo maar eventjes om zonder uitstel over te gaan tot een algemeen afschot van everzwijnen op Belgisch grondgebied!

(Vilt Nieuwsbrief, 14-09-2018) De Franse president…

In Frankrijk kregen de jagers van president Macron een mooi cadeautje: de prijs van de nationale jachtvergunning wordt gehalveerd, waarschijnlijk een zeer noodzakelijke maatregel voor deze doorgaans weinig kapitaalkrachtige groep… Bovendien zal voor een aantal soorten bekeken worden hoe ze er voor staan in Frankrijk. De jagers hopen daarmee hun lijst van te bejagen soorten nog te kunnen uitbreiden.

In Frankrijk mogen zo maar eventjes 64 soorten bejaagd worden tegenover 14 in de rest van Europa!

Op die lijst prijken ook bedreigde soorten zoals veldleeuwerik, zomertortel, hazelhoen, auerhoen, korhoen,…!

Franse presidenten zijn altijd al jachtgezind geweest.

De laatste maaltijd van Mitterand was een ortolaan, et alors? (diverse internetsites) ... en de Amerikaanse president (Ook) als het op het milieu aankomt gaat president Trump onverstoorbaar door op zijn noodlottig elan.

Terwijl ze in Europa net verboden worden heeft de Amerikaanse regering een einde gemaakt aan de maatregel waarmee in verschillende natuurgebieden het gebruik van neonicotinoïden

BOOMKWEKERIJ DE BOCK Wij zijn specialisten in Sierheesters, Rozen, Bamboes,Vaste planten, Coniferen, Sierbomen, Haagplanten, Fruitbomen

Pelikaanstraat 89, 9700 Oudenaarde - Nederename Tel: 055/30.24.80 (bedrijf) Fax. 055/31.35.83

26 MEANDER 4-2018

EEN BLIJVER verboden was. Het verbod op neonicotinoïden werd destijds ingesteld omdat de gewasbeschermingsmiddelen verantwoordelijk zouden zijn voor een forse achteruitgang van het bijenbestand. Ook vlinders en andere bestuivers zouden door het gebruik van de pesticiden bedreigd worden. Naast het terugschroeven van het verbod, wordt in diezelfde natuurgebieden voortaan ook de teelt van genetisch gemanipuleerde gewassen toegelaten.

(Vilt Nieuwsbrief, 06-08-2018) Welkom wolf Nu het er uit ziet dat de wolf ook in België een blijver wordt, we zijn in blijde verwachting van wat de ontmoeting Naya en August volgend jaar zal opbrengen, was er nood aan een wolvenplan.

Koen Van Den Berge en andere medewerkers van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) schreven het Wolvenplan voor Vlaanderen.

Volgens het Wolvenplan kunnen wolven perfect gedijen in Vlaanderen, zonder overlast te veroorzaken.

Het 84 pagina’s dikke rapport is een aanrader voor wie meer wil te weten komen over de wolf.

Het volledige plan is te downloaden via de link: https://pureportal.inbo.be/portal/files/15183054/ Wolvenplan_Vlaanderen_7_augustus_2018.pdf

����������������������

De Hubertusvereniging Vlaanderen (HVV), de belangenvereniging van de jagers, ziet het minder rooskleurig en vindt Vlaanderen geen geschikt leefgebied voor wolven, er mag volgens de vereniging dan ook niet actief gestreefd worden naar een vestiging van een wolvenpopulatie in Vlaanderen.

De redenering over de impact van wolven op het jachtwild is wel heel bijzonder. Blijkbaar beschouwen jagers zichzelf als een betere toppredator dan de wolf want ze “achten het, gezien de hoge wildstand van grofwild in Vlaanderen, onwaarschijnlijk dat de wolf in staat zou zijn om populaties van grofwildsoorten te reguleren op hetzelfde niveau dan dat ze nu met afschot worden gehouden. Het toegekende afschotplan is dan moeilijker te realiseren, wat kan leiden tot ongewenste populatiegroei en ongewenste

� ����� �����������������������

��������������������� ����������������

��������������������������������������� �������������������������������

Z WA K K E W E G G E B R U I K E R S

MEANDER

neveneffecten (zoals schade aan land- en bosbouw en verkeersongevallen met wild).”

Dit is wel zeer opmerkelijk. De vos moet volgens de jagers te allen tijde bestreden worden omdat hij een negatieve invloed zou hebben op de stand van patrijzen, hazen, weidevogels, terwijl de wolf dus blijkbaar net het tegenoverstelde zou doen? https://hvv.be/info/visie/wolf-in-vlaanderen/ Beren in Frankrijk In Saint-Girons, Franse Pyreneeën, kwamen de herders op straat om te protesteren tegen de aanwezigheid van bruine beren. Na tal van slachtingen hebben de schaapherders besloten hun kuddes niet meer naar de hooggelegen gebieden te brengen.

Beren, schapen en mensen vormen in dit berggebied een snel ontvlambaar mengsel. In dit typisch Franse conflict staat ‘Parijs’ - de alwetende Franse staat die ook rekening moet houden met de eisen van de Europese Unie - tegenover bewoners van regio’s.

Opeenvolgende Franse regeringen hebben getracht de bruine beer terug te brengen naar delen van de Pyreneeën waar die eeuwenlang had geleefd, maar aan het begin van de jaren 1990 bijna was uitgestorven. De jacht en de steeds verder oprukkende aanwezigheid van de mens hadden daar flink aan bijgedragen. Gedurende meer dan twintig jaar zijn beren uit Slovenië onder verdoving overgebracht naar de Franse kant van de Pyreneeën.

Vorig jaar steeg het aantal aanvallen van beren op schapen met 46 procent vergeleken met 2016. Sinds 1962 is de berenjacht verboden, maar de herders dreigen zich daar niets van aan te trekken.

(31-07-2018) Amfibieën, zwakke weggebruikers Sinds 1980 worden op heel wat plaatsen in Vlaanderen amfibieën overgezet tijdens hun voorjaarstrektocht van hun overwinteringsplek naar de voortplantingspoelen. Natuurpunt houdt de aantallen overgezette kikkers, padden en salamanders die gered worden tijdens zulke acties al bijna 40 jaar nauwkeurig bij. De resultaten van

TUINAANLEG EN -ONDERHOUD alle snoeiwerken ook verlagen van bomen

MICHAEL BEKAERT Ganzendam 9 - 9890 Vurste Tel: 0497/43.01.79

Bruine kikker

foto: Johan Cosijn

2018 breken alle records.

In 2018 werden in heel Vlaanderen 235 669 amfibieën veilig de weg overgezet. Dat waren er nooit meer.

Het ging vooral om gewone padden (65%), bruine kikkers (21%) en Alpenwatersalamanders (5%).

Maar ook zeldzame soorten als de rugstreeppad (47 exemplaren), heikikker (106) en kamsalamander (216) werden geregistreerd. Het vorige record werd gevestigd in 2006, toen 200 687 amfibieën konden worden gered.

Toch werden tijdens de overzetacties ook nog 11 429 verkeersslachtoffers gemeld. Dit is slechts het topje van de ijsberg. Op heel wat trekroutes is er geen ‘padden rescue team’ actief en het werkelijke aantal verkeersslachtoffers ligt dus ongetwijfeld aanzienlijk hoger.

De trek kwam pas op gang vanaf 6 maart en piekte kort daarna, op 10 maart. Op die dag werden in heel Vlaanderen bijna 50 000 amfibieën overgezet. Een absoluut dagrecord.

2018 was nog goed voor een ander record: in totaal werden in Vlaanderen maar liefst 272 overzetacties georganiseerd door vrijwilligers, verspreid over 133 gemeenten. Heel vaak hielpen leerlingen van scholen mee.

Voor onze streek gaf dat de volgende aantallen overgezette amfibieën: Brakel: 1751 Deinze: 56 Kluisbergen: 605 Kruishoutem; 442 Maarkedal: 454 Ronse: 36 Sint-Lievens-Houtem: 1104 Zottegem: 116 Zulte: 87 Zwalm: 1082 (www.paddenoverzet.be) MEANDER 4-2018 27

MEANDER

E I N D E N AT U U R E X P E R I M E N T

Dierenartsenpraktijk ‘Blauwesteen’

Dierenartsen De Pourcq Bernard en Moreaux Philippe Blauwesteen 43 te 9600 Ronse www.dierenartsinronse.be tel: 055/21.38.19 uit sympathie

Oostvaardersplassen Nederland, einde van een natuurexperiment Een paar jaar geleden maakte de film ‘De Nieuwe Wildernis’ furore. De film werd opgenomen in het grote natuurgebied de Oostvaardersplassen, grote grazers speelden er een hoofdrol in.

Na een winter vol ontberingen en kadavers waren deze dieren dit voorjaar in Nederland de inzet van een groot maatschappelijk en politiek debat. Wat moet de overheid en het Staatsbosbeheer, dat verantwoordelijk is voor de plassen, doen? Welke rol mag de mens spelen in wat weleens het laatste stukje wilde natuur van Nederland wordt genoemd?

In totaal kwamen vorige winter 3226 grote grazers om. Zo’n 89 procent werd afgeschoten omdat zij door de strenge vorst en een gebrek aan voedsel in een te slechte staat verkeerden. Meerdere ecologen verklaarden dat een massale sterfte erbij hoort.

Sterker nog: het is een ‘natuurlijke correctie’ die toe te juichen valt.

Activisten gingen echter in het verweer en uitten bedreigingen richting medewerkers van Staatsbosbeheer. Meer vredelievende activisten gingen de dieren bijvoeren, stonden huilend aan de hekken, hielden een minuut stilte of plaatsten kruisen en doodskisten aan het provinciehuis en op de Oostvaardersplassen zelf. Uiteindelijk plooide de provincie: de grazers werden afgelopen winter, ondanks protest van biologen die meenden dat de populatie zo verder zou groeien, bijgevoerd.

Na het advies van een speciale commissie beslisten de provinciale volksvertegenwoordigers van Flevoland dat het aantal wilde dieren beperkt wordt tot 1100. Met andere woorden: 980 edelherten worden gedood, terwijl 189 Konikpaarden zullen worden gevangen en verhuisd. Alleen de Heckrunderen mogen in alle rust verder grazen.

Zo komt een einde aan een experiment dat mislukte, onder andere door een gebrek aan grote predatoren.

(De Morgen, 13-07-2018) 28 MEANDER 4-2018

Natuur en milieu, geen Vlaamse prioriteit…

Uit cijfers die De Morgen heeft opgevraagd bij het Agentschap voor Natuur & Bos blijkt dat in 2017 de inspecteurs 512 processen-verbaal hebben opgesteld voor inbreuken, tegenover 692 in 2015.

Een daling met 26 procent, of een kwart minder processen-verbaal in drie jaar tijd.

Voor kleinere overtredingen, zoals wandelen met een loslopende hond in een bos of natuurgebied of wandelen waar dat niet is toegelaten, geven inspecteurs een schriftelijke aanmaning. Afgelopen jaar waren er 806 aanmaningen, in 2015 ging het nog om 1155 aanmaningen. Een daling met 30 procent.

Die dalingen zijn het gevolg van gewijzigde wetgeving en prioriteiten, maar ook van een verminderd personeelsaantal. Terwijl er in 2010 nog 45 voltijdse equivalenten werkten bij de natuurinspectie, zijn het er nu nog 34. Dat betekent dat een inspecteur in 2010 waakte over 38 000 hectare en nu over 48 000!

De natuurinspectie kampt dus met de gevolgen van een krimpend personeelsbestand, net zoals de milieu-inspectie, die controleert of bedrijven de milieuwetgeving naleven.

Het zegt veel over de prioriteiten van de Vlaamse regering.

(De Morgen, 08-08-2018) Prehistorisch dieet Otzi, de meer dan 5000 jaar oude ijsmummie die in 1991 vrijkwam door het smelten van een gletsjer op de grens Italië-Oostenrijk, heeft nog enkele geheimen prijs gegeven. Wetenschappers slaagden er in zijn laatste maaltijd te reconstrueren. Ze troffen in zijn maag restanten aan van steenbok en edelhert en van eenkoorn, een oude tarwesoort.

(De Morgen, 14-07-2018) Bloed De opwarming van de aarde heeft ook gevolgen voor mensen die bloed doneren. Door de aanwezigheid van de tijgermug mochten mensen die op reis geweest waren in delen van het zuiden van Europa deze zomer na hun terugkeer een maand lang geen

B E AT R I J S

boeken, boeken & boeken www.beatrijs.be Nederstraat at 42 - Hoogstraat 37 9700 Oudenaarde Tel: 055/31.44.77, Fax: 055/30.03.45 bestel@beatrijs.be

LUIDRUCHTIGE CICADEN bloed geven. Tijgermuggen kunnen besmet zijn met een aantal ziektes.

(De Morgen, 21-08-2018) Te gek voor woorden…

Het geluid van krekels en cicaden is onlosmakelijk verbonden met de zinderende hitte van het zuiden en maakt er mee de charme van uit.

De verbazing van de burgemeester van Le Beausset in de Provence was dan ook groot toen toeristen hun beklag deden over de te luide insecten en hem vroeger er ‘iets’, met name insecticiden, aan te doen…

(HLN, 22-08-2018) Vlaams verbod op pelsdierhouderij en dwangvoederen Er komt een einde aan de pelsdierkweek in Vlaanderen. De Vlaamse regering stemt in met een ontwerp van decreet van minister van Dierenwelzijn Ben Weyts om de 17 bestaande pelsdierkwekerijen allemaal te sluiten. Ook de enige producent van foie gras in Vlaanderen dient zijn bedrijf te sluiten tegen 2023. “Na onder andere het verbod op onverdoofd slachten en de wetgeving tegen blokstaarten neemt Vlaanderen afscheid van achterhaalde praktijken zoals pelsdierkweek en dwangvoeding”, zegt Weyts.

De pelsdierkweek voor de productie van bont werd in de voorbije jaren reeds verboden in het Waals Gewest (2015) en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2017), maar het ging telkens slechts om een symbolisch verbod omdat er noch in Wallonië noch in Brussel pelsdierkwekerijen gevestigd zijn.

Vlaanderen telt wel nog altijd 17 pelsdierkwekerijen, die vergunningen kunnen voorleggen voor in totaal meer dan 325.000 pelsdieren. Jaarlijks worden er in deze kwekerijen nog meer dan 200.000 pelsdieren gedood.

Er wordt nog een overgangsperiode voorzien tot eind 2023, waarin de kwekers zich al aan een reeks voorwaarden moeten houden. Uiterlijk op 1 december 2023 moeten alle 17 pelsdierkwekerijen en 1 foie gras producent gesloten zijn. De kwekers worden echter gestimuleerd om sneller tot sluiting

MEANDER

over te gaan. Daarom wordt het compensatiebedrag dat de kwekers krijgen jaarlijks verminderd met een vast percentage.

(Vilt-nieuwsbrief, 23-07-2018) Nieuws uit Ename Ook deze zomer werden er terug een paar opmerkelijke vlinders gezien in Bos t’Ename. Daarbij ook het eikenweeskind, een nachtvlinder die normaal meer zuidelijk voorkomt.

(Nieuwsflits bos t’Ename, augustus 2018) Betonrapport: de eerste is gebuisd!

In sommige rapporten prijk je liever niet bovenaan.

Natuurpunt publiceerde onlangs zijn betonrapport.

Opvallende vaststelling is dat de woondichtheid in Vlaanderen de laatste jaren verminderd is, in plaats van zuiniger om te springen met open ruimte verkwisten we (nog) meer.

Per gemeente werd ook nagegaan hoeveel open ruimte er tussen 2005 en 2015 per dag verloren ging.

In de Vlaamse rangschikking komen we voor ons afdelingsgebied eerst Deinze tegen met een verlies van 441 m² open ruimte per dag in die periode. https://www.natuurpunt.be/sites/default/files/ images/inline/betonrapport-natuurpunt-2018.pdf

Fototentoonstelling ‘De 4 seizoenen in het Burreken’ Filip Hebbrecht

H

et Burreken is één van de meest schilderachtige plekjes in de Vlaamse Ardennen. In nauwe valleitjes vind je er bloemrijke bronbossen, kabbelende beekjes, kleine weides omzoomd met knotwilgen en holle wegen.

In het voorjaar word je er overdonderd door de bloemenpracht van bosanemonen, daslook en wilde hyacinten. Ze zorgen voor een kleurenfestijn van blauw, geel en wit.

Op de plaatsen waar het grondwater aan de oppervlakte komt, groeien zeldzame planten zoals goudveil, hangende zegge en reuzenpaardenstaart.

De gemengde beuken- en eikenbossen vormen ook een ideaal leef- en broedgebied voor tal van bosvogels zoals wespendief en 4 soorten spechten.

Wie geluk heeft, kan in het Burreken ook een vos of een ree tegenkomen.

MEANDER 4-2018 29

MEANDER

O V E R P O L D E RV O G E L S...

De graslanden worden begraasd door runderen van lokale landbouwers en zeldzame exmoorpony’s.

Landschapsfotograaf Paul Muylaert heeft het natuurgebied het Burreken twee jaar lang doorkruist.

Het resultaat zijn unieke beelden met verrassende landschapspatronen en close-ups.

Deze tentoonstelling werd op 19 augustus geopend door Dirk Draulans op de Geuzenfeesten en staat momenteel opgesteld in het provinciaal natuureducatief centrum de Kaaihoeve in Meilegen tot 15 oktober. De tentoonstelling zal daarna rondreizen door Oost-Vlaanderen en op verschillende locaties te zien zijn.

De fototentoonstelling werd mogelijk gemaakt met de steun van de gemeenten Brakel, Maarkedal, Horebeke en Kamut Enterprises of Europe.

Voor de laatste info over de data en de locaties kan u terecht op www.burreken.be of www.natuurpunt. be/burreken

Boekbesprekingen Walter Belis

I

n deze rubriek stellen we u graag enkele nieuwe natuurboeken voor. Ze bevatten een schat aan informatie en laten je toe om meer inzicht te krijgen in de wonderen van de natuur. Deze en vele andere boeken zijn ook verkrijgbaar in de webshop van Natuurpunt www.natuurpunt.be/winkel. Bovendien is er keuze uit duizenden natuurbeschermingsartikelen. Elke aankoop in de Natuurpunt Winkel draagt bij tot meer natuur in Vlaanderen.

Van Ommen E., 2018., Poldervogels, Uitgeverij Q, 128 blz., ISBN 978 90 2140 914 6, € 24,50.

Zoals de titel laat uitschijnen verhaalt dit boek het leven van vogelsoorten die eigen zijn aan polderlandschappen.

Erik van Ommen heeft zijn inspiratie geput uit zijn onmiddellijke omgeving, namelijk in de polders niet ver van zijn woning. De kunstenaar is voortdurend in deze rustgevende omgeving aanwezig. Met zijn telescoop speurt hij de waterkant af op zoek naar een inspirerend tafereel. Dat hieraan geen gebrek is, hoeft geen betoog. Het startschot viel in februari 2017 met de melding dat een paartje 30 MEANDER 4-2018

Vacature

LAVA vzw zoekt voor onmiddellijke indiensttreding: ploegbegeleider voor de terreinploeg in Ronse (voltijds contract van onbepaalde duur). Meer info: h t t p s : / / w w w. n a t u u r p u n t . b e / v a c a t u r e / ploegbegeleider-ronse-mv-20180918 zeearenden daar een nest aan het bouwen was.

Deze imposante roofvogels zijn de rode draad in het verhaal geworden. Op gezette tijden reed de auteur naar de polder om zich ergens aan de waterkant te installeren. Met een telescoop observeerde hij de vogels en wat hij boeiend genoeg vond, legde hij met penseel en zwarte aquarelverf vast in zijn schetsboek. Poldervogels is gebaseerd op vijf schetsboeken en het startschot van het boek werd in februari 2017 gegeven. Een aantal van de schetsen zijn later in het atelier uitgewerkt als houtsnede.

De andere hoofdstukken zijn eveneens gebaseerd op een schetsboek. De eerder ongewone manier van werken en de gebruikte technieken worden uitgelegd in het begin van het boek. Poldervogels eindigt in kleur met het uitvliegen van de jonge arend in augustus 2017.

Bellmann H., 2018. ANWB Insectengids, Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 454 blz., ISBN 978 90 2156 903 1, € 30,99.

De in 2014 overleden Heiko Bellmann heeft in zijn carrière een indrukwekkende reputatie van insectenkenner opgebouwd. De lijst van publicaties die hij zelf schreef of waaraan hij zijn medewerking verleende kent haast geen eind. Deze insectengids is evenals zijn andere veldgidsen uiterst aangenaam om mee te werken. U krijgt waar voor uw geld: geen enkele pagina is onbenut gelaten, zelfs de binnenkanten van de kaften zijn gevuld met praktische informatie, namelijk silhouetten van de belangrijkste insectenfamilies zodat u snel naar de juiste pagina’s kunt doorbladeren. De families worden in de inleiding besproken. In de gids zelf worden meer dan 900 soorten kort en bondig besproken, telkens voorzien van een kleurenfoto. In totaal zijn er ruim 1500 afbeeldingen vaak ook van larven en poppen.

De lengte van de omschrijvingen varieert en de inhoud van de omschrijvingen is aangepast aan de Nederlandse en Belgische situatie. Dat geldt vooral voor het voorkomen. Goed dat ook spinachtigen

... T O T PA D D E N S T O E L E N worden beschreven. Spinnen zijn weliswaar geen insecten (want ze hebben acht poten in plaats van zes), maar wie geïnteresseerd is in insecten staat waarschijnlijk ook stil bij spinnen. Dat onderstreept het complete karakter van de ANWB Insectengids.

Meesters G., 2018. De 101 mooiste vogelkijkgebieden, Kosmos Uitgevers, 160 blz., ISBN: 978 90 2156 917 8, € 15.

Geef toe dat de titel gewaagd is. Iedereen zal grif toegeven dat Nederland erg veel belang hecht aan natuurbehoud en –beleving maar net iets meer dan honderd interessante vogelkijkgebieden vinden lijkt ons een hele opdracht.

Toch blijkt het voor Ger Meesters een gemakkelijke klus geweest te zijn. Het hoeven niet noodzakelijk natuurgebieden te zijn, ook dijken, rivieroevers, plassen of parken, verspreid over heel Nederland, kwamen in aanmerking. Met ‘De 101 mooiste vogelkijkgebieden’ van Nederland weet u meteen waarnaartoe als u naar de Noorderburen gaat en te voet of met de fiets eropuit trekt. Deze handige gids bevat immers kaartjes en uitgestippelde fiets- en wandelroutes die de zoektocht naar goede plaatsen om vogels te spotten vereenvoudigt. Elke plek staat uitvoerig beschreven. Deze uitgave bevat eveneens enkele vogelportretten.

Wesseling M., 2018. Van Hommel tot Hooiwagen, Uitgeverij Luitingh-Sijthoff B.V. en Monica Wesseling, Amsterdam, ISBN 978 90 245 8085 9, 144 p., € 14,99.

Natuurbeleving is een pure brok verwondering en dat geldt ook voor ‘Van Hommel tot Hooiwagen’ een boek waarin Monica Wesseling, zelf een gepassioneerde natuurjournaliste, 25 prachtige portretten van insecten schetst. Het gedrag van insecten is uitermate boeiend en intrigerend.

Bijen die metselen, spinnen die spugen en spinnen, ecologische mestkevers die mest ruimen… Het heeft iets weg van ons bestaan al staan insecten soms verder dan wij. Van de democratische ingesteldheid van rode bosmieren kunnen we

MEANDER

best nog wat opsteken. In de vlot geschreven en aangenaam lezende verhalen ontdekken we de curieuze eigenschappen van insecten en andere kriebelbeestjes. Ze brengen het vernuft, de overlevingskracht en het aanpassingsvermogen van deze kleine diertjes onder de aandacht, met de humor die Monica Wesseling als geen ander hanteert.

Gminder A. & Böhring T., 2018. Welke paddenstoel is dat? Utrecht/Antwerpen, Kosmos Uitgevers, 320 blz., ISBN 978 90 2157 0136, € 15.

Deze bijzonder handige zakgids biedt de mogelijkheid 450 paddenstoelsoorten uit Europa op naam te brengen.

Daarmee kunnen dan ook de meest voorkomende soorten feilloos gedetermineerd worden. Alle belangrijke kenmerken zijn overzichtelijk in beeld gebracht met heldere foto’s voor een snelle herkenning en duidelijke tekeningen voor de kenmerkende details. Aan de hand van de tekst en de foto’s verneem je alles over het voorkomen, de eetbaarheid en de levenswijze van elke soort. De afbeeldingen leggen de nadruk op de herkenning en de praktische aanwijzingen zetten je aardig op weg.

De hoofdfoto toont de typische verschijningsvorm van de beschreven paddenstoel. De andere afbeeldingen beklemtonen de determinatiekenmerken en leggen de verschillen uit met erop lijkende soorten.

Als toemaatje wordt van sommige soorten een dwarsdoorsnede van het vruchtlichaam getoond.

Door het formaat en het hoge aantal besproken soorten is dit naslagwerk heel geschikt voor gebruik bij excursies in eigen land of in Europa.

We delen in de rouw van Monique Algoet kinderen en kleinkinderen bij het overlijden van haar echtgenoot, hun vader en opa Leon Demeulemeester, geboren te Anzegem 10 juli 1929 en plots overleden in Gijzelbrechtegem op 7 juli 2018. Leon was jarenlang een trouwe en steeds aangename deelnemer aan de Wielewaalactiviteiten en later nog steeds een steunend lid van de natuurbeweging.

MEANDER 4-2018 31

4-2018

16de jaargang nr. 4 oktober-november-december 2018 afgiftekantoor Gent X - erkenning P203773

�������

driemaandelijks tijdschrift van vzw Natuurpunt Vlaamse Ardennen plus v.u. A. Benoot - Y. Moerman Gampelaeredreef 67 9800 Deinze tel. 09/386.38.95

��������������������

Meander Vrijdag 11 januari 2019 Gezamenlijke nieuwjaarsreceptie van Natuurpunt VA-plus en Milieufront Omer Wattez We zetten het nieuwe jaar in met een hapje en een drankje. Afspraak om 19u30 in zaal De Kroon, Dorpsstraat 12 te 9667 Horebeke. Graag vooraf een seintje aan MOW vzw, Dijkstraat 75 te Oudenaarde, tel. 055/30.96.66 of info@milieufrontomerwattez.be

De vertrouwde Natuurpuntkalender en -agenda zijn er weer!

De kalender kost 10 euro en de agenda 14,95; samen aangekocht: 22,95 euro.

Vanaf een bestelling van 25 euro is verzending gratis.

Haal de natuur in huis en bestel ze in de Natuurpunt Winkel of bij de Natuurpunt vrijwilligers in je buurt.

De verkoop draagt bij aan het beschermen van natuur in eigen streek.

NIEUW

Agenda 2019 € 14.95

€ 10 2019

Kalender 2019

agenda 2019