Jaarrapport_centra_voortplantingstechnieken_paard_2017.pdf

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

JAARRAPPORT CENTRA VOORTPLANTINGSTECHNIEKEN PAARD 2017 30.06.2018 //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 2 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

Colofon Samenstelling Departement Landbouw en Visserij Aute urs Marie-Jeanne Brems Eveline De Vidts Karolien Thijs Hanne Geenen Ve ra ntwoorde lijk uitge ve r Patricia De Clercq, secretaris-generaal La y-out Departement Landbouw en Visserij Druk Vlaamse overheid Aansprakelijkheidsbeperking Dit rapport werd door het Vlaams Gewest met de meeste zorg en nauwkeurigheid opgesteld. Er wordt echter geen enkele garantie gegeven over de juistheid of de volledigheid van de informatie in deze brochure. De gebruiker van deze brochure ziet af van elke klacht tegen het Vlaams Gewest of zijn ambtenaren, van welke aard ook, met betrekking tot het gebruik van de via deze brochure beschikbaar gestelde informatie.

In geen geval zal het Vlaams Gewest of zijn ambtenaren aansprakelijk gesteld kunnen worden voor eventuele nadelige gevolgen die voortvloeien uit het gebruik van de via deze brochure beschikbaar gestelde informatie.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 3 van 29

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 4 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

INHOUD 1

Inleiding .............................................................................................................................................................................................. 8

1.1 1.1.1 1.1.2 1.2 1.2.1 1.2.2

Erkenning Nationale handel Intracommunautaire handel Wijzigingen Veterinairrechtelijke voorschriften Zoötechnische voorschriften

2 3

Erkende centra .............................................................................................................................................................................. 11 Spermawinning ............................................................................................................................................................................ 13

3.1 3.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.4

Aantal ingezette hengsten Aantal actieve centra Aantal dosissen sperma Vers sperma Diepvriessperma Verdeling per provincie

8 8 9 9 9 10

13 14 16 16 17 18

4

Inseminaties ................................................................................................................................................................................... 20

4.1 4.2 4.3 4.4

Aantal geïnsemineerde merries Aantal centra Verdeling per provincie Drachtigheidsresultaat

5 6

Embryotransplantatie.............................................................................................................................................................. 25 Rol van het Departement Landbouw en Visserij .................................................................................................... 27

6.1 6.2

Fokkerij - stamboekwerking Fokkerij – centra voortplantingstechnieken paard

20 22 22 23

27 27

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 5 van 29

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 6 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

INLEIDING Het jaarrapport 2017 over de centra voor geassisteerde voortplanting bij paarden bevat traditiegetrouw een aantal interessante kengetallen over de winning van sperma, de inseminatie van merries en embryotransplantaties tijdens het seizoen 2017.

Om deze activiteiten te mogen uitvoeren, moet een centrum beschikken over de nodige erkenningen en toelatingen. In het geval van nationale handel moet een centrum over een zoĂśtechnische erkenning beschikken die afgeleverd wordt door de Vlaamse overheid en, sinds 1 januari 2017, ook over een sanitaire toelating die wordt afgeleverd door de federale overheid. In het geval van intracommunautaire handel verlenen zowel de Vlaamse overheid als de federale overheid een erkenning.

In 2017 waren er 106 centra erkend door de Vlaamse overheid voor ĂŠĂŠn of meerdere activiteiten. Deze centra bezorgen jaarlijks in het voorjaar aan het Departement Landbouw en Visserij een overzicht van hun activiteiten met betrekking tot het voorgaande seizoen. Deze gegevens worden verwerkt en vergeleken met cijfers van voorgaande jaren. Het jaarverslag geeft waardevolle informatie over tendensen in de sector.

Het Departement Landbouw en Visserij dankt de bedrijfsleiders van de centra voor het ter beschikking stellen van deze informatie.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 7 van 29

RESULTATEN SEIZOEN 2017 1 INLEIDING 1.1 ERKENNING Het winnen, behandelen of bewaren van sperma, eicellen en embryo’s, bestemd voor derden, mag uitsluitend uitgevoerd worden door centra die daarvoor een erkenning hebben.

Sinds 1 januari 2011 is het besluit van de Vlaamse Regering van 19 maart 2010 betreffende de organisatie van de fokkerij van voor de landbouw nuttige huisdieren van kracht. Dit besluit staat ook bekend als het Fokkerijbesluit.

Het Fokkerijbesluit bepaalt in artikel 35 het volgende: “Voor het winnen of opslaan van sperma, eicellen

en embryo’s van paardachtigen is een erkenning vereist met het oog op het in de handel brengen ervan onder de vorm van een verkoop, een bezit met het oog op verkoop, een aanbieding voor verkoop en iedere beschikbaarheidsstelling, levering of overdracht aan derden tegen of zonder vergoeding, met het oog op gebruik”.

De erkende centra mogen enkel sperma winnen, bewaren of verhandelen van hengsten die door een erkende vereniging of organisatie van fokkers toegelaten zijn tot de voortplanting. Deze hengsten beschikken over dekcertificaten en hun nakomelingen kunnen ingeschreven worden in een stamboek van een erkende vereniging of organisatie van fokkers.

1.1.1

Nationale handel

De centra die sperma, eicellen of embryo’s winnen of opslaan die uitsluitend bestemd zijn voor de nationale handel, worden erkend door de Vlaamse overheid. Het Departement Landbouw en Visserij houdt toezicht op het vervullen van de erkenningsvoorwaarden. Deze voorwaarden hebben betrekking op: • • •

infrastructuur en uitrusting waaraan het centrum moet voldoen; zoötechnische voorwaarden waaraan donorhengsten moeten beantwoorden; administratieve voorwaarden waaronder de productie en de handel van sperma, eicellen en embryo’s moet gebeuren.

Sinds 1 januari 2017 moeten de centra voor de nationale handel ook beschikken over een sanitaire toelating die wordt afgeleverd door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV).

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 8 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

1.1.2 Intracommunautaire handel De centra die sperma, eicellen of embryo’s winnen, die bestemd zijn voor de intracommunautaire (IC) handel, worden zowel door de Vlaamse overheid erkend als door het FAVV. • •

De Vlaamse overheid is in dit geval bevoegd voor de zoötechnische en administratieve voorwaarden.

De federale overheid is bevoegd voor de voorwaarden betreffende de infrastructuur en de uitrusting van het centrum en de sanitaire aspecten waaraan donorhengsten en donormerries moeten voldoen.

De onderstaande tabel 1 geeft een overzicht van de activiteiten waarvoor een erkenning verleend wordt, samen met de bevoegde overheid.

Tabel 1: overzicht van te erkennen activiteiten en bevoegde overheid Activiteit Winning van sperma – nationaal Opslag van sperma – nationaal Winning van sperma – intracommunautair Opslag van sperma – intracommunautair Winning van embryo’s – nationaal Opslag van embryo’s – nationaal Winning van embryo’s – intracommunautair Opslag van embryo’s – intracommunautair Winning van eicellen – nationaal Opslag van eicellen – nationaal Winning van eicellen – intracommunautair Opslag van eicellen – intracommunautair

Overheid die de erkenning verleent Vlaamse overheid + FAVV (toelating) Vlaamse overheid + FAVV (toelating) Vlaamse overheid + FAVV Vlaamse overheid + FAVV Vlaamse overheid + FAVV (toelating) Vlaamse overheid + FAVV (toelating) Vlaamse overheid + FAVV Vlaamse overheid + FAVV Vlaamse overheid + FAVV (toelating) Vlaamse overheid + FAVV (toelating) Vlaamse overheid + FAVV Vlaamse overheid + FAVV

1.2 WIJZIGINGEN 1.2.1 Veterinairrechtelijke voorschriften Op 1 januari 2017 trad het koninklijk besluit van 22 juni 2016 tot vaststelling van de veterinairrechtelijke voorschriften voor de handel en de invoer van sperma, eicellen en embryo’s van paardachtigen en tot vaststelling van de voorschriften voor spermacentra, spermaopslagcentra, embryoteams en embryoproductieteams, alsmede de voorschriften voor als donor fungerende paardachtigen, in werking op federaal niveau.

Belangrijkste nieuwigheden aan dit koninklijk besluit zijn de bepalingen met betrekking tot de nationale handel. Dit betekent dat sinds 1 januari 2017 de centra die sperma, eicellen of embryo’s verhandelen voor de nationale handel, een toelating moeten hebben van het FAVV. Het FAVV legt hierbij voorwaarden op in verband met de sanitaire aspecten waaraan de infrastructuur van het centrum en de donordieren moeten voldoen.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 9 van 29

1.2.2 Zoötechnische voorschriften Op 8 juni 2016 werd de nieuwe Europese Fokkerijverordening goedgekeurd door het Europees Parlement en de Europese Raad. Deze verordening zal op 1 november 2018 in werking treden en regelt de zoötechnische en genealogische voorschriften voor de handel en de binnenkomst in de Europese Unie van fokdieren en de levende producten (sperma, eicellen en embryo’s) daarvan.

De Fokkerijverordening zal een invloed hebben op de erkenning en werking van de centra voor de geassisteerde voorplanting, onder andere door de bepalingen over: • voorschriften voor de erkenning van stamboekverenigingen en de goedkeuring van hun fokprogramma’s; • voorschriften voor de inschrijving van fokdieren in stamboeken; • voorschriften voor de toelating van fokdieren en levende producten daarvan tot de voortplanting; • voorschriften voor prestatieonderzoek en genetische evaluatie van fokdieren; • voorschriften voor de afgifte van zoötechnische certificaten voor fokdieren en voor levende producten daarvan.

Momenteel wordt het Vlaams Fokkerijbesluit herwerkt in overeenstemming met de bepalingen van de nieuwe Fokkerijverordening en zal de fokkerijsector geïnformeerd en geconsulteerd worden over de veranderingen.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 10 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

2 ERKENDE CENTRA In 2017 waren er in Vlaanderen 106 centra erkend waarop ĂŠĂŠn of meerdere van de in tabel 1 vermelde activiteiten werden uitgevoerd. Bij de inwerkingtreding van het KB van 22 juni 2016 hebben verschillende centra, veelal met geen of lage activiteit de afgelopen seizoenen, ervoor gekozen om hun erkenning te laten intrekken (figuur 1).

140 120 100 80

73

77

80

78

84

82

88

96

100 102 103 102 103 103

107

108

117 106

60 40 20 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Figuur 1: evolutie van het aantal erkende centra in Vlaanderen

Bijlage 1 geeft de ligging van de erkende centra weer. De centra liggen verspreid over de verschillende provincies waarbij Antwerpen en Oost-Vlaanderen het grootste aantal centra hebben en WestVlaanderen en Vlaams-Brabant het laagste aantal hebben (figuur 2).

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 11 van 29

28

30 25

26

21

20

16

15

WestVlaanderen

Vlaams-Brabant

15 10 5 0 Limburg

Antwerpen

OostVlaanderen

Figuur 2: aantal erkende centra per provincie

Onderstaande tabel 2 geeft een overzicht van het aantal erkende activiteiten per provincie. Eenzelfde centrum kan een erkenning hebben voor verschillende activiteiten.

Tabel 2: overzicht van de erkende activiteiten per provincie Sperma Limburg Antwerpen Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen Vlaams-Brabant Totaal

Winning Nat. IC 10 7 22 2 17 4 7 6 9 2 65 21

Embryo Opslag Nat. 8 24 20 7 12 71

IC 11 4 5 7 2 29

Winning Nat. IC 7 0 6 1 8 1 5 1 4 1 30 4

Opslag Nat. 4 5 7 5 1 22

IC 0 1 1 1 1 4

Er is bovendien in Vlaanderen ĂŠĂŠn centrum erkend voor de winning en opslag van eicellen voor de intracommunautaire handel.

Onderstaande tabel 3 toont de evolutie van het aantal erkende activiteiten.

Tabel 3: evolutie van het aantal erkende activiteiten Sperma 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Winning Nat. IC 69 20 69 19 70 20 65 20 76 22 65 21

Embryo Opslag Nat. 75 74 76 78 82 71

IC 21 23 25 25 28 29

Winning Nat. IC 12 7 15 6 18 6 25 5 29 4 30 4

Opslag Nat. 12 14 16 19 20 22

IC 7 6 6 5 4 4

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 12 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

3 SPERMAWINNING Enkel sperma dat gewonnen wordt op een erkend centrum mag verhandeld worden en gebruikt worden voor de inseminatie van merries van derden. Bovendien mag er op deze centra enkel sperma gewonnen worden van hengsten die door een erkende fokkersvereniging zijn toegelaten tot de voortplanting.

3.1 AANTAL INGEZETTE HENGSTEN In 2017 waren er in totaal 368 actieve hengsten aanwezig op de centra voor spermawinning. Dit wil zeggen dat er van deze hengsten vers sperma of diepvriessperma werd gewonnen.

In figuur 3 is te zien dat het jaarlijks aantal ingezette hengsten schommelt rond de 328.

400

384 368

380 360

333

340

315

320 300

333 307

319

297

292

280 260 240 220 200 2009

2010

2011

Aantal hengsten

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Gemiddeld aantal hengsten = 328

Figuur 3: evolutie van het aantal hengsten waarvan sperma wordt gewonnen

Het merendeel van de hengsten was verbonden aan één centrum terwijl 15 hengsten naar twee of meer centra gingen voor spermawinning. In de meeste gevallen gaat het hier over hengsten waarvan vers sperma op het ‘thuiscentrum’ wordt gewonnen en waarvan diepvriessperma wordt gewonnen op een gespecialiseerd centrum.

In de onderstaande figuur 4 wordt het aandeel van de ingezette hengsten getoond per type/ras.

Het merendeel van de ingezette hengsten zijn rijpaarden (67,39%). Dit zijn hengsten die goedgekeurd zijn tot de voortplanting voor stamboeken zoals Zangersheide (Z), Belgisch Warmbloedpaard (BWP), Belgisch Sportpaard (SBS), Koninklijk Warmbloed Paardenstamboek Nederland (KWPN), Selle Français (SF),

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 13 van 29

Holstein, Anglo European Studbook (AES) … De term ‘overige’ in figuur 4 omvat de rassen rijpony’s en Haflinger.

2,99%

2,72%

7,34% 3,80%

Rijpaard Arabier Trekpaard Draver

15,76%

Quarter overige 67,39%

Figuur 4: aandeel van hengsten op de centra voor spermawinning, per type/ras

3.2 AANTAL ACTIEVE CENTRA In vergelijking met de voorgaande jaren is het aantal niet-actieve centra gestegen van gemiddeld 20,69% in 2010 naar 30,23% in 2017 (figuur 5). Vergeleken met 2016 is het aantal niet-actieve centra wel gedaald, doordat een aantal niet-actieve centra de stopzetting van hun erkenning hebben aangevraagd bij de inwerkingtreding van het KB van 22 juni 2016. De niet-actieve centra zijn centra die een erkenning bezitten voor het winnen van sperma maar waar in 2017 geen sperma werd gewonnen.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 14 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

120 100 80 60 40 20 0

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Aantal niet-actieve centra

18

19

20

28

32

26

37

26

Aantal actieve centra

69

70

69

60

58

60

61

60

Percentage niet-actieve 20,69 21,35 22,47 31,82 35,56 30,23 37,76 30,23 centra t.o.v. totaal Figuur 5: evolutie van het aantal erkende centra voor spermawinning waar effectief sperma werd gewonnen

Gemiddeld werd er op de centra sperma gewonnen van zes hengsten. Er is echter veel variatie in het aantal hengsten per centrum (figuur 6). Zo zijn er 13 centra waar slechts ĂŠĂŠn tot twee hengsten langs kwamen voor spermawinning. Er waren tien centra waar meer dan tien hengsten actief waren.

Deze tien centra zijn verantwoordelijk voor 61,04% van het totale aantal gewonnen dosissen vers sperma terwijl zes centra hiervan ook instonden voor 77,60% van het totale aantal gewonnen rietjes diepvriessperma.

50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

46

29

13 8

0

1-2

3-5 6 -10 Aantal hengsten per klasse

6

11 - 19

4 20 - ‌

Aantal centra per klasse Figuur 6: aantal centra per klasse

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 15 van 29

3.3 AANTAL DOSISSEN SPERMA Sinds 2011 wordt er, bij het opvragen van de cijfers, een duidelijk onderscheid gemaakt tussen het aantal dosissen vers sperma en het aantal rietjes diepvriessperma.

• Vers sperma: Een dosis vers sperma is in principe die hoeveelheid vers sperma die nodig is om één merrie te insemineren met een goede kans op drachtigheid. In de praktijk komt één dosis vers sperma overeen met één buisje of tube waarin het sperma bewaard en verzonden wordt.

• Diepvriessperma: De dosis die nodig is om één merrie te insemineren met diepvriessperma, bestaat gewoonlijk uit een aantal rietjes diepvriessperma. Het benodigde aantal rietjes wordt onder andere bepaald aan de hand van de kwaliteit van het sperma en de invriesbaarheid. Dit kan verschillen van hengst tot hengst alsook van dag tot dag.

3.3.1 Vers sperma In 2017 werden er 30.089 dosissen vers sperma gewonnen van 306 hengsten op de centra. Dit is vergelijkbaar met 2016 (figuur 7).

35000

30613

25000

29011 30089

28407

30000 24547

25558 22794

23450

22349 19554

20000

20239 19817

20212

22384

15000 10000 5000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009

2010

Dosissen vers sperma

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Gemiddelde = 24216

Figuur 7: evolutie van het aantal gewonnen dosissen sperma

Van het aantal geproduceerde verse dosissen werden er 7.050 dosissen gebruikt op de centra zelf en 14.177 dosissen werden verzonden (figuur 8). In vergelijking met de periode 2014-2016 is vooral een stijging merkbaar in het aantal verzonden dosissen.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 16 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

25000 20000 15000

6971

10416 8680 7744

10000 5000

10040 9100

8093

8202 8960

8831

8317

6233

5769

7050

5245 6051 13095 14177

8899

7800

7680

7956

8557

7202

2004 2005 2006 2007 2008 2009

2010

2011

2012

2013

2014

7751

7342

8798

9638

0 verzonden

2015

2016

2017

gebruikt

Figuur 8: evolutie van het aantal gebruikte en verzonden verse dosissen

3.3.2 Diepvriessperma In 2017 werden 54.397 rietjes diepvriessperma van 97 hengsten gewonnen om in te vriezen op tien erkende centra. Na de sterke stijging in het jaar 2016 vergeleken ten opzichte van 2015 (+42,93%), daalde het aantal gewonnen rietjes terug in 2017 (-10,33%) (figuur 9). Het winnen van diepvriessperma gebeurt veelal op gespecialiseerde centra die erkend zijn voor de winning en opslag van sperma voor de intracommunautaire handel.

70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

21805

36341

28869

39382

42440

60661

54397

Aantal hengsten

94

74

91

98

95

111

97

Aantal centra

9

11

9

10

9

10

10

Aantal rietjes

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 17 van 29

Figuur 9: evolutie van het aantal gewonnen rietjes diepvriessperma

Het grootste deel van de hoeveelheid gewonnen diepvriessperma wordt ofwel bewaard op het centrum zelf, ofwel verzonden naar klanten. Slechts een kleine minderheid van het diepvriessperma wordt gebruikt voor inseminatie op het centrum zelf (figuur 10).

18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

gebruikt

834

636

775

278

871

649

1126

verzonden

8661

13992

14550

14345

12538

12563

11342

Figuur 10: evolutie van het aantal gebruikte en verzonden rietjes

3.4 VERDELING PER PROVINCIE Tabel 4 toont het gemiddeld aantal gewonnen verse dosissen per centrum voor de verschillende provincies. Hierbij is enkel rekening gehouden met centra die in 2017 actief waren wat betreft spermawinning. In Limburg werd het hoogste aantal verse dosissen gewonnen per centrum.

Tabel 4: gemiddeld aantal gewonnen verse dosissen per centrum, per provincie Provincie Limburg Antwerpen Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen Vlaams-Brabant

Aantal centra 7 18 16 10 8

Aantal gewonnen dosissen 10.741 6.298 8.444 2.862 1.744 Gemiddeld:

Gemiddeld 1534,43 349,89 527,75 286,20 218,00 509,98

Tabel 5 toont de situatie voor het aantal rietjes diepvriessperma. Uit deze tabel blijkt dat het grootste aantal rietjes gewonnen werd in Limburg en Antwerpen.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 18 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

Tabel 5: aantal gewonnen rietjes diepvriessperma per provincie Provincie Limburg Antwerpen Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen Vlaams-Brabant

Aantal gewonnen rietjes 17.887 16.222 2.477 6.235 11.576

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 19 van 29

4 INSEMINATIES Jaarlijks geven de erkende centra cijfers door met betrekking tot de inseminaties die uitgevoerd werden op hun centrum. Hierbij moet opgemerkt worden dat de inseminaties uitgevoerd bij de merriehouders thuis niet opgenomen zijn in de resultaten.

4.1 AANTAL GEÏNSEMINEERDE MERRIES Er werden in totaal 7.814 merries geïnsemineerd op erkende centra. Na een dalende trend in de periode 2008-2013, is het aantal geïnsemineerde merries terug in een stijgende lijn sinds 2014 (figuur 11).

9000 8000 7000

6219

6116

6263

6604

6703

7898

7814

2016

2017

6948 6294

6000

6011

6337

5656

5000

4754

4804

2012

2013

4000 3000 2000 1000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Aantal merries

2010

2011

Gemiddelde = 6316

2014

2015

Linear (Aantal merries)

Figuur 11: evolutie van het aantal geïnsemineerde merries

Er werden 3.456 merries geïnsemineerd op 56 centra met sperma dat op de centra zelf werd gewonnen van 273 hengsten. In de onderstaande figuur 12 wordt het aandeel van het aantal ingezette hengsten getoond per type/ras. Het merendeel van de ingezette hengsten zijn rijpaarden zoals beschreven in figuur 12.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 20 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

4,93%

2,82% 3,17%

8,45%

Rijpaard Arabier Trekpaard

11,27%

Draver Quarter Pony 69,37%

Figuur 12: aandeel van de ingezette hengsten per type/ras (sperma gewonnen op centrum zelf)

Er werden 4.358 merries geĂŻnsemineerd op 54 centra met sperma dat gewonnen was op andere centra.

Figuur 13 toont het onderscheid tussen de merries die op het centrum werden geĂŻnsemineerd met sperma gewonnen op het centrum zelf en sperma gewonnen op een ander centrum.

9000 8000 7000 6000 5000

4592

4358

3102

3846

3235

3102

3306

3456

2014

2015

2016

2017

4000 3000 2000 1000 0 Zelf gewonnen sperma

Niet zelf gewonnen sperma

Figuur 13: aantal merries dat geĂŻnsemineerd werd per type sperma (zelf gewonnen of niet zelf gewonnen)

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 21 van 29

4.2 AANTAL CENTRA In 2017 werden er op 78 erkende centra merries geïnsemineerd zodat er gemiddeld 100 merries per centrum werden geïnsemineerd. Ook hier is er veel variatie tussen de centra. Figuur 14 toont het aantal centra per klasse-grootte. 47 Actieve centra hadden minder dan 50 merries geïnsemineerd. Er waren tien centra die meer dan 200 merries insemineerden. Op deze centra werd 57,40% van het totale aantal merries geïnsemineerd.

50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

47 28 21 7

0

1 - 49 50-199 200 - 399 Aantal merries (opgedeeld in klassen)

3 399 - …

Aantal centra per klasse Figuur 14: aantal centra per klasse (aantal geïnsemineerde merries per centrum)

4.3 VERDELING PER PROVINCIE Figuur 15 toont de verdeling van het aantal geïnsemineerde merries over de verschillende provincies.

Het grootste aantal inseminaties werd uitgevoerd in Oost-Vlaanderen (72,22%).

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 22 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

24,42% 61,81%

Limburg Antwerpen

39,84%

Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen 27,81%

Vlaams-Brabant

72,22%

Figuur 15: verdeling van het aantal geïnsemineerde merries per provincie

Tabel 6 geeft het gemiddeld aantal inseminaties per centrum weer voor de verschillende provincies.

Hierbij werd enkel rekening gehouden met centra waar in 2017 een inseminatie-activiteit plaatsvond. Het gemiddeld aantal merries per centrum is het hoogste in Limburg en het laagste in Antwerpen.

Tabel 6: gemiddeld aantal geïnsemineerde merries per centrum, per provincie Provincie Limburg Antwerpen Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen Vlaams-Brabant

Aantal centra 10 19 22 15 12

Aantal geïnsemineerde merries 2.136 961 2.496 1.377 844 Gemiddeld:

Gemiddeld aantal merries per centrum 213,60 50,58 113,45 91,80 70,33 100,2

4.4 DRACHTIGHEIDSRESULTAAT In 2017 was 63% van de merries, die geïnsemineerd werden op de centra, drachtig op het einde van het seizoen (figuur 16). Het gemiddelde drachtigheidspercentage sinds 2004 bedraagt 72%. Hierbij moet opgemerkt worden dat bij 11,12% van de geïnsemineerde merries het resultaat van de inseminaties niet gekend was voor 2016, wat een lichte stijging is ten opzichte van de periode 2012-2016. Daarnaast is het lagere drachtpercentage ook te wijten aan het stijgende aantal pogingen voor embryotransplantaties, waarbij niet elke inseminatie leidt tot een gewonnen embryo. Ten slotte is ook het toenemend gebruik van diepgevroren sperma een mogelijke verklaring voor de dalende trend in het drachtigheidspercentage omdat dit een lagere succeskans heeft dan vers sperma.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 23 van 29

80

76

75

76

75

75

70

71

69

74

70

69

72

71

70 63

60 50 40 30 20 12,00

10

15,42 9,64

5,85

0 2004

2005

2006

2007

2008

Percentage drachtige merries

2009

2010

2011

Gemiddelde = 73

2012

5,20

2013

6,99

2014

6,68

2015

8,88

2016

11,12

2017

Percentage niet gekende resultaten

Figuur 16:: evolutie van het drachtigheidsresultaat

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 24 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

5 EMBRYOTRANSPLANTATIE In 2017 werden er embryo’s gewonnen van 2.178 donormerries op 23 centra. Deze merries waren hoofdzakelijk rijpaarden (90,50%). Het aantal donormerries is nog steeds in stijgende lijn (figuur 17).

2500 2000 1500 1000 500 0

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Overige

5

2

1

3

7

9

18

8

Arabier

90

91

101

150

156

230

317

199

Rijpaard

500

608

613

715

850

1076

1312

1971

Figuur 17: evolutie van het aantal donormerries per ras

Op de erkende centra werden in totaal 2.141 embryo’s gewonnen. Dit betekent dat de stijgende trend sinds 2013 zich blijft voortzetten. Uiteindelijk werden er 2.145 embryo’s ingeplant bij draagmerries op 13 erkende centra. Net zoals de voorgaande jaren werd het overgrote deel van deze embryo’s, in 2017 ongeveer 93,15%, ingeplant op drie erkende centra, wat aangeeft dat er een sterke mate van specialisatie in deze sector is. Op het einde van het seizoen waren 1582 draagmerries drachtig, oftewel 73,75% van de merries bij wie een embryo werd ingeplant (figuur 18).

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 25 van 29

2500 2000 1500 1000 500 0

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Gewonnen

926

1426

Ingeplant

1173

1389

Drachtig

844

934

2016

2017

949

1346

1600

1897

1887

2141

1116

1256

1565

1910

1964

2145

731

822

985

1225

1258

1582

Percentage 71,95% 67,24% 65,50% 63,85% 62,94% 64,14% 64,05% 73,75% drachtigheid Figuur 18: evolutie van het aantal gewonnen en ingeplante embryo’s en het aantal drachtige draagmerries, alsook het percentage van drachtigheid

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 26 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

6 ROL VAN HET DEPARTEMENT LANDBOUW EN VISSERIJ 6.1 FOKKERIJ - STAMBOEKWERKING De Vlaamse overheid verleent steun aan de fokkerijsector van de paardachtigen in Vlaanderen: • door het erkennen van een coördinerende vereniging alsook het erkennen van verschillende verenigingen voor het bijhouden van stamboeken; • door het toezien op de correcte uitvoering van de fokprogramma’s door de erkende organisaties; • door het subsidiëren van prestatieonderzoeken van rijpaardhengsten. In samenwerking met de KU Leuven wordt een Genetische Springindex berekend voor hengsten. Dit is een schatting van de erfelijke aanleg van sportpaarden voor springwedstrijden; • door het subsidiëren van kosten verbonden aan stamboekwerking; • door het subsidiëren van projecten die innovatie en kwaliteitsverbetering beogen in de fokkerij.

6.2 FOKKERIJ – CENTRA VOORTPLANTINGSTECHNIEKEN PAARD Het Departement Landbouw en Visserij volgt de correcte werking op van de erkende centra voor geassisteerde voortplanting bij paarden en heeft een beleidsondersteunende rol. De centra worden regelmatig bezocht door een deskundige van het departement. Daarbij wordt nagegaan of het centrum in staat is om sperma en embryo’s van voldoende hoge kwaliteit te winnen of op te slaan en of voldaan is aan alle zoötechnische en administratieve voorwaarden.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// 30.06.2018

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

pagina 27 van 29

BESLUIT In de periode 2008-2013 was de economische crisis duidelijk voelbaar in de paardensector en bijgevolg ook bij de centra die gespecialiseerd zijn in de geassisteerde voorplanting. Dit was te merken in een daling van de activiteiten op de centra. In 2014 volgde er een voorzichtig herstel, dat in 2015-2016 duidelijk werd doorgezet. Het jaarrapport 2017 bevestigt voort deze positieve trend, al lijkt er wel sprake te zijn van een stagnatie op het vlak van het aantal ingezette hengsten, het aantal gewonnen dosissen vers en diepvriessperma én het aantal geïnsemineerde merries.

Wat betreft embryotransplantaties is er wel nog steeds een duidelijke groei merkbaar die al bezig is sinds 2013. 2017 was een recordjaar zowel voor het aantal donormerries als voor het aantal gewonnen en ingeplante embryo’s. Daarnaast was ook het drachtigheidspercentage in 2017 opmerkelijk hoger dan de afgelopen jaren. Wat betreft de winning van embryo’s is er een trend tot stijging van het aantal centra, veelal dierenartspraktijken, die deze activiteit aanbieden. Het inplanten van de embryo’s vereist echter een grote mate van specialisatie. Het overgrote deel, namelijk 93,15%, van de inplantingen gebeurt op slechts drie grote erkende centra.

Als gevolg van de inwerkingtreding van de nieuwe veterinairrechtelijke voorschriften voor de nationale centra, hebben verschillende centra hun zoötechnische erkenning voor winning en/of opslag van sperma laten intrekken en daarbij hun activiteiten stopgezet. Dit betekende een daling van bijna 10% van het aantal erkende centra. De impact hiervan op de cijfers omtrent winning en inseminaties was echter minimaal omdat deze centra al enkele seizoenen weinig tot geen activiteit meer hadden. Het aandeel niet-actieve centra daalde daardoor ook, dat is een trend die ook verwacht wordt voor het seizoen 2018.

Samengevat stellen we dus vast dat de sector in 2017 het hogere niveau van 2016 kon aanhouden op het vlak van spermawinning en inseminaties en verder steeg op het vlak van embryotransplantaties.

Schaalvergroting en specialisatie waren, net als in de voorgaande jaren, merkbaar. Er wordt verwacht dat deze trend zich ook in 2018 voort zal zetten.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// pagina 28 van 29

Jaarrapport centra voortplantingstechnieken paard 2017

30.06.2018

Bijlage: ligging van de erkende centra voor voortplantingstechnieken in Vlaanderen