MS Office

Osnove primjene MS Office u uredskom poslovanju

Izradio: Alen Ĺ imec, dipl ing.

1

SADRŽAJ 1.

UVOD ..................................................................................................................................................... 14

2.

MICROSOFT WORD ................................................................................................................................ 16 2.1

POČETAK RADA SA MS WORD PROGRAMSKIM PAKETOM.................................................................................. 16

2.2

IZGLED MICROSOFT WORD SUČELJA ............................................................................................................. 16

2.3

WORD POMOĆ ......................................................................................................................................... 22

2.4

RAD SA DOKUMENTOM .............................................................................................................................. 24

2.4.1

Kreiranje dokumenta ....................................................................................................................... 24

2.4.2

Pogledi na dokument....................................................................................................................... 25

2.4.3

Unos i ispravljanje teksta ................................................................................................................ 26

2.5 2.5.1

Oblikovanje teksta (formating) ....................................................................................................... 27

2.5.2

Prored unutar odlomka ................................................................................................................... 29

2.5.3

Tabulatori (Tabs) ............................................................................................................................. 30

2.5.4

Obrub (borders) i sjenčanje (shading) ............................................................................................. 33

2.5.5

Stilovi ............................................................................................................................................... 35

2.5.6

Zaglavlje (header) i podnožje (footer) ............................................................................................. 38

2.5.7

Fusnota (Footnote) .......................................................................................................................... 40

2.5.8

Opis slika, tablica, jednadžbi (Caption) ........................................................................................... 41

2.6

3.

OBLIKOVANJE DOKUMENTA ........................................................................................................................ 27

TABLICE .................................................................................................................................................. 42

2.6.1

Kreiranje tablice .............................................................................................................................. 42

2.6.2

Obrub i sjenčanje tablice ................................................................................................................. 43

2.6.3

Tekst u ćeliji ..................................................................................................................................... 44

2.7

GRAFIČKI OBJEKTI I SLIKE ............................................................................................................................ 45

2.8

KREIRANJE SADRŽAJA ................................................................................................................................. 46

2.9

CIRKULARNO PISMO .................................................................................................................................. 49

2.10

ISPIS....................................................................................................................................................... 51

2.10.1

Margine....................................................................................................................................... 51

2.10.2

Orijentacija stranice .................................................................................................................... 53

2.10.3

Veličina stranice .......................................................................................................................... 53

2.10.4

Pregled ispisa .............................................................................................................................. 54

2.10.5

Ispis dokumenta .......................................................................................................................... 55

MICROSOFT EXCEL ................................................................................................................................. 60 3.1

POČETAK RADA SA MS EXCEL PROGRAMSKIM PAKETOM ................................................................................... 60

3.2

IZGLED MICROSOFT EXCEL SUČELJA .............................................................................................................. 60

3.3

EXCEL POMOĆ .......................................................................................................................................... 64

2

3.4

RAD SA DOKUMENTOM .............................................................................................................................. 66

3.4.1

Kreiranje dokumenta ....................................................................................................................... 66

3.4.2

Unos podataka ................................................................................................................................ 67

3.4.2.1

Brojevi .................................................................................................................................................... 67

3.4.2.2

Datumi .................................................................................................................................................... 67

3.4.2.3

Tekst ....................................................................................................................................................... 68

3.4.3

Unos formula ................................................................................................................................... 68

3.4.4

Kopiranje podataka ......................................................................................................................... 71

3.4.5

Umetanje ćelija................................................................................................................................ 71

3.4.6

Kopiranje i premještanje formula .................................................................................................... 73

3.4.7

Brisanje i umetanje stupaca i redaka .............................................................................................. 74

3.4.7.1

Brisanje ćelija .......................................................................................................................................... 74

3.4.7.2

Umetanje ćelija ....................................................................................................................................... 75

3.4.7.3

Umetanje stupaca i redaka ..................................................................................................................... 77

3.4.7.4

Brisanje stupaca i redaka ........................................................................................................................ 78

3.4.8

Radni listovi ..................................................................................................................................... 78

3.4.9

Oblikovanje tablica, ćelija i znakova................................................................................................ 79

3.4.10

Formatiranje stupaca i redaka .................................................................................................... 82

3.4.11

Pozicija podatka u ćeliji ............................................................................................................... 84

3.4.12

Funkcije ....................................................................................................................................... 86

3.5

4.

GRAFIKONI .............................................................................................................................................. 91

3.5.1

Kreiranje grafikona .......................................................................................................................... 91

3.5.2

Sortiranje podataka......................................................................................................................... 93

3.5.3

Automatsko filtriranje podataka ..................................................................................................... 94

3.5.4

Postavke stranice ............................................................................................................................ 95

3.6

PIVOT TABLICE ......................................................................................................................................... 98

3.7

ISPIS..................................................................................................................................................... 102

3.7.1

Pregled dokumenta ....................................................................................................................... 103

3.7.2

Ispis dokumenta ............................................................................................................................ 104

MICROSOFT POWERPOINT ................................................................................................................... 109 4.1

POČETAK RADA SA MS POWERPOINT PROGRAMSKIM PAKETOM....................................................................... 109

4.2

IZGLED MICROSOFT POWERPOINT SUČELJA .................................................................................................. 109

4.3

POWERPOINT POMOĆ.............................................................................................................................. 113

4.4

STVARANJE PREZENTACIJE......................................................................................................................... 115

4.5

PREDLOŽAK DIZAJNA NA PREZENTACIJI......................................................................................................... 119

4.6

UNOS SADRŽAJA ..................................................................................................................................... 120

4.6.1

Umetanje teksta, slike, grafa, crteža ............................................................................................. 120

4.6.2

Umetanje tablica ........................................................................................................................... 122

3

4.7

5.

4.7.1

Animacije sadržaja ........................................................................................................................ 123

4.7.2

Prijelazi slidea ................................................................................................................................ 125

4.8

IZVOĐENJE PREZENTACIJE ......................................................................................................................... 126

4.9

ISPIS I DISTRIBUCIJA MATERIJALA ................................................................................................................ 128

INTERNET ............................................................................................................................................. 132 5.1

POČETAK RADA SA INTERNETOM ................................................................................................................ 132

5.2

OSNOVNI TERMINI I PROTOKOLI ................................................................................................................. 132

5.3

SIGURNOST NA INTERNETU ....................................................................................................................... 133

5.3.1

Sigurne web stranice ..................................................................................................................... 133

5.3.2

Digitalni potpis .............................................................................................................................. 133

5.3.3

Mrežna krađa identiteta ............................................................................................................... 133

5.3.4

Enkripcija ....................................................................................................................................... 134

5.3.5

Malware ........................................................................................................................................ 134

5.3.6

Firewall .......................................................................................................................................... 135

5.4 6.

7.

EFEKTI NA PREZENTACIJI ........................................................................................................................... 123

KORIŠTENJE GOOGLE TRAŽILICE ................................................................................................................. 135

MICROSOFT OUTLOOK ......................................................................................................................... 138 6.1

ELEKTRONIČKA POŠTA (E-MAIL) ................................................................................................................. 138

6.2

IZGLED MICROSOFT OUTLOOK SUČELJA ....................................................................................................... 138

6.3

OUTLOOK POMOĆ................................................................................................................................... 141

6.4

PORUKE ................................................................................................................................................ 143

6.4.1

Pisanje nove poruke ...................................................................................................................... 143

6.4.2

Dodavanje privitka ........................................................................................................................ 145

6.4.3

Spremanje poruke ......................................................................................................................... 146

6.4.4

Odgovaranje na poruku i proslijeđivanje poruke .......................................................................... 146

6.4.5

Pregled ispisa poruke .................................................................................................................... 146

6.4.6

Ispis poruke.................................................................................................................................... 147

UPUTE ZA PISANJE RADA ..................................................................................................................... 149 7.1

NASLOVI I PODNASLOVI ............................................................................................................................ 149

7.1.1

Glavni naslov (Heading 1).............................................................................................................. 149

7.1.2

Podnaslov (Heading 2, Heading3, Heading4) ................................................................................ 149

7.2

GLAVNI TEKST ........................................................................................................................................ 149

7.3

GRAFIČKI OBJEKTI ................................................................................................................................... 150

7.4

NUMERACIJA STRANICE ............................................................................................................................ 150

7.5

FOOTNOTE ............................................................................................................................................ 150

7.5.1

Literatura ....................................................................................................................................... 150

4

8.

7.5.1.1

Knjiga .................................................................................................................................................... 150

7.5.1.2

Poglavlje u knjizi ................................................................................................................................... 150

7.5.1.3

Natuknica u enciklopediji ..................................................................................................................... 150

7.5.1.4

Članak u časopisu ................................................................................................................................. 151

7.5.1.5

Članak u novinama ............................................................................................................................... 151

7.5.1.6

Rad u zborniku ...................................................................................................................................... 151

7.5.1.7

Članak na mrežnoj stranici.................................................................................................................... 151

7.5.1.8

Mrežna stranica .................................................................................................................................... 151

7.5.1.9

Audiovizualna građa ............................................................................................................................. 151

7.5.1.10

E-mail, newsgroup ................................................................................................................................ 151

PRILOG ................................................................................................................................................. 152

5

SLIKE Slika 2.1 – Izgled prozora (Microsoft Word 2003) ........................................................................................... 16 Slika 2.2 – Izgled prozora (Microsoft Word 2007) ........................................................................................... 17 Slika 2.3 – Naslovna traka (Microsoft Word 2003) .......................................................................................... 18 Slika 2.4 – Naslovna traka (Microsoft Word 2007) .......................................................................................... 18 Slika 2.5 - Alatna traka (Microsoft Word 2003) ............................................................................................... 18 Slika 2.6 – Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Word 2007) ....................................... 18 Slika 2.7 - Vrpca sa opcijama (Microsoft Word 2003)...................................................................................... 18 Slika 2.8 – Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Word 2007) ................................................................... 19 Slika 2.9– Opcija za minimiziranje, maksimiziranje vrpce (Microsoft Word 2007) .......................................... 19 Slika 2.10 – Vodoravno ravnalo iznad papira (Microsoft Word 2003) ............................................................. 19 Slika 2.11 – Kartica za prikaz ravnala (Microsoft Word 2003) ......................................................................... 19 Slika 2.12 – Vodoravno ravnalo iznad papira (Microsoft Word 2007) ............................................................. 20 Slika 2.13 – Kartica za prikaz ravnala (Microsoft Word 2007) ......................................................................... 20 Slika 2.14 – Gumbi za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2003) ................................................................... 20 Slika 2.15 – Gumbi za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2007) ................................................................... 20 Slika 2.16 – Gumbi za zumiranje (Microsoft Word 2003) ................................................................................ 21 Slika 2.17 – Gumbi za zumiranje (Microsoft Word 2007) ................................................................................ 21 Slika 2.18 – Statusna traka u dokumentu (Microsoft Word 2003)................................................................... 21 Slika 2.19 – Statusna traka u dokumentu (Microsoft Word 2007)................................................................... 21 Slika 2.20 – Vodoravni klizač .......................................................................................................................... 22 Slika 2.21 – Prikaz ekrana za traženje pomoći Word (Microsoft Word 2003) .................................................. 23 Slika 2.22 – Prikaz ekrana za traženje pomoći Word (Microsoft Word 2007) .................................................. 24 Slika 2.23– Prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Word 2003) ....................................................... 25 Slika 2.24– Kartica za prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Word 2007) ....................................... 25 Slika 2.25 – Prikaz dokumenta u grupi naredbi (Microsoft Word 2003) .......................................................... 25 Slika 2.26 – Kratica za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2003) ................................................................... 25 Slika 2.27 – Prikaz dokumenta u grupi naredbi (Microsoft Word 2007) .......................................................... 26 Slika 2.28 – Kratica za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2007) ................................................................... 26 Slika 2.29 – Opcija za prikaz skrivenih znakova (Microsoft Word 2003) .......................................................... 27 Slika 2.30 – Opcija za prikaz skrivenih znakova (Microsoft Word 2007) .......................................................... 27 Slika 2.31 – Kartica za oblikovanje teksta (Microsoft Word 2003) .................................................................. 28 Slika 2.32 – Kartica za oblikovanje teksta (Microsoft Word 2007) .................................................................. 28 Slika 2.33 – Opcija za odabir fonta.................................................................................................................. 28 Slika 2.34 – Opcija za odabir veličine fonta ..................................................................................................... 28 Slika 2.35 – Opcija za odabir oblikovanja teksta ............................................................................................. 28 Slika 2.36 – Opcija za bojenje teksta ............................................................................................................... 29 Slika 2.37 – Opcija za naglašavanje teksta ...................................................................................................... 29

6

Slika 2.38 – Opcija za poravnavanje odlomka ................................................................................................. 29 Slika 2.39 – Otvaranje dijaloškog okvira za paragraf (Microsoft Word 2003) .................................................. 29 Slika 2.40 – Otvaranje dijaloškog okvira za paragraf (Microsoft Word 2007) .................................................. 30 Slika 2.41 – Dodavanje proreda unutar odlomka............................................................................................ 30 Slika 2.42 – Traka sa gumbom tabulatora ....................................................................................................... 30 Slika 2.43 – Određivanje tabulatora (Microsoft Word 2007) .......................................................................... 31 Slika 2.44 – Određivanje tabulatora ............................................................................................................... 32 Slika 2.45 – Dodatne opcije za tabulatore....................................................................................................... 32 Slika 2.46 – Opcija za aktiviranje pisanja liste ................................................................................................. 33 Slika 2.47 – Obrub i sjenčanje ......................................................................................................................... 33 Slika 2.48 – Dodatne opcije za obrub.............................................................................................................. 33 Slika 2.49 - Dodatne opcije za obrub stranice dokumenta .............................................................................. 34 Slika 2.50 - Dodatne opcije za sjenčanje dijelova dokumenta ......................................................................... 34 Slika 2.51 – Kartica sa stilovima (Microsoft Word 2003) ................................................................................. 35 Slika 2.52 – Kartica sa stilovima (Microsoft Word 2007) ................................................................................. 35 Slika 2.53 – Stilovi korišteni u dokumentu 1 ................................................................................................... 36 Slika 2.54 - Stilovi korišteni u dokumentu 2.................................................................................................... 36 Slika 2.55 – Kreiranje novih stilova (Microsoft Word 2003) ............................................................................ 37 Slika 2.56 – Ikona za kreiranje novih stilova (Microsoft Word 2007)............................................................... 37 Slika 2.57 – Okvir za definiranje naredbi stila ................................................................................................. 37 Slika 2.58 – Formatiranje teksta u stilu ........................................................................................................... 38 Slika 2.59 – Dodatno formatiranje teksta u stilu............................................................................................. 38 Slika 2.60 – Alatna traka sa alatom za uređivanje zaglavlja i podnožja (Microsoft Word 2003) ...................... 38 Slika 2.61 – Zaglavlje (header) i podnožje (footer) (Microsoft Word 2007) ..................................................... 39 Slika 2.62 – Umetanje dizajna zaglavlja (Microsoft Word 2007) ..................................................................... 39 Slika 2.63 – Alatna traka sa alatom za uređivanje zaglavlja i podnožja (Microsoft Word 2007) ...................... 39 Slika 2.64 – Fusnota (Footnote) (Microsoft Word 2007) ................................................................................. 40 Slika 2.65 – Otvaranje opcija footnotes (Microsoft Word 2007) ..................................................................... 40 Slika 2.66 – Dijaloški okvir za footnote ........................................................................................................... 41 Slika 2.67 – Opis slika, tablica, jednadžbi (Caption) (Microsoft Word 2007).................................................... 41 Slika 2.68 – Alati za kreiranje tablice (Microsoft Word 2003) ......................................................................... 42 Slika 2.69 – okvir za kreiranje tablice (Microsoft Word 2007) ......................................................................... 43 Slika 2.70 – alatna traka za uređivanje dizajna tablice (Microsoft Word 2007) ............................................... 43 Slika 2.71 – alatna traka za izradu tablice (Microsoft Word 2007) .................................................................. 43 Slika 2.72 – Definiranje teksta unutar ćelija (Microsoft Word 2003) ............................................................... 44 Slika 2.73 – Definiranje teksta unutar ćelija (Microsoft Word 2007) ............................................................... 44 Slika 2.74 – Umetanje objekata i slika (Microsoft Word 2007)........................................................................ 46 Slika 2.75 – Izrada sadržaja (Microsoft Word 2007) ........................................................................................ 47

7

Slika 2.76 – Izbornik gotovih predložaka ili vlastitog predložka (Microsoft Word 2007) ................................. 47 Slika 2.77 – Dijaloški okvir sadržaja ................................................................................................................ 48 Slika 2.78 – Opcije za kreiranje cirkularnog pisma (Microsoft Word 2007) ..................................................... 50 Slika 2.79 – Opcija odabira željenog tipa dokumenta (Microsoft Word 2007)................................................. 50 Slika 2.80 – Opcija za pretragu cirkularnog pisma (Microsoft Word 2007) ...................................................... 50 Slika 2.81 – Postavke dokumenta (Microsoft Word 2007) .............................................................................. 51 Slika 2.82 – Odabir margina (Microsoft Word 2007) ....................................................................................... 52 Slika 2.83 – Izbornik za postavljanje margina ................................................................................................. 52 Slika 2.84 - Izbor orijentacije stranice (Microsoft Word 2003) ........................................................................ 53 Slika 2.85 – Izbor orijentacije stranice (Microsoft Word 2007) ....................................................................... 53 Slika 2.86 - Odabir veličine papira (Microsoft Word 2003).............................................................................. 53 Slika 2.87 – Odabir veličine papira (Microsoft Word 2007) ............................................................................. 54 Slika 2.88 – Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Word 2007) ....................................................................... 55 Slika 2.89 – Ispis stranice (Microsoft Word 2003) ........................................................................................... 55 Slika 2.90 – Ispis stranice (Microsoft Word 2007) ........................................................................................... 55 Slika 2.91 – Okvir za opcije ispisa ................................................................................................................... 56 Slika 3.1 – Izged Excel prozora (Microsoft Excel 2003) .................................................................................... 60 Slika 3.2 – Izged Excel prozora (Microsoft Excel 2007) .................................................................................... 61 Slika 3.3 – Naslovna traka (Microsoft Excel 2003)........................................................................................... 62 Slika 3.4 – Naslovna traka (Microsoft Excel 2007)........................................................................................... 62 Slika 3.5 - Alatna traka (Microsoft Excel 2003)................................................................................................ 62 Slika 3.6 – Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Excel 2007) ........................................ 62 Slika 3.7 – Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Excel 2003) .................................................................... 62 Slika 3.8 – Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Excel 2007) .................................................................... 63 Slika 3.9 – Neaktivna traka formule (Microsoft Excel 2003) ............................................................................ 63 Slika 3.10 – Aktivna traka formule (Microsoft Excel 2003) .............................................................................. 63 Slika 3.11 – Neaktivna traka formule (Microsoft Excel 2007) .......................................................................... 63 Slika 3.12 – Aktivna traka formule (Microsoft Excel 2007) .............................................................................. 63 Slika 3.13 – Vodoravni klizač .......................................................................................................................... 63 Slika 3.14 – Izbornik za prilagođavanje statusne trake (Microsoft Excel 2007) ............................................... 64 Slika 3.15 - Prikaz ekrana za traženje pomoći Excel (Microsoft Excel 2003) .................................................... 65 Slika 3.16 – Prikaz ekrana za traženje pomoći Excel (Microsoft Excel 2007) .................................................... 66 Slika 3.17– Prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Excel 2003) ........................................................ 67 Slika 3.18– Kartica za prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Excel 2007)........................................ 67 Slika 3.19 – Unos formule u ćeliju (Microsoft Excel 2003) ............................................................................... 68 Slika 3.20 – Unos formule u traku formule (Microsoft Excel 2003) ................................................................. 68 Slika 3.21 – Unos formule u ćeliju (Microsoft Excel 2007) ............................................................................... 68 Slika 3.22 – Unos formule u traku formule (Microsoft Excel 2007) ................................................................. 68

8

Slika 3.23 - Unos teksta proizvoda (Microsoft Excel 2003) .............................................................................. 69 Slika 3.24 – Unos teksta proizvoda (Microsoft Excel 2007) ............................................................................. 69 Slika 3.25 – Unos fiksne vrijednosti, cijene (Microsoft Excel 2003) ................................................................. 69 Slika 3.26 – Unos fiksne vrijednosti, cijene (Microsoft Excel 2007) ................................................................. 70 Slika 3.27 – Unos fiksne vrijednosti, pdv (Microsoft Excel 2003)..................................................................... 70 Slika 3.28 – Unos fiksne vrijednosti, pdv (Microsoft Excel 2007)..................................................................... 70 Slika 3.29 – Unos formule za izračun vrijednosti, iznos pdv-a (Microsoft Excel 2003) ..................................... 70 Slika 3.30 - Unos formule za izračun vrijednosti, ukupne cijene (Microsoft Excel 2003) .................................. 70 Slika 3.31 – Unos formule za izračun vrijednosti, iznos pdv-a (Microsoft Excel 2007) ..................................... 71 Slika 3.32 – Unos formule za izračun vrijednosti, ukupne cijene (Microsoft Excel 2007) ................................. 71 Slika 3.33 - Opcija copy, cut i paste sa vrpce (Microsoft Excel 2003) ............................................................... 71 Slika 3.34 – Opcija copy, cut i paste sa vrpce (Microsoft Excel 2007) .............................................................. 71 Slika 3.35 – Umetanje ćelija (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................ 72 Slika 3.36 – Umetanje ćelija (Microsoft Excel 2007) ........................................................................................ 72 Slika 3.37 – Smjer pomicanja sadržaja ............................................................................................................ 72 Slika 3.38 – Oznaćena ćelija s formulom za kopiranje (Microsoft Excel 2003) ................................................. 73 Slika 3.39 – Oznaćena ćelija s formulom za kopiranje (Microsoft Excel 2007) ................................................. 73 Slika 3.40 – Kopirana formula (Microsoft Excel 2003) ..................................................................................... 74 Slika 3.41 – Kopirana formula (Microsoft Excel 2007) ..................................................................................... 74 Slika 3.42 - Brisanje ćelija (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................... 75 Slika 3.43 – Brisanje ćelija (Microsoft Excel 2007)........................................................................................... 75 Slika 3.44 - Smjer pomicanja sadržaja ............................................................................................................. 75 Slika 3.45 - Umetanje ćelija (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................ 76 Slika 3.46 - Umetanje ćelija (Microsoft Excel 2007) ........................................................................................ 76 Slika 3.47 - Smjer pomicanja sadržaja ............................................................................................................. 77 Slika 3.48 – Tablica sa označenim redkom (Microsoft Excel 2003) .................................................................. 77 Slika 3.49 – Tablica sa označenim stupcem (Microsoft Excel 2003) ................................................................. 77 Slika 3.50 – Tablica sa označenim redkom (Microsoft Excel 2007) .................................................................. 77 Slika 3.51 – Tablica sa označenim stupcem (Microsoft Excel 2007) ................................................................. 78 Slika 3.52 – Radni listovi (Microsoft Excel 2003) ............................................................................................. 78 Slika 3.53 – Radni listovi (Microsoft Excel 2007) ............................................................................................. 78 Slika 3.54 - Izbornik prečaca kartica radnog lista (Microsoft Excel 2003) ........................................................ 79 Slika 3.55 – Izbornik prečaca kartica radnog lista (Microsoft Excel 2007)........................................................ 79 Slika 3.56 – Uređivanje tablice, ćelije, teksta (Microsoft Excel 2003) .............................................................. 79 Slika 3.57 – Uređivanje tablice, ćelije, teksta (Microsoft Excel 2007) .............................................................. 79 Slika 3.58 - Formatiranje ćelija (Microsoft Excel 2003) ................................................................................... 80 Slika 3.59 – Formatiranje ćelija (Microsoft Excel 2007) ................................................................................... 80 Slika 3.60 – Oblikovanje okvira....................................................................................................................... 81

9

Slika 3.61 – Odabir boja ćelija......................................................................................................................... 81 Slika 3.62 - Promjena širine stupca (Microsoft Excel 2003) ............................................................................. 82 Slika 3.63 – Promjena visine redka (Microsoft Excel 2003) ............................................................................. 82 Slika 3.64 – Promjena širine stupca (Microsoft Excel 2007) ............................................................................ 83 Slika 3.65 – Promjena visine redka (Microsoft Excel 2007) ............................................................................. 83 Slika 3.66 – Dijaloški okvir za unos širine stupca (Microsoft Excel 2003) ......................................................... 83 Slika 3.67 - Dijaloški okvir za unos visine redka (Microsoft Excel 2003) .......................................................... 84 Slika 3.68 – Dijaloški okvir za unos širine stupca (Microsoft Excel 2007) ......................................................... 84 Slika 3.69 - Dijaloški okvir za unos visine redka (Microsoft Excel 2007) .......................................................... 84 Slika 3.70 – Pozicija podataka (Microsoft Excel 2003) ..................................................................................... 85 Slika 3.71 – Pozicije teksta unutar ćelija (Microsoft Excel 2003) ..................................................................... 85 Slika 3.72 – Pozicija podataka (Microsoft Excel 2007) ..................................................................................... 85 Slika 3.73 – Pozicije teksta unutar ćelija (Microsoft Excel 2007) ..................................................................... 85 Slika 3.74 – Opcija za umetanje funkcije (Microsoft Excel 2007) ..................................................................... 87 Slika 3.75 – Dijaloški okvir za pretraživanje funkcija ....................................................................................... 87 Slika 3.76 – Označeni podaci za grafikon (Microsoft Excel 2003) .................................................................... 91 Slika 3.77 – Vrste grafikona (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................ 92 Slika 3.78 – Označeni podaci za grafikon (Microsoft Excel 2007) .................................................................... 92 Slika 3.79 – Vrste grafikona (Microsoft Excel 2007) ........................................................................................ 92 Slika 3.80 – Podvrste grafikona (Microsoft Excel 2007)................................................................................... 93 Slika 3.81 – Vrpca sa opcijama uređenja grafikona (Microsoft Excel 2007) ..................................................... 93 Slika 3.82 - Sortiranje podataka (Microsoft Excel 2003) .................................................................................. 94 Slika 3.83 – Sortiranje podataka (Microsoft Excel 2007) ................................................................................. 94 Slika 3.84 – Filtriranje podataka (Microsoft Excel 2007) ................................................................................. 95 Slika 3.85 – Postavke stranice radnog lista (Microsoft Excel 2007) ................................................................. 95 Slika 3.86 – Postavke ispisa radnog lista ......................................................................................................... 96 Slika 3.87 – Izbornik za header i footer ........................................................................................................... 96 Slika 3.88 – Primjer tablice sa podacima......................................................................................................... 98 Slika 3.89 - Umetanje pivot tablice (Microsoft Excel 2003) ............................................................................. 98 Slika 3.90 – Odabir dokumenta sa podacima (Microsoft Excel 2003) .............................................................. 99 Slika 3.91 - Ćelije koje želimo uključiti u pivot tablicu (Microsoft Excel 2003) ................................................. 99 Slika 3.92 – Umetanje pivot tablice (Microsoft Excel 2007) ............................................................................ 99 Slika 3.93 – Ćelije koje želimo uključiti u pivot tablicu (Microsoft Excel 2007) ................................................ 99 Slika 3.94 – Polja za pivot tablicu (Microsoft Excel 2003) .............................................................................. 100 Slika 3.95 – Polja za pivot tablicu (Microsoft Excel 2007) .............................................................................. 100 Slika 3.96 – Promjena vrijednosti polja (Microsoft Excel 2003) ..................................................................... 101 Slika 3.97 – Izbor vrijednosti polja (Microsoft Excel 2003) ............................................................................ 101 Slika 3.98 – Promjena vrijednosti polja (Microsoft Excel 2007) ..................................................................... 101

10

Slika 3.99 – Izbor vrijednosti polja (Microsoft Excel 2007) ............................................................................ 101 Slika 3.100 – Uređivanje pivot tablice (Microsoft Excel 2007)....................................................................... 102 Slika 3.101 – Izrada grafa (Microsoft Excel 2007) .......................................................................................... 102 Slika 3.102 – Izrada grafa (Microsoft Excel 2007) .......................................................................................... 102 Slika 3.103 – Postavke dokumenta (Microsoft Excel 2007) ........................................................................... 102 Slika 3.104 – Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Word 2003) ................................................................... 103 Slika 3.105 – Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Excel 2007) .................................................................... 104 Slika 3.106 – Ispis stranice (Microsoft Excel 2003) ........................................................................................ 104 Slika 3.107 – Ispis stranice (Microsoft Excel 2007) ........................................................................................ 105 Slika 3.108 – Okvir za opcije ispisa................................................................................................................ 105 Slika 4.1 – Prozor Power point aplikacije (Microsoft Powerpoint 2003)........................................................ 109 Slika 4.2 – Prozor Power point aplikacije (Microsoft Powerpoint 2007)........................................................ 110 Slika 4.3 – Naslovna traka (Microsoft Powerpoint 2003) .............................................................................. 111 Slika 4.4 – Naslovna traka (Microsoft Powerpoint 2007) .............................................................................. 111 Slika 4.5 - Alatna traka (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................................................... 111 Slika 4.6 – Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Powerpoint 2007) ........................... 111 Slika 4.7 – Vrpca (Microsoft Powerpoint 2003)............................................................................................. 112 Slika 4.8 – Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Powerpoint 2007) ....................................................... 112 Slika 4.9– Opcija za minimiziranje, maksimiziranje vrpce (Microsoft Powerpoint 2007) ............................... 112 Slika 4.10 – Kartica za uređivanje teksta (Microsoft Powerpoint 2007) ........................................................ 112 Slika 4.11 – Okno (Microsoft Powerpoint 2003) ........................................................................................... 113 Slika 4.12 – Okno (Microsoft Powerpoint 2007) ........................................................................................... 113 Slika 4.13 – Statusna traka (Microsoft Powerpoint 2003) ............................................................................. 113 Slika 4.14 – Statusna traka (Microsoft Powerpoint 2007) ............................................................................. 113 Slika 4.15 – Prikaz ekrana za traženje pomoći PowerPoint (Microsoft Powerpoint 2003) ............................. 114 Slika 4.16 – Prikaz ekrana za traženje pomoći PowerPoint (Microsoft Powerpoint 2007) ............................. 115 Slika 4.17 – Rezervirano mjesto za unos teksta ............................................................................................ 115 Slika 4.18 – Naslovni slide nove prezentacije (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................. 116 Slika 4.19 – Naslovni slide nove prezentacije (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................. 117 Slika 4.20 – Odabir novog slide-a (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................................... 118 Slika 4.21 – Odabir novog slide-a (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................................... 118 Slika 4.22 – Izbor različitih tema dizajna (Microsoft Powerpoint 2003)......................................................... 119 Slika 4.23 – Izbor različitih tema dizajna (Microsoft Powerpoint 2007)......................................................... 120 Slika 4.24 - Određivanje primjene teme u prezentaciji (Microsoft Powerpoint 2003) ................................... 120 Slika 4.25 – Određivanje primjene teme u prezentaciji (Microsoft Powerpoint 2007) .................................. 120 Slika 4.26 – Dodavanje tekstualnog okvira (Microsoft Powerpoint 2003) ..................................................... 121 Slika 4.27 – Dodavanje tekstualnog okvira (Microsoft Powerpoint 2007) ..................................................... 121 Slika 4.28 – Umetanje slike i grafova (Microsoft Powerpoint 2007) .............................................................. 121

11

Slika 4.29 - Umetanje tablice (Microsoft Powerpoint 2003).......................................................................... 122 Slika 4.30 - Umetanje tablice (Microsoft Powerpoint 2007).......................................................................... 122 Slika 4.31 – Odabir redaka i stupaca tablice ................................................................................................. 122 Slika 4.32 – Dizajn tablice (Microsoft Powerpoint 2007) ............................................................................... 122 Slika 4.33 – Promjena obruba tablice (Microsoft Powerpoint 2003) ............................................................. 123 Slika 4.34 – Promjena obruba tablice (Microsoft Powerpoint 2007) ............................................................. 123 Slika 4.35 – Poravnavanje teksta u ćelijama (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................... 123 Slika 4.36 – Poravnavanje teksta u ćelijama (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................... 123 Slika 4.37 – Dodavanje animacije na tekst (Microsoft Powerpoint 2003) ..................................................... 124 Slika 4.38 – Dodavanje animacije na tekst (Microsoft Powerpoint 2007) ..................................................... 124 Slika 4.39 – Odabir animacije (Microsoft Powerpoint 2003) ......................................................................... 124 Slika 4.40 – Odabir animacije (Microsoft Powerpoint 2007) ......................................................................... 124 Slika 4.41 – Podešavanje animacije (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................................ 125 Slika 4.42 – Podešavanje animacije (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................................ 125 Slika 4.43 – Prijelaz na slide (Microsoft Powerpoint 2003) ........................................................................... 126 Slika 4.44 – Prijelaz na slide (Microsoft Powerpoint 2007) ........................................................................... 126 Slika 4.45 – Početak izvođenja prezentacije (Microsoft Powerpoint 2003) ................................................... 127 Slika 4.46 – Pokretnje prezentacije sa trenutnog slide-a (Microsoft Powerpoint 2003) ................................ 127 Slika 4.47 – Početak izvođenja prezentacije (Microsoft Powerpoint 2007) ................................................... 127 Slika 4.48 – Pokretnje prezentacije sa trenutnog slide-a (Microsoft Powerpoint 2007) ................................ 127 Slika 4.49 – Odabir slide-a tijekom prezentacije ........................................................................................... 128 Slika 4.50 – Izbornik pokazivača ................................................................................................................... 128 Slika 4.51 – Izbornik upravljanja dijaprojekcijom ......................................................................................... 128 Slika 4.52 – Ispis materijala (Microsoft Powerpoint 2003) ............................................................................ 129 Slika 4.53 – Ispis materijala (Microsoft Powerpoint 2007) ............................................................................ 129 Slika 4.54 – Dijaloški okvir ispisa .................................................................................................................. 130 Slika 5.1 – Firewall koji odvaja lokalna računala i internet ........................................................................... 135 Slika 5.2 – Google tražilica ............................................................................................................................ 135 Slika 6.1 – Izgled Outlook prozora (Microsoft Outlook 2003) ........................................................................ 139 Slika 6.2 – Izgled Outlook prozora (Microsoft Outlook 2007) ........................................................................ 140 Slika 6.3 – Prikaz ekrana za traženje pomoći kod Outlooka (Microsoft Outlook 2003).................................. 142 Slika 6.4 – Prikaz ekrana za traženje pomoći kod Outlooka (Microsoft Outlook 2007).................................. 143 Slika 6.5 - Vrpca za primanje i slanje prouka (Microsoft Outlook 2003) ........................................................ 143 Slika 6.6 – Vrpca za primanje i slanje prouka (Microsoft Outlook 2007) ....................................................... 143 Slika 6.7 - Nova poruka (Microsoft Outlook 2003) ........................................................................................ 144 Slika 6.8 – Nova poruka (Microsoft Outlook 2007) ....................................................................................... 145 Slika 6.9 – Dodavanje dokumenta poruci (Microsoft Outlook 2003) ............................................................. 145 Slika 6.10 – Dodavanje dokumenta poruci (Microsoft Outlook 2007) ........................................................... 145

12

Slika 6.11 – Alatna traka za odgovaranje i proslijeđivanje poruke (Microsoft Outlook 2003) ....................... 146 Slika 6.12 – Alatna traka za odgovaranje i proslijeđivanje poruke (Microsoft Outlook 2007) ....................... 146 Slika 6.13 - Print preview na vrpci (Microsoft Outlook 2003) ........................................................................ 147 Slika 6.14 – Print preview na vrpci (Microsoft Outlook 2007) ....................................................................... 147 Slika 6.15 - Alatna traka za ispis poruke (Microsoft Outlook 2003) ............................................................... 147 Slika 6.16 – Alatna traka za ispis poruke (Microsoft Outlook 2007) .............................................................. 147 Slika 6.17 – Okvir za opcije ispisa ................................................................................................................. 148

13

1.

Uvod

Informatička pismenost nužan je dio pismenosti u poslovanju današnjice. Uz klasična znanja potrebito je ovladati elementima informatičke pismenosti, odnosno osposobiti se za uporabu, razvoj i razumijevanje informatičke tehnologije i njene šarolike primjene u privredi i društvu, ili jednostavnije rečeno - osposobiti se za korištenja računala i računalnih programa. A stečena znanja treba znati uporabiti u postupku prikupljanja i obrade informacija u svrhu donošenja ispravnih i učinkovitih odluka u današnjem modernom poslovanju.

Microsoft Office je jedan od najzastupljenijih programskih paketa za uredsko poslovanje, pri čemu se neki od njegovih programskih alata obrađuju na vježbama iz predmeta „Uvod u uredsko poslovanje“, na stručnom dodiplomskom studiju informatike na Tehničkom veleučilištu u Zagrebu. S obzirom na to da se radi o najboljem i najraširenijem uredskom paketu, te s obzirom na dostupnost ovog paketa akademskim korisnicima, MS Office se primjenjuje u nastavi na svim hrvatskim visokim učilištima.

Stoga je ovu skriptu moguće koristititi u nastavi iz osnova informatičke pismenosti na prvoj godini studija bilo kojeg visokog učilišta. Time nije isključena primjena drugih, alternativnih uredskih programskih paketa, ali oni nisu obrađeni u ovoj skripti.

Microsoft Word je najčešće korišten uredski program iz ovog paketa, a služi za uređivanje teksta.

Korisnici računala prilikom pisanja nekog dokumenta najčešće koriste Microsoft Word zbog njegove jednostavnosti u kreiranju bilo koje vrste dokumenata, od jednostavnih, običnih pisama do složenih dokumenata poput izvještaja, novina, obavijesti, cirkularna pisma, naljepnice sa adresama, koverte.

Microsoft Word nudi razne, unaprijed

definirane predložke i stilove, te tako omogućava brzo

kreiranje novih dokumenata, njihovo oblikovanje kao i ispravljanje grešaka u tekstu. Na jednostavan i lak način omogućeno je automatizirano ili ručno upravljanje određenim dijelovima dokumenta.

Microsoft Excel je program namijenjen korisnicima koji žele pohraniti podatke u proračunsku tablicu, te na temelju tih podataka napraviti analizu, izračune ili grafičke rezultate. Tablični oblik organiziranja podataka omogućuje korisnicima pristup podacima kao da su pohranjeni u bazi podataka, u kojoj tada mogu podatke pretraživati, sortirati, filtrirati. Njegova primjena je u praksi česta, jer u nedostatku odgovarajućih programskih rješenja korisnici posežu za uredskim alatom koijm mogu samostalno upravljati svojim podacima.

Microsoft Powerpoint služi za izradu multimedijalnih prezentacija, te omogućava dodavanje efekata, slika, zvukova, poveznica. Koristi se kao sredstvo pomoći u predavanjima i predstavljanjima proizvoda i usluga. Dobra prezentacija kvalitetan je alat za prenošenje poruka i privlačenje pozornosti nazočnima, te omogućava lakše praćenje i razumjevanje ponuđenih sadržaja.

14

Internet je javno dostupna globalna paketna podatkovna mreža koja povezuje računala i računalne mreže korištenjem internet protokola (IP). Nezaobilazan je medij poslovnog i društvenog života, bez kojeg je moderna komunikacija nezamisliva. Osnovna informatička pismenost podrazumjeva znanje korištenja Interneta. Internet pruža mogućnost korištenja raznih sadržaja za potrebe učenja i zabave, a studentima nudi mogućnost međusobne komunikacije, komunikacije s nastavnicima, dobavljanje nastavnih materijala te obavljanje nekih adminstrativnih poslova (poput prijavljivanja ispita od kuće).

Za Internet se može reći da je promijenio način rada, učenja i zabavljanja, dakle sve bitne ljudske aktivnosti. Na području poslovanja ostvarene su potpuna globalizacija i potpuna mobilnost. Posao se može obaviti sa svakim (dakle globalno), od svuda (dakle mobilno). U tu svrhu služi Microsoft Outlook koji se koristi za upravljanje elektroničkom poštom, kontaktima, kalendarom i listom zadataka.

U skripti se obrađuje MS Office 2003, a posebno se navode razlike koje se odnose na rad s MS Office 2007. Unatoč tome što nova računala uglavnom imaju predinstaliranu noviju verziju softvera, još uvijek se u praksi, posebno u državnim institucijama ali i u uredima privatnih poslodavaca koristi starija verzija programa. Na taj način studenti upoznaju rad s obje verzije uredskog paketa, a stečeno znanje mogu provjeravati putem zadataka za ponavljanje na kraju svakog poglavlja.

U posljednjem poglavlju dane su upute za izradu seminarskih i diplomskih radova uz promjenu naučenog gradiva, a u skladu s pravilnikom Tehničkog veleučilišta u Zagrebu.

Ostali programi koji čine uredski paket MS Office obrađuju se u sklopu drugih predmeta na Tehničkom veleučilištu u Zagrebu, pa stoga nisu obrađeni u ovoj skripti.

Ova skripta namjenjena je svima koji žele više znati o primjeni MS Officea u uredskom poslovanju.

Znanja o primjeni alata Microsoft Officea danas su postala nezamjenjiva u svakodnevnoj komunikaciji i modernom poslovanju. Uz pomoć ove skripte i rješavanjem zadataka koji se u njoj nalaze, student može procijeniti koliko je uspješno savladao gradivo i tako postati samostalan u promjeni stečenog znanja.

15

2.

Microsoft Word

2.1

Početak rada sa MS Word programskim paketom

Prije samog početka rada sa programskim paketom Microsoft Word naučit ćemo od čega se sastoji, što sadrži, proći kroz izbornike, naredbe, te otkriti koje su njegove osnovne funkcije i kako ga koristiti na pravilan način.

2.2

Izgled Microsoft Word sučelja

Svaki dokument kreiran sa Microsoft Word aplikacijom sadrži .doc ili .docx ekstenziju. Otvaranjem aplikacije Microsoft Word dokumenta dobit ćete novi prozor koji se sastoji od više elemenata.

Microsoft Word 2003

Slika 2.1 – Izgled prozora (Microsoft Word 2003)

Elementi prozora: 1. Naslovna traka 2. Alatna traka 3. Vrpca 4. Ravnalo 5. Prostor za pisanje 6. Gumbi za odabir prikaza

16

7. Statusna traka 8. Okomiti klizač Microsoft Word 2007

Slika 2.2 – Izgled prozora (Microsoft Word 2007)

Elementi prozora: 1. Naslovna traka 2. Alatna traka za brzi pristup 3. Vrpca 4. Ravnalo 5. Prostor za pisanje 6. Gumbi za odabir prikaza 7. Zumiranje dokumenta 8. Statusna traka 9. Okomiti klizač Svaki element u Word dokumentu ima svoju važnu funkciju za jednostavno kreiranje dokumenta.

Naslovna traka sastoji se od naziva (imena dokumenta) koji sami definiramo ili ga Word automatski dodijeljuje kod otvaranja, dok se u desnom dijelu trake nalaze gumbi za minimiziranje, maksimiziranje i zatvaranje dokumenta.

17

Microsoft Word 2003

Slika 2.3 – Naslovna traka (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Slika 2.4 – Naslovna traka (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003 Alatna traka sadrži skup naredbi koje najčešće koristimo, te se može prilagoditi potrebama korisnika.

U alatnu traku za brzi pristup možete dodati gumbe po vlasitoj želji (2).

Slika 2.5 - Alatna traka (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Alatna traka za brzi pristup sadrži skup naredbi koje najčešće koristimo, te se može prilagoditi potrebama korisnika. U alatnu traku za brzi pristup možete dodati gumbe po vlasitoj želji, te je pomaknuti iznad i ispod vrpce (2). Desnim klikom miša na vrpcu (2) otvarate opciju pomicanja alatne trake iznad ili ispod vrpce.

Slika 2.6 – Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003 Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i uređivanja dokumenta, te brzom pronalaženju i odabiru naredbi. Pojedine kartice možemo vidjeti odmah na ekranu, dok su neke kartice sakrivene te do njih možemo doći po potrebi, klikom na strelicu prema dolje na određenom dijelu kartice.

Slika 2.7 - Vrpca sa opcijama (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

18

ure ivanja dokumenta, te brzom pronalaženju i Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i uređivanja odabiru naredbi. Naredbe su organizirane u kartice i gurpe. Pojedine kartice možemo vidjeti odmah na ekranu, dok su neke kartice sakrivene te do njih možemo doći do po potrebi.

Slika 2.8 – Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Word 2007)

Vrpcu također er možemo promijeniti prema vlastitoj potrebi ili minimizirati kako bi oslobodili više mjesta na ekranu. Desnim klikom miša na vrpcu (3) otvarate opciju minimizacije vrpce ili mogućnost mogu vračanja vrpce.

Slika 2.9– Opcija za minimiziranje, maksimiziranje vrpce (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003 Ravnala se nalaze u gornjem dijelu papira i s lijeve strane papira. Ravnala nam pokazuju gdje se nalazi tekst na stranici, te mogućnost da podesimo margine, širinu stupca, širinu tablice, postavljanje tabulatora.

Slika 2.10 – Vodoravno ravnalo iznad papira (Microsoft Word 2003)

Ukoliko ne vidite ravnalo na ekranu potražite u karticama View → Ruler, te označite kučicu čicu za prikaz ravnala.

Slika 2.11 – Kartica za prikaz ravnala (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Ravnala se nalaze u gornjem dijelu papira i s lijeve strane papira. Ravnala nam pokazuju gdje se nalazi tekst na stranici, te mogućnost da podesimo margine, širinu stupca, širinu tablice, postavljanje 19

tabulatora.

Slika 2.12 – Vodoravno ravnalo iznad papira (Microsoft Word 2007)

Ukoliko ne vidite ravnalo na ekranu potražite u karticama View → Ruler, te označite kučicu čicu za prikaz ravnala.

Slika 2.13 – Kartica za prikaz ravnala (Microsoft Word 2007)

Prostor za pisanje je radna površina koja ima izgled bijelog papira. Na toj površini korisnik može pisati, mijenjati jenjati ili brisati tekst. Test se može unositi unutar margina na papiru.

Microsoft Word 2003 Gumbi za odabir prikaza služe kako bi na različite razli načine mogli čitati itati dokument.

Slika 2.14 – Gumbi za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Gumbi za odabir prikaza služe kako bi na različite razli načine mogli čitati itati dokument.

Slika 2.15 – Gumbi za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003 Zumiranje služi za približavanje ili udaljavanje teksta u dokumentu. dokument

20

Slika 2.16 – Gumbi za zumiranje (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Zumiranje služi za približavanje ili udaljavanje teksta u dokumentu.

Slika 2.17 – Gumbi za zumiranje (Microsoft Word 2007)

Microsoft Word 2003 Statusna traka nalazi se na dnu dokumenta i daje informaciju o stanju dokumenta koji radimo.

Statusna traka ima više mogućnosti koje možemo uključiti i isključiti desnim klikom miša na statusnu traku.

Slika 2.18 – Statusna traka u dokumentu (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Statusna traka nalazi se na dnu dokumenta i daje informaciju o stanju dokumenta koji radimo.

Statusna traka ima više mogućnosti koje možemo uključiti i isključiti desnim klikom miša na statusnu traku.

Slika 2.19 – Statusna traka u dokumentu (Microsoft Word 2007)

Klizač služi za pomicanje vodoravno ili okomito, te nam omogućava pregled dokumenta.

21

Slika 2.20 – Vodoravni klizač

2.3

Word pomoć

Prilikom rada sa programom možete potražiti pomoć koju vam Microsoft Word pruža. Pomoć možete pozvati pritiskom tipke F1 ili

Microsoft Word 2003 upisom problema na koji tražite odgovor u gornjem desnom kutu Microsoft Word 2007 klikom na gumb Help u gornjem desnom kutu

.

Pomoć vam je dostupna sa lokalnog računala ukoliko ste instalirali zajedno sa programom ili na internetu. Ako je vaše računalo spojeno na internet tada možete pomoć potražiti preko Office Online sadržaja.

Kliknite na gumb Help u desnom gornjem dijelu ili pritiskom tipke F1. Na ekranu će vam se prikazati prozor pomoći. U pretragu unesite ključne riječi po kojima želite pretraživati.

Microsoft Word 2003

22

Slika 2.21 – Prikaz ekrana za traženje pomoći Word (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

23

Slika 2.22 – Prikaz ekrana za traženje pomoći Word (Microsoft Word 2007)

2.4

Rad sa dokumentom

2.4.1

Kreiranje dokumenta

Kada pokrenete Word, automatski će se stvoriti novi dokument sa nazivom Document1 u kojem možete pisati, mijenjati i brisati tekst. Nakon kreiranja novog dokumenta ukoliko želite kreirati još jedan dokument otvorit će se novi prozor koji će imati naziv Document2 i tako redom.

Dokument koji ste napravili prilikom pokretanja Word programa za pisanje je tekstualna datoteka koja ima nastavak (ekstenziju) .doc ili .docx (samo MS Word 2007) ovisno o verziji Microsoft Word programa s kojim radite.

Svaki novi dokument koji kreirate nalazit će se iznad prethodnog. Stari dokument se pritom ne zatvara.

Microsoft Word 2003 Da bi dohvatili prethodni dokument prelaskom iz jednog dokumenta u drugi krećete se pomoću alatne

24

trake Window, te odaberete otvoreni prozor.

Slika 2.23– Prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Da bi dohvatili prethodni dokument možete se prelaskom iz jednog dokumenta u drugi kretati pomoću alatne trake View → Switch Windows.

Slika 2.24– Kartica za prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Word 2007)

2.4.2

Pogledi na dokument

Dokument možete prikazati na pet različitih načina.

Microsoft Word 2003 Načini prikaza dostupni su u grupi naredbi View.

Slika 2.25 – Prikaz dokumenta u grupi naredbi (Microsoft Word 2003)

Brži način je da kliknete lijevom tipkom miša na odabir prikaza koji se nalazi u donjem desnom dijelu ekrana.

Slika 2.26 – Kratica za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Način prikaza dostupni su u grupi naredbi View → Document Views.

25

Slika 2.27 – Prikaz dokumenta u grupi naredbi (Microsoft Word 2007)

Brži način je da kliknete lijevom tipkom miša na odabir prikaza koji se nalazi u donjem desnom dijelu ekrana.

Slika 2.28 – Kratica za prikaz dokumenta (Microsoft Word 2007)

Svaki prikaz dokumenta nudi drukčiju vrstu izgleda stranice na ekranu.

1. Print Layout – ako želite vidjeti kako će izgledati stranica ispisana na pisaču.

2. Full screen reading – ako želite čitati tekst koji ste napisali ili otvorili koristite ovaj način prikaza. Dizajniran je za lakše čitanje dokumenta. Svi nepotrebni elementi se uklanjaju kako bi se dobio što veći prostor za čitanje. Dostupne su jedino naredbe za navigaciju, odabir prikaza broja stranice, komentiranje i traženje riječi. U ovom prikazu možete uređivati dokument, ali nemate potpunu mogućnost oblikovanja. Ovaj pogled ne prikazuje dokument kako je oblikovan za ispis.

3. Web layout – prikaz dokumenta kakav će se pojaviti ako dokument spremite kao html stranicu. U ovom pogledu možete vidjeti kako će vaš internet preglednik prikazati html stranicu koju ćete objaviti na Internetu.

4. Outline – Strukturni pogled daje nam mogućnost pogleda na sažeti dokument kako bi lakše vidjeli samo glavne naslove ili ga možemo proširiti kako bi vidjeli sve naslove kao i cijeli tekst. U strukturnom pogledu neće se pojaviti granice stranica, zaglavlja i podnožja, slike, pozadine.

5. Draft – se koristi kod upisa, uređivanja i oblikovanja teksta, jer pojednostavljuje izgled stranice. Ovaj način olakšava nam rad sa dokumentom zbog svoje preglednosti.

2.4.3

Unos i ispravljanje teksta

Tekst na ekranu unosite jednostavnim pritiskom tipke na tipkovnicu. Kada dođete do kraja papira Word prepoznaje kraj reda i pomiče kursor u novi red.

Ako želite novi odlomak pritiskom na tipku Enter prelazite u novi red. Svaki novi odlomak je tekst između dva pritisnuta Entera.

Ako želite preći u novi red, a da pritom ne prijeđete i u novi odlomak, pritisnite kombinaciju tipki Shift + Enter.

26

uklu Pritisnutom tipkom Shift + kombinacija slova na tipkovnici pišete velikim slovima. S uklučenom tipkom Caps sva slova pišete velika.

Prijelom stranice možete napraviti pritisom na kombinaciju tipki Ctrl + Enter.. Ako ste došli do kraja stranice Word će sam prećii na novu stranicu. Unosom prijeloma stranice, vi ručno čno prebacujete dio teksta koji želite na novu stranicu u dokumentu. Prijelom stranice uvijek možete obrisati ako ga označite i pritisnete tipku Del.

Ako ste uključili čili opciju Show/Hide u grupi kartica Paragraph možete mo vidjeti znakove koji su inačee skriveni. Ti znakovi se ne vide kod ispisa na printer.

Microsoft Word 2003

Slika 2.29 – Opcija za prikaz skrivenih znakova (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007

Slika 2.30 – Opcija za prikaz skrivenih znakova (Microsoft Word 2007)

Zadaci 1. Napišite koji su elementi prozora Word dokumenta.

2. Pokrenite Word, otvorite novi dokument i napišite pet rečenica. re enica. Zatim spremite datoteku pod imenom word-zad1.doc zad1.doc i zatvorite ga.

3. Otvorite Word dokument i napišite tekst sa temom po vlastitiom izboru. Tekst mora imati naslov te četiri etiri odlomka sa po tri reč rečenice. Datoteku spremite pod imenom word-zad2.doc. zad2.doc.

4. Koji nastavak ima Word dokument pisan u Word 2003 i Word 2007.

5. Kako se označava ava tekst u dokumentu i na koji na način in ga možete kopirati, premještati i brisati.

2.5

Oblikovanje dokumenta

2.5.1

Oblikovanje teksta (formati formating)

Microsoft Word 2003

27

Naredbe i alati za oblikovanje teksta nalaze se na vrpci otvorenog prozora. Do naredbi za oblikovanje teksta i odlomaka možete doći ći pomo pomoću mini alatne trake ili pomoću tipki prečaca. čaca.

Slika 2.31 – Kartica za oblikovanje teksta (Microsoft Word 2003) 200

Microsoft Word 2007 Naredbe i alati za oblikovanje teksta nalaze se na vrpci otvorenog prozora. Do naredbi za oblikovanje teksta i odlomaka možete doći ći pomo pomoću kartice Home,, gumba iz mini alatne trake ili pomoću pomo tipki prečaca.

Slika 2.32 – Kartica za oblikovanje teksta (Microsoft Word 2007)

Promjenu vrste fonta možete napraviti odabirom sa grupe font Font.

Na listi odaberete font nt slova koji želite koristiti.

Slika 2.33 – Opcija pcija za odabir fonta

Neki font nije moguće mogu e izabarati ako nije prethodno instaliran na vašem ra računalu. Treba biti oprezan kod korištenja takvih fontova zbog kompatibilnosti sa drugim računalima ra i njihovim predinstaliranim fontovima. Ukoliko na drugom računalu ra unalu nema instaliranog fonta koji ste koristili u dokumentu, tada ćee vas MS Word tražiti zamjenski font.

Veličinu inu fonta možete promijeniti odabirom na opcij opciju za promjenu veličine ine fonta, te iz padajućeg padaju izbornika izabrete ponuđene ene velič veličine. Nekada ne možete izabrati veličinu, inu, tada kliknite unutar okvira i sami upišite željenu veličinu inu fonta.

Slika 2.34 – Opcija za odabir veličine fonta

Pojedine dijelove teksta možete naglasiti tako da tekst koji želite podebljate (Bold (Bold), ukosite (Italic) ili podcrtate (Underline). ). Nakon što ste označili ozna ili tekst kliknete na gumb kojim želite oblikovati tekst ili klikom na gumb prije pisanja aktivirate oblikovanje teksta.

Slika 2.35 – Opcija za odabir oblikovanja teksta

Ako želite poništiti oblikovanje, označite ozna oblikovani tekst i kliknete na isti gumb kartice.

28

Za bojenje teksta koristite gumb Font color na kartici Font.

Slika 2.36 – Opcija za bojenje teksta

Označite tekst koji želite obojati te klikom na opciju za bojanje teksta odabere boju koju želite da taj tekst poprimi. Ako ne želite boju koja vam je ponuđena u paleti boja klikom na strelicu prema dolje otvara vam se paleta boja, te vam se nudi izbor boja. Ako ne želite boju koju vam nudi paleta možete dodatno odabrati opciju More colors i odabrati boju iz spektra.

Tekst koji ste napisali možete naglasiti bojom pozadine teksta. Klikom na gumb Text Highlight Color na kartici Font odaberete boju kojom želite naglasiti tekst.

Slika 2.37 – Opcija za naglašavanje teksta

Ako ne želite boju koja vam je ponuđena klikom na sterlicu prema dolje otvara vam se paleta boja, te vam se nudi izbor boja.

Klikom miša na određenu boju u paleti pokazivač će poprimiti oblik markera. Kliknite markerom na tekst koji želite označiti odabranom bojom.

Oblikovanje odlomka odnosi se na poravnavanje po lijevoj, desnoj margini, centriranje teksta. Na kartici se nalaze četiri gumba za poravnavanje teksta. Klikom na karticu odabirete kako će odlomak biti poravnat.

Slika 2.38 – Opcija za poravnavanje odlomka

2.5.2

Prored unutar odlomka

Microsoft Word 2003 Prored unutar odlomka je razmak između redova. Odaberite na kartici Line Spacing strelicu prema dolje kako je prikazano na slici.

Slika 2.39 – Otvaranje dijaloškog okvira za paragraf (Microsoft Word 2003)

29

Microsoft Word 2007 Prored unutar odlomka je razmak između redova. Odaberite na kartici Home strelicu prema dolje kako je prikazano na slici.

Slika 2.40 – Otvaranje dijaloškog okvira za paragraf (Microsoft Word 2007)

Otvorit će vam se izbornik u kojem ćete podesiti prored odlomka.

Slika 2.41 – Dodavanje proreda unutar odlomka

Spacing Before i Spacing After određuje koliki će biti razmak iznad i razmak ispod jednog odlomka i drugog odlomka.

Line Spacing određuje razmak između dva retka unutar odlomka.

2.5.3

Tabulatori (Tabs)

Tabulatori služe za početak točke unosa kod pritiska gumba Tab na tipkovnici. Tabulatore koristite kod oblikovanja stupaca, a da pritom ne koristite tablice.

Postoje tabulatori za poravnavanje teksta lijevo, desno, centriranje, decimalni tabulator, te tabulator trake.

•

Lijevi tabulator određuje desni kraj teksta. Tekst se kod unosa pomiče ulijevo.

•

Tabulator centriranja određuje poziciju za sredinu teksta. Tekst se kod unosa centrira na poziciji tabulatora.

•

Desni tabulator određuje lijevi kraj teksta. Tekst se kod unosa pomiče udesno.

•

Decimalni tabulator poravnava brojeve oko decimalne točke.

•

Tabulator trake ne poravnava tekst, već na mjestu tabulatora umeće okomitu traku.

Slika 2.42 – Traka sa gumbom tabulatora

Pritiskom tipke miša na gumb tabulatora mijenjate tabulator koji ćete koristiti.

Lista tabulatora koje možete koristiti kod pisanja teksta: 30

Lijevi tabulator Tabulator centriranja Desni tabulator Decimalni tabulator Tabulator trake Tabela 1 – Lista tabulatora

Nakon postavljanja tabulatora tekst upisujete tako da pristiskom tipke Tab postavite točku unosa. Za svaki tabulator ponovite postupak. Postavljene tabulatore možete pomicati mišem vodoravno po ravnalu. Tabulator brišete pristiskom tipke miša na tabulator i povučete bilo gdje unutar dokumenta.

Microsoft Word 2003 Odrediti tabulatore možete klikom na Format → Paragraph. Klikom na gumb Tabs možete dodatno urediti tabulatore.

Microsoft Word 2007 Odrediti tabulatore možete klikom na strelicu prema dolje na kartici Paragraph. Klikom na gumb Tabs možete dodatno urediti tabulatore.

Slika 2.43 – Određivanje tabulatora (Microsoft Word 2007)

31

Slika 2.44 – Određivanje tabulatora

Slika 2.45 – Dodatne opcije za tabulatore

1. U okvir Tab stop position unosite vrijednost na koju želite postaviti tabulator.

2. Alignment omogućava poravnavnje tabulatora.

3. Leader je crta koja se ispisuje između dva teksta poravnata tabulatorom.

4. Default tab stops označava na kojoj poziciji će se zautaviti tekst.

Grafičke oznake i numeriranje možete kreirati tijekom unosa teksta ili nakon unosa označavanjem teksta koji želite numerirati.

Klikom miša na gumb koji se nalazi u kartici Paragraph aktivirate unos liste bilo grafičkim oznakama ili numeriranjem.

32

Slika 2.46 – Opcija za aktiviranje pisanja liste

2.5.4

Obrub (borders) i sjenčanje (shading)

Oblikovanje i sjenčanje odlomka i dijelova dokumenta (obrub tablici, ćeliji, grafičkim objektima, tekstu, riječi) služi za dodatno uređivanje.

Slika 2.47 – Obrub i sjenčanje

Označite dio teksta ili cijeli tekst, tablicu, te klikom miša na gumb border dodajete obrub definiranom dijelu teksta.

Ako želite dodavati različite stilove, širine i boje linija tada vam je potrebno ući u dijaloški okvir Borders and shading

Slika 2.48 – Dodatne opcije za obrub

1. U polju Setting birate što će taj obrub obuhvaćati.

2. Polje Style služi da odaberete vrstu crte, odnosno njen izgled.

33

3. Polje Color služi za odabir boje crte obruba.

4. Polje Width definira debljinu linije.

5. Preview pokazuje kako će izgledati vaš obrub.

6. Apply to definira na što želite primjeniti postavke. Imate mogućnost izbora primjene na tekst ili odlomak.

Page border je okvir koji definira obrub oko stranice dokumenta.

Slika 2.49 - Dodatne opcije za obrub stranice dokumenta

Pored svih elemenata kao i kod opcije Borders opcija Page Border ima samo više, dodati Art koja pruža mogućnost odabira grafičkih objekata kojim se obrubljuje stranica dokumenta.

Shading opcijom možete dodati sjenčanje u obliku pozadinske boje ili uzorka.

Slika 2.50 - Dodatne opcije za sjenčanje dijelova dokumenta

1. Fill koristite za odabir boje pozadine teksta ili odlomka.

2. Patterns koristite intenzitet boje u postocima i uzorke, kao i boju odabranog uzorka.

34

3. Preview koristite da bi vidjeli kako će izgledati vaše odabrane boje Dodavanje pozadine boje ili uzorka može otežati čitanje itanje dokumenta. Pripazite kod korištenja tamnih ili svijetlih boja u odnosu na boju teksta.

2.5.5

Stilovi

Stilovi su skup naredbi pomoću ću kojih lakše, jednostavnije i brže ure uređujemo ujemo tekstove unutar dokumenta. Stilovima možete oblikovati sve dijelove dokumenta, od odlomka, tablica, teksta, podnožja, zaglavlja do cijelog dokumenta. Ključno Klju je naglasiti da pomoćuu stilova želimo posti postići dosljednost kod oblikovanja dokumenta.

Word ima nekoliko preddefiniranih stilova koje možemo koristiti kod početka po etka pisanja dokumenta. Te stilove možete mijenjati prema potrebi ili kreirati nove no stilove.

Microsoft Word 2003

Slika 2.51 – Kartica sa stilovima (Microsoft Word 2003)

Stilove možete koristiti tako da kliknete na jedan od ponuđenih ponu enih stilova. Ako ne vidite željeni stil koji želite primjeniti iti kliknite tipkom miša na Format → Styles and Formating.. S desne strane dokumenta otvorit ćee se okvir sa popisom stilova.

Microsoft Word 2007

Slika 2.52 – Kartica sa stilovima (Microsoft Word 2007)

Stilove možete koristiti tako da kliknete na jedan od ponuđenih ponu enih stilova. Ako ne vidite željeni stil koji želite primjeniti kliknite tipkom miša na strelicu prema dolje.

35

Slika 2.53 – Stilovi korišteni u dokumentu 1

Slika 2.54 - Stilovi korišteni u dokumentu 2

Ako ste izabrali dio teksta i pokazivač miša postavili na željeni stil prikazat će vam se tekst formatiran sa pripadajućim stilom.

Microsoft Word 2003 Novi stil možete kreirati klikom miša na ikonu New Style u izborniku Style s desne strane ekrana.

36

Slika 2.55 – Kreiranje novih stilova (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Novi stil možete kreirati klikom miša na ikonu New Style u izborniku Style.

Slika 2.56 – Ikona za kreiranje novih stilova (Microsoft Word 2007)

Otvorit će vam se okvir za definiranje naredbi novog stila.

Slika 2.57 – Okvir za definiranje naredbi stila

U opcijama Format možete definirati font, veličinu, boju slova, poravnavanje, te ostale opcije za stil koji ste kreirali.

37

Slika 2.58 – Formatiranje teksta u stilu stil

Dodatno možete definirati stil odabirom grupe naredbi klikom miša na gumb Format.

Format

Slika 2.59 – Dodatno formatiranje teksta u stilu

Tekst kojem ste pridodijelili određeni određ stil automatski ćee se promijeniti kada izmjenite format definiranog stila.

Tekst u dokumentu automatski poprima stil Normal.. Ako želite mijenjati format teksta koji ste pisali samo oblikujte stil.

Desnim klikom miša na stil otvara se okvir u kojem možete modificirati modificirati format , izmjeniti naziv ili obrisati stil.

2.5.6

Zaglavlje (header) i podnožje (footer)

Zaglavlje i podnožje dokumenta su područja podru ja u gornjoj i donjoj margini svake stranice. Upisani tekst ispisuje se na vrhu i dnu svake stranice dokumenta.

Header i footer vidljivi su na ekranu samo kod prikaza dokumenta kao print layout i print preview.

Microsoft Word 2003 Odabirom View → Header and Footer F kursor se pozicionira na zaglavlje dokumenta. dokumenta U okviru dokumenta otvorit ćee vam se alati koje možete koristiti kod ure uređivanja ivanja zaglavlja i podnožja.

Slika 2.60 – Alatna traka sa alatom za uređivanje ure ivanje zaglavlja i podnožja (Microsoft Word 2003)

38

Microsoft Word 2007 Odabirom Insert → Header ili Insert → Footer dobit ćete izbornik ugrađenih zaglavlja ili podnožja.

Slika 2.61 – Zaglavlje (header) i podnožje (footer) (Microsoft Word 2007)

Odabirom željenog dizajna na svakoj stranici dokumenta pojavit će se slika i broj stranica.

Slika 2.62 – Umetanje dizajna zaglavlja (Microsoft Word 2007)

Ako želite promjeniti izgled vašeg zaglavlja ili podnožja kliknite na Edit Header ili Edit Footer.

Na dokumentu će se pojaviti mjesto zaglavlja ili podnožja gdje možete uređivati tekst. Na vrpci će vam se pojaviti alati koje možete koristiti kod uređivanja zaglavlja i podnožja.

Slika 2.63 – Alatna traka sa alatom za uređivanje zaglavlja i podnožja (Microsoft Word 2007)

39

Ako želite da vam prva stranica dokumenta ili parna i neparna stranica dokumenta bude različita ita u zaglavlju i/ili podnožju, odaberite na alatnoj traci za uređivanje: ure

2.5.7

•

Different First Page –različita prva stranica dokumenta

•

Different Odd and Even Pages – različita ita parna i neparna stranica dokumenta

Fusnota (Footnote)

Footnote koristimo kada želimo dodati napomenu na neki određeni odre dio teksta.

Citiranje literature je pružanje reference na već ve objavljene publikacije koje se koriste u radu.

Referenca treba sadržavati najmanje ime i prezime autora, naslov i podnaslov podnaslov djela, te podatke o izdavačuu i mjestu izdanja. Citiranje ili navođenje navo podataka ataka može se podijeliti u dvije skupine. Jedna je citiranje u tekstu (fusnote), dok je druga popis literature.

Footnote se u tekstu označavaju avaju brojevima u neprekidnom nizu, a napomene na dnu stranice. Pored svake napomene automatski se pojavljuje broj tako ta da znamo na koji dio teksta se napomena odnosi.

Microsoft Word 2003 Kliknite na Insert → Reference → Footnote. Otvorit će vam se dijaloški okvir. Slika 2.66 – Dijaloški okvir za footnote.

Microsoft Word 2007 Kliknite na karticu References u grupi Footnotes lijevim klikom miša na Insert Footnote.

Footnote

Slika 2.64 – Fusnota (Footnote) (Microsoft Word 2007)

Ako želimo dodatno podesiti Footnote kliknemo na strelicu prema dolje u grupi Footnotes.

Footnotes

Slika 2.65 – Otvaranje opcija footnotes (Microsoft Word 2007)

40

Slika 2.66 – Dijaloški okvir za footnote

U dijaloškom okviru možemo odrediti gdje će biti foosnote pozicionioran, format brojeva, od kojeg broja će početi brojati, da li će se primjeniti na cijeli dokument ili samo na dio dokumenta.

2.5.8

Opis slika, tablica, jednadžbi (Caption)

Caption koristimo kada želimo dodati opis slike, tablice, jednadžbe. Iznad ili ispod pojavljuje se broj slike, tablice ili jednadžbe kojoj dodajemo opis, te kratak tekst koji sami upisujemo.

Microsoft Word 2003 Kliknite na Insert → Reference → Caption.

Microsoft Word 2007 Kliknite na karticu References u grupi Captions lijevim klikom miša na Insert Caption.

Slika 2.67 – Opis slika, tablica, jednadžbi (Caption) (Microsoft Word 2007)

Zadaci 1. Opišite postupak označavanja cijelog dokumenta.

2. Kojom naredbom ćete vratiti zabunom izbrisani tekst, odmah nakon brisanja?

3. Otvorite datoteku word-zad1.doc te oblikujte tako da:

41

a. u prvoj rečenici koristite Arial 10, crveno, ukošeno, b. u drugoj rečenici koristite Comic Sans 12, plavo, c. u trećoj rečenici Times New Roman 11, zeleno, podebljano, d. u četvrtoj rečenici Arial 6, crveno, podcrtano, e. u petoj rečenici Times New Roman 23, žuto. f.

Datoteku spremite pod imenom word-zad3.doc

4. Otvorite datoteku word-zad2.doc te oblikujte tako da je: a. prvi odlomak Comic Sans 12, crveno, poravnato desno, prored 1.5, b. drugi odlomak Arial 10, plavo, poravnato po sredini, prored 2, c. treći odlomak Times New Roman 17, zeleno, poravnato ulijevo, prored 1, d. četvrti odlomak Arial 8, žuto, poravnato po sredini, prored 1.5. e. Datoteku spremite pod imenom word-zad4.doc 5. Opišite postupak oblikovanja zaglavlja i podnožja da biste u zaglavlju napisali ime i prezime u lijevom dijelu zaglavlja, naziv predmeta u desnom dijelu zaglavlja, a u podnožju broj stranica u desnom dijelu.

2.6

Tablice

Tablica je skup ćelija razmještenih u redove i stupce. Svaka ćelija može sadržavati tekst, sliku, formulu, brojeve.

2.6.1

Kreiranje tablice

Microsoft Word 2003 Kliknite na Table → Draw Table. U okviru dokumenta otvorit će vam se alati koje možete koristiti za izradu tablice.

Slika 2.68 – Alati za kreiranje tablice (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Tablicu u dokumentu možete napraviti tako da kliknete na Insert → Table. Klikom na gumb Table 42

otvorit će vam se okvir pomoću kojeg možete dodati određeni broj ćelija, umetnuti ili nacrtati tablicu.

Slika 2.69 – okvir za kreiranje tablice (Microsoft Word 2007)

Kada ste kreirali tablicu otvorit će vam se dvije kartice na vrpci koje će vam pomoći kod uređivanja tablice.

Označite tablicu koju ste kreirali i na vrpci ćete vidjeti dvije opcije za uređivanje •

Table tools → Design

•

Table tools → Layout

Slika 2.70 – alatna traka za uređivanje dizajna tablice (Microsoft Word 2007)

Slika 2.71 – alatna traka za izradu tablice (Microsoft Word 2007)

2.6.2

Obrub i sjenčanje tablice

Svaka tablica ima obrub punu tanku crtu. Taj obrub možete ukloniti ili promijeniti u deblju ili tanju liniju, te promijenit njen stil.

Označite tablicu koju ste stvorili, te desnim klikom miša na lijevi gornji rub tablice otvorit će vam se okvir za odabir opcija. Odaberite Table properties → Borders and shading. Otvorit će vam se okvir sa opcijama i stilovima za kreiranje obruba. U okviru Borders and shading možete odabrati stil, boju, širinu i položaj obruba. Pogledajte poglavlje 2.5.4 Obrub (borders) i sjenčanje (shading) na stranici 33.

43

2.6.3

Tekst u ćeliji

Microsoft Word 2003 Tekst unesen u ćelije tablice možete dodatno definirati horizontalno i vodoravno. Sve mogućnosti možete naći desnim klikom miša unutar ćelije tablice. Odabrite Cell Alignment i opciju kako želite da se tekst pozicionira unutar ćelije.

Slika 2.72 – Definiranje teksta unutar ćelija (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Tekst unesen u ćelije tablice možete dodatno definirati horizontalno i vodoravno. Sve mogućnosti možete naći u grupi Alignment na kartici Layout.

Slika 2.73 – Definiranje teksta unutar ćelija (Microsoft Word 2007)

Zadaci 1. U novom Word dokumentu napravite tablicu kao na slici pazeći pritom na poravnanja teksta u stupcima te spremite datoteku pod imenom word-zad5.doc.

Ime

Prezime

Grupa

Pero

Perić

C

Miro

Mirić

A

Stipe

Stipić

D

2. U novom Word dokumentu napišite naslov ''Raspored'' i poravnajte ga desno. Zatim umetnite tablicu sa šest stupaca (napišite dane u tjednu pon-pet) i pet redaka (napišite tjedne 1. – 4.).

Napišite raspored predavanja po danima u tjednu za sva četiri tjedna, te tekst za svaki tjedan oblikujte u drugačiju boju, vrstu i veličinu. Tablicu oblikujte koristeći obrube i sjenčanja i poravnajte tablicu po sredini stranice, te spremite datoteku pod imenom word-zad6.doc

44

3. U novom Word dokumentu umetnite tablicu. U tablicu unesite nazive predmeta, imena profesora na tom predmetu, broj ECTS bodova. Oblikujte tablicu prema vlastitoj želji, te spremite datoteku pod imenom word-zad7.doc 4. U novom Word dokumentu napravite tablicu kao na slici. Pazite na poravnanje teksta u stupcima te ju spremite pod imenom word-zad8.doc

Trgovina mješovite robe

2.7

1. mjesec

2. mjesec

3. mjesec

4. mjesec

Šećer

10 kn

11 kn

11,30 kn

11,35 kn

Brašno

5 kn

6,50 kn

6,75 kn

6,85 kn

Sol

9 kn

9,80 kn

9,95 kn

9,85 kn

Grafički objekti i slike

U dokumentu možete koristiti različite objekte i slike. Objekte i slike možete koristiti unutar dokumenta i definirati kako će se ponašati u odnosu na tekst.

U dokumet možete umetnuti: •

Isječke crteža (Clip art)

•

Slike (Pictures)

•

Grafičke objekte (Shapes)

•

SmartArt oblike (SmartArt)

•

Grafikone (Chart)

Microsoft Word 2003 Za umetanje grafičkih objekata i slika odaberite Insert → Picture. Iz izbornika odaberite grafički objekt ili sliku.

Microsoft Word 2007 Za umetanje grafičkih objekata i slika koristite na kartici Insert → Illustrations.

45

Slika 2.74 – Umetanje objekata i slika (Microsoft Word 2007)

Svaki grafički objekt ili sliku koju ste stavili u dokument možete obrisati klikom miša na isti i pristiskom tipke Delete.

Zadaci 1. Otvorite word dokument word-zad5.doc i postavite sliku ispod sadržaja unutar dokumenta.

2. Otvorite word dokument word-zad6.doc i postavite sliku iznad sadržaja unutar dokumenta.

Stavite opis slike koristeći automatsku numeraciju.

3. Otvorite word dokument word-zad7.doc i postavite sliku ispod i iznad sadržaja unutar dokumenta. Stavite opis slike koristeći automatsku numeraciju.

4. Otvorite datoteku word-zad8.doc, te iznad tablice napišite naslov ''Mjesečni troškovi''.

Umetnite sliku artikla između naslova i tablice, poravnajte je lijevo. Uz tablicu umetnite sliku dućana, poravnajte je desno. Ispod tablice umetnite sliku trgovca i poravnajte po sredini.

Spremite datoteku pod imenom word-zad9.doc 5. U novom Word dokumentu napišite naslov i dva odlomka teksta po želji. Uz prvi odlomak umetnite sliku te ju poravnajte lijevo uz tekst. Uz drugi odlomak umetnite sliku koju ćete poravnati desno uz tekst. U zaglavlju napišite naslov teksta, a u podnožju broj stranice.

Spremite datoteku pod imenom word-zad10.doc.

2.8

Kreiranje sadržaja

Ako ste pisali dokument sa stilovima pogledajte poglavlje 2.5.5 Stilovi, u tom slučaju kreiranje sadržaja je vrlo jednostavan. Pozicionirajte kursor miša na stranici gdje želite napraviti sadržaj dokumenta.

Microsoft Word 2003 Za kreiranje sadržaja odaberite Insert → Reference → Index and Tables. Otvorit će vam se dijaloški okvir. Slika 2.77 – Dijaloški okvir sadržaja Microsoft Word 2007 Odabirom kartice References → Table of Contents otvorit će vam se izbornik za oblikovanje sadržaja.

46

Slika 2.75 – Izrada sadržaja (Microsoft Word 2007)

Pojavit će se izbornik u kojem možete odabrati neke od ranije pripremljenih predložaka. Ako želite definirati dodatne kriterije odaberite Insert Table of Contents.

Slika 2.76 – Izbornik gotovih predložaka ili vlastitog predložka (Microsoft Word 2007)

Odabirom Insert Table of Contents otvorit će vam se dijaloški okvir. Slika 2.77 – Dijaloški okvir sadržaja.

47

Slika 2.77 – Dijaloški okvir sadržaja

Ovdje možete izabrati format razmaka između naslova i broja stranica, format izgleda sadržaja, koliko duboko ćete prikazati podnaslove.

Zadaci 1. Otvorite word-zad10.doc i napravite tri naslova koristeći stilove. Svaki naslov mora imati dva podnaslova sa tekstom po vašoj želji. Spremite dokument kao datoteku word-zad11.doc 2. Otvorite word-zad11.doc i napravite sadržaj pomoću alata za kreiranje sadržaja u Wordu.

Spremite dokument.

3. Otvorite word-zad11.doc i napravite tri naslova koristeći stilove. Svaki naslov mora imati dva podnaslova sa tekstom po vašoj želji. Svaki podnaslov mora imati jedan pod podnaslov, te još svaki pod podnaslov mora imati tri pod pod podnaslova. Spremite dokument kao datoteku word-zad12.doc. Pogledajte primjer na slici.

4. Otvorite word-zad12.doc i napravite sadržaj pomoću alata za kreiranje sadržaja u Wordu.

48

2.9

Cirkularno pismo

Cirkularno pismo (Mail Merge) koristite kada želite napraviti više istih dokumenata, dok ćete pojedine stavke dokumenta mijenjati ovisno o potrebi. Primjer takvog dokumenta je pismo koje šaljete sa uvijek istim podacima, dok mijenjate samo naziv i adresu pošiljatelja.

Za izradu cirkularnog pisma potreban vam je dokument u kojem se nalazi tekst i dokument u kojem se nalazi promjenjivi sadržaj npr. Ime, prezime, adresa, ...

Kod izrade cirkularnog pisma postavite glavni dokument i spremite ga jer će vam služiti kao predložak. Izvor podataka je dokument sa podacima koje treba unijeti u glavni dokument.

Microsoft Word 2003 Da bi kreirali cirkularno pismo odaberite Tools → Letters and Mailings → Mail Merge. S desne strane dokumenta otvorit će se dijaloški okvir koji će vas voditi tijekom cijelog postupka.

1. Odaberite željeni tip dokumenta. Kada ste odabrali tip dokumenta kliknite na Next: Starting document u donjem djelu dijaloškog okvira.

2. Odaberite da li ćete koristiti postojeći dokument, novi dokument ili dokument koji ste prije kreirali. Kliknite na Next: Select recipients.

3. Odaberite da li ćete koristiti postojeći dokument, Outlook kontakte ili ćete kreirati novu listu.

Kliknite na Next: Write your letter.

4. Odaberite iz izbornika polja koja želite ubaciti u cirkularno pismo. Kliknite na Next: Preview your letters.

5. Strelicama lijevo i desno krećete se kroz dokument. U svakom trenu možete pronaći polje odabirom na Find recipient. Kada ste završili sa pregledom dokumenta možete završiti pismo klikom na Next: Complete the merge.

6. U svakom trenu se možete vratiti na prethodni korak odabirom na Previous, te izmjeniti postavke.

Microsoft Word 2007 Da bi kreirali cirkularno pismo dođite u grupu Mailings. Tu možete odabrati koju vrstu dokumenta ćete kreirati, što ćete uključiti u cirkuarno pismo, pregledati dokument, te ga na kraju isprintati, snimiti na računalo ili poslati poštom.

49

Slika 2.78 – Opcije za kreiranje cirkularnog pisma (Microsoft Word 2007)

Postupak kreiranja cirkularnog pisma ide od pripreme glavnog dokumenta. Vrstu glavnog dokumenta birate klikom miša na Start Mail Merge. Iz izbornika odaberete željeni tip dokumenta.

Slika 2.79 – Opcija odabira željenog tipa dokumenta (Microsoft Word 2007)

Izvor podataka može biti kreiran u različitim aplikacijama tipa: •

Microsoft Outlook

•

Microsoft Excel

•

Microsoft Access

•

Microsoft Word

Kada ste kreirali tablicu sa podacima u izvoru podataka onda morate odabrati u glavnom dokumentu Select Recipient te potražiti dokument koji ste kreirali na svom računalu.

U glavnom dokumentu morate dodati polja iz izvornog dokumenta preko kartice Insert Merge Field.

Polja koja ste ubacili u dokument, na kraju možete pregledati sa gumbom Preview Results gdje će vam se prikazati tekst povezan sa izvorom podataka. Pretraživati i pregledavati dokumente možete pomoću Preview Results sa strelicama lijevo i desno ili Find Recipient direktnim unosom traženog teksta.

Slika 2.80 – Opcija za pretragu cirkularnog pisma (Microsoft Word 2007)

Klikom miša na Finish & Merge završavate svoje cirkularno pismo i otvara vam se mogućnost ispisa dokumenta ili više njih, te opcija slanja elektroničke pošte.

Zadaci 1. Napravite novi dokument u Wordu koji će sadržavati tablicu vaših kolega u grupi. Tablica mora imati zaglavlje sa imenom, prezimenom i adresom stanovanja. Spremite dokument pod nazivom grupa.doc. Otvorite novi dokument u kojem ćete napisati pozivnicu za vašu 50

promociju. U pozivnici mora stajati ime i prezime vaših kolega. Spremite ga pod nazivom promocija.doc. Koristite spajanje dokumenta grupa.doc i promocija.doc, tako da dobijete ispis pozivnice svim kolegama u dokumentu grupa.doc.

2. Napravite novi dokument u Wordu koji će sadržavati ime, prezime i adresu stanovanja vaših kolega iz dokumenta grupa.doc. Spremite ga pod nazivom kuverta.doc. Koristite spajanje dokumenta grupa.doc i kuverta.doc, tako da dobijete ispis kuverte svim kolegama u dokumentu grupa.doc.

2.10

Ispis

Prije samog ispisa dokumenta provjerite da li su sve postavke dobro postavljene. Podesite margine, odaberite veličinu papira, smjer papira, te provjerite da li se tekst dobro pozicionirao na papiru.

Microsoft Word 2003 Postavke stranice možete podesiti na File → Page Setup Microsoft Word 2007 Postavke stranice možete napraviti na kartici Page layout.

Slika 2.81 – Postavke dokumenta (Microsoft Word 2007)

2.10.1

Margine

Margine stranice su prazan prostor oko rubova stranice.

Microsoft Word 2003 Postavke margina možete podesiti na File → Page Setup → Margins. Pojavit će se dijaloški okvir za postavljanje margina. Slika 2.83 – Izbornik za postavljanje margina Microsoft Word 2007 Margine postavljate klikom miša na Page layout → Margins. Pojavit će se izbornik u kojem možete odabrati neke od ranije pripremljenih margina.

51

Slika 2.82 – Odabir margina (Microsoft Word 2007)

Ako želite podesiti neke druge dimenzije margina odaberite Custom Margins. Otvorit će vam se dijaloški okvir za postavljanje margina. Slika 2.83 – Izbornik za postavljanje margina

Slika 2.83 – Izbornik za postavljanje margina

Top

Postavljate udaljenost između vrha stranice i prvog retka.

Bottom

Postavljate udaljenost između dna stranice i zadnjeg retka.

Left

Postavljate udaljenost između lijevog ruba stranice i teksta

Right

Postavljate udaljenost između desnog ruba stranice i teksta

Gutter

Postavljate razmak koji se dodaje margini za uvez

Gutter position

Postavljate položaj uvezne margine u dokumentu.

52

2.10.2

Orijentacija stranice

Prije samog ispisa morate odabrati kako će vam biti okrenuta stranica dokumenta. Postavke su podešene u početku tako da je orijentacija stranice postavljena na uspravno.

Microsoft Word 2003 Ako želite promijeniti orijentaciju kliknite na File → Page Setup → Margins.

Slika 2.84 - Izbor orijentacije stranice (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Ako želite promijeniti orijentaciju kliknite na Page layout → Orientation i odaberite željeni izgled.

Slika 2.85 – Izbor orijentacije stranice (Microsoft Word 2007)

2.10.3

Veličina stranice

Microsoft Word 2003 Veličinu stranice odabirete klikom miša na File → Page Setup → Paper.

Slika 2.86 - Odabir veličine papira (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Veličinu stranice odabirete klikom miša na Page layout → Size gdje unosite vrijednosti veličine stranice.

53

Slika 2.87 – Odabir veličine papira (Microsoft Word 2007)

2.10.4

Pregled ispisa

Tijekom stvarnja dokumenta važno je voditi brigu o sadržaju dokumenta i o njegovom izgledu.

Microsoft Word 2003 Prije samog ispisa stranice još jednom provjerite kako izgleda vaš dokument klikom na File → Print Preview.

Microsoft Word 2007 Prije samog ispisa stranice još jednom provjerite kako izgleda vaš dokument klikom na karticu Office → Print → Print Preview.

54

Slika 2.88 – Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Word 2007)

2.10.5

Ispis dokumenta

Kada ste sve potrebne akcije poduzeli u vezi izgleda dokumenta i želite ispisati sadržaj dokumenta otvorite opcije ispisa.

Microsoft Word 2003 Kliknite na File → Print.

Slika 2.89 – Ispis stranice (Microsoft Word 2003)

Microsoft Word 2007 Kliknite na karticu Home → Print.

Slika 2.90 – Ispis stranice (Microsoft Word 2007)

55

Otvorit će vam se okvir za ispis dokumenta i mogućnost odabira pisača na koji možete poslati dokument, te mogućnost ispisa više primjeraka dokumenta. Možete izabrati ispis dijelova dokumenta ili samo jedne stranice.

Slika 2.91 – Okvir za opcije ispisa

Kada ste sve parametre podesili kliknite na Ok za ispis ili Cancel za povratak u dokument.

Zadaci 1. U novom Word dokumentu napišite neki tekst te ga oblikujte po želji. Zatim ubacite tri slike uz pripadajući tekst. Spremite datoteku pod imenom word-zad13.doc i ispišite cijeli dokument.

2. U novom Word dokumentu napišite tekst sa četiri odlomka sa po tri rečenice. Tema neka bude po želji. Tekst kopirajte više puta kako bi dobili barem 5 stranica. a. Ispišite prve dvije stranice b. Ispišite cijeli dokument c. Ispišite drugu i treću stranicu.

3. U novom Word dokumentu sastavite raspored radnih zadataka po danima u tjednu. a. umetnite sliku po izboru ispred teksta, poravnajte je lijevo b. umetnite drugu sliku na početak prvog odlomka teksta, poravnajte je desno c. umetnite treću sliku ispod teksta, poravnajte je po sredini. d. Spremite datoteku pod imenom word-zad14.doc i ispišite cijeli dokument.

4. U novom Word dokumentu napišite tekst i oblikujte ga po želji. Umetnite dvije slike, podesite usmjerenje stranica na portretno, sve margine na 1,5 cm, u zaglavlje napišite svoje ime, a u

56

podnožje broj stranice. Spremite datoteku pod imenom word-zad15.doc. Ispišite cijeli dokument.

5. U novom Word dokumentu napišite tekst od tri odlomka sa po četiri rečenice po želji koristeći barem jednu tablicu i numerirani popis. U podnožju umetnite svoje ime, prezime i datum.

Naslov napišite korištenjem WordArta. Spremite datoteku pod imenom word-zad16.doc.

Ispišite cijeli dokument.

6. U novom Word dokumentu napišite tekst i oblikujte ga po želji. Umetnite sliku tako da bude iza teksta, te podesite oblikovanje teksta tako da je vidljiv preko slike. Napravite naslovnu stranicu s naslovom ''Seminar'' te umetnite tri različito poravnate slike. Na slijedeće tri stranice umetnite tri različite slike te ih oblikujte tako da budu pored teksta. Na svaku stranicu napišite par rečenica teksta. U zaglavlje ubacite današnji datum poravnato lijevo, a u podnožje broj stranice poravnat desno. Spremite datoteku pod imenom word-zad17.doc. Ispišite cijeli dokument.

7. U novom Word dokumentu napišite slijedeće: a.

√

b. ime.prezime@domena.hr c. cm2, dm3, m2, km3 d. X1(1,1), Y1(2,2) e. Spremite datoteku pod imenom word-zad17.doc. Ispišite cijeli dokument.

Zadaci za ponavljanje 1. U novom Word dokumentu napišite vaš današnji tok dnevnih obaveza. Tekst mora imati tri paragrafa, a u svakom paragrafu pet rečenica. Prvi paragraf odnosi se na dnevne obaveze od 8.00 – 10 sati, drugi paragraf odnosi se na obaveze od 11.00 – 13.00 sati, a treći paragraf odnosi se na vrijeme od 15.00 – 17.00 sati. Naslov dokumenta stavite "Dnevne obaveze jednog studenta". Spremite dokument pod imenom zad-ponavljanje1.doc.

2. Otvorite dokument zad-ponavljanje1.doc i promijenite orijentaciju cijelog dokumenta u portret. Pomoću stilova promijenite naslov i tekst. Za naslov teksta ćete koristiti Arial, 18 pt, podebljan, centriran na stranici, dok za tekst ćete primjeniti font Arial, 12 pt, centriran s desne i lijeve margine. U tekstu udaljenost između paragrafa biti će 12 pt s gornje strane, a sa donje strane iznosit će 8pt. Razmak između redova biti će jednostruk. Spremite dokument pod imenom zad-ponavljanje2.doc.

57

3. Otvorite dokument zad-ponavljanje2.doc i napravite u zaglavlju dokumenta pomoću Word alata današnji datum, te ga poravnajte u desno. Na lijevoj strani zaglavlja napišite vaše ime i prezime. Za zaglavlje dokumenta primjenite font Courier New sa veličinom od 10 pt, ukošeno, sa donjom podebljanom granicom dvostruke pune linije od ½ pt sa crvenom bojom. Spremite dokument pod imenom zad-ponavljanje3.doc.

4. Otvorite dokument zad-ponavljanje3.doc i napravite prije početka prvog paragrafa listu dnevnih obaveza u kratkim crtama. Lista mora biti formirana sa brojevima. Primjenite na listu novi stil sa formatom fonta Courier New sa veličinom od 10 pt i plavom bojom. Spremite dokument pod imenom zad-ponavljanje4.doc.

5. Otvorite dokument zad-ponavljanje4.doc i napišite napomenu za jedan dnevni zadatak.

Napomena se mora odnositi na vaše dnevne obaveze u drugom paragrafu. Tekst stavite ispod drugog paragrafa. Primjenite na napomenu novi stil sa formatom fonta Arial sa veličinom od 11 pt i crvenom bojom. Primjenite lijevi tabulator na 2 cm. Na kraj svakog paragrafa stavite prijelom stranice. Spremite dokument pod imenom zad-ponavljanje5.doc.

6. Otvorite dokument zad-ponavljanje5.doc i na prvoj stranici umetnite tablicu sa 5 redova i 3 stupca, na drugoj stranici umetnite sliku po izboru, a na trećoj stranici umetnite pitagorin teorem. Tablicu formatirajte tako da bude 12 cm široka sa sivom bojom ćelija u prvom redu.

Prvi red ćelija mora imati visinu 0,8 cm. Ostale ćelije moraju imati visinu 0,6 cm. U prvom redu napišite ime, prezime i grupa. Tablicu popunite sa imenima i prezimenima kolega u vašoj grupi. Na prvi redak primjenite format fonta Arial sa veličinom od 11 pt i plavom bojom, a tekst mora biti centriran po visini i širini ćelije. Na tekst u ostalim ćelijama primjenite format fonta Arial sa veličinom od 10 pt, a tekst mora biti centriran po visini ćelije i poravnat u lijevo po širini ćelije. Vanjske rubove ćelija formatirajte sa dvosturkom crtom debljine ½ pt i smeđe boje, dok će unutarnji rubovi biti plave boje sa jednostrukom crtom debljine ¼ pt. Sliku formatirajte tako da ima okvir 1pt debljine sa isprekidanom crvenom linijom. Promijenite veličinu slike tako da je 4,02 cm visoka. Ispišite dokument u ispisnu datoteku. (Za ispisnu datoteku upotrijebite ime printdoc.prn i spremite je). Spremite dokument pod imenom zadponavljanje6.doc.

7. U novom Word dokumentu napravite i formatirajte tablicu sa 10 redova i 4 stupca. Prvi red ćelija obojite sivom bojom. Prvi red ćelija mora imati visinu 0,8 cm. Ostale ćelije moraju imati visinu 0,6 cm. U prvom redu napišite ime, prezime, adresa i grad. Tablicu popunite sa imenima i prezimenima po izboru. Na prvi redak primjenite format fonta Arial sa veličinom od 11 pt i plavom bojom, a tekst mora biti centriran po visini i širini ćelije. Na tekst u ostalim ćelijama primjenite format fonta Arial sa veličinom od 10 pt, a tekst mora biti centriran po visini ćelije i poravnat u lijevo po širini ćelije. Vanjske rubove ćelija formatirajte sa

58

dvosturkom crtom debljine ½ pt i smeđe boje, dok će unutarnji rubovi biti smeđe boje sa jednostrukom crtom debljine ¼ pt. Spremite dokument pod nazivom adrese.doc. Otvorite novi dokument i napišite pismo sa dva paragrafa. U svakom paragrafu napišite minimalno tri rečenice. Iznad prvog paragrafa stavite ime, prezime, adresu i grad osobe kojoj pišete. Na dnu pisma stavite svoje ime i prezime i poravnajte ga sa desnom marginom. Tekst formatirajte sa stilom tako da font bude 10 pt, Courier New, sa razmakom gornjeg paragrafa od 8 pt i razmakom donjeg paragrafa od 10 pt. Razmak između mora biti jednostruk. Svaki paragraf mora imati prvi red uvučen za 1 cm. Spremite dokument pod nazivom pismo.doc. Upotrijebite datoteku adrese.doc kao podatke pri spajanju s dokumentom pismo.doc. Zamijenite postojeći tekst s imenom, prezimenom, adresom i gradom s poljima za spajanje , <<Ime>> <<Prezime>>, <<Adresa>>, <<Grad>>. Spojite adrese s pismom tako da napravite cirkularno pismo. Pospremite spojene podatke u datoteku s imenom merge.doc. Pospremite i zatvorite sve otvorene datoteke.

59

3.

Microsoft Excel

3.1

Početak rada sa MS Excel programskim paketom

MS Excel je višenamjenska proračunska tablica koja služi za analiziranje, organiziranje i računanje poslovnih podataka.

Glavna zadaća programa je da sa svojom strukturom organiziramo podatke u tabličnom obliku, jednostavno obavljanje računskih i analitičkih operacija, grafički prikaz podataka, razmjena podataka sa ostalim programima.

3.2

Izgled Microsoft Excel sučelja

Svaki dokument kreiran sa Microsoft Excel aplikacijom sadrži .xls ili .xlsx ekstenziju. Otvaranjem aplikacije Microsoft Excel dokumenta dobit ćete novi prozor koji se sastoji od više elemenata.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.1 – Izged Excel prozora (Microsoft Excel 2003)

Elementi prozora: 1. Naslovna traka 2. Alatna traka 3. Vrpca

60

4. Traka formule 5. Radna knjiga 6. Statusna traka 7. Okomiti klizač Microsoft Excel 2007

Slika 3.2 – Izged Excel prozora (Microsoft Excel 2007)

Elementi prozora: 1. Naslovna traka 2. Alatna traka za brzi pristup 3. Vrpca 4. Traka formule 5. Radna knjiga 6. Statusna traka 7. Okomiti klizač 8. Alati za zumiranje Svaki element u Word dokumentu ima svoju važnu funkciju za jednostavno kreiranje dokumenta.

61

Naslovna traka sastoji se od naziva programa i naziva trenutno otvorene radne knjige, te se krajnje desno nalaze gumbi za upravljanje prozorom.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.3 – Naslovna traka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.4 – Naslovna traka (Microsoft Excel 2007)

Microsoft Excel 2003 Alatna traka sadrži skup naredbi koje najčešće koristimo, te se može prilagoditi potrebama korisnika.

U alatnu traku za brzi pristup možete dodati gumbe po vlasitoj želji (2).

Slika 3.5 - Alatna traka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007 Alatna traka za brzi pristup sadrži skup naredbi koje najčešće koristimo, te se može prilagoditi potrebama korisnika. U alatnu traku za brzi pristup možete dodati gumbe po vlasitoj želji, te je pomaknuti iznad i ispod vrpce (2). Desnim klikom miša na vrpcu (2) otvarate opciju pomicanja alatne trake iznad ili ispod vrpce.

Slika 3.6 – Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Excel 2007)

Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i uređivanja dokumenta, te brzom pronalaženju i odabiru naredbi. Naredbe su organizirane u kartice i gurpe. Pojedine kartice možemo vidjeti odmah na ekranu, dok su neke kartice sakrivene te do njih možemo doći po potrebi.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.7 – Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Excel 2003)

62

Microsoft Excel 2007

Slika 3.8 – Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Excel 2007)

Vrpcu također možemo promijeniti prema vlastitoj potrebi ili minimizirati kako bi oslobodili više mjesta na ekranu.

Traka formule služi za unos i uređivanje podataka. Traka se može nalaziti u aktivnom i neaktivnom stanju. U neaktivnom stanju je kada se u traci prikazuje sadržaj u ćeliji koja je označena. Aktivna traka prikazuje gumbe za unos podataka, formula i funkcija, kao i prikaz formule.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.9 – Neaktivna traka formule (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.10 – Aktivna traka formule (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.11 – Neaktivna traka formule (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.12 – Aktivna traka formule (Microsoft Excel 2007)

Radna knjiga je dokument u kojem radite. Svaka radna knjiga može sadržavati veći broj listova.

Program kod pokretanja odmah otvara tri radna lista Sheet1, Sheet2, Sheet3. Broj listova možete tijekom rada dodavati ili brisati.

Klizač služi za pomicanje vodoravno ili okomito, te nam omogućava pregled dokumenta.

Slika 3.13 – Vodoravni klizač

63

Microsoft Excel 2007 Statusna traka nalazi se u donjem dijelu prozora i pruža korisniku sljedeće informacije: •

Stanje programa

•

Opis slijedećeg koraka

•

Stanje dijela tipkovnice

•

Rezultat funkcije primjenjene na trenutačno označeni dio podataka

•

Gumbi prečaca za odabir prikaza dokumenta

•

Alat za zumiranje

Statusnu traku uvijek možete prilagoditi desnim klikom miša na alatnu traku.

Slika 3.14 – Izbornik za prilagođavanje statusne trake (Microsoft Excel 2007)

3.3

Excel pomoć

Prilikom rada sa programom možete potražiti pomoć koju vam Microsoft Excel pruža. Pomoć možete pozvati pritiskom tipke F1 ili

Microsoft Excel 2003 upisom problema na koji tražite odgovor u gornjem desnom kutu Microsoft Excel 2007 klikom na gumb Help u gornjem desnom kutu

.

64

Pomoć vam je dostupna sa lokalnog računala ukoliko ste instalirali zajedno sa programom ili na internetu. Ako je vaše računalo spojeno na internet tada možete pomoć potražiti preko Office Online sadržaja.

Kliknite na gumb Help u desnom gornjem dijelu ili pritiskom tipke F1. Na ekranu će vam se prikazati prozor pomoći. U pretragu unesite ključne riječi po kojima želite pretraživati.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.15 - Prikaz ekrana za traženje pomoći Excel (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

65

Slika 3.16 – Prikaz ekrana za traženje pomoći Excel (Microsoft Excel 2007)

3.4

Rad sa dokumentom

3.4.1

Kreiranje dokumenta

Kada pokrenete Excel, automatski će se stvoriti novi dokument sa nazivom Book1 u kojem možete unositi podatke. Svaki dokument ima tri radna lista koje možete dodavati ili brisati (Sheet1, Sheet2, Sheet3). Nakon kreiranja novog dokumenta ukoliko želite kreirati još jedan dokument otvorit će se novi prozor koji će imati naziv Book2 i tako redom.

Dokument koji ste napravili prilikom pokretanja Excel programa je tekstualna datoteka koja ima nastavak (ekstenziju) .xls ili .xlsx ovisno o verziji Microsoft Excel programa s kojim radite.

Svaki novi dokument koji kreirate nalazit će se iznad prethodnog. Stari dokument se pritom ne zatvara.

Microsoft Excel 2003 Da bi dohvatili prethodni dokument prelaskom iz jednog dokumenta u drugi krećete se pomoću alatne trake Window, te odaberete otvoreni prozor.

66

Slika 3.17– Prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007 Da bi dohvatili prethodni dokument možete prelaskom iz jednog dokumenta u drugi kretati se pomoću alatne trake View → Switch Windows.

Slika 3.18– Kartica za prebacivanje otvorenih dokumenata (Microsoft Excel 2007)

3.4.2

Unos podataka

Unos podataka je temeljna aktivnost u radu s radnim listovima.

MS Excel razlikuje dva osnovna tipa podataka: •

Konstantne vrijednosti

•

Formule

Konstante vrijednosti su tip podataka koji se ne mijenjaju promjenom ili unosom drugih podataka. Ti se podaci mogu promijeniti jedino upisom promjene.

Formula je matematički izraz pomoću kojih se izračunava rezultat. Vrijednosti koje su rezultat formule mogu se mijenjati promjenom podataka u odgovarajućim ćelijama radnog lista.

3.4.2.1 Brojevi Za unos brojeva kao stalne vrijednosti trebate odabrati ćeliju, te unijeti broj. Brojevi se sastoje od znamenki od 0-9 i posebnih znakova + - ( ) , / %, E.

3.4.2.2 Datumi Program sadrži nekoliko ugrađenih tipova datuma i vremena. Definiranjem tih oblika kod unosa vrijednosti automatski će se prilagoditi formatu datuma. Za unos datuma koristite točku (.) kao znak

67

razdvajanja, ako ste izvršili prilagodbu prema formatu za Republiku Hrvatsku. Isto tako kao znak razdvajanja za vrijeme koristite dvotočku dvoto ku (:). Redoslijed unosa datuma prema ovim parametrima je dan.mjesec.godina, dok za vrijeme sat:minute. sat

3.4.2.3 Tekst Za unos teksta odaberite ćeliju eliju gdje želite unijeti tekst. Tekst možete oblikovati prema želji pomoću naredbi i alata za oblikovanje.

Uneseni tekst koji koj sadrži kombinaciju slova i brojki MS Excel uvijek prepoznaje kao tekst.

Kao tekst možete unijeti samo brojeve, ali prije morate ćeliju eliju formatirati za unos teksta. Kada je tekst tako unesen ne možete raditi kalkulacije tom ćelijom kao da je unesen broj.

3.4.3

Unos formula

Formula je sredstvo za analizu podataka u radnom listu. Pomoću Pomo njih se obavljaju bavljaju operacije s brojevima ili nizom znakova. Formule obavljaju operacije zbrajanja, oduzimanja, množenja, dijeljenja i uspoređivanje ivanje podataka spremljenih u radnom listu. Excel prepoznaje formulu po prvom znaku jednakosti (=).

Postupak unosa formule jednak dnak je unosu teksta u ćeliju. Ako upišete broj unutar ćelije sa predznakom jednako (=) ili unesete broj direktno u traku formule dobit ćete željeni rezultat.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.19 – Unos formule u ćeliju eliju (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.20 – Unos formule u traku formule (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.21 – Unos formule u ćeliju eliju (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.22 – Unos formule u traku formule (Microsoft Excel 2007)

Primjer: 68

Imamo dućan sa računalnom opremom i nabavnu cijenu proizvoda. Moramo izračunati kolika je cijena svakog proizvoda, koliko iznosi pdv za svaki proizvod i izračunati ukupnu cijenu proizvoda sa pdvom.

Otvorimo novi radni list i oblikujemo ćelije za određenu vrstu podatka. U ćelije A3, A4, A5 unosimo tekst proizvoda.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.23 - Unos teksta proizvoda (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.24 – Unos teksta proizvoda (Microsoft Excel 2007)

U ćelije B3, B4, B5 unosimo fiksne vrijednosti, cijenu svakog proizvoda.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.25 – Unos fiksne vrijednosti, cijene (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

69

Slika 3.26 – Unos fiksne vrijednosti, cijene (Microsoft Excel 2007)

U ćelije C3, C4, C5 unosimo fiksnu vrijednost od 22%.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.27 – Unos fiksne vrijednosti, pdv (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.28 – Unos fiksne vrijednosti, pdv (Microsoft Excel 2007)

U ćelije D3, D4, D5 unosimo formulu za izračun pdv-a u odnosu na cijenu proizvoda.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.29 – Unos formule za izračun vrijednosti, iznos pdv-a (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.30 - Unos formule za izračun vrijednosti, ukupne cijene (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

70

Slika 3.31 – Unos formule za izračun vrijednosti, iznos pdv-a (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.32 – Unos formule za izračun vrijednosti, ukupne cijene (Microsoft Excel 2007)

3.4.4

Kopiranje podataka

Sadržaj ćelija možete kopirati sa jednog mjesta na drugo unutar radnog lista ili iz jednog dokumenta u drugi ili u neku drugu aplikaciju. To možete učiniti pritiskom na Cut ili Copy sa Vrpce.

Kada ste kopirali ili izrezali sadržaj ćelije pozicionirajte kursor miša na lokaciju gdje želite premjestiti sadržaj i kliknite na Paste sa Vrpce.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.33 - Opcija copy, cut i paste sa vrpce (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.34 – Opcija copy, cut i paste sa vrpce (Microsoft Excel 2007)

Ako se na mjestu gdje želite kopirati sadržaj već nalazi drugi sadržaj, tada će se stari sadržaj obrisati i na njegovo mjesto će doći novi sadržaj.

3.4.5

Umetanje ćelija

Ćelije možete umetnuti između postojećih ćelija. Ćelije se mogu ubaciti na poziciju postojećih ćelija, a postojeće ćelije će se pomaknuti ovisno o vašem odabiru.

71

Označite ćelije koje želite premjestiti, te pritiskom na Copy ili Cut selektirajte željeni sadržaj.

Označite poziciju gdje želite premjestiti označeni sadržaj i kliknite desnom tipkom miša. Otvorit će vam se izbornik u kojem ćete izabrati Insert Copied Cells.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.35 – Umetanje ćelija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.36 – Umetanje ćelija (Microsoft Excel 2007)

Odaberite smjer u kojem želite da se postojeći sadržaj pomakne.

Slika 3.37 – Smjer pomicanja sadržaja

72

3.4.6

Kopiranje i premještanje formula

Kopiranje formula izvodi se na jednak način kao da kopirate bilo koji sadržaj. Ova operacija automatski mijenja relativne adrese ćelija u odnosu na novu lokaciju. Kopiranjem formula Excel adrese automatski prilagođava području u koje su kopirane.

Primjer: Excel automatski prilagođava formulu području u koje se kopira. Ćelija B6 sadrži formulu =B3+B4+B5.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.38 – Oznaćena ćelija s formulom za kopiranje (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.39 – Oznaćena ćelija s formulom za kopiranje (Microsoft Excel 2007)

Označite ćeliju B6 i kopirate je na poziciju D6. Kopiranjem te formule u ćeliju D6 došlo je do promjena adresa u kopiranoj formuli i ona sada glasi =D3+D4+D5. Kopiranjem formule u ćeliju D6 formula je zadržala istu logiku i strukturu.

Microsoft Excel 2003

73

Slika 3.40 – Kopirana formula (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.41 – Kopirana formula (Microsoft Excel 2007)

Zbog relativnosti područja djelovanja ovaj oblik zapisa adresa u formulama naziva se relativno adresiranje. Osnovno je obilježje relativnih adresa da se mijenjaju postupkom kopiranja prema novoj lokaciji. U formulama koje kopirate mogu postojati i adrese ćelija koje moraju ostati nepromijenjene neovisno o novoj lokaciji. Taj oblik adresiranja naziva se apsolutno adresiranje. Apsolutne adrese ne mijenjaju se postupkom kopiranja i ne prilagođavaju novoj lokaciji.

3.4.7

Brisanje i umetanje stupaca i redaka

3.4.7.1 Brisanje ćelija Brisanje ćelija postupak je koji potpuno briše ćelije iz radnog lista. Nakon brisanja susjedne se ćelije automatski pomiču kako bi se popunila prazna mjesta.

Umetanje ćelija na bilo koje mjesto Excel pomiče druge ćelije i tako stvara prostor za umetnute ćelije.

Umetnute ćelije poprimaju isti oblik kao i ćelije u njihovom okruženju. Ćeliju brišete tako da je označite desnim klikom miša i odaberete Delete.

Microsoft Excel 2003

74

Slika 3.42 - Brisanje ćelija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.43 – Brisanje ćelija (Microsoft Excel 2007)

Nakon toga dobit ćete okvir u kojem ćete odrediti da li želite da se ćelije pomaknu lijevo ili gore, da se obriše cijeli redak ili stupac.

Slika 3.44 - Smjer pomicanja sadržaja

3.4.7.2 Umetanje ćelija Ćelije možete umetnuti između ćelija koje sadrže podatke. Susjedne ćelije pomiču se prema desno ili prema dolje kako bi oslobodile prostor za umetnute ćelije.

75

Ćeliju umetnete tako da je označite desnim klikom miša i odaberete Insert.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.45 - Umetanje ćelija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.46 - Umetanje ćelija (Microsoft Excel 2007)

Nakon toga dobit ćete okvir u kojem ćete odrediti da li želite se ćelije pomaknu lijevo ili gore, da se pomakne cijeli redak ili stupac.

76

Slika 3.47 - Smjer pomicanja sadržaja

3.4.7.3 Umetanje stupaca i redaka Umetanjem redaka i/ili stupaca Excel stvara dodatni prostor za unos novih podataka. Formule se prilagođavaju adresi pomaknutih ćelija prema novom položaju.

Lijevom tipkom miša odaberite redak ili stupac gdje želite umetnuti novi redak ili stupac.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.48 – Tablica sa označenim redkom (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.49 – Tablica sa označenim stupcem (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.50 – Tablica sa označenim redkom (Microsoft Excel 2007)

77

Slika 3.51 – Tablica sa označenim stupcem (Microsoft Excel 2007)

Desnim klikom miša kliknite na označeni redak i odaberite Insert.

U radnom listu pojavit će se novi stupac ili redak sa praznim ćelijama.

3.4.7.4 Brisanje stupaca i redaka Kad želimo obrisati redak ili stupac tada se brišu svi podaci. Formule se prilagođavaju adresi pomaknutih ćelija prema novom položaju.

Lijevom tipkom miša odaberite redak ili stupac koji želite obrisati.

Desnim klikom miša kliknite na označeni redak i odaberite Delete.

U radnom listu obrisani redak ili stupac biti će obrisan zajedno sa njegovim sadržajem.

3.4.8

Radni listovi

Kod pokretanja Excela program inicijalno otvara tri radna lista. Radne listove možete dodavati, mijenjati, brisati, kopirati, premještati unutar radne knjige. U radnoj knjizi može biti maksimalno 255 radnih listova.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.52 – Radni listovi (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.53 – Radni listovi (Microsoft Excel 2007)

Radne listove možete selektirati klikom miša na pojedinu karticu. Desnim klikom miša na pojedinu karticu otvara se dijaloški okvir.

78

Microsoft Excel 2003

Slika 3.54 - Izbornik prečaca kartica radnog lista (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.55 – Izbornik prečaca kartica radnog lista (Microsoft Excel 2007)

3.4.9

Oblikovanje tablica, ćelija i znakova

U dokumentu možete uređivati tablicu, ćelije i tekst.

Microsoft Excel 2003 Osnovno uređivanje možete raditi pomoću alata na vrpci.

Slika 3.56 – Uređivanje tablice, ćelije, teksta (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007 Osnovno uređivanje možete raditi pomoću grupe Font na kartici Home.

Slika 3.57 – Uređivanje tablice, ćelije, teksta (Microsoft Excel 2007)

Dijaloški okvir za dodatno uređivanje ćelija pozivate desnim klikom na odabrane ćelije, te odabirom Format cells... → Borders 79

Microsoft Excel 2003

Slika 3.58 - Formatiranje ćelija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.59 – Formatiranje ćelija (Microsoft Excel 2007)

80

Slika 3.60 – Oblikovanje okvira

Za dodatno uređivanje ispuna ćelija odaberite karticu Fill na dijaloškom okviru Format Cells... te odaberite boje kojom želite ispuniti odabrane ćelije.

Slika 3.61 – Odabir boja ćelija

81

3.4.10

Formatiranje stupaca i redaka

Visinu redaka ili širinu stupaca ponekad morate prilagoditi sadržaju ćelija. Ako visina i širina nije usklađena, nećete vidjeti dio teksta, te je potrebno prilagoditi njihove veličine. Ako su stupci preuski, a ćelije sadrže brojeve ili datume, tada ćete vidjeti oznake ####.

Radni list ima definiranu širinu i visinu ćelija. Da biste promijenili parametre označite stupac ili redak ćelija u tablici i kliknite desnim klikom miša na odabrani stupac ili redak. Otvorit će vam se dijaloški okvir u kojem ćete izabrati ako je označen stupac Column Width ... ili ako je označen redak Row Height ....

Microsoft Excel 2003

Slika 3.62 - Promjena širine stupca (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.63 – Promjena visine redka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

82

Slika 3.64 – Promjena širine stupca (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.65 – Promjena visine redka (Microsoft Excel 2007)

Kada vam se otvori dijaloški okvir za unos parametara izravno upišite željenu širinu ili visinu.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.66 – Dijaloški okvir za unos širine stupca (Microsoft Excel 2003)

83

Slika 3.67 - Dijaloški okvir za unos visine redka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.68 – Dijaloški okvir za unos širine stupca (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.69 - Dijaloški okvir za unos visine redka (Microsoft Excel 2007)

3.4.11

Pozicija podatka u ćeliji

Podatke u ćeliji možete pozicionirati vertikalno lijevo, desno centrirano u odnosu na ćeliju i horizontalno gore, sredina ili dolje u odnosu na ćeliju.

84

Microsoft Excel 2003 Orijentaciju teksta unutar ćelija možete definirati lijevim klikom miša na odabrane ćelije izborom Format Cells... → Alignment.

Slika 3.70 – Pozicija podataka (Microsoft Excel 2003)

Primjer pojedinih pozicija:

Slika 3.71 – Pozicije teksta unutar ćelija (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007 Orijentaciju teksta unutar ćelija možete definirati pomoću kartice Home → Alignment.

Slika 3.72 – Pozicija podataka (Microsoft Excel 2007)

Primjer pojedinih pozicija:

Slika 3.73 – Pozicije teksta unutar ćelija (Microsoft Excel 2007)

85

3.4.12

Funkcije

Funkcije su unaprijed definirane formule koje izvode izračune pomoću određenih vrijednosti. Excel ima preko 300 gotovih funkcija različitih područja primjene.

Funkcije se mogu koristiti u formuli, u kombinaciji s drugim funkcijama u formuli, kao dio složene formule i u makro naredbama.

Funkcija se sastoji od naziva funkcije i argumenata. Argumenti mogu biti brojevi, tekst, logičke vrijednosti, polja, adrese ćelija, konstante ili ostale funkcije.

Primjer: =FUNKCIJA (argument1; argument2; ..., argumentn).

Argumenti se nalaze u okrugloj zagradi i razdvajaju se u funkciji jednim od znakova: •

. (točka)

•

, (zarez)

•

; (točka zarez)

Tekst kao argument mora biti naveden pod navodnicima.

Najčešće korištene funkcije su: •

SUM – zbrajanje vrijednosti

•

AVERAGE – prosijek vrijednosti

•

MAX – najveća vrijednost

•

MIN – najmanja vrijednost

•

COUNT – brojanje vrijednosti

Microsoft Excel 2003 Funkcije se mogu dodati izravnim upisom naziva i argumenata u ćelije ili pomoću alatne trake Insert → Function.

Microsoft Excel 2007 Funkcije se mogu dodati izravnim upisom naziva i argumenata u ćelije ili pomoću opcije Formulas →Insert Function.

86

Slika 3.74 – Opcija za umetanje funkcije (Microsoft Excel 2007)

U dijaloškom okviru izaberete funkciju koja vam je u tom trenutku potrebna.

Slika 3.75 – Dijaloški okvir za pretraživanje funkcija

Zadaci 1. U novoj radnoj knjizi označite raspone ćelija označenih na slici:

2. U novoj radnoj knjizi označite raspon A1:F1, te ga obojite u crveno. Napravite isprekidani vanjski okvir za raspon ćelija od A2:F16. Spremite datoteku pod imenom excel-zad1.xls.

3. Otvorite novu datoteku. Upišite u ćeliju A2 svoje ime, u B2 svoje prezime, u C2 ulicu i kućni broj, a u ćeliju D2 ostatak adrese (poštanski broj i mjesto). Podesite širine stupaca tako da su svi upisani tekstovi potpuno vidljivi. Zatim kopirajte sadržaj ćelije A2 u ćeliju A3, B2 u B3, C2 u C3, D2 u D3. Spremite datoteku pod imenom excel-zad2.xls.

4. Otvorite novu radnu knjigu te u njoj prvi radni list preimenujte u ''Predmeti''. Označite taj radni list sa bojom po izboru. U tom radnom listu zatim u stupcu A napišite naslov NAZIV PREDMETA, pa napišite nazive pet predmeta koje slušate. Oblikujte tekst u stupcu A: Comic Sans 12, plavo. U stupac B upišite naslov PROFESORI pa napišite imena profesora na tim predmetima. U stupac C upišite naslov ECTS pa napišite broj bodova za pojedini predmet.

87

Ćelije koje sadrže ECTS bodove oblikujte u kategoriju Brojčana bez decimala. Spremite datoteku pod imenom excel-zad3.xls.

5. Otvorite novu radnu knjigu i preimenujte prvi radni list u Namirnice. Unesite podatke iz tablice u taj radni list primjenjujući odgovarajuća oblikovanja ćelija. Spremite datoteku pod imenom excel-zad4.xls.

6. Otvorite novu radnju knjigu i preimenujte drugi radni list u ''Pjesme'' te napravite popis osam imena vaših omiljenih pjesama. Popunite 100 ćelija stupca A koristeći taj popis. Lijevo od stupca A umetnite još jedan stupac. U stupac A upišite redne brojeve od 1. do 100. Spremite datoteku pod imenom excel-zad5.xls.

7. Otvorite novu radnu knjigu i napravite pet radnih listova koje ćete imenovati po radnim danima u tjednu. U radni list srijeda unesite podatke iz tablice i promijenite boju fonta po stupcima (A – crveno, B – plavo, C – zeleno).

Na radni list petak unesite podatke iz tablice primjenjujući odgovarajuća oblikovanja ćelija te proširite stupce da bi svi podaci bili vidljivi. Zatim umetnite jedan redak iznad svih, u njemu spojite ćelije A1 do C1 i upišite naslov ''Limit na karticama'' i poravnajte ga po sredini. Parne retke obojite crveno, a neparne zeleno pomoću alata Boja ispune. Spremite datoteku pod imenom excel-zad6.xls.

8. Napišite formulu za računanje cijene proizvoda nakon sniženja, ako je početna cijena u ćeliji A1, a postotak sniženja u ćeliji A2.

9. Napišite formulu za računanje prosječne vrijednosti raspona C3:L6.

10. Napišite formulu za računanje najmanje vrijednosti raspona B3:B55.

11. Napišite formulu za računanje najveće vrijednosti raspona C12:C23.

88

12. Navedite nekoliko primjera relativne i apsolutne adrese.

13. Napišite formulu za računanje cijene namirnice s PDV-om ako je nabavna cijena u ćeliji A3, a postotak PDV-a u ćeliji D3. Neka formula bude napisana tako da se može upotrijebiti za izračun svih cijena zadanih u stupcu A. Iznos postotka PDV-a u svim izračunima je nepromijenjen.

14. Otvorite datoteku excel-zad3.xls radni list Namirnice pa u ćeliju D1 upišite naslov IZNOS, a u ćeliji D2 napišite formulu za računanje iznosa koji treba platiti za zadanu količinu te namirnice. U ćeliju E1 napišite Cijena sa PDV-om. U ćeliji E2 napišite formulu za izračunavanje ukupne vrijednosti cijene artikla sa PDV-om. U ćeliji E7 neka bude napisana formula koja će zbrojiti izračunate iznose za sve namirnice. Spremite datoteku pod imenom excel-zad7.xls.

15. Otvorite novu radnu knjigu te u njoj prvi radni list preimenujte u ''Prijatelji''. U tom radnom listu zatim u stupcu A napišite naslov IMENA pa napišite imena pet vaših prijatelja. U stupac B upišite naslov MATEMATIKA, pa napišite ocjene vaših prijatelja iz matematike. U stupac C upišite naslov FIZIKA, pa napišite ocjene vaših prijatelja iz fizike. Ćelije koje sadrže ocjene oblikujte u kategoriju Brojčana bez decimala. U stupcu D unesite formulu koja će izračunati prosjek ocjena za svakog prijatelja za zadane predmete, a zatim u prvom praznom retku ispod ocjena unesite formulu koja će izračunati prosjek ocjena po predmetima. Spremite datoteku pod imenom excel-zad8.xls.

16. Otvorite novu radnu knjigu i napravite tablicu kako je prikazano na slici.

U stupcu D napišite formula za računanje koliko treba platiti za pojedini artikl. Spremite datoteku pod imenom excel-zad9.xls.

17. Otvorite novu radnu knjigu i napravite tablicu kako je prikazano na slici.

Izračunajte cijenu 1 kg za svaku zadanu namirnicu, ukupan iznos koliko je plaćeno za sve namirnice i spremite datoteku pod imenom excel-zad10.xls.

18. Otvorite novu radnu knjigu pa u stupce A – E unesite podatke iz tablice (prosjek treba biti broj s dvije decimale) 89

U retku Prosjek po učeniku napišite formulu koja će računati prosjek ocjena za učenike, a u stupcu Prosjek po predmetu prosjek ocjena za nastavne predmete. Spremite datoteku pod imenom excel-zad11.xls.

19. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Izračunajte postotni iznos. Spremite datoteku pod imenom excel-zad12.xls.

20. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Izračunajte postotak. Spremite datoteku pod imenom excel-zad13.xls.

21. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Izračunajte osnovicu. Spremite datoteku pod imenom excel-zad14.xls.

22. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. U trgovini je ljetno sniženje od 30%, unesite taj podatak u ćeliju D1. U stupcu C izračunajte cijene zadanih proizvoda nakon sniženja. Spremite datoteku pod imenom excel-zad15.xls.

23. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. U trgovini je poskupljenje od 5%, unesite taj podatak u ćeliju D1. U stupcu C izračunajte cijene zadanih proizvoda nakon poskupljenja. Spremite datoteku pod imenom excel-zad16.xls.

90

24. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Maloprodajna cijena robe (MPC) računa se tako da se na nabavnu cijenu zaračuna marža (15%), a na tako dobivenu cijenu još PDV (23%). Napišite formulu za iznos marže, poreza i za izračun maloprodajne cijene.

Spremite datoteku pod imenom excel-zad17.xls.

3.5

Grafikoni

Grafikon je vizualni prikaz brojčanih podataka iz tablice. Takav način prikaza podataka olakšava usporedbu i uočavanje odnosa među podacima. Excel nudi 73 različita grafikona organiziranih u 11 standardnih vrsta. Svaki grafikon možete dodatno uređivati, kombinirati pomoću teksta, strelica, promjenom veličine, rotacijom. Grafikon se može umetnuti u postojeći radni list ili u novi radni list, te obajviti na internet stranici. Veza između grafikona i podataka koje opisuje je dinamična. Grafikon se automatski ažurira u skladu sa promjenom podataka.

3.5.1

Kreiranje grafikona

Na radnom listu unesite podatke koje želite prikazati pomoću grafikona. Označite ćelije koje želite uključiti u prikaz.

Microsoft Excel 2003

Slika 3.76 – Označeni podaci za grafikon (Microsoft Excel 2003)

Kada ste označili podatke koje želite staviti u grafikon kliknite na karticu Insert → Charts. Čarobnjak vas vodi kroz postupak kreiranja grafikona. Ovdje možete izabrati vrstu grafikona kojeg želite koristiti.

91

Slika 3.77 – Vrste grafikona (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.78 – Označeni podaci za grafikon (Microsoft Excel 2007)

Kada ste označili podatke koje želite staviti u grafikon kliknite na karticu Insert → Charts.

Ovdje možete izabrati vrstu grafikona kojeg želite koristiti.

Slika 3.79 – Vrste grafikona (Microsoft Excel 2007)

Klikom miša na određenu vrstu grafikona odabirete podvrstu grafikona.

92

Slika 3.80 – Podvrste grafikona (Microsoft Excel 2007)

Kreirani grafikon možete dodatno izmijeniti pomoću Vrpce gdje vam se otvaraju opcije Design, Layout, Format.

Slika 3.81 – Vrpca sa opcijama uređenja grafikona (Microsoft Excel 2007)

3.5.2

Sortiranje podataka

Podatke spremljene u tablicu možete sortirati i filtrirati. Postupkom sortiranja reci u tablici slažu se po definiranom redoslijedu prema podacima u jednom ili više stupaca. Redoslijed sortiranja može biti rastući (A-Ž) ili padajući (Ž-A). Ako tekst sadrži znakove onda je rastući redoslijed: 0-9, praznina, ostali znakovi, logičke vrijednosti (FALSE, TRUE), prazne ćelije.

Sortiranje se obavlja na temelju sadržaja u ćelijama tablice.

Microsoft Excel 2003 Odabirom na alatnoj traci Data → Sort otvarate dijaloški okvir u kojem definirate postavke sortiranja.

Sortiranje radite tako da označite grupu ćelija koju želite sortirati prema padajućem ili rastućem nizu i odaberete opcije po kojima želite sortirati.

93

Slika 3.82 - Sortiranje podataka (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007 Gumb za sortiranje nalazi se na kartici Data → grupa Sort & Filter

Slika 3.83 – Sortiranje podataka (Microsoft Excel 2007)

Sortiranje radite tako da označite grupu ćelija koju želite sortirati prema padajućem ili rastućem nizu i odaberete Sort & Filter.

3.5.3

Automatsko filtriranje podataka

Filtriranje podataka znači da postavljanjem kriterija na određeni stupac Excel pronalazi podatak koji ste mu zadali. Ostali reci su privremeno skriveni. Kriterij je skup uvjeta koji se postavlja na cijelu tablicu. Pomoću automatskog filtera možete brzo pronaći podatak na temelju točno određenog sadržaja, dok pomoću dodatnog pretraživanja možete pretraživati na temelju složenih i računskih kriterija.

Microsoft Excel 2003 Odabirom na alatnoj traci Data → Filter → Auto Filter automatski postavljate filter na prvi red ćelija u tablici.

Microsoft Excel 2007 Uključite automatsko filtriranje klikom na gumb za filtriranje koji se nalazi na kartici Data → Sort & Filter

94

Slika 3.84 – Filtriranje podataka (Microsoft Excel 2007)

Klikom na strelicu uz ime polja u zaglavlju tablice otvorit će vam se izbornik po kojem želite pretraživati podatke. Na popisu tekstualnih vrijednosti odaberite jednu ili više vrijednosti prema kojima će se izvoditi pretraživanje podataka.

3.5.4

Postavke stranice

Microsoft Excel 2003 Stranica se može dodatno uređivati pomoću alatne trake File → Page Setup.

Microsoft Excel 2007 Na kartici Page Layout nalazi se grupa Page Setup pomoću koje odabirete i podešavate postavke stranice na kojoj se ispisuje radni list.

Slika 3.85 – Postavke stranice radnog lista (Microsoft Excel 2007)

Pomoću ovih opcija uređujete izgled stranice za ispis: •

Margins uređujete margine stranice

•

Orientation postavljate stranicu horizontalno landscape ili vertikalno portrait

•

Size definirate veličinu stranice za ispis

•

Print Area označava područje radnog lista kojeg želite ispisati

•

Breaks postavlja oznaku kraja stranice i prelazak na novu stranicu

•

Background postavljate pozadinu radnog lista

•

Print Titles definirate pomoću dijaloškog okvira postavke ispisa radnog lista

95

Slika 3.86 – Postavke ispisa radnog lista

Header je tekst koji se ispisuje na svakoj stranici u gornjoj margini, a Footer je tekst koji se ispisuje na svakoj stranici u donjoj margini.

Slika 3.87 – Izbornik za header i footer

Zadaci 1. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikažite raspršenim (XY) grafikonom tako da na osi X bude cijena, a na osi Y naziv artikla. Neka grafikon ima

96

napisane naslove osi, bijelu podlogu, a linija neka bude plava i podebljana. Spremite datoteku pod imenom excel-zad17.xls.

2. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikažite stupčastim grafikonom. Grafikon spremite na isti radni list sa tablicom. Spremite datoteku pod imenom excel-zad18.xls.

3. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikažite kružnim grafikonom. Grafikon spremite na isti radni list sa tablicom. Spremite datoteku pod imenom excel-zad18.xls.

4. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikažite stupčastim grafikonom. Grafikon smjestite na zaseban radni list. Neka na osi X budu podaci o nazivu artikla, a na Y cijene. Promijenite boje na grafikonu i ukonite legendu. Napišite naslove osi i naslov grafikona. Spremite datoteku pod imenom excel-zad18.xls.

5. Otvorite datoteku excel-zad4.xls, pa podatke o nazivu artikla i cijeni prikažite 3D stupčastim grafikonom. Grafikon smjestite na zaseban radni list. Neka na osi X budu podaci o nazivu artikla, a na Y cijene. Napišite naslove osi i naslov grafikona. Spremite datoteku pod imenom excel-zad18.xls.

6. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Izračunajte podatak koji nedostaje i nacrtajte tortni grafikon. Grafikon smjestite uz tablicu, uredite ga, promijenite boje i obrišite legendu. Spremite datoteku pod imenom excel-zad19.xls.

7. Otvorite datoteku excel-zad19.xls, pa podatke u tablici razvrstajte silazno po postotku.

Spremite datoteku pod imenom excel-zad20.xls.

8. Otvorite datoteku excel-zad19.xls, pa podatke u tablici razvrstajte uzlazno po postotku.

Spremite datoteku pod imenom excel-zad21.xls.

9. Otvorite novu radnu knjigu i unesite podatke iz tablice. Nacrtajte stupčasti grafikon. Podatke u tablici razvrstajte silazno po imenima automobila. Spremite datoteku pod imenom excelzad21.xls.

97

3.6

Pivot tablice

Pivot tablice se koriste za različit prikaz podataka u radnoj tablici ili bazi i prikaz različitih izračuna pomoću ugrađenih funkcija.

Koriste se za sumiranje podataka u ćelijama tablice. Pomoću pivot tablice možete sortirati, računati podatke unutar tablice, kreirati drugu tablicu na temelju sortiranih podataka. Kreiranu pivot tablicu možemo naknadno preoblikovati premještanjem redova i stupaca na zaslonu, čime se dobije različit pogled na podatke s liste, ovisno o potrebi. Za pivot tablicu trebaju vam dva uvijeta kako bi mogli raditi.

Primjer tablice:

Slika 3.88 – Primjer tablice sa podacima

Lijevim klikom miša odaberite podatke.

Microsoft Excel 2003 Odaberite na alatnoj traci Data → Pivot Table and PivotChart Report...

Slika 3.89 - Umetanje pivot tablice (Microsoft Excel 2003)

98

Slika 3.90 – Odabir dokumenta sa podacima (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.91 - Ćelije koje želimo uključiti u pivot tablicu (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007 Odaberite na kartici Insert → Pivot table.

Slika 3.92 – Umetanje pivot tablice (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.93 – Ćelije koje želimo uključiti u pivot tablicu (Microsoft Excel 2007)

Dobili smo kao rezultat praznu pivot tablicu. Sada morate odabrati podatke na kartici s desne strane.

Microsoft Excel 2003

99

Slika 3.94 – Polja za pivot tablicu (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.95 – Polja za pivot tablicu (Microsoft Excel 2007)

Kada ste odabrali podatke koje želite prikazati, u tablici će se pojaviti njihove vrijednosti. Pivot tablica se može mijenjati kako bi prikazali različite rezultate u postotku, prosječnoj vrijednosti, maksimalnoj vrijednosti, minimalnoj vrijednosti i još mnogo drugih opcija.

100

Microsoft Excel 2003

Slika 3.96 – Promjena vrijednosti polja (Microsoft Excel 2003)

Slika 3.97 – Izbor vrijednosti polja (Microsoft Excel 2003)

Microsoft Excel 2007

Slika 3.98 – Promjena vrijednosti polja (Microsoft Excel 2007)

Slika 3.99 – Izbor vrijednosti polja (Microsoft Excel 2007)

Microsoft Excel 2003 Na alatnoj traci možete dodatno uređivati pivot tablicu.

Microsoft Excel 2007 Na kartici Design možete dodatno uređivati pivot tablicu.

101

Slika 3.100 – Uređivanje pivot tablice (Microsoft Excel 2007)

Microsoft Excel 2003 Za svaku pivot tablicu možete kreirati graf po izboru odabirom na Pivot Table → Chart Wizard

Slika 3.101 – Izrada grafa (Microsoft Excel 2007)

Microsoft Excel 2007 Za svaku pivot tablicu možete kreirati graf po izboru odabirom na Tools → Pivot Chart.

Slika 3.102 – Izrada grafa (Microsoft Excel 2007)

3.7

Ispis

Prije samog ispisa dokumenta provjerite sadržaj radnih listova. Pod tim se podrazumjeva provjera unesenog teksta, prikaz podataka u ćelijama, oblikovanje, točnost formula, prijelom stranice, zaglavlje i podnožje.

Microsoft Excel 2003 Postavke stranice možete podesiti na File → Page Setup Microsoft Excel 2007 Postavke stranice možete napraviti na kartici Page layout.

Slika 3.103 – Postavke dokumenta (Microsoft Excel 2007)

102

3.7.1

Pregled dokumenta

Prije ispisa provjerite da li na zaslonu možete vidjeti kako bi svaka stranica izgledala nakon ispisa. Da bi pogledali dokument prije ispisa pozovite naredbu Print preview.

Microsoft Excel 2003 Klikom na File → Print preview otvarate poseban prozor koji prikazuje izgled stranice dokumenta.

Slika 3.104 – Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Word 2003)

Microsoft Excel 2007 Klikom na gumb Office → File → Print preview otvarate poseban prozor koji prikazuje izgled stranice dokumenta.

103

Slika 3.105 – Izgled stranice prije ispisa (Microsoft Excel 2007)

3.7.2

Ispis dokumenta

Kada ste sve potrebne akcije poduzeli u vezi izgleda dokumenta i želite ispisati sadržaj dokumenta otvorite opcije ispisa.

Microsoft Excel 2003 Kliknite na File → Print.

Slika 3.106 – Ispis stranice (Microsoft Excel 2003)

104

Microsoft Excel 2007 Kliknite na karticu Home → Print.

Slika 3.107 – Ispis stranice (Microsoft Excel 2007)

Otvorit će vam se okvir za ispis dokumenta i mogućnost odabira pisača na koji možete poslati dokument, te mogućnost ispisa više primjeraka dokumenta. Možete izabrati ispis dijelova dokumenta ili samo jedne stranice.

Slika 3.108 – Okvir za opcije ispisa

Kada ste sve parametre podesili kliknite na Ok za ispis ili Cancel za povratak u dokument.

Zadaci

105

1. Otvorite datoteku excel-zad21.xls, pa podesite usmjerenje stranica na portretno i podesite sve margine na 2 cm. U zaglavlje napišite ''Automobili'', a u podnožje broj stranice i datum.

Spremite datoteku pod imenom excel-zad22.xls i ispišite sve radne listove. Uključite ispis crta rešetki.

2. Otvorite datoteku excel-zad21.xls, pa podesite usmjerenje stranica na pejzažno i podesite sve margine na 1.5 cm. U zaglavlje napišite ''Automobili'', a u podnožje broj stranice i datum.

Spremite datoteku pod imenom excel-zad23.xls i ispišite sve radne listove. Isključite ispis crta rešetki.

Zadaci za ponavljanje 1. U novom Excel dokumentu upišite podatke kako je prikazano na slici.

a. U ćeliju B18 unesite formulu za izračun sume područja ćelija B11:B16. b. Formulu iz ćelije B18 kopirajte u područje ćelija C18:F18.

106

c. U ćeliju B20 unesite formulu s kojom ćete oduzeti ćeliju B18 od ćelije B8. Kopirajte formulu iz ćelije B20 u područje ćelija C22:E22. d. U ćeliju B22 unesite formulu za računanje minimalnih troškova u području ćelija B11:B16. Kopirajte formulu iz ćelije B22 u područje ćelija C22:E22. e. U ćeliju B24 unesite formulu za računanje maksimalnih troškova u području ćelija B11:B16. Kopirajte formulu iz ćelije B24 u područje ćelija C24:E24. f.

U ćeliju B26 unesite formulu za računanje prosječnih troškova u području ćelija B11:B16. Kopirajte formulu iz ćelije B26 u područje ćelija C26:E26.

g. U ćeliju B28 unesite formulu za prebrojavanje troškova u području ćelija B11:B16.

Kopirajte formulu iz ćelije B28 u područje ćelija C28:E28. h. U ćeliju G4 unesite formulu kojom ćete podijeliti ćeliju E4 s ćelijom E8, koristeći apsolutne reference (za samo jednu ćeliju). Kopirajte formulu iz ćelije G4 u područje ćelija G5:G7. i.

Upišite formulu u ćeliju B34 koja će ispisati tekst Da, ako je broj u ćeliji F8 veći od 450000. Inače neka ispiše tekst Ne.

j.

U području ćelija B2:G2 promijenite veličinu fonta na 14.

k. Područje ćelija B20:F20 podcrtajte dvostrukom linijom i radnu knjigu pospremite. l.

U desni dio headera dodajte tekst "Financijsko stanje trgovine".

m. U lijevi dio footera dodajte vaše ime i prezime, a u desni dio footera dodajte datum. n. Radni list nazovite Financijsko stanje trgovine. o. Na novom radnom listu napravite grafikon koji će prikazati ukupan iznos cijene za artikle A4:A7. p. Podesite margine u dokumentu: i. header 1,5 cm, ii. footer 1,5 cm, iii. lijeva margina 2,2 cm, iv. desna margina 2,2 cm, v. gonja margina 2,8 cm, vi. donja margina 2,8 cm

107

q. Napravite pripremu za ispis tako da se tablica nalazi na sredini papira horizontalno i vertikalno. r.

Ispišite dokument u ispisnu datoteku. (Za ispisnu datoteku upotrijebite ime printxls.prn i spremite je)

108

4.

Microsoft Powerpoint

4.1

Početak rada sa MS Powerpoint programskim paketom

Microsoft Powerpoint služi za brzo i jednostavno kreiranje različitih prezentacijskih materijala.

Kombinacijom tekstova, slika, tablica, grafikona, animacija, video i zvučnih zapisau smislenu cjelinu dolazite do prezentacije kojojm ćete na kvalitetan način predstaviti vaše ideje. Na jednostavan način pomoću prezentacije privlačite pažnju onih kojima se obračate, te prenosite ideje i informacije.

4.2

Izgled Microsoft Powerpoint sučelja

Svaki dokument kreiran sa Microsoft Powerpoint aplikacijom sadrži .ppt ili .pptx ekstenziju.

Otvaranjem aplikacije Microsoft Powerpoint dokumenta dobit ćete novi prozor koji se sastoji od više elemenata.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.1 – Prozor Power point aplikacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Elementi prozora:

109

1. Naslovna traka 2. Alatna traka 3. Vrpca 4. Okno 5. Radna površina 6. Okvir za bilješke 7. Statusna traka Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.2 – Prozor Power point aplikacije (Microsoft Powerpoint 2007)

Elementi prozora: 1. Naslovna traka 2. Alatna traka za brzi pristup 3. Vrpca 4. Sadržaj kartica 5. Kartica 6. Okno 110

7. Radna površina 8. Okvir za bilješke 9. Statusna traka Naslovna traka sastoji se od naziva (imena dokumenta) koji sami definiramo ili ga Word automatski dodijeljuje kod otvaranja, dok se u desnom dijelu trake nalaze gumbi za minimiziranje, maksimiziranje i zatvaranje dokumenta.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.3 – Naslovna traka (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.4 – Naslovna traka (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2003 Alatna traka sadrži skup naredbi koje najčešće koristimo, te se može prilagoditi potrebama korisnika.

U alatnu traku za brzi pristup možete dodati gumbe po vlasitoj želji (2).

Slika 4.5 - Alatna traka (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2007 Alatna traka za brzi pristup sadrži skup naredbi koje najčešće koristimo, te se može prilagoditi potrebama korisnika. U alatnu traku za brzi pristup možete dodati gumbe po vlasitoj želji, te je pomaknuti iznad i ispod vrpce (2). Desnim klikom miša na vrpcu (2) otvarate opciju pomicanja alatne trake iznad ili ispod vrpce.

Slika 4.6 – Opcija za pomicanje alatne trake za brzi pristup (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2003

111

Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i uređivanja dokumenta, te brzom pronalaženju i odabiru naredbi.

Slika 4.7 – Vrpca (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Vrpca je organizirana da nam pomogne kod pisanja i uređivanja dokumenta, te brzom pronalaženju i odabiru naredbi. Naredbe su organizirane u kartice i gurpe. Pojedine kartice možemo vidjeti odmah na ekranu, dok su neke kartice sakrivene te do njih možemo doći po potrebi.

Slika 4.8 – Vrpca sa karticama i grupama (Microsoft Powerpoint 2007)

Vrpcu također možemo promijeniti prema vlastitoj potrebi ili minimizirati kako bi oslobodili više mjesta na ekranu. Desnim klikom miša na vrpcu (3) otvarate opciju minimizacije vrpce ili mogućnost vračanja vrpce.

Slika 4.9– Opcija za minimiziranje, maksimiziranje vrpce (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2007 Sadržaj kartica ima gumbe pomoću kojih aktiviramo naredbe i alate za oblikovaje prezentacije Kartica sadrži alate za uređivanje pojedinih objekata ili skupine objekata

Slika 4.10 – Kartica za uređivanje teksta (Microsoft Powerpoint 2007)

Okno je mjesto na kojem se nalazi popis svih slideova u prezentaciji. Ovdje možete vidjeti položaj svih slideova u prezentaciji, možete ga kopirati, pomaknuti, premjestiti. Klikom miša na određeni slide odabirete ga te se on prikazuje na ekranu.

Microsoft Powerpoint 2003

112

Slika 4.11 – Okno (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.12 – Okno (Microsoft Powerpoint 2007)

Radna površina koristi se za uređivanje prezentacije.

Okvir za bilješke služi za upisivanje teksta kojim opisujete trenutni slide. Bilješke se ne pojavljuju kod prezentacije.

Statusna traka pruža korisniku informacije o rednom broju slidea, dizajnu, jeziku, statusu pravopisne provjere.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.13 – Statusna traka (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.14 – Statusna traka (Microsoft Powerpoint 2007)

4.3

Powerpoint pomoć

Prilikom rada sa programom možete potražiti pomoć koju vam Microsoft Powerpoint pruža. Pomoć možete pozvati pritiskom tipke F1 ili

Microsoft Powerpoint 2003

113

upisom problema na koji tražite odgovor u gornjem desnom kutu Microsoft Powerpoint 2007 klikom na gumb Help u gornjem desnom kutu

.

Pomoć vam je dostupna sa lokalnog računala ukoliko ste instalirali zajedno sa programom ili na internetu. Ako je vaše računalo spojeno na internet tada možete pomoć potražiti preko Office Online sadržaja.

Kliknite na gumb Help u desnom gornjem dijelu ili pritiskom tipke F1. Na ekranu će vam se prikazati prozor pomoći. U pretragu unesite ključne riječi po kojima želite pretraživati.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.15 – Prikaz ekrana za traženje pomoći PowerPoint (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

114

Slika 4.16 – Prikaz ekrana za traženje pomoći PowerPoint (Microsoft Powerpoint 2007)

4.4

Stvaranje prezentacije

Za dobru prezentaciju morate dobro isplanirati i pripremiti materijale. U prezentaciji morate prikazati u kratkim crtama sve što ste isplanirali reći. Stvaranje nove prezentacije počinje izradom početnog slidea sa naslovom i podnaslovom, ime predavača, naziv seminara, konferencije i sl. Svaki slide ima rezervirana mjesta koja možete popuniti. Svako rezervirano mjesto na prezentaciji možete premjestiti, obrisati, mijenjati širinu, visinu prema želji.

Slika 4.17 – Rezervirano mjesto za unos teksta

115

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.18 â&#x20AC;&#x201C; Naslovni slide nove prezentacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

116

Slika 4.19 – Naslovni slide nove prezentacije (Microsoft Powerpoint 2007)

Microsoft Powerpoint 2003 Kada ste kreirali početni slide, moramo dodati slijedeći slide. Odaberite na alatnoj traci Insert → New Slide, te izgled slijedećeg slide-a ovisno o vrsti podataka koje želite prikazati.

117

Slika 4.20 – Odabir novog slide-a (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Kada ste kreirali početni slide, moramo dodati slijedeći slide. Na kartici Home → New Slide odaberete izgled slijedećeg slide-a ovisno o vrsti podataka koje želite prikazati.

Slika 4.21 – Odabir novog slide-a (Microsoft Powerpoint 2007)

118

Ovisno o vrsti sadržaja (tekst, slika, graf, zvuk, video) možete izabrati slide koji će imati predefinirane pozicije.

Pregledom slideova u vašoj prezentaciji odlučili ste obrisati jedan od slideova koji vam se čini nepotrebnim. Odaberite slide na desnoj strani prezentacije i pritisnete gumb Delete na tipkovnici.

4.5

Predložak dizajna na prezentaciji

Predlošcima su definirane različite teme i izgled prezentacije. Temom slidea određuju se svojstva (veličina fonta, veličina rezerviranih mjesta, grafičke oznake i izgled) slide-a.

Microsoft Powerpoint 2003 Promjenu izgleda prezentacije možete napraviti izborom na alatnoj traci Format → Slide Design. S desne strane otvorit će vam se izbornik predložaka.

Slika 4.22 – Izbor različitih tema dizajna (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Promjenu izgleda prezentacije možete napraviti na kartici Design → Themes, te odaberite jedan od ponuđenih predložaka.

119

Slika 4.23 – Izbor različitih tema dizajna (Microsoft Powerpoint 2007)

Desnim klikom miša na pojedinu temu otvara vam se izbornik gdje možete primjeniti temu na cijelu prezentaciju ili samo na određeni slide.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.24 - Određivanje primjene teme u prezentaciji (Microsoft Powerpoint 2003)

•

Apply to All Slides – primjenjujete temu na sve slideove u prezentaciji

•

Apply to Selected Slides – primjenjujete temu na određene slideove u prezentaciji

•

Use for All New Presentations – svaka nova tema otvara se u zadanoj temi

•

Show Large Preview – otvara se uvečani prikaz teme

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.25 – Određivanje primjene teme u prezentaciji (Microsoft Powerpoint 2007)

•

Apply to All Slides – primjenjujete temu na sve slideove u prezentaciji

•

Apply to Selected Slides – primjenjujete temu na određene slideove u prezentaciji

•

Set as Default Theme – svaka nova tema otvara se u zadanoj temi

•

Add Gallery to Quick Access Toolbar – dodaje ikonu galerije tema na alatnu traku za brzi pristup

4.6

Unos sadržaja

4.6.1

Umetanje teksta, slike, grafa, crteža

Na većini slideova predviđena su mjesta za unos sadržaja. Ponekad na slide treba umetnuti tekst na proizvoljno mjesto, izvan rezerviranih mjesta. Da bi mogli upisati tekst na proizvoljno mjesto morate umetnuti Text box na vašu prezentaciju.

120

Microsoft Powerpoint 2003 Na alatnoj traci Insert → Text Box ili vrpci odaberete tekstualni okvir i postavite ga na mjesto gdje želite dodati tekst.

Slika 4.26 – Dodavanje tekstualnog okvira (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Na kartici Insert → Text Box odaberete tekstualni okvir i postavite ga na mjesto gdje želite dodati tekst.

Slika 4.27 – Dodavanje tekstualnog okvira (Microsoft Powerpoint 2007)

Slike, isječci i grafovi mogu dodatno utjecati na vizualnu atraktivnost i razumljivost prezentacije.

Microsoft Powerpoint 2003 Da bi mogli umetnuti sliku morate kliknuti na alatnu traku Insert → Picture→ From File, Insert → Picture→ Clip Art ili Insert → Chart, te odabrati sliku sa vašeg računala, Clip Art ili graf iz ponuđenih opcija.

Microsoft Powerpoint 2007 Da bi mogli umetnuti sliku morate kliknuti na karticu Insert → Picture, Insert → Clip Art ili Insert → Graph, te odabrati sliku sa vašeg računala, Clip Art ili graf iz ponuđenih opcija.

Slika 4.28 – Umetanje slike i grafova (Microsoft Powerpoint 2007)

Bogata kolekcija Clip Art instalirana je prilikom same instalacije Powerpoint programa. Dodatne crteže možete preuzeti na Internetu.

121

4.6.2

Umetanje tablica

Tablicu u vašu prezentaciju dodat ćete tako što ćete u novom slideu odabrati Insert Table te kroz izbrnik izabrati koliko redaka i stupaca želite da ima vaša tablica. Predložak slide-a mora podržavati unos tablice.

Microsoft Powerpoint 2003 Tablicu možete ubaciti preko alatne trake Format → Insert Table ili preko predloška.

Slika 4.29 - Umetanje tablice (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Tablicu možete ubaciti preko kartice Insert → Table ili preko predloška.

Slika 4.30 - Umetanje tablice (Microsoft Powerpoint 2007)

Slika 4.31 – Odabir redaka i stupaca tablice

Na vašem slide-u pojaviti će se tablica u koju ćete upisati podatke.

Microsoft Powerpoint 2007 Izgled tablice možete promijeniti tako što ćete izabrati dizajn iz ponuđenih predložaka ili po vlastitoj želji kreirati vlasitit dizajn tablice.

Slika 4.32 – Dizajn tablice (Microsoft Powerpoint 2007)

Za detaljno oblikovanje tablice trebate odabrati ćelije koje želite izmjeniti ili cijelu tablicu. Tablici ili ćelijama možete mijenjati obrube, dodavati boje, mijenjati poravnanja u ćelijama.

122

Microsoft Powerpoint 2003 Na alatnoj traci odaberite koje vrste obruba će biti vaše ćelije ili tablica.

Slika 4.33 – Promjena obruba tablice (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Na kartici Table Tools → Draw Borders odaberite koje vrste obruba će biti vaše ćelije ili tablica.

Slika 4.34 – Promjena obruba tablice (Microsoft Powerpoint 2007)

Označite sve ćelije u kojima želite promijeniti poziciju teksta. Odaberite alat za poravnavanje i lijevim klikom miša označite u kojem smjeru želite da tekst bude poravnat.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.35 – Poravnavanje teksta u ćelijama (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.36 – Poravnavanje teksta u ćelijama (Microsoft Powerpoint 2007)

4.7

Efekti na prezentaciji

4.7.1

Animacije sadržaja

Animacije treba prilagoditi sadržaju prezentacije kao i publici kojoj se obraćate. U prezentaciji imate dijelove koje ne želite da se pojave odjednom i da ih publika pročita. Na vaš zahtjev pojavljuju se dijelovi prezentacije ovisno o tome da li ste kliknuli mišem ili se nakon određenog vremenskog perioda pojavila natuknica.

123

Microsoft Powerpoint 2003 Sadržaj možete animirati tako što ćete odabrati na alatnoj traci Slide Show → Custom Animation.

Slika 4.37 – Dodavanje animacije na tekst (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Sadržaj možete animirati tako što ćete odabrati na kartici Animations → Custom Animation.

Slika 4.38 – Dodavanje animacije na tekst (Microsoft Powerpoint 2007)

U desnom dijelu ekrana pojavit će se dijaloški okvir u kojem ćete izabrati Add Effect. Postoje različite grupe animacija, te ćete odabrati one koje vam najbolje odgovaraju.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.39 – Odabir animacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.40 – Odabir animacije (Microsoft Powerpoint 2007)

124

Na kraju svake animacije pojavljuju se redni brojevi koji pokazuju redoslijed pojavljivanja sadržaja.

Kada ste dodali animaciju možete dodatno urediti njeno pojavljivanje i brzinu kojom će se izvršavati.

Microsoft Powerpoint 2003

Slika 4.41 – Podešavanje animacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007

Slika 4.42 – Podešavanje animacije (Microsoft Powerpoint 2007)

4.7.2

Prijelazi slidea

Osim animiranja sadržaja možete animirati i prijelaz slideova.

Microsoft Powerpoint 2003 Prijelaze između slide-a dodat ćete pomoću alatne trake Slide Show→ Slide Transition. U desnom dijelu ekrana pojavit će se dijaloški okvir u kojem ćete izabrati prijelaz slide-a. Postoje različite animacije, te ćete odabrati one koje vam najbolje odgovaraju. Ovisno o vama možete izabrati između različitih prijelaza sa pojedinog slide-a ili primjeniti isti prijelaz na cijelu prezentaciju.

125

Slika 4.43 – Prijelaz na slide (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Prijelaze između slide-a dodat ćete pomoću grupe Transition to This Slide. Ovisno o vama možete izabrati između različitih prijelaza sa pojedinog slidea ili primjeniti isti prijelaz na cijelu prezentaciju.

Slika 4.44 – Prijelaz na slide (Microsoft Powerpoint 2007)

Uz prijelaz svakog slide-a možete odabrati zvuk i brzinu. Svaki prijelaz slide-a možete pokrenuti klikom na miš ili na određeni vremenski period.

4.8

Izvođenje prezentacije

Kada ste pripremili prezentaciju, računalo, projektor, projekcijsko platno i rasvjetu spremni ste za izlaganje.

Kod pokretanja prezentaciju krećete od prvog slide-a.

126

Microsoft Powerpoint 2003 Prezentaciju pokrećete na alatnoj traci Slide Show→ View Show.

Slika 4.45 – Početak izvođenja prezentacije (Microsoft Powerpoint 2003)

Prezentaciju možete pokrenuti od određenog slide-a klikom na tipku Slide Show form current slide u lijevom donjem kutu otvorenog prozora.

Slika 4.46 – Pokretnje prezentacije sa trenutnog slide-a (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Prezentaciju pokrećete na kartici Slide show.

Slika 4.47 – Početak izvođenja prezentacije (Microsoft Powerpoint 2007)

Prezentaciju možete pokrenuti od određenog slide-a klikom na tipku From Current Slide.

Slika 4.48 – Pokretnje prezentacije sa trenutnog slide-a (Microsoft Powerpoint 2007)

U tijeku prezentacije na idući slide prelazite pritiskom na lijevu tipku miša, razmaknicom, tipkama dolje, desno, enter, page down. Na prethodni slide vraćate se tipkama , gore, lijevo, page up. Na početni slide možete se vratiti tipkom Home, a na posljednji slide idete tipkom End. Prezentaciju prekidate tipkom Ecs.

127

Ako želite tijekom prezentacije brzi pristup određenom slide-u otvorite izbornik desnom tipkom miša i iz izbornika izaberite Go to slide.

Slika 4.49 – Odabir slide-a tijekom prezentacije

Gumbom Pointer Options izaberite oblik, boju i način pojavljivanja pokazivača u prezentaciji. Sa pokazivačem možete pisati po prezentaciji te na taj način olakšati publici da prate na koji dio prezentacije se moraju usredotočiti.

Slika 4.50 – Izbornik pokazivača

Opcijom Screen možete zacrniti odnosno zabijeliti ekran koji vidi publika, kako bi skrenuli pozornost na sebe, a prezentacija u tom slučaju miruje.

Slika 4.51 – Izbornik upravljanja dijaprojekcijom

4.9

Ispis i distribucija materijala

Prezentaciju možete poslati u elektroničkom obliku, snimiti na CD, USB, staviti na internet ili isprintati. Prije početka predavanja nije loše isprintati prezentaciju i podijeliti kako bi vaša publika mogla bilježiti svoja zapažanja, izjave predavača i ostale zanimljivosti sa predavanja.

Microsoft Powerpoint 2003

128

Materijale možete ispisati odabirom na File → Print

Slika 4.52 – Ispis materijala (Microsoft Powerpoint 2003)

Microsoft Powerpoint 2007 Materijale možete ispisati odabirom na Office → Print

Slika 4.53 – Ispis materijala (Microsoft Powerpoint 2007)

Kada ste odabrali ispis otvorit će vam se dijaloški okvir.

129

Slika 4.54 – Dijaloški okvir ispisa

•

U polju Name odaberite pisač kojim ćete obaviti ispis.

•

Range je raspon nudi izbor slide-ova koji će biti ispisani.

•

Print what odaberite ispis slide-ova i boju ispisa.

•

Handaouts definirate broj slide-ova po stranici.

Zadaci 1. Pokrenite PowerPoint, otvorite novu prezentaciju, pa na prvi slide napišite naslov neke priče.

Zatim otvorite novi slide i odaberite izgled prezentacije. Na drugi slide napišite naslov i tekst priče. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad1.ppt 2. Otvorite novu prezentaciju, pa dodajte slide koji će sadržavati: a. naslov i tekst b. naslov , tablicu i tekst c. naslov i grafikon 3. Otvorite prezentaciju powerpoint-zad1.ppt, pa iza drugog slidea dodajte prazan slide. Zatim dodajte jos jedan naslovni slide, pa naslov premjestite na dno slidea. Na prazan slide dodajte ilistraciju svoje priče. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad2.ppt.

4. Otvorite novu prezentaciju pa na naslovni slide napišite HNL. Na drugi slide koji će sadržavati naslov i sadržaj upišite jedan klub po vašem izboru, a u prostor rezerviran za sadržaj umetnite tablicu kao na slici. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad3.ppt.

130

5. Otvorite novu prezentaciju pa umetnite sadržaj kao na slici. Grafičku oznaku uz tekst promijenite u strelicu žute boje, pozadinu slidea promijenite u boju po izboru. Na početak prezentacije dodajte naslovni slide i upišite naslov Result-Driven Design. Naslov pomoću matrice naslovnog slajda oblikujte tamno zeleno, Arial 68. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad4.ppt.

6. Otvorite novu prezentaciju pa na slide umetnite sliku aviona. Postavite joj animacijski efekt po izboru. Spremite prezentaciju pod imenom powerpoint-zad5.ppt.

131

5.

Internet

5.1

Početak rada sa Internetom

WWW na engleskom označava World Wide Web. WWW je servis za dijeljenje informacija putem internet stranica. Internet stranice objedinjuju tekst, grafiku, zvuk, animacije i druge multimedijske elemente. Svaka stranica ima vezu na podstranice ili vezu na druge stranice koje se nazivaju hipertekstualne veze. Svakak Internet stranica izrađena je pomoću jezika koji se zove HTML što na engleskom označava Hypertext Markup Language.

Internet stranice se nalaze na serverima (poslužiteljima) koji su dostupni svim korisnicima preko mreže. Da bi pristupili nekoj stranici dovoljno je upisati adresu koja se veže za neki IP servera.

Da bi mogli pristupiti nekoj stranici potreban vam je Internet browser (preglednik).

Postoji više različitih Internet preglednika koje možete koristiti: Internet Explorer, Mozilla Firefox, Opera, Safari, Netscape, te mnogo drugih (Wikipedia, 2009)1.

Pomoću internet preglednika pristupate poslužitelju na kojem se nalazi stranica i primate sadržaj koji ste tražili preko upisane adrese.

5.2

Osnovni termini i protokoli

ISP (engl. Internet Service Provider). Tvrtke koje pružaju uslugu spajanja na Internet zovu se ISP, te omogućavaju korisniku spajanje na Internet putem različitih tipova veza. U Hrvatskoj je akademski ISP CARNet2. Svi ostali davatelji usluga su komercijalni kao što su: T-com, Iskon, Vipnet, Amis, Vodatel, Metronet, B.Net. Hiperveza. To je tekst koji služi za povezivanje sa podstranicama stranice, dokumentima ili drugim internet stranicama.

HTTP (engl. Hyper Text Transfer Protocol). Aplikacijski protokol koji se koristi na Internetu. Na njemu se zasniva WWW, te preko njega komuniciraju web preglednici i web poslužitelj.

FTP (engl. File Transfer Protocol). To je protokol koji se koristi za prijenos datoteka između dva umrežena računala. Jedno računalo je server (poslužitelj) a drugo računalo je klijent koji se spaja na server. Za korištenje FTP servisa potreban vam je klijentski program i pristup poslužitelju. Neki od klijentskih programa su: Smart FTP, Filezilla, FTP Voyager, Cute Ftp.

1 2

Wikipedia, the free encyclopedia, http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_web_browsers, 2009 CARNet - Hrvatska akademska i istraživačka mreža, www.carnet.hr, 2009.

132

URL (engl. Uniform Resource Locator). je Web adresa određenog resursa na Internetu. Resurs na koji pokazuje URL adresa može biti HTML dokument (web stranica), slika, ili bilo koja datoteka koja nalazi na određenom web serveru.

5.3

Sigurnost na Internetu

Dostupnost podataka na Internetu daje velike mogućnosti, ali i široki spektar opasnosti. Internet je važno sredstvo komunikacije u osobnom i profesionalnom životu, te u učenju i poučavanju. Ponekad može doći do njegove zlouporabe te je izuzetno važna briga o sigurnosti, točnosti i zaštiti informacija3.

Podaci koji putuju Internetom mogu se presresti pomoću različitih programa. Samo uz zaštitu računala sigurno je razmjenjivati podatke i informacije.

5.3.1

Sigurne web stranice

Određene stranice koriste HTTP protokol pod imenom HTTPS (engl. Hyper Text Transfer Protocol Secure). Koristi SSL/TLS za zaštitu i skrivanje prometa, odnosno podataka koji se razmjenjuju između klijenta i poslužitelja. To su stranice koje su namijenjene korištenju internet bankarstva, pristupu elektroničkoj pošti i ostalim povjerljivim informacijama.

5.3.2

Digitalni potpis

Koristi se za provjeru osobe ili stranice koja šalje podatke putem Interneta. Digitalne potpise izdaje nadležna ustanova (jedna od najpoznatijih je Verisign), a sadrži podatke imena korisnika, ustanove koja je izdala potpis, serijskog broja potvrde, , broj verzije potvrde, javnog ključa i sl.Ti podaci su šifrirani i jedinstveni za svakog korisnika. Ti podaci se spremaju na tvrdi disk korisnika, te kod slanja informacija pridružujete digitalni potpis kako bi ste potvrdili da ste to stvarno vi.

5.3.3

Mrežna krađa identiteta

Phishing je jedan od oblika prijevare koji podrazumijeva skup aktivnosti kojima neovlašteni korisnici korištenjem lažnih poruka elektroničke pošte i lažnih web stranica većinom financijskih organizacija pokušavaju korisnika navesti na otkrivanje povjerljivih osobnih podataka kao što su JMBG, korisnička imena i zaporke, PIN brojevi, brojevi kreditnih kartica i sl. Nažalost velik broj korisnika nije upoznat s ovim tipom prijevare. Jednom kad dođu do ovih informacija, zlonamjerni korisnici se ili sami njima koriste ili ih prodaju kako bi došli do podataka o drugim osobama. Elektroničke poruke se obično oslanjaju na lažna web odredišta koja izgledom sasvim odgovaraju web odredištima legitimnih tvrtki.

U najčešće primjere phishinga spadaju:

3

Net Akademija, http://sigurnost.tvz.hr, 2009

133

•

Lažna upozorenja banaka ili drugih financijskih organizacija u kojima se od korisnika traži upisivanje osobnih podataka kako u suprotnom ne bi došlo do ukidanja računa.

•

Prijevare sa aukcijskim web stranicama (eBay), u kojima se korisnika nagovora na uplatu određene novčane svote kako bi se kupio neki proizvod, čime korisnik zapravo, misleći da kupuje proizvod, vrši uplatu na lažni račun.

•

Lažne poruke od administratora u kojima se traže korisnički podaci kao što su lozinke.

•

Razne obavijesti u kojima se pokušava iznuditi novac za lažne dobrotvorne akcije.

•

Poruke u kojima se korisnika pokušava namamiti da uplati određenu svotu novaca na lažni račun (npr. poruka o drastičnom smanjenju cijene nekog proizvoda kojeg se može kupiti samo na Internetu).

•

Poruke koje se pozivaju na sigurnost i zahtijevaju od korisnika otkrivanje osobnih informacija (korisnički račun, lozinku itd.) ili zahtijevaju instalaciju programa za kojeg se tvrdi da je zakrpa za pronađeni sigurnosni propust

•

Poruke koje vas obavještavaju da ste dobili na lutriji i da trebaju Vaše osobne podatke kako bi mogli podići dobitak

Kada prevaranti dođu do osobnih informacija korisnika, oni će ih koristiti na različite načine. Iako će se neki zadovoljiti samom činjenicom da su nasamarili korisnika, većina će iz ovih informacija pokušati izvući financijsku korist. Ako se prevarant domogne informacija o brojevima kreditnih kartica ili bankovnih računa, može to sam iskoristiti ili prodati informacije drugima. Također se i manje osjetljive informacije (poput e-mailova, imena, JMBG broja) mogu iskoristiti i prodati zainteresiranim stranama, a opasno je kada zlonamjerni korisnici dođu do informacija o korisničkim računima i lozinkama korisnika, jer se tada u ime prevarenih korisnika mogu činiti razne kriminalne aktivnosti na Internetu4.

5.3.4

Enkripcija

je proces u kriptografiji kojim se vrši izmjena podataka tako da se poruka, odnosno informacije, učine nečitljivim za osobe koje ne posjeduju određeno znanje (ključ). Ovaj pojam se najviše koristi u informatici, gdje se određeni podaci šifriraju i najčešće tako zaštićeni šalju putem e-maila.

5.3.5

Malware

Malware je softver napravljen tako da se neprimjetno ubaci u sistem računara i načini neku vrstu štete.

Malware može biti računarski virus, crv, trojanski konj, spyware, adware ili neki drugi štetni program.

Ova riječ je nastala kombinacijom engleskih riječi malicious (zlonamjeran) i software (program).

4

Cert.hr, nacionalno središte za računalnu sigurnost, www.cert.hr/plainhtmlpage.php?lang=hr&id=701, 2009.

134

5.3.6

Firewall

To je zaštita računala koja obavlja filtriranja, analizu i provjeru paketa podataka koji nose informacije sa i na Internet. Firewall je napravljen da bi zaštitio povjerljive korisničke podatke od neautoriziranih korisnika blokiranjem i zabranom prometa prema pravilima koje korisnik sam određuje.

Firewall može biti softverski ili hardverski. Softverski firewall štiti jedno računalo, osim u slučaju kada je to računalo predodređeno za zaštitu čitave mreže. Hardverski firewall omogućuje zaštitu čitave mreže ili određenog broja računala. Za ispravan rad firewall-a, potrebno je precizno odrediti niz pravila koja određuju kakav promet je dopušten, a kakav zabranjen.

Slika 5.1 – Firewall koji odvaja lokalna računala i internet

5.4

Korištenje Google tražilice

Najpoznatija tražilica je Google (www.google.com). Tražilice rade na principu pregledavanja Internet stranica pomoću „pauka“. Pauk koristi veze na Internetu i putuje mrežom, te sprema podatke različitih Internet stranica u svoju bazu podataka.

Slika 5.2 – Google tražilica

135

Korištenje Google tražilice je vrlo jednostavno. Pretraga se vrši na taj način tako što upišete pojam koji se pretražuje i nakon toga odaberete Google pretraživanje.

Odabir pravih termina u pretrazi je ključna stvar za dobivanje potrebne inforamcije. Npr. Ako tražite generalne informacije o hrvatskoj tada upišite u tražilicu riječ Hrvatska.

Za što bolju i točniju pretragu upotrebom više ključnih riječi npr. Istra privatni smještaj. Dodavanjem više specifičnih riječi za pretragu, vaša pretraga postaje bolja i sukladna vašim željama. Važno je naglasiti da Google automatski spaja termine u frazi na način Istra i privatni i smještaj, tj. tražilica će prvo pronaći sve sa Istra, zatim sa privatni, zatim sa smještaj.

Google nije osjetljiv na velika i mala slova, te u frazama za pretragu zanemaruje upotrebu čestih rječi kao što su veznici, jednostavni brojevi, jednostavna slova i drugo. Ukoliko ipak želite u pertragu uključiti često upotrebljavanu riječ tada ispred riječi upotrijebite znak + npr: Jadran + more.

Eksplicitna fraza. Ukoliko želimo pronaći dokumente s izrazima koji se sastoje od više riječi to možemo učiniti uz korištenje navodnika kao npr: "Ivan Meštrović" muzej. Tako šaljete upit od dva termina, a ne od tri što je slučaj bez navodnika.

Isključiti određene riječi. Recimo da tražite informacije o Internet prodaji, ali vas ne zanima ništa što sadrži pojam marketing. Da biste to napravili upotrijebite znak minus ispred te riječi npr.Internet prodaja – marketing.

Pretraga određenih stranica. Ponekad želimo samo pretražiti neku stranicu u potrazi za određenim informacijama. I tu nam može pomoči Google. Jednostavno dodajte naziv stranice u pretragu npr: „Internet prodaja“ site:www.nekisajt.hr.

Slične riječi ili sinonimi. Recimo da želite u svoju pretragu uključiti uz određenu frazu još neku sličnu riječ ili sinonim. To činite jednostavnom uporabom „~“ npr. „Internet prodaja“ ~ selling.

Određena vrsta dokumenta. Želite li naći točno određeni tip rezultata morate koristiti dodataka „filetype“ . Na primjer želite naći samo word dokumente fraze „Interent prodaja“ npr. “internet prodaja” filetype:doc.

Ovo OR ono. Ako želite nači jedan ili više termina koristite OR (ili) nastavak (OR mora biti velikim slovima ili možete koristiti || ) npr. internet prodaja OR marketing.

Numerička pretraga od – do. Ovo se poprilično rijetko koristi ali može biti korisno. Recimo želite neki rezultat pretrage koji se nalazi između nekih numeričkih varijabli (npr cijene, godine). Utipkajte slijedeće npr. EU 2000..2009.

136

Kalkulator. Trebate nešto na brzinu zbrojiti ili pomnožiti. Ne morate otvarati program kalkulator.

Samo utipkajte u Google i pritisnite enter npr. 34356*456.

Značenje riječi (eng). Ako želite saznati značenje neke riječi jednostavno iskoristite naredbu „define“ npr. define:anarchy.

Zadaci 7. Otvorite Google trazilicu pa pretražite web stranice sa prognozom vremena. Nađite vremensku prognozu za grad Zagreb.

8. Pretražite internet stranice koje sadrže riječ Zagreb, a zatim potražite slike Zagreba.

9. Pronađite dvije internet stranice koje govore o Zagrebu. Jedna neka bude na hrvatskom, a druga na njemačkom jeziku.

10. Pronađite dvije internet stranice koje govore o nekom vašem omiljenom bendu. Jedna neka bude na hrvatskom, a druga na engleskom jeziku.

11. Pronađite internet stranicu sa temom nogomet. Kopirajte nekoliko rečenica sa stranice u novi Word dokument, te spremite datoteku. Zatim pronađite pet slika tog pojma, te ih kopirajte uz tekst koji ste kopirali, pa sve spremite.

137

6.

Microsoft Outlook

6.1

Elektronička pošta (E-mail)

Elektronička pošta je najkorišteniji internetski servis. Radi na principu klijent – poslužitelj. Na lokalnom računalu korisnik mora imati instaliran program za upravljanje elektroničkom poštom. Na poslužitelju mora biti instaliran mail server koji prima i šalje poštu.

Slanje pošte funkcionira na principu upisivanja adrese primatelja. Ako adresa primatelja ne postoji pošta se vraća pošiljatelju. Pošta se šalje pomoću SMTP protokola (engl. Simple Mail Transfer Protocol), a primaju putem POP3 protokola (engl. Post Office Protocol version 3). SMTP i POP 3 su dio TCP/IP protokola.

Svi koji žele primati i slati e-mail moraju imati svoju adresu. Adresa se sastoji od korisničkog imena i imena domene odnosno poslužitelja na koji ta domena gleda. Primjer: korisnicko_ime@domena.com U korisničkom imenu i imenu domene ne smiju se pojaviti dijakritički znakovi (š, đ, ž, ć, č), razmaci, i drugi specijalni zankovi osim ".", "-", "_".

6.2

Izgled Microsoft Outlook sučelja

Microsoft Outlok 2003

138

Slika 6.1 – Izgled Outlook prozora (Microsoft Outlook 2003)

Elementi prozora: 1. Menu bar (vrpca) je traka sa sustavom tekstualnih izbornika. Traka uključuje izbornike File, Edit, View, Go, Tools, Action, Help 2. Toolbar (alatna traka) je traka na kojoj se nalaze gumbi sa najčešće korištenim opcijama u pojedinoj kategoriji.

3. Navigation pane (navigacijsko okno) se koristi za pristup kalendaru, pošti, zadacima.

4. Prostor za prikaz sadržaja ima popis poruka kao i sadržaj odabrane poruke.

Microsoft Outlok 2007

139

Slika 6.2 – Izgled Outlook prozora (Microsoft Outlook 2007)

Elementi prozora: 1. Menu bar (vrpca) je traka sa sustavom tekstualnih izbornika. Traka uključuje izbornike File, Edit, View, Go, Tools, Action, Help 2. Toolbar (alatna traka) je traka na kojoj se nalaze gumbi sa njčešće korištenim opcijama u pojedinoj kategoriji.

3. Navigation pane (navigacijsko okno) se koristi za pristup kalendaru, pošti, zadacima.

4. To-Do bar (traka poslova) je traka koja prikazuje kalendar i aktivnosti.

5. Prostor za prikaz sadržaja ima popis poruka kao i sadržaj odabrane poruke.

Pregledavati poštu možete u Navigation pane (3). Standardne mape su Inbox, Sent Items, Outbox, Drafts, Junk e-mail.

•

Inbox je mapa u koju se sprema sve primljene poruke.

•

Sent items je mapa u koju se sprema kopije poslanih poruka.

•

Outbox je mapa u koju se sprema poruke koje su spremne za slanje.

•

Drafts je mapa u koju se sprema poruka koju niste završili.

•

Junk e-mail je mapa u koju se spremaju poruke koje Outlook prepoznaje kao neželjenu poštu (engl. Spam) 140

Oznake statusa poruke: poruka koju ste primili nije pročitana poruka koju ste primili je pročitana poruka koju ste primili ima privitak (attachment) poruka koju ste primili ima visoki stupanj važnosti, treba je što prije pročitati poruka koju ste primili je niskog stupnja važnosti, te ne zahtjeva trenutačno čitanje primljena poruka na koju ste odgovorili primljena poruka koju ste proslijedili dalje Primanje i slanje poruka radite klikom na gumb Send/Recieve, te na taj način radite sinkronizaciju servera i klijenta i provjeravate da li ste primili novu poruku odnosno šaljete poruku koju ste napisali i poslali.

6.3

Outlook pomoć

Prilikom rada sa programom možete potražiti pomoć koju vam Microsoft Outlook pruža. Pomoć možete pozvati pritiskom tipke F1 ili klikom na gumb Help u desnom dijelu alatne trake

.

Pomoć vam je dostupna sa lokalnog računala ukoliko ste instalirali zajedno sa programom ili na internetu. Ako je vaše računalo spojeno na internet tada možete pomoć potražiti preko Office Online sadržaja.

Kliknite na gumb Help u desnom gornjem dijelu ili pritiskom tipke F1. Na ekranu će vam se prikazati prozor pomoći. U pretragu unesite ključne riječi po kojima želite pretraživati.

Microsoft Outlok 2003

141