A&v2 2013 by Voedselallergie

Kwartaalblad van de Stichting Voedselallergie jaargang 28

allergie en voeding leven met voedselovergevoeligheid

2013/2

Interview met Marjan van Ravenhorst

Nieuwe lekkernij bij voedselovergevoeligheid

Gehydrolyseerde voeding zinvol of niet?

Pr ob ee t r

€1

ing

NIEUW. CAMPINA LACTOSE VRIJ NET ZO LEKKER ALS GEWONE MELK Heerlijk nieuws voor iedereen die dol is op melk maar overgevoelig voor lactose. Eindelijk is er nu een alternatief, want Campina heeft nu Campina Lactose Vrij Verse Melk én een Langhoudbaar variant. Net zo lekker als de gewone halfvolle melk maar dan zonder de lactose. Probeer het zelf: in je cappuccino of als je pannenkoeken bakt! Voor meer informatie ga naar campinlactosevrij.nl

* ACTIEVOORWAARDEN

Altijd goed.

Nu 1 Euro retour op je rekening. Hoe krijg ik die korting? Koop een pak Campina Lactose Vrij Verse Melk. Ga naar www.campinalactosevrij.nl/refundactie. Houd de verpakking bij de hand. Looptijd 4 maart t/m 30 september 2013. Per huishouden mag er 1x meegedaan worden.Kijk voor de volledige voorwaarden op www.campinalactosevrij.nl/refundactie

Allergie en Voeding 2 In dit nummer 4 Maar we kunnen straks wel uit eten! Allergenen-consultant Marjan van Ravenhorst voorziet tweedeling in restaurants 5 Enquête over koopgewoontes voor een beter etiket 6 Allergie Festijn als opleidingsproject 7 Prikbord 8 Over Sociale Media 9 Facebook, website en MAG Stichting Voedselallergie profileert zich 10 Overgevoeligheid voor histamine… en andere biogene aminen 11 Kom zaterdag 12 oktober naar Dierenpark Amersfoort! Familiedag met lezingen, attracties voor kinderen, infomarkt én buffetlunch 12 De diëtist Hoe zit het met vitamine D? 13 De column van Jantine Grote plannen! 14 OverIntolerantie Gaan we met vakantie…? 15 Mijn verhaal Jasmijn Bloemert fietste met uitgebreid dieet door Italië 16 Goed voorbereid op reis! Zoek thuis alle informatie bij elkaar

17 Allerkids ‘Rowin-dag’ en schelpen 18 OverKoken Zomerse gerechten 21 Puur & eerlijk De column van Djoeke Kan veilig ook lekker? 22 Kinderen beoordelen kwaliteit van leven anders dan ouders Onderzoek naar impact van voedselallergie en provocatietest 24 Wat is er te koop? 25 Altijd in huis 26 Gehydrolyseerde voeding – zinvol of niet? De rol van hydrolysaten bij de preventie van allergieën 28 Hmm… de lekkerste picknickschotel 29 OverBoeken 30 Uit andere media 32 Marjan de Boer krijgt koninklijke onderscheiding

Stichting Voedselallergie

33 Wat doen wij (inter)nationaal? Alle projecten van de Stichting Voedselallergie op een rij 34 Uit onze webwinkel Colofon

Vakantie & allergie Vakantiegangers bereiden zich onvoldoende voor op eventuele gezondheidsrisico’s die zij lopen. Dit blijkt uit onderzoek van TNS NIPO onder ruim achthonderd mensen die de afgelopen twee jaar met vakantie zijn geweest. Het is wellicht een open deur, maar het is echt slim om je goed te oriënteren op zaken als vaccinatie, veilig drinkwater en eetgewoonten. Op internet is veel informatie te vinden, zie bijvoorbeeld rijksoverheid.nl/onderwerpen/wijs-op-reis/ voorbereiden-van-de-reis. Als je voedselallergie hebt, kun je hier helemaal niet onder uit. Is ‘jouw’ voedsel te koop in het vakantieland? Wat doe je als je een allergische reactie krijgt? Op pagina 16 tips voor vakantiegangers! Dat je prima kunt reizen met een uitgebrei de voedselovergevoeligheid vertelt Jasmijn Bloemert. Ze fietste met haar tent door heel Italië en kookte zoveel mogelijk zelf. Maar als ze uit eten ging, was het genot groot: ‘Ik kreeg de geweldigste borden sla, gegrilde groenten, vlees en vis.’ Toch kan het ook een keer genoeg zijn, dat gedoe met potten en pannen in het buitenland. Onze eigen Anneke Boes viert tegenwoordig vakantie thuis en is daarover heel tevreden. ‘Gewoon vanuit huis wat leuke stadjes en bezienswaardigheden bezocht en ’s avonds thuis gegeten… We hebben zo’n heerlijke vakantietijd gehad, zonder eetstress, dat we ook dit jaar weer heerlijk níet op vakantie gaan.’ In deze Allergie en Voeding ook een interview met levensmiddelentechnoloog Marjan van Ravenhorst, die vooruitblikt op de nieuwe allergenenwetgeving eind 2014. Restaurants moeten dan hun klanten kunnen vertellen welke allergenen in het eten zitten. Marjan gelooft niet dat dan alle horeca-deuren opengaan voor allergische consumenten. Eerder voorspelt zij het ontstaan van een tweedeling. ‘Er zullen gelegenheden zijn die zich willen profileren en allergische consumenten zullen trekken. Er zullen ook restaurants zijn die het te ingewikkeld vinden en vermelden dat alle allergenen aanwezig kunnen zijn.’ Een goede zomer toegewenst!

Allergie en Voeding is een uitgave van de Stichting Voedselallergie. Wij zijn blij met uw lidmaatschap. Wilt u lid worden of opzeggen? Kijk in het colofon achter in deze Allergie en Voeding. Omslagfoto: Janeczka Milton

Netty Bogers, redactie@voedselallergie.nl

Allergie en Voeding

foto privé

Allergenen-consultant Marjan van Ravenhorst voorziet

Maar we kunnen straks wel uit eten! Termen als zwangerschapstesten en UV-lampen komen voorbij. Rara waar zijn we? Bij Marjan van Ravenhorst, oprichter van Allergenen Consultancy. Over de belabberde kennis van allergenen in de horeca, veranderende wetgeving en afwachtende houdingen. Marjan van Ravenhorst is absolute autoriteit op het gebied van allergenen-management. Regelmatig wordt ze gevraagd voor trainingen, praktisch advies en het verzorgen van allergenenscans op de werkvloer. Dit doet ze bij productiebedrijven, horecagelegenheden en zelfs ziekenhuizen. Zo verkoopt ze sneltesten om te controleren of een productielijn goed is gereinigd. ‘Het lijkt een beetje op een zwangerschapstest en het resultaat is binnen tien minuten zichtbaar’, legt Marjan uit. ‘Het test op één allergeen per keer en wordt veel gebruikt.’ Daarnaast geeft ze regelmatig advies over kruisbesmetting. Zo toont ze aan dat viezigheid soms tot wel tien mensen wordt overgedragen, door bijvoorbeeld enkel handen te schudden. Dat geldt dan ook voor allergenen. Een echte eyeopener voor velen. > 4

Allergie en Voeding juni 2013

Rob Geus-lampen

In onder andere ziekenhuizen werpt Marjan letterlijk een licht op hygiënevraagstukken. Haar UV-lamp is strenger dan Rob Geus van het televisieprogramma De Smaakpolitie en zorgt soms voor het schaamrood op de kaken van ziekenhuispersoneel. ‘Vervuiling wordt makkelijk zichtbaar. Mensen poetsen zich daarna opeens suf.’ Marjan voegt er snel aan toe: ‘De operatieruimtes zijn doorgaans wel schoon, hoor.’ Het vaakst constateert Marjan dat de horeca weinig kennis heeft van ingrediënten. En dat vindt ze zorgelijk. ‘Productkennis vormt de basis voor goed allergenenmanagement binnen een bedrijf.’ Maar de consultant weet dat deze basiskennis vaak ontbreekt. ‘Dan bestel je een notenvrij toetje, maar krijg je bitterkoekjesbavaroise waarin amandelen zitten.’ In de vorige editie van Allergie en Voeding was al te lezen dat er in de horeca-opleidingen weinig aandacht is voor allergie.

Consument, word mondiger!

Marjan legt direct de vinger op de zere plek. ‘Ze beseffen vaak niet dat ze fouten maken. De horeca weet helemaal niet dat het

tweedeling in restaurants Enquête over koopgewoontes voor een beter etiket Iedereen met een voedselallergie staat dagelijks

ingevuld. De respondenten zijn veelal aller-

voor een uitdaging. Welke producten kun je

gisch voor pinda’s, melk (inclusief lactose) en

wel, misschien of juist niet eten? En waar koop

noten en ervaren hun allergie als ernstig

je die dan? En waar haal je de juiste informatie

(40 procent). Chocolade, maaltijdmixen en

vandaan?

kant-en-klare maaltijden zien zij als product-

Allergenen Consultancy, Dutch Spices en SAS

categorieën waarbij het kiezen het lastigst is.

(Service Allergie Suisse) hebben begin dit jaar

Als reden voor deze lastige keuze noemen zij

een enquête gehouden onder leden van de

vaak de lange ingrediëntendeclaratie.

Stichting Voedselallergie, met als doel de koopgewoontes van de allergische consument in kaart te brengen. De resultaten van het

vaakst boodschappen bij Jumbo en Albert Heijn. Een veel terugkomende opmerking is dat zij deze supermarkten zien als bedrijven met een grote naam die geen gezichtsverlies willen permitteren en dus minder risico’s nemen. De derde plek is gereserveerd voor Lidl.

Etiket belangrijke bron

Bij het achterhalen van de juiste informatie

onderzoek leveren input om – via een nieuw

over het product is het etiket nog steeds de

project van de drie partijen – de allergenen-

belangrijkste bron. De respondenten geven

informatie op verpakkingen te verbeteren.

zelfs vaak aan dat zij altijd kijken naar het

Lange ingrediëntenlijst

Jumbo en Albert Heijn

De deelnemers aan de enquête doen het

Allergenen Consultancy, Dutch Spices en SAS bedanken de respondenten voor hun deelname.

etiket, ondanks eerdere goede ervaringen met het product. Ze doen dit vanwege de angst om

In totaal 204 personen – van wie 91 procent

‘verrast’ te worden door aanpassingen in de

vrouw en 9 procent man – hebben de enquête

ingrediënten of het recept.

De UV-lamp van Marjan van Ravenhorst zorgt soms voor het schaamrood op de kaken van ziekenhuispersoneel nu niet werkt. En misschien ook wel begrijpelijk. Er is een grote groep allergische gasten die niet uit eten gaat, of altijd voor een zelfde restaurant kiest. Dus de meeste gelegenheden worden niet overspoeld met vragen.’ ‘Bovendien melden de meeste mensen het niet wanneer ze toch een allergische reactie hebben gekregen’, vervolgt Marjan. ‘Dit geldt uiteraard vooral voor de mildere reacties. De consument laat het erbij, maar komt niet meer terug bij het bewuste restaurant. En zo weet de kok nog niets. De consument mag wel wat mondiger worden. Patiëntenverenigingen zouden wellicht ook beter kunnen lobbyen bij brancheorganisaties.’ De horeca zou zich ook meer moeten realiseren dat allergische consumenten meestal niet in hun eentje uit eten gaan. Volgens Marjan moet de ondernemer groter denken. ‘Allergische consumenten bepalen voor een grotere groep waar er wordt gegeten. Daarnaast zijn ze over het algemeen heel trouwe gasten.’

Lauwe soep

Gelukkig is er verandering in het verschiet. Tenminste, in theorie. In 2014 start er een nieuwe regelgeving omtrent allergeneninfo van onverpakte voedingsmiddelen. De slager, bakker en poffertjeskraam zijn dan verplicht om schriftelijke informatie te verstrekken over de aanwezigheid van allergenen in hun aanbod. Maar helaas, we kunnen nog niet opgelucht ademhalen.

Want in plaats van dat de horeca actie onderneemt, is de sector vooral afwachtend. Marjan: ‘Horeca Nederland vergelijkt het een beetje met het rookverbod: ze willen eerst weleens zien of de soep daadwerkelijk zo heet wordt gegeten.’ Heel jammer, vindt ze. De consultant erkent dat het lastige materie is. ‘Er is natuurlijk een grote diversiteit aan allergieën, dus de doelgroep om wie het gaat is heel breed.’ Het helpt ook niet dat de wetgeving nog zo onduidelijk is. ‘In 2011 stond er in een Europese verordening dat er allergeneninformatie moet worden genoemd, maar niet hoe. Dit is te vaag, elk land kan dit invullen met eigen regels’, aldus Marjan. In januari van dit jaar is er vanuit Brussel wel een toelichting gekomen. ‘De allergeneninformatie moet makkelijk toegankelijk en schriftelijk zijn; het is niet toegestaan om alleen mondeling of op aanvraag te informeren.’ Dit laat nog steeds veel vrije ruimte, maar duidelijkheid is in ieder geval verzekerd wanneer de bakker of slager zelf naar huis is. De informatie kan op kassabonnen, in mappen of op posters staan. Wie gaat dit allemaal controleren? Marjan: ‘Controle is bijna niet te doen. De Voedsel en Waren Autoriteit is daarvoor het orgaan, maar ook zij zijn afwachtend en hebben bovendien weinig capaciteit.’ > Allergie en Voeding

Tweedeling

Marjan gelooft dan ook niet dat de wetgeving in de huidige vorm alle horeca-deuren opent voor allergische consumenten. Eerder voorspelt zij het ontstaan van een tweedeling. ‘Er zullen gelegenheden zijn die zich willen profileren en allergische consumenten zullen trekken. Er zullen ook restaurants zijn die het te ingewikkeld vinden en vermelden dat alle allergenen aanwezig kunnen zijn.’ Hoewel een dergelijke tweedeling niet de insteek van de wetgeving zal zijn geweest, is het de vraag of het erg is. Het gaat om duidelijkheid en die komt er zo ook. ‘Liever een tweedeling, dan informatie die niet klopt’, meent Marjan. Van de ontwikkelingen in regelgeving terug naar het werkveld van de allergenenexpert. Want de bedrijven die wel allergeenvrij willen aanbieden: hoe kunnen zij dit nu het beste aanpakken? Er zijn brancheorganisaties die collectief oplossingen bedenken

‘ Ik wil het liefst zo eenvoudig mogelijke gerechten, zodat ik zie wat er op mijn bord ligt’ voor het verzamelen van ingrediënten. Zo bestaan er verschillende softwarepakketten waarin leveranciers productinformatie invoeren. Maar evenzo belangrijk is het wat de restauranthouder zelf doet. ‘We organiseren weleens rollenspellen over hoe je moet communiceren met gasten.’ Populair zijn de kookworkshops. Daar wordt diep ingegaan op de keukeninrichting, maar ook welke ingrediënten je waardoor kunt vervangen.’ De bedoeling is uiteraard om tot een mooie volwaar-

dige maaltijd te komen. ‘Vroeger waren vegetarische gerechten een soort tweederangs menu’s. Dat is nu ook wel anders, dus het kan wel.’

Onbedachtzaamheid

Marjan schrikt soms van de onbedachtzaamheid waarmee koks met ingrediënten omspringen. ‘Soms is iets op en pakt de kok zonder er over na te denken een alternatief waar mogelijk wel allergenen inzitten. Vooral garnering is hier gevoelig voor.’ Marjan haalt een ander voorbeeld aan van een bedrijf dat serieus met allergenenmanagement bezig was. ‘Door een oorzaak moest de restauranthouder voor worsten naar een andere groothandel. Hij stond er nooit bij stil dat de nieuwe worsten wel bepaalde allergenen bevatten, in tegenstelling tot de oude varianten.’ Wisseling in het assortiment of een verkeerde levering zorgen voor dezelfde problemen. Samengevat: voldoen aan de eisen is gewoonweg lastig. Koks hebben hun eigen interpretatie, een gerecht verandert soms van dag tot dag. Verrassend genoeg is een keten als McDonald’s daarom zeer betrouwbaar. ‘Daar is alles gestandaardiseerd. Patat wordt in een andere pan gefrituurd dan de kipnuggets en er staat goede allergeneninfo op de placemats’, licht Marjan toe. De consultant spreekt niet alleen als expert, maar ook als ervaringsdeskundige. ‘Ik wil het liefst zo eenvoudig mogelijke gerechten, zodat ik zie wat er op mijn bord ligt. Dat is voor een sterrenkok natuurlijk niet erg uitdagend. Ik voel me ongemakkelijk bij gecombineerde gerechten die onherkenbaar zijn.’ Mariska Roersen

Allergie Festijn als opleidingsproject

> 6

Zo’n zeventig leerlingen van basisschool Leeuwarder School Vereniging genoten eind april tijdens een Allergie Festijn van glutenvrije cupcakes en pizza, melkvrij-ijs en bitterballen zonder allergenen. Koks van het Friesland College serveerden een waar proeffestijn van allerlei hypo-allergene gerechten. Voedselallergie was geen uitzondering, maar de norm!

welke producten kinderen met voedselallergie behoefte hebben. Cursisten van het Friesland College, leerlingen van het Nordwin College en studenten van de Hogeschool Van Hall Larenstein kregen les over voedselallergie, volgden gastcolleges van de Stichting Voedselallergie en ontwikkelden producten voor de doelgroep. Deze producten – Fresco – zijn (nog) niet te koop.

De maaltijd vloeide voort uit het project Allergie als gezonde Niche-kans, waarbij ook onze voorzitter Erna Botjes en vrijwilliger Hanneke van den Berg betrokken waren. In het project werkten diverse onderwijsinstellingen samen. Studenten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) onderzochten aan

Omroep Friesland maakte een leuke impressie van het Allergie Festijn; in het Fries. www.youtube.com/watch?v=8lx-m_V9ckU

Allergie en Voeding juni 2013

Resultaten enquête voedselprovocaties in volgende editie

tot minder ernstige allergieën. Nooit

brengen. ‘Het kunnen vertrouwen

eerder heeft ze een etentje buiten

gehouden om inzicht te krijgen in

op juiste informatie en bijvoorbeeld

de deur gehad. Deze keer hebben

ervaringen van patiënten en bege-

correcte etikettering is heel

we het gewaagd bij De Heeren van

leiders met voedselprovocaties.

belangrijk en soms zelfs van

Maarssen, waar we met een

De Nederlandse Vereniging voor

levensbelang.’ Alle etiketten

gezelschap een High Tea kregen.

bevatten een volledige en

Ruim van te voren heb ik gevraagd

lijn Voedselprovocaties. Ook leden van de Stichting Voedselallergie hebben de enquête ingevuld. In

allergisch bent en je wilt veilig eten bij je lief met weinig kook

met ernstige (levensbedreigende)

Larisse wil daar verandering in

bij de ontwikkeling van een Richt-

Hoe doe je dat, als je super-

‘Mijn dochter heeft een lange lijst

gehouden.

Begin dit jaar is een enquête

Allergologie gebruikt de resultaten

Madeleine maakt kookboek voor vriend

onvoldoende rekening wordt

de volgende Allergie en Voeding komen we hierop terug.

Nieuwe productlijn vrij van allergenen

Prikbord betrouwbare ingrediënten- en

of ze rekening met haar konden

allergenendeclaratie die voldoet

houden. Ik heb een lijst met

Larisse van der Haar-Buijze heeft

aan de nieuwe richtlijnen voor

‘verboden’ gestuurd en op de dag

ervaring? Onze medewerker

eind april haar nieuwe productlijn

etikettering.

zelf nog contact gehad met de

Madeleine Vermeij pakte het

Something Lovely from Larisse’s

De ingrediënten zijn (h)eerlijke

kok. Hij dacht eerst dat het een

voortvarend aan: ‘Toen mijn

Kitchen feestelijk gelanceerd. Een

Hollandse producten, die veelal

grap was, maar vond het daarna

vriend op zichzelf ging wonen,

prachtig assortiment bestaande

direct van de teler komen, zoals

een uitdaging. Hoewel mijn

heb ik een gepersonaliseerd

uit jams, dips, sausjes, dressings,

honingtomaten, courgettes en

dochter duidelijk andere dingen at

kookboek gemaakt met allemaal

tafelzuurtjes.

zoete puntpaprika’s. Producten

dan wij, heeft hij zich op een

recepten en foto’s. Maar ook met

De producten zijn gegarandeerd

waarvan iedereen wil genieten.

bijzondere manier van zijn taak

achtergrondinformatie over

vrij van de veertien meest voor-

Ook wie geen voedselovergevoelig

gekweten. Alles werd apart en

verschillende groentes, aard

komende allergenen: gluten-

heid heeft! De producten zijn te

feestelijk voor haar opgediend en

appels, pasta, vlees en tips & trucs

bevattende granen, schaaldieren,

bestellen via de webshop op

zij heeft nergens last van gehad.

over koken en bereiden van eten.

eieren, vis, pinda, soja, melk

www.larisse.nl

Hulde aan de kok en het

De recepten zijn zó dat ik alles

(inclusief lactose), noten, selderij,

mag eten. Hij hoeft dus niet na te

mosterd, sesamzaad, zwavel-

denken of zelf te gaan fröbelen

dioxyde, sulfiet, lupine en week-

met standaardrecepten.’

dieren.

Allergie op YouTube

Naomi is allergisch voor heel veel dingen. Op YouTube laat ze zien

personeel!’ www.deheerenvanmaarssen.nl

Onheilsgevoel tijdens anafylactische reactie

Madeleine maakte een kookboek

hoe ze er achter zijn gekomen.

met recepten die vrij zijn van

Leuk filmpje voor kinderen die een

pinda, ei, vis, schaal- en schelp

allergieonderzoek krijgen:

willen we nader ingaan op de

dieren, lupine en peulvruchten

www.youtube.com > zoek op

anafylactische reactie. Wat

(met uitzondering van snijbonen).

Kinderkliniek Allergie of scan de

gebeurt er precies als je hele

Wil je ook een kookboek maken

QR-code.

lichaam op hol slaat ten gevolge

In een van onze volgende edities

voor je vriend, vriendin of andere

van ‘verkeerd’ voedsel? Op onze

naaste en kun je wat tips

site www.voedselallergie.nl/

gebruiken? Je kunt Madeleine

wat-is-allergie/anafylaxie.html

mailen: redactie@voedselallergie.

staat een schema met symptomen die kunnen optreden. Ook het zenuwstelsel is betrokken bij een anafylactische reactie, waardoor Met deze productlijn komt Larisse

angst en gevoel van naderend

tegemoet aan de grote vraag van

onheil kunnen optreden.

consumenten die te maken

Sommigen die het hebben

hebben met voedselovergevoeligheid. Hiermee speelt zij in op de ontwikkelingen in onze samen-

Pluim voor restaurant in Maarssen

meegemaakt, spreken van: ‘Oog in oog staan met de dood.’ Herken je dit, bij jezelf of bij je

Omdat de dochter (18) van Josee

kind? En: hoe heb je dit verwerkt,

mensen dat te maken heeft met

Kool erg allergisch is, aten ze

hoe leef je verder?

voedselovergevoeligheid toe te

nooit in een restaurant. Maar

Reacties graag naar

nemen, terwijl met hen nog

daarin is verandering gekomen.

redactie@voedselallergie.nl.

leving. Nog steeds lijkt het aantal

Allergie en Voeding

OverSocialeMedia Samenstelling Jacqueline van Zetten

Ook over voedselallergie en eten & voedsel wordt er volop getweet en gefacebookt. Is jou iets opgevallen of heb je wat leuks te melden? Mail naar redactie@voedselallergie.nl of twitter > @Allergievoeding

Handige apps

Allergieradar-App nu ook voor iPhone Deze app houdt je op de hoogte van de actuele hooikoorts-situatie. Goed nieuws voor iPhone-gebruikers: de Allergieradar-app is nu ook beschikbaar in de iTunes Store. Ook het doorgeven van klachten wordt nu nog gemakkelijker.

Anaphylaxis-iPhone-app

Deze Engelstalige app is ontwikkeld door de Coventry University en de Anaphylaxis Campaign. Dit is de eerste app die beschikt over een gepersonaliseerd anafylaxis-noodplan, alle informatie is direct beschikbaar en eenvoudig te volgen, zelfs voor mensen die niet bekend zijn met noodprocedures.

@Marlyvk (Marly van Kessel )

Voedselallergie bij #honden. Vaak wordt gedacht aan granen als oorzaak. Dit is echter het juiste rijtje oorzaken: www.allergiepolivoorhonden.nl/ voedselallergie/818.html

Stichting Voedselallergie ook op Facebook

Op onze Facebookpagina plaatsen we nieuws en handige weetjes. ‘Vind onze pagina leuk’ en ontvang automatisch onze berichten in jouw Facebook timeline. Je vindt ons op www.facebook.com/Voedselallergie

Berichten op Twitter @allergievoeding (Stichting Voedselallergie)

Onze nieuwe site is online! www.voedselallergie.nl

@brendavdlaan (Brenda van der Laan)

De appel Jazz toegevoegd aan mijn assortiment ‘appels die ik kan eten ondanks #appelallergie jummie :) #allergietip

@jvzdua (Jacqueline van Zetten)

Help ik heb #voedselallergie! Waar kan ik terecht? Vind allerlogen, artsen en deskundigen bij jou in de buurt www.voedselallergie.nl

@snoepmarkt (wim wiefkers)

Vanaf deze week met snoepinfo systeem op onze #weekmarkten #voedselallergie #glutenvrij #gelatinevrij #sojavrij

@hospiheks (Djoeke)

Ik laat me graag door de kok van @flevoziekenhuis uitnodigen om iets te vertellen over voedselallergie en het belang van de juiste voeding.

@jjdmooij (Jos de Mooij) > 8

Allergie en Voeding

juni 2013

#TNO actief in grootste onderzoek naar voedselallergie ter wereld, www.tno.nl

Posts op Facebook

Onlinedieetadvies: Heeft uw kind een voedselallergie? Zorg dat er voor uw kind een trommeltje met allergeenvrije traktaties op school in de klas staat. Anke de Vos: Wat een ander kindje heb ik na andere voeding! Van niet slapen/ huilen/krampen overdag naar nu al 2,5 uur op bed liggen snurken… zo fijn :-)

Volgen!

@Allergenen (Marjan van Ravenhorst)

Eigenaar van Allergenen Consultancy - de specialist op gebied van voedselallergie voor industrie, retail en horeca.

@bioweer (Bioweer)

Op het snijvlak van weer en gezondheid, wat doet het weer vandaag met u?

Stichting Voedselallergie profileert zich

Facebook, website en MAG Het afgelopen jaar hebben we als Stichting Voedselallergie veel tijd en energie gestopt in online communicatie. Dat dit hoge prioriteit had en heeft, zal je niet verbazen. Meer dan ooit staan we voor vragen als: hoe leren meer mensen ons kennen? Hoe zorgen we ervoor dat iedereen aan goede informatie kan komen over voedselallergie? Internet is meestal de eerste informatiebron. En: hoe overleef je als patiënten organisatie in deze financieel woelige tijden? We hebben een breder draag vlak nodig. Op diverse manieren hebben we daarom hard gewerkt aan onze aanwezigheid op internet. Website

Op 11 februari ging een nieuwe, prachtige, handige website online, die informatie, herkenning en praktische tips biedt. Dagelijks bezoeken gemiddeld 768 mensen de site. En we staan nog maar aan het begin van de mogelijkheden. De website is gebouwd door AllinOne Software in Rotterdam. Voor de vernieuw-de site is een nieuwe webredactie aan-getreden. De vrijwilligers zijn: Régine Anmuth, tevens bestuurslid; Sven Monshouwer, webmaster; Yvonne van der Brugge, blogger; Djoeke Kunnen, blogger; Karin Helmers, redactielid; Vera Hendriks, redactielid; Gertine Wilders, redactielid en Laurine van Rumpt, Facebook.

Facebook

Samenhangend geheel

MAG

We blijven een vrijwilligersorganisatie. Zaten er maar meer uren in een dag, want vaak zien we meer mogelijkheden dan we kunnen realiseren in de tijd die we hebben. Maar we zijn blij en trots op de slag die we hebben gemaakt om op een eigentijdse manier mensen te voorzien van interessante informatie over voedselallergie en -overgevoeligheid. Want daar is het ons om te doen. Heb je dus tips, opmerkingen of ideeën, laat het ons weten!

Gelijktijdig met de website is ook de Facebookpagina van de Stichting Voedsel allergie gelanceerd. Op Facebook kunnen we snel nieuws en informatie plaatsen van onze eigen website of die van anderen of berichten uit MAG onder de aandacht brengen. Daarmee geven we meer bekendheid aan het werk van de Stichting. Via Facebook bereiken we weer een ander, jonger publiek. Zo willen we dat bijvoorbeeld jonge ouders ons makkelijker kunnen vinden. Via Facebook worden ze op de hoogte gebracht van ons bestaan en ze komen op onze website terecht. We kunnen ook makkelijker met hen communiceren. De Facebookpagina wordt beheerd door Laurine van Rumpt en Hanneke van den Berg. Ook zij zijn vrijwilligers.

Vijf keer per jaar krijgt iedereen die zich opgeeft een nieuwsbrief in de mailbox. Het is een luchtig, toegankelijk medium waarin we willen uitstralen dat er met voedselallergie prima te leven is en dat de Stichting Voedselallergie je daarbij kan helpen. Om MAG te ontvangen hoef je geen lid te zijn. Je kunt je gewoon aanmelden via de website. Met MAG willen we meer betrokkenheid creëren van een brede kring belangstellenden. MAG wordt gemaakt door Jacqueline van Zetten (Dua Communicatie) en Gertine Wilders (Gertine Wilders tekst en communicatie).

Deze verschillende media moeten natuurlijk geen losse eilandjes zijn. Daarom is er een goede samenwerking tussen redacties van de diverse media. De rol van Allergie en Voeding, ons tijdschrift, is daarom groot. Uit lezersonderzoeken blijkt Allergie en Voeding zeer te worden gewaardeerd. De nieuwe media borduren hierop voort: de informatie is korter en beknopter, maar als je het hele verhaal wilt weten, lees je Allergie en Voeding. Dit tijdschrift is voor leden ook via de website te lezen.

Régine Anmuth, bestuurslid portefeuille digitale ontwikkelingen en Gertine Wilders, webredactie, redactie MAG

Allergie en Voeding

Overgevoeligheid voor histamine… … en andere biogene aminen Sommige mensen zijn overgevoelig voor biogene aminen in voedingsmiddelen. Deze stoffen zitten van nature in voeding. De bekendste is histamine. Er is maar één manier om deze overgevoeligheid vast te stellen: een proefdieet! Biogene aminen zijn betrokken bij allerlei processen in het lichaam, zoals spijsvertering, bloedsomloop en ademhaling. Ze worden afgebroken in de darmen. Als dat proces niet goed verloopt, kunnen er klachten ontstaan. Bijvoorbeeld: maagdarmklachten, hoofdpijn, luchtwegklachten, galbulten, jeuk en daardoor vaak stemmingsveranderingen.

Drempel

De persoonlijke gevoeligheid voor biogene aminen wisselt. De één verdraagt meer dan de ander. Van invloed zijn ook omstandigheden als (chronische) stress, verstoord slaap- en waakritme, ziekte, medicijngebruik, alcohol, drugs en darmklachten. Klachten treden op wanneer de persoonlijke ‘drempel’ is overschreden.

Histaminevrijmakers

Naast biogene aminen bevattende voedingsmiddelen zijn er ook histaminevrijmakers. Dit zijn voedingsmiddelen of voe-

dingsbestanddelen die van nature de eigenschap bezitten om extra histamine, die in bepaalde cellen van het lichaam ligt opgeslagen, vrij te maken. Dat kan bij daarvoor gevoelige mensen klachten veroorzaken.

Proefdieet

Om uit te proberen of er sprake is van een overgevoeligheid voor biogene aminen en histaminevrijmakers kun je het beste aankloppen bij een deskundige diëtist. Gedurende zes weken krijg je een dieet met beperkte biogene aminen en histaminevrijmakers (triggers). Het is een sober dieet met natuurlijke, zelfbereide voedingsmiddelen. Als de klachten wegblijven of duidelijk verminderen, worden de triggers stapvoor-stap, vaak groepsgewijs, toegevoegd. Zo wordt duidelijk welke triggers de klachten veroorzaken.

Wat zijn de boosdoeners?

Producten die rijk zijn aan biogene aminen en/of histaminevrijmakers: • verschillende vlees-, vis- en kaassoorten • wit van het ei • sommige groenten • een aantal fruitsoorten • alcohol • aroma’s

Kun je klachten door histamine-overgevoeligheid bestrijden met antihistaminica? ‘Ik ben al heel lang intolerant voor histaminevrijmakers’, schrijft lezeres Trui Waalwijk. Als het misgaat, neemt ze een antihistamine-tablet, dat ze van de huisarts heeft gekregen. ‘Het is voor mij een hele opluchting, want anders ben ik meteen een hele dag stevig ziek.’ Hoe zit dat? Kun je reacties als gevolg van histamine-overgevoeligheid op deze manier bestrijden? Allergoloog Theo Roovers laat desgevraagd weten: ‘Wij hebben niet de ervaring dat klachten te voorkomen zijn door simpelweg een antihistaminicum te nemen. Bij een IgE-gemedieerde voedselallergie kun je milde klachten wel degelijk camoufleren met antihistaminica.’ ‘Voor deze mevrouw is het een fantastische en simpele oplossing, die ik meer mensen gun. Proberen kan geen kwaad en deze middelen zijn eenvoudig te koop zonder recept bij de grote drogisterijen onder de noemer hooikoortspillen.’

> 10

Allergie en Voeding juni 2013

• cacao • chocolade • cafeïne • drop • gistextract (Marmite) • biergist • sojasaus (bijvoorbeeld ketjap) • tamari • kruiden en specerijen (waaronder ook kaneel en vanille) • tempé • trassi • bouillonkorrels • bouillonblokjes en bouillonpoeder • champignons en andere paddenstoelen • noten • pinda’s histaminevrijmakende additieven • azo-kleurstoffen • koolteerkleurstoffen • een aantal conserveermiddelen • een aantal voedingszuren • een aantal smaakversterkers. histaminevrijmakende ingrediënten • enkele geuren smaakstoffen De concentratie van biogene aminen in voedingsmiddelen kan sterk toenemen door rijping (van fruit en groenten), bewaren of bederf (van vlees en vis) en door industriële processen, zoals fermentatie en gisting.

Behandeling

Als duidelijk is dat biogene aminen en histaminevrijmakers de klachten veroorzaken, zijn er twee mogelijkheden voor behandeling. Door een aangepaste leefstijl is wellicht de belastbaarheid voor biogene aminen te vergroten. En natuurlijk levert een eetpatroon met minder biogene aminen soelaas. Op deze manier versterk je het immuunsysteem, dat via het netwerk van de slijmvliezen in het hele lichaam bescherming biedt tegen inwendige en uitwendige belastende factoren.

Lezingen, inloopspreekuren, kinderattracties, infomarkt én lunch Zaterdag 12 oktober bent u weer van harte welkom in Dierenpark Amersfoort voor een gezellige en informatieve dag voor leden van de Stichting Voedselallergie. Het programma biedt net als voorgaande jaren een aangename mix van kennis, ontspanning en veel herkenning voor iedereen met voedselovergevoeligheid. Natuurlijk hoort hierbij een heerlijke lunch, waarvan zowel kinderen als volwassenen kunnen genieten.

Kom zaterdag 12 oktober naar de Familiedag Al jaren bezoeken we in de herfst Dierenpark Amersfoort. De medewerkers van het park weten hoe ze een goede ‘allergeenvrije’ lunch voor de honderden bezoekers van de Stichting Voedselallergie horen te bereiden. Sommige leden gaan alleen op deze Familiedag uit eten, omdat ze weten dat het goed gaat.

• Kindertheater, met een knipoog naar voedselallergie. • Lezingen: kijk op www.voedselallergie.nl voor de laatste informatie.

Feest in het Park

Kosten

Een bezoek aan de Familiedag is dit jaar extra feestelijk: Dierenpark Amersfoort bestaat 65 jaar! Zo zijn er sinds eind mei reuzenschildpadden te bewonderen en kunt u genieten van het babyolifantje Kyan. Dierenpark Amersfoort is uitgeroepen tot het kindvriendelijkste dierenpark van Nederland. Via de Klim-Alles-route klauteren de kinderen met een touwbrug over de beren en staan ze oog in oog met de bijzondere vogels in de volière. Dit feestjaar wordt het parcours uitgebreid tot langs de hyena’s. Spannend! Het dierenpark staat de gehele dag tot uw beschikking. De vachtdieren, zoals apen en beren, zitten achter een glaswand.

Meet and greet

Bezoekers van de Familiedag krijgen volop gelegenheid om elkaar te spreken en ervaringen uit te wisselen. Het is erg fijn om anderen met voedselallergie of -intolerantie te ontmoeten, zo horen wij elk jaar. Het dagvullend programma speelt zich grotendeels binnen af in een apart gebouw, zonder dieren. Een overzicht: • Inloopspreekuren • Infomarkt met lekker proeven en veel informatie. Ook de redactieleden van Allergie en Voeding staan open voor vragen en opmerkingen. • Lunch voor kinderen én volwassenen.

Heeft u wensen over een onderwerp of invulling voor deze dag, laat het ons vooral horen! Mail naar info@voedselallergie.nl.

De kosten voor de hele dag bedragen € 12,50 per deelnemer. Dit is inclusief parkeren, lunch, alle activiteiten en onbeperkt parkbezoek. Kinderen tot drie jaar hebben gratis toegang.

Inschrijven

Het inschrijvingsformulier ontvangt u in de laatste week van augustus. Na inschrijving ontvangt u begin oktober de entreekaartjes met aanvullende informatie thuis. Het verschuldigde bedrag wordt per automatische incasso afgeschreven. Het inschrijvingformulier moet uiterlijk 28 september in ons bezit zijn. Er is een limiet aan het aantal inschrijvingen, wees daarom op tijd. Als u onverhoopt geen inschrijfformulier ontvangt, kunt u contact opnemen met het bureau van de Stichting Voedselallergie. Zie gegevens achterin dit tijdschrift.

Ook kleintjes aanmelden

Tot slot nog dit: kinderen beneden de drie jaar, die u meeneemt, wel aanmelden s.v.p.. Natuurlijk zijn zij gratis gast, maar zij lusten vast ook iets lekkers en ontvangen ook graag een verrassing. Wij zien liever geen teleurgestelde gezichtjes en willen graag deze kleine gasten optimaal ontvangen! Tot ziens 12 oktober in Amersfoort! Het bestuur Allergie en Voeding

11 <

dediëtist

Hoe zit het met vitamine D? Vitamine D is essentieel bij de bouw van gezonde botten en heeft in veel andere processen in het lichaam een ondersteunende rol. Om hierover meer duidelijkheid te krijgen organiseerde het Meander Medisch Centrum in Amersfoort afgelopen voorjaar het symposium Vitamine D: noodzakelijk van wieg tot graf. Diëtist Sacha Visser was erbij. In 1902 was levertraan aanleiding voor een gedicht (zie p.13). In het eerste couplet wordt levertraan als wondermiddel neergezet. Maar aan het eind van het gedicht komt de dokter er niet zo best vanaf... Veel oudere lezers kennen levertraan wellicht nog als de vloeistof waarvan je in de winter elke dag een lepel moest innemen. Niet onverstandig, kunnen we nu bevestigen. Want dit was een goede manier om kinderen (en volwassenen?) in de winter voldoende vitamine D te geven. Goed om ook nu aandacht te besteden aan vitamine D, maar net als levertraan is het geen wondermiddel.

Wat doet vitamine D in het lichaam?

Vitamine D zorgt er voor dat in de darm calcium en fosfaat uit het voedsel worden opgenomen en in het bloed komen. Zo kan het lichaam uiteindelijk werken aan een stevig skelet. In het kader van allergie is de invloed van vitamine D op het immuunsysteem belangrijk.

Hoe komen we aan vitamine D?

Zon en voeding zijn onze bronnen voor vitamine D: • 10 – 30 minuten in de zon zitten tussen 10 en 15 uur is goed voor 10.000 – 20.000 IE • margarine op één sneetje brood levert 20 – 30 IE • vette vis per portie: 600 – 1000 IE • een eitje: 35 IE De hoeveelheid vitamine D wordt aangegeven in Internationale Eenheden of in microgram (mcg). 1 mcg = 40 IE.

Hoeveel vitamine D heb ik nodig? Ik heb (straks) een kind

Hoeveelheid per dag

Ik heb (straks) een kind van 0 t/m 3 jaar

10 mcg vitamine D (voor je kind)

Ik heb een donkere huid

Hoeveelheid per dag

Ik ben een zwangere vrouw

4 t/m 69 jaar

10 mcg vitamine D

70 jaar of ouder

20 mcg vitamine D

Ik heb een lichte huid, maar met

onvoldoende zonlicht op mijn huid

Hoeveelheid per dag

4 t/m 69 jaar

10 mcg vitamine D

70 jaar of ouder

20 mcg vitamine D

Ik heb een lichte huid, eet gezond en heb voldoende zonlicht op mijn huid

Hoeveelheid per dag

70 jaar of ouder (man/vrouw)

20 mcg vitamine D

50 t/m 69 (vrouw)

Bron: Vitaminebureau, Voedingscentrum

> 12

10 mcg vitamine D

Allergie en Voeding juni 2013

10 mcg vitamine D

Vooral zon is belangrijk

Voeding levert minder dan 10 procent (5 tot 15 mcg) van onze dagelijkse behoefte aan vitamine D. De vorming van vitamine D in de huid onder invloed van de zon is dus heel belangrijk. Dit gebeurt in de maanden april tot oktober. De aangemaakte vitamine D wordt in de lever opgeslagen als de inactieve vorm van vitamine-D calcidiol. Door omzetting in de nieren kun je calcidiol in het lichaam gebruiken. Wanneer je op een zomerse dag in de zon gaat zitten, is je lichaam in staat om binnen twintig minuten voldoende vitamine D aan te maken. Dat gebeurt als er sprake is van minimaal zonkracht 3. Een lagere kracht levert veel minder of zelfs heel weinig vitamine D op. Wanneer we voldoende vitamine D hebben, stopt de vorming in de huid.

Een tekort aan vitamine D

De helft van de mensen krijgt te weinig vitamine D binnen. We hebben in Nederland doorgaans meer donkere dan zonnige dagen, waardoor het tekort weleens flink kan oplopen, zeker in de wintermaanden. Ook de zomers zijn behoorlijk beperkt, als het om de aanmaak van vitamine D gaat. Een tekort ontstaat niet alleen wanneer de huid onvoldoende wordt blootgesteld aan de zon. Bij ernstig overgewicht wordt vitamine D opgeslagen in het vetweefsel, waardoor het niet actief is. In een getinte, donkere en een oudere huid wordt vitamine trager aangemaakt, met de nodige gevolgen. Voeding speelt een kleine rol. Er zijn onderzoeken gaande naar het verband tussen een tekort aan vitamine D en onder andere allergie en astma, maar ook hoge bloeddruk, hartfalen, risico op bepaalde vormen van kanker (borst-, prostaat- en darmkanker). Eenduidige resultaten zijn er nog niet. Onderzoeken hebben al wel verbanden aangetoond tussen een tekort aan vitamine D en rachitis (Engelse ziekte), spier-

Column Grote plannen! zwakte, spierpijn, verhoogd infectierisico, eczeem en osteoporose (botontkalking). Vallen levert een hoger fractuurrisico op door een lagere botdichtheid. Aanhoudende vermoeidheid en bijvoorbeeld pijnlijke spieren zonder aanwijsbare oorzaak kunnen een reden zijn om onderzoek te laten doen naar een mogelijk tekort aan vitamine D. Dat kan met een simpel bloedonderzoek door de huisarts. Het is hierbij belangrijk te weten op welk moment in het jaar bloed is geprikt. In de maand februari zal het vitaminegehalte lager zijn dan in september. Wanneer er een duidelijk tekort is, kan de huisarts het advies geven om extra vitamine D te slikken: een grote hoeveelheid ineens en daarna een onderhoudsdosering. Voor bepaalde bevolkingsgroepen geldt nu al een suppletieadvies zonder dat daaraan bloedonderzoek vooraf gaat.

Bij de drogist kun je tabletten, druppeltjes en capsules met vitamine D kopen. Dit is een algemeen advies. Er zal altijd oog moeten zijn voor individuele aanpassingen.

Wondermiddel?

Bij het lezen van sommige publicaties lijkt het weleens of vitamine D het wondermiddel is van deze eeuw. Kritisch lezen van onderzoeken blijft belangrijk. Ik hoop wel dat onderzoeken op korte termijn duidelijkheid geven over het effect van vitamine D op (preventie van) allergie. Totdat het zo ver is, kan een ieder het beste streven naar een optimaal gehalte van vitamine D in het bloed. Dat wil niet zeggen dat we morgen allemaal naar de huisarts moeten gaan om bloed te laten prikken. Maar mogelijk kan dit artikel aanleiding geven om deze stap te zetten.

Tot slot

den zieke slechts levertraan wilde geven.

Wij blijven pleiten voor het besmeren van alle boterhammen met margarine en liefst tweemaal per week een portie verse vis. En past u in de doelgroep van het schema op p. 12? Aarzel dan niet om extra vitamine D te slikken. En ga natuurlijk lekker naar buiten wanneer het enigszins kan!

Bron: Stella Mare, De guitenstreken van

Sacha Visser, diëtist

Dokter levertraan

Ontbood men dokter Levertraan, dan kon men er altijd vast op staan, dat hij, al ging ‘t ook op dood en leven

Hans en Frans. Van Holkema en Warendorf, Amsterdam 1902

Het eenvoudigste advies is om dagelijks twintig minuten in de zon te zitten zonder je - gedurende deze tijd in te smeren met zonnebrandcrème. Dit past in het aangepaste zonadvies met het oog op preventie van huidkanker.

Nog even en dan is het zo ver: 5 VWO gaat acht dagen op rondreis door Italië. Op zich al spannend, maar met heftige allergieën helemaal. Nog geen jaar geleden vroeg Teun beteuterd: ‘Ik kan zeker niet mee?’ Dat wilde ik hem dus niet aandoen. En na het lezen van Sloan Millers boek Allergic Girl (met als motto ‘laat je niet beperken’) stond het vast: we zouden het gewoon regelen! Inmiddels is via de school het verantwoordelijke reisbureau ingelicht over de bijzonderheden. Zij zorgen dat de informatie over het ontbijt en het avondmaal in de hotels komt. Voor spontane etentjes en bakkerij- of ijssalonbezoekjes heb ik een stapel kaartjes geprint, die Teun in zijn portemonnee kan meenemen. Via Google Translate en food-dictionary.eu had ik een opzet gemaakt met de strekking: ‘Ik ben allergisch voor zuivel, garnalen, …’ en daaronder: ‘In plaats daarvan mag ik eten: soja, olie, vis, …’. Dat laatste geeft een kok wat meer houvast bij het bereiden van een alternatief. Na rondvragen op Facebook bleken veel mensen bereid te helpen: via via is de tekst voor mij gepolijst tot correct Italiaans. En nu ligt er dus een stapeltje klaar. Teun neemt de touwtjes inmiddels zelf in handen en heeft alvast een medicijnenpaspoort bij de apotheek gehaald. Ik ben trots op hoe hij hiermee omgaat. Onlangs op een dagtrip met school naar Londen, heeft hij in een fish ‘n’ chipszaak verteld dat hij geen ei mocht. Speciaal voor hem maakten ze een eivrij beslagje! Hij wordt zelfredzaam. En zo komt het dat wij de reis met plezier en vertrouwen tegemoet zien. Dat had ik nooit durven dromen. Er moet alleen nog een nieuwe EpiPen worden besteld, die is bijna over de datum. Ik zal later vast terugkomen op hoe het is geweest… Jantine Evers Jantine heeft een ernstig allergische zoon (15) in het voortgezet onderwijs. Allergie en Voeding

13 <

OverIntolerantie

Anneke Boes, al jaren intolerant, met name voor additieven.

Gaan we met vakantie...?

Garnering Tot een paar jaar geleden. Gewoon een broodje? Vergeet het maar. Het kwam in de mode om overal garnering bij te doen, waarvan ik niet wist wat erin zat. Een kaal broodje met brie of andere kaas kon ik niet meer kopen. Uitleggen dat je niets anders kunt eten is geen optie, zeker niet in het Frans. De kans dat ze er in de keuken even het garnituur eraf halen is dan veel te groot. Het risico van vijf dagen migraine tijdens je vakantie wil je echt niet lopen. Helaas, geen enkel medicijn vermindert bij mij zo’n aanval. Picknicken Wat dan? Inmiddels gingen we zonder de kinderen op vakantie, meestal naar Frankrijk. Gingen we ergens de natuur in, dan was het eten geen probleem: we picknickten gezellig met stokbrood en kaas. Anders was > 14

Allergie en Voeding

juni 2013

het als we een stad bezochten. Eerst gingen we ervan uit dat er toch wel ergens iets simpels te eten zou zijn, maar dat werd later steeds lastiger. Tijdens onze laatste vakantie, twee jaar geleden, zaten we op een bankje op een knus pleintje. Rondom ons allerlei gezellige terrasjes waar iedereen uitgebreid zat te eten. Wíj zaten met ons supermarktbroodje, een stukje brie en een flesje wijn te klungelen met mijn zakmes. Misschien prima voor jonge mensen om zo te improviseren, maar als je tot de 60-plussers behoort, is dat echt niet leuk meer. Vrijwel tegelijkertijd dachten we: wat doen we hier eigenlijk? Nederland is ook mooi, thuis hebben we alles bij de hand en in de diepvries. Daar kunnen we veilig en lekker eten. foto Istock

Naarmate er meer additieven aan voedsel werden toegevoegd, groeide bij mij ook de lijst van ingrediënten waarvoor ik intolerant bleek te zijn. Zo kon ik in de jaren 70 nog gewoon in Frankrijk iets eten in een restaurant; de laatste jaren bleek dat niet meer mogelijk. Aan de ‘gewoonste’ producten wordt, om de smaak goedkoop te verbeteren, van alles toegevoegd: aroma’s, smaakversterkers, kleurstoffen en conserveringsmiddelen. Dat gaf natuurlijk de nodige problemen, maar die waren eerst niet onoverkomelijk. Een stokbroodje brie was vrijwel altijd te krijgen en de rest van ons gezin kon dan iets anders nemen.

Heerlijk, niet op vakantie Dat hebben we vorig jaar in de praktijk gebracht. Gewoon vanuit huis wat leuke stadjes en bezienswaardigheden bezocht en ’s avonds thuis gegeten. Leuke bijkomstigheid is dat ik bij La Place veilig koffie mét gebak kan nemen en zelfs een broodje beenham (beenham wordt niet gerookt). Ook heb ik daar een paar keer op een rustig tijdstip warm gegeten, na aangegeven te hebben wat ik niet mag. Ik ben bij de bereiding blijven staan, zodat de kok met mij kon overleggen. Natuurlijk neem ik daarbij geen risico, maar ze gebruiken (vrijwel) geen toevoegingen. We hebben zo’n heerlijke vakantietijd gehad, zonder eetstress, dat we ook dit jaar weer heerlijk níet met vakantie gaan.

Jasmijn Bloemert fietste met uitgebreid dieet door Italië

‘Ik kreeg de geweldigste borden sla, gegrilde groenten, vlees en vis’

Hoewel reizen door Italië met een dieet zonder pasta, kaas, tomaten of aubergine soms wat frustrerend is, was er ook een pluspunt: een partner die zeer creatief met eten is en zonder morren min of meer meedoet met mijn dieet. Omdat we nogal wat kilometers door de bergen maakten, was – naast de liters water die we dronken – ‘brandstof’ onze eerste prioriteit. En het liefst voedsel dat veel calorieën, vetten en proteïnen bevatte om een hongerklop te voorkomen. Hieronder een illustratie van een gemiddelde dag met zo’n zeven uur fietsen.

Opstaan met de zon

Omdat we de meeste nachten ‘wild’ kampeerden, hadden we ’s ochtends geen uren de tijd om een ontbijt te koken. Wild kamperen is niet verboden in Italië, maar of het wordt gewaardeerd, is een ander verhaal. Opstaan met de zon en snel de boel inpakken, was dus de orde van de dag. Het ontbijt bestond uit een tweede diner: we kookten ’s avonds een dubbele portie en aten dat vrolijk als ontbijt. Na een uurtje fietsen, stopten we bij een caffetteria voor een espresso (en mijn partner voor een chocoladebroodje!).

deze zelf te maken. We waren dan ook blij als we weer door een dorpje fietsten, waar altijd wel een buurtsuper wat verse groenten, rijst en blikken bonen of linzen had liggen. In de hete middagzon kookten we vervolgens een pan rijst waar we standaard knoflook en ui, en een dagverse variatie aan groenten doorheen roerden. Op dagen dat we geen gelegenheid hadden om rijst te koken, gebruikten we blikken bonen of linzen als basis. Op dagen waarop dit zelfs geen optie was, at ik de bonen rechtstreeks uit het blik en werkte mijn partner een brood weg. Met voedsel overgevoeligheid op een low-budget fietsvakantie kun je niet heel kieskeurig zijn!

Toverwoord: coeliakie

Het avondeten was eigenlijk een lunch in herhaling: als basis rijst, bonen of linzen, ui en knoflook, dagverse groenten en een blik tonijn of een lokale salami als we die overdag konden vinden. Mijn partner spreekt vloeiend Italiaans. Als hij aan de slager even uitlegde wat er allemaal niet in een worst mocht zitten, waren de meeste Italiaanse slagers naar onze beleving bijna beledigd dat je überhaupt kunt voorstellen dat er gluten en lactose in zouden zitten. Daar kunnen we in de rest

van Europa nog wat van leren. Hoewel Italië nou niet bepaald het perfecte vakantieland is wat voedselovergevoeligheid betreft, de Italianen zelf lijken allemaal zeer op de hoogte. Het toverwoord bleek coeliakie (glutenintolerantie) te zijn. De paar keer dat we uit eten zijn geweest, kreeg ik de geweldigste borden sla, gegrilde groenten en gegrild vlees of vis en het was nooit een probleem als ik mijn bakje rijst of linzen tevoorschijn haalde.

Creatief

Als tussendoortjes hadden we een scala aan mogelijkheden: mijn partner had altijd een brood in zijn fietstas en mijn persoonlijke favoriet was een zak pinda’s. Daarnaast aten we kilo’s gedroogd fruit (met name dadels en vijgen), vers fruit, extra pure chocolade en waterijsjes. Als je een beetje creatief bent en niet al te kieskeurig, dan is een low-budget fietsvakantie in Italië prima te doen! We zijn heel benieuwd hoe we het deze zomer gaan aanpakken: op het programma staat een low-budget treinreis van Groningen naar Xiamen in zuidoost China via Kazachstan en Oezbekistan. Zouden ze daar ook een toverwoord hebben? Jasmijn Bloemert

Mijn verhaal foto privé

Als het avontuur in je bloed zit, houdt over het algemeen weinig je tegen. Jasmijn Bloemert (33) en haar partner zagen dan ook geen enkel probleem in het combineren van een low-budget fietsen kampeervakantie van Zuidnaar Noord-Italië, door de bergen in hartje zomer met een redelijke lijst voedselovergevoeligheden. Jasmijn verdraagt geen lactose, gluten, nacht schade en citrus. ‘In de hete middag zon kookten we een pan rijst waar we knoflook, ui en een dagverse variatie aan groenten doorheen roerden.’

Buurtsuper

De volgende stap was het vinden van een lunch. Omdat we de vakantie low-budget wilden houden, genoot het onze voorkeur Allergie en Voeding

15 <

Zoek thuis alle belangrijke informatie bij elkaar

Ga goed voorbereid op reis! een vertaling in veel talen, van Bengali tot Swahili.

Internationaal is een standaardnaam ingevoerd, die tegemoet komt aan dit probleem: ICE, In Case of Emergency. Onder deze naam staat het telefoonnummer van de persoon die in geval van nood moet worden gebeld. Gaat het om meer personen, dan zijn die met ICE1, ICE2, ICE3, enzovoort, aan te duiden. ICE kan een grote hulp zijn voor politie, ambulancepersoneel en andere hulpverleners. Het kan een verschil maken als snelheid is geboden.

Waar is het ziekenhuis?

Vooral in geval van een ernstige voedsel allergie is het raadzaam om de locatie van het dichtstbijzijnde ziekenhuis op te zoeken.

Alarmnummer

Noteer thuis of bij aankomst het landelijk alarmnummer van het vakantieland.

Voedselallergiepas foto Dreamstime

De meeste mensen met voedselallergie of -intolerantie gaan op vakantie, in binnen- of buitenland. Hun ervaringen zijn positief! Voorop staat natuurlijk een goede voor bereiding. Met voedselovergevoelig heid is er net iets meer te regelen dan zonder chronische aandoening. Vooral als er kans is op een ernstige reactie, is het raadzaam om je te verdiepen in de manier waarop je hulpverleners kunt informeren.

Bij de Stichting Voedselallergie zijn buttons met allergietekst en een voedsel allergiepas op creditcardformaat te koop. Op de pas kunnen persoonlijke (allergie-) gegevens worden gebrand. Praktisch in het alledaagse leven, maar zeker ook op vakantie. Meer hierover is te lezen in Uit onze webwinkel achterin dit tijdschrift.

SOS-talisman

Vertaallijsten

Bij een overgevoeligheidsreactie is het noodzakelijk dat je in de taal van het vakantieland kunt uitleggen wat er aan de hand is. Handig dus om thuis de belang rijkste zinnen op papier of in de smart phone te zetten. Raadpleeg zo nodig eenmalig een tolk, bijvoorbeeld via www.vertaalwerk.nl. Basiswoorden als voedselallergie, -into lerantie en anafylactische shock zijn te vinden in de vertaallijsten van Food-Info: www.food-info.net/allergy.htm. Verder bevatten de lijsten in meer dan twintig talen een uitgebreide opsomming van ingrediënten. Handig bij het lezen van buitenlandse etiketten! Een andere praktische site is www.fooddictionary.eu: daar kun je een ingrediënt invullen en zoeken naar > 16

Allergie en Voeding juni 2013

Reisverzekering

Vraag bij het afsluiten van een reisverzekering of je dekking hebt in geval van een ernstige allergische reactie.

Vliegen met ernstige voedselallergie

Ga je met vliegvakantie? Kijk dan op onze site voedselallergie.nl/leven-metvoedselallergie/op-reis.html voor de belangrijkste aandachtspunten.

ICE op mobiele telefoon

Betrokkenen bij een ongeval zijn niet altijd in staat hulpverleners te vertellen wie op het thuisfront zo snel mogelijk moet worden ingelicht. En het mobieltje van het slachtoffer bevat vaak zo’n waslijst aan nummers, dat het voor anderen lastig is de juiste persoon te selecteren.

Ook de bekende SOS-talisman is geschikt voor allergie-informatie. In het medaillon zit een alarmpas (invulstrook) die je zelf kunt invullen. De talisman wordt internationaal herkend. De talisman is verkrijgbaar in diverse uitvoeringen en materialen en kan worden geleverd met verschillende afbeeldingen. Te koop bij onder andere ANWB-kantoren en apotheken of te bestellen via www.sostalisman.nl.

Internationale alarmpenning

De alarmpenning met het internationale telefoonnummer van Witte Kruis Internationaal Medisch Alarmsysteem, je persoonlijke identificatienummer en de belangrijkste medische gegevens kan handig zijn. Bij een noodsituatie kunnen geautoriseerde hulpverleners – waar ook ter wereld – bellen naar de 24-uurs-alarmcentrale van het Witte Kruis IMA, dat je volledige medische spoeddossier kan faxen of e-mailen. Dat is in het kort de werkwijze van Witte Kruis IMA. ‘Vanwege de noodzakelijke nazorg betreft het hier niet een eenmalige aankoop, maar deelname aan een compleet medisch alarmsysteem’, aldus de organisatie. http://stcsite-ima.procit.com

Allerkids

Samenstelling Jacqueline van Zetten

Hallo allerkids,

De zomer komt eraan. Wie weet ga je binnenkort naar het strand, waar je mooie schelpen kunt zoeken. In deze Allerkids lees je allerlei weetjes over schelpen. Ook vertelt Rowin over zijn speciale ‘Rowin-dag’. Ik wens je alvast een zonnige vakantie en tot de volgende keer. Groetjes, Jacqueline

Familiedag is ‘Rowin-dag’

foto privé

Hallo, ik ben Rowin (9) en ik heb een allergie voor koemelk en ei. De Familiedag in Amersfoort vind ik altijd erg leuk, want deze dag is onze speciale ‘Rowindag’. Ik kan dan gewoon met iedereen mee-eten. De laatste keer won ik zelfs het stripboek Medikidz met het oplossen van een rebus! Mijn lievelingsdieren zijn de leeuw en de tijger. Verder speel ik graag buiten.

Schelpen

Overal op het strand kun je schelpen vinden. Het blijft altijd spannend om te kijken of je een mooie schelp tegenkomt. Je hebt ze vast weleens meegenomen naar huis!

dat: Wist je

... een schelp groeit?

Het schelpdier maakt van kalk uit het zeewater een steeds groter en steviger huisje. In de winter groeit de schelp minder snel dan in de zomer. En daardoor ontstaan er smalle en brede ringen. Hieraan kun je zien hoe oud de schelp is. Schelpen hebben net als bomen jaarringen. ... een schelpdier, net als wij, een hart, darmen, een lever en een maag heeft? … je het ruisen van de zee kunt horen als je een schelp tegen je oor houdt? … het verzamelen van schelpen vroeger een hobby voor rijke mensen was? Een schelpenverzameling was een statussymbool.

Op school weten ze alles over mijn allergie. We hebben zelfs geoefend met de oefen-EpiPen. Op feestjes wordt er altijd aan mij gedacht en aan het juiste merk eten. Zelfs onze bakker weet wat ik wel en niet mag hebben. In plaats van een koekje, krijg ik dan een broodje.

... Weet je

... hoe schelpdieren eten?

Schelpdieren eten heel kleine planten en dieren. Het dier heeft geen pootjes of vangarmen om het voedsel te pakken! Hoe kan het dan toch eten? Het heeft kieuwen. Met de kieuwen zeeft het zijn voedsel uit het water. Vanuit de kieuwen stroomt het voedsel door naar zijn mond.

foto iStockphoto

Rowin

Groetjes van Rowin Wijnen

Allergie en Voeding

17 <

OverKoken

> 18

Allergie en Voeding juni 2013

Voor alle recepten geldt: raadpleeg uw merkartikelenlijst. Alle gerechten zijn, tenzij anders vermeld, voor vier personen fotografie Janeczka Milton tekst Yvonne van der Brugge

Aardappelsalade

Vrij van koemelk, kippenei, pinda, noten en soja. In de zomer maak ik dit gerecht regelmatig, het blijft lekker! De dressing is – indien nodig – voor vrijwel elk dieet aan te passen door ingrediënten weg te laten en wellicht andere toe te voegen.

Benodigdheden

• 800 gram biologische aardappelen • takje munt • 2 eetlepels zonnebloemolie • 2 eetlepels (balsamico)azijn • 1 teentje knoflook, geplet • rasp van een halve citroen • 1-2 eetlepels citroensap • half bouillonblokje • halve theelepel mosterd • verse gehakte bieslook

Bereiding

• Snijd de aardappelen zonder ze te schillen, maar goed gewassen, in blokjes van 1 à 1,5 centimeter. Kook ze in wat water met het takje munt in ongeveer 15 minuten gaar. Maak intussen in een saladekom de dressing door olie met azijn, citroenrasp en -sap en mosterd door elkaar te mengen en voeg de knoflookteen toe om zijn smaak af te geven. Los het bouillonblokje op in een halve deciliter heet water en roer erdoor. • Haal de knoflook uit de dressing. Giet de aardappelblokjes af, verwijder de munt en schep ze direct voorzichtig door de warme dressing. Laat afkoelen tot kamertemperatuur, of eet de salade lauwwarm. Lekker bij geroosterd vlees en een frisse groene of rauwkostsalade.

Broccolisalade

Vrij van koemelk, kippenei, pinda, noten en soja. Lekkerder dan je wellicht zou verwachten!

Benodigdheden

• 2 stronken broccoli • 8 zongedroogde tomaten uit een zakje (niet op olie) • 2 eetlepels zonnebloemolie

• 2 eetlepels (balsamico)azijn • halve tot 1 theelepel zout, peper

Bereiding

• Snijd de stam van de broccoli en verdeel de struikjes in hapklare roosjes. Zet ze op met een laagje water en de gedroogde tomaten, en laat in circa 5 minuten beetgaar worden. Maak intussen in een saladekom de dressing door olie, azijn, peper en zout te mengen. Giet de broccoli af, vis de tomaten eruit en hak deze in kleine blokjes. Meng nu alles voorzichtig door de dressing.

Vleesspiesjes

Vrij van koemelk, kippenei, pinda, noten en soja. Twee zomerse varianten.

Varkensspiesjes Benodigdheden

• 500 gram varkensfilet of -haas • halve dl ketjap asin • 2 eetlepels vloeibare honing • 2 eetlepels zonnebloemolie • 2 knoflooktenen, uitgeperst • houten of ijzeren spiesjes (week houten spiesjes voor gebruik in water i.v.m. brandgevaar)

Bereiding

• Snijd het vlees in flinke dobbelstenen. Meng alle overige ingrediënten in een afsluitbare bak of diepvrieszak tot een marinade en schep het vlees erdoor. Laat in de koelkast een paar uur tot een nacht trekken en schep af en toe om. • Rijg het gemarineerde vlees aan de spiesjes en rooster ze op de barbecue, onder de grill of op een grillplaat gaar en bruin. Maar zelfs gewoon uit de koekenpan zijn ze lekker! Deze marinade is ook zeer geschikt voor kip! Of probeer de kipspiesjes à la Margarita; zie daarvoor het recept in de volgende kolom.

Kipspiesjes à la Margarita Benodigdheden

• 500 gram kipfilet • halve dl tequila • halve dl cointreau • halve dl limoensap • 1 theelepel zout • 2 knoflooktenen, geplet • 1 eetlepel olie

Bereiding

• Bereid deze zoals de varkensspiesjes. Verwijder wel voor het roosteren de knoflook.

Limoendessert

Voor 4 - 6 personen. Vrij van koemelk, kippenei, pinda en noten. Dit zomerse toetje is het beste een dag van tevoren te maken. De gekonfijte limoen ter decoratie kun je beter nóg een dag eerder maken, maar kan natuurlijk ook worden weggelaten.

Benodigdheden

• 1 kuipje Tofutti Creamy Smooth Original* (225 gram) • 1 pakje zijdentofu* (400 gram) • rasp en sap van 4 limoenen (130 ml) • 100 gram witte basterdsuiker • 2 afgestreken eetlepels maizena • halve theelepel vanille-extract, of het merg van een stokje

Ter decoratie

• 1 limoen • 150 gram suiker • 150 ml water • paar blaadjes verse munt

Bereiding

• Maak de gekonfijte limoen twee dagen voor gebruik. Breng in een pannetje al roerend 150 ml water met 150 gram suiker aan de kook. Snijd de limoen in dunne plakjes en kook deze, wanneer de suiker is opgelost, een kwartiertje zachtjes mee. • Haal de pan van het vuur en laat de limoenplakjes zeker 24 uur in de siroop Allergie en Voeding

19 <

trekken. Laat ze daarna goed uitlekken op een rooster en tot slot op keukenpapier helemaal drogen en hard worden. Een dag tevoren: • vermaal room‘kaas’, zijdentofu, limoenrasp en -sap, suiker, vanille en maizena in een keukenmachine tot een smeuïge gladde massa. Verdeel over 4 tot 6 glazen en laat een nacht in de koelkast opstijven. Garneer voor het opdienen met de plakjes gekonfijte limoen en een blaadje munt. Variatie: • garneer elk toetje vlak voor het opdienen met een laagje kruimels van één stukgeknepen digestive biscuit. Dit geeft het effect van kwarktaart!

> 20

Allergie en Voeding

juni 2013

Sinaasappel-mango-granita

Vrij van koemelk, kippenei, tarwe, pinda en noten. Het recept voor deze ijsvariatie komt uit het boek Koken voor kids met allergieën, onder redactie van Susan Tomnay. Voor informatie: zie OverBoeken elders in dit nummer.

Benodigdheden

• 1 grote mango (600 gram) • 5 dl sinaasappelsap • 75 gram fijne kristalsuiker

Bereiding

• Schil de mango en verwijder de pit. Hak het vruchtvlees grof en pureer in een blender. Verhit in een kleine pan met dikke bodem de suiker met het sinaasappelsap en roer tot de suiker is

opgelost. Schep de mangopuree erdoor en schenk het mengsel in een cakevorm. Dek af met plasticfolie en zet twee uur in de vriezer. • Werk dan het bevroren granitamengsel met een vork los. Dek opnieuw af en zet gedurende 6 uur terug in de vriezer. Haal de granita 10 minuten voor het serveren uit de vriezer. Schraap af met een lepel en schep het schaafsel in gekoelde coupes. * Te koop bij de natuurvoedingswinkel Eet smakelijk! Heeft u ook een succesrecept? Laat het ons weten: redactie@voedselallergie.nl Kijk voor meer recepten op mijn wekelijkse kookblog: www.voedselallergie.nl

tekst en fotografie Larisse van der Haar-Buijze www.larisse.nl

puur & eerlijk

Uit-gekookt Zodra het voorjaar begint, viert mijn culinaire creativiteit hoogtij. Werkelijk niets inspireert mij meer in de keuken dan de wisseling van seizoenen. Het najaar en de winter brengen prachtige producten met zich mee, maar geen enkel seizoen biedt een weelde aan producten als de lente. Niet alleen het assortiment aan verse producten is breder, maar ook de culinaire mogelijkheden zijn groter: bij mooi weer kunnen we buiten koken! Voor wie eet met voedselovergevoeligheid bovendien een ideale manier om wat spontaniteit terug te brengen. Een mespuntje lente in de lucht, is het voornaamste ingrediënt voor buiten koken. Op zeldzame warme zomeravonden gaat Nederland massaal barbecuen, maar buiten koken is zoveel meer dan dat! Vorig jaar zomer mocht ik een prachtig product testen: de solar cooker, ook wel zonneoven. Een kookapparaat waarmee je kookt op zonlicht. Temperatuur is niet relevant, maar een onbewolkte lucht noodzakelijk. Als de zon straalt, kook je in no-time alle mogelijke gerechten. Zelf maak ik graag zonnejam: pluk rijp fruit, voeg suiker toe, eventueel gemberwortel, kaneel of citroenschil. Doe het in een pan en plaats het op het ‘kookplaatje’ van de zonneoven. Hoe beter het zonnetje straalt, hoe sneller de jam klaar is. Milieuvriendelijk met de ideale afstand van plant tot pan. Beter wordt het niet. Helaas zijn zonovergoten dagen schaars in ons kikkerlandje. Vandaar mijn liefde voor het rookoventje. Zonnig of warm hoeft het niet te zijn, liefst wel droog en bij voorkeur windstil. Mijn tafelmodel formaat ‘schoenendoos’ is niet alleen heel praktisch, maar ook betaalbaar. Onmisbaar in de allergeenvrije keuken, want roken geeft een fantastische smaak aan vele gerechten, ook zonder toevoeging van kruiden en specerijen. Kook aardappels enkele minuten voor (in de schil) en rook ze dan gaar. Fantastisch! De echte durfal koopt een (wat prijziger) ‘koud rook elementje’. Daarmee maak je zelfs van een olijf een culinaire smaaksensatie. Wat buiten koken betreft moet je vaak vooral durven en eigenlijk een beetje uitgekookt zijn.

Column

Kan veilig ook lekker? Onlangs belandde ik met een anafylactische reactie in het ziekenhuis. Omdat ik een nacht moest blijven, kwam ik om 16 uur op de verpleegafdeling terecht. De aardige verpleegkundige was erg betrokken. Ze zou aan de keuken uitleg geven over mijn voedselallergie. Nauwkeurig zei ik: ‘Geen peulvruchten, zoals doperwten, soja en pinda, graag.’ Ik was net goed geschrokken en mij heel bewust van mijn kwetsbaarheid. Een uur later kwam de kar met eten. Lekker, ik had reuze trek. Het ziekenhuis heeft een moderne opvatting en zo kunnen patiënten op de kamer kiezen wat zij willen eten. De keuze was chili con carne (met verboden bonen) of bloemkool. Mijn hersens werkten op volle toeren. Zelf scheppen betekent kruisbesmetting! En dat kon ik nu net niet hebben. De assistente vroeg wat ik wilde eten. Ik herinnerde haar aan mijn dieet. ‘O ja, jouw maaltijd staat in de magnetron.’ Mooi, een individuele maaltijd. Vol trots liep de voedingsassistente mijn kamer op. Daar was de langverwachte maaltijd, mét doperwten! Tsja, de keuken had toch echt een pindavrije maaltijd geleverd, kreeg ik als antwoord. Nou ja, foutje kan gebeuren en er werd een nieuwe maaltijd besteld. Een kwartier later hoorde ik op de gang: ‘Maar hij is echt zonder noten en pinda, hoor.’ Daar twijfelde ik niet over, maar die doperwten zijn toch echt een probleem. En laten die er dus inzitten… zo ging ook maaltijd 2 retour keuken. Om 18.15 uur kreeg ik de goede maaltijd. Tenminste, voor zover ik kon beoordelen. Een klein dingetje waren ze vergeten erin te stoppen: smaak! Wat een desillusie. Kennelijk kan het ziekenhuis niet lekker koken voor iemand met een allergie. Maar er is ook goed nieuws: het ziekenhuis neemt mijn klacht over de voeding zeer serieus. Mogelijk volgt er een uitnodiging voor een gesprek met de keuken. Djoeke Kunnen Djoeke (getrouwd met Wouter, moeder Lotte en Hugo) werkt als praktijkondersteuner in een huisartsenpraktijk. Djoeke is ernstig allergisch voor diverse voedingsmiddelen, Lotte is allergisch voor ei. Volg Djoeke op Twitter: @hospiheks Allergie en Voeding

21 <

Onderzoek naar impact van voedselallergie en provocatietest

Kinderen beoordelen kwaliteit van leven anders dan ouders Welke invloed heeft voedselallergie op het dagelijks leven van een kind? Hoe ervaren volwassenen en kinderen een voedselprovocatietest? En wat vinden de ouders ervan? Tina van der Velde deed hiernaar onderzoek. Voor Allergie en Voeding geeft ze uitleg over de gezondheidsgerelateer de kwaliteit van leven van patiënten met voedselallergie, het onderwerp waarop ze recent promoveerde. Naast onderzoeker is Van der Velde huisarts in opleiding.

Mensen met voedselallergie moeten altijd erg alert zijn op wat ze eten om allergische reacties te voorkomen. Deze reacties kunnen mild zijn, maar ook heel ernstig verlopen. Voedselallergie kan daardoor ontzettend veel invloed hebben op het dagelijks leven van patiënten en hun naasten. Onderzoekers van de afdeling (kinder)allergologie en de afdeling huisartsgeneeskunde van het UMC Groningen doen al sinds 2005 onderzoek naar de kwaliteit van leven van patiënten met voedselallergie. Dit onderzoek vindt plaats in het kader van een grootschalig Europees project naar voedselallergie, genaamd Europrevall.

Verschillende factoren

Kwaliteit van leven is een heel breed begrip, met verschillende definities. Meestal wordt kwaliteit van leven omschreven als het fysieke, psychische en sociale functioneren van iemand en de subjectieve evaluatie daarvan. Centraal staat dus wat een persoon zélf van zijn fysieke, psychische en sociale functioneren vindt. De kwaliteit van leven wordt bepaald door verschillende factoren, zoals financiële situatie, gevoel van veiligheid en vrijheid, kwaliteit van de leefomgeving en van opleiding of gezondheid. Daarnaast kan de kwaliteit van leven worden beïnvloed door de cultuur waarin iemand leeft, de religie die hij aanhangt en zijn verwachtingen, normen en waarden. Het gedeelte van kwaliteit van leven dat wordt bepaald door gezondheid, wordt gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven genoemd.

Inzicht in problemen

Een belangrijke bevinding was dat ouderrapportages en kindrapportages van elkaar verschillen > 22

Allergie en Voeding juni 2013

Het is om verschillende redenen belangrijk om de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven van mensen met voedselallergie te meten. Ten eerste kan het inzicht geven in de verschillende problemen waarmee zij te maken hebben in het dagelijkse leven. Hierdoor kunnen artsen, diëtisten en verpleegkundigen de patiënten beter adviseren hoe om te gaan met voedselallergie. Ten tweede kunnen kwaliteit-van-leven-metingen worden gebruikt om het effect van interventies te meten vanuit het perspectief van de patiënt. Er kan bijvoorbeeld worden onderzocht wat de invloed is van een diagnostische test of een nieuwe behandeling op de kwaliteit van leven. Uiteindelijk kan dit helpen om de kwaliteit van de diagnostiek of de behandeling te verbeteren en daardoor ook de kwaliteit van leven van patiënten. Kwaliteit-van-leven-metingen gaan in de toekomst een steeds belangrijkere rol spelen, omdat de ontwikkeling van nieuwe diagnostiek en behandeling steeds verder toeneemt, maar niet altijd in verhouding staat met de opgeleverde gezondheidswinst. De metingen kunnen het effect van diagnostische en behandelmogelijkheden evalueren vanuit het perspectief van de patiënt.

Dergelijk onderzoek kan dan van invloed zijn op medische besluitvorming.

Vragenlijsten

Gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven kan worden gemeten met vragenlijsten. In mijn onderzoek zijn voedselallergie-specifieke-kwaliteit-van-leven-vragenlijsten gebruikt die zijn ontwikkeld door Bertine Flokstra-de Blok, onderzoeker op de afdeling huisartsgeneeskunde. Deze vragenlijsten zijn ontwikkeld met behulp van een speciale methode en gaan in op specifieke kwaliteit-van-leven-problemen van patiënten met voedselallergie. Het ontwikkelingsproces van de vragenlijsten omvatte vier fasen. Fase één bestond uit het verzamelen van alle mogelijke kwaliteit-van-leven-items die voor patiënten met voedselallergie van belang zouden kunnen zijn. Hierbij werd gebruik gemaakt van informatie van patiënten, experts op het gebied van voedselallergie en de literatuur. In de tweede fase werd onderzocht welke van al deze verzamelde items het belangrijkst zijn volgens patiënten met voedselallergie. Zodat uiteindelijk alleen díe items overblijven die volgens hen het belangrijkst zijn. In de derde fase werd gekeken of de vragenlijsten valide en betrouwbaar zijn. Met validiteit wordt bedoeld of de vragenlijsten ook daadwerkelijk meten wat ze moeten meten, namelijk het stukje kwaliteit van leven dat wordt bepaald door voedselallergie. In de laatste fase werd onderzocht of de vragenlijsten ook daadwerkelijk in staat zijn om verschillen in kwaliteit van leven van patiënten te meten over de tijd, bijvoorbeeld het verschil in kwaliteit van leven vóór en na een behandeling. De vragenlijsten bleken aan al deze criteria te voldoen. Er zijn aparte vragenlijsten ontwikkeld voor verschillende leeftijdsgroepen: een vragenlijst voor kinderen (8-12 jaar), tieners (13-17 jaar) en volwassenen (18 jaar en ouder). Naast deze drie vragenlijsten zijn er ook twee vragenlijsten ontwikkeld voor ouders van voedselallergische kinderen (0-12 jaar) en ouders van voedselallergische tieners (13-17 jaar) om de kwaliteit van leven van hun kind/tiener te beoordelen. Zo kan kwaliteit van leven van patiënten met voedselallergie vanuit verschillende perspectieven worden gemeten.

Mening ouders en kinderen

In mijn onderzoek heb ik onder andere gekeken in hoeverre de meningen van ouders en kinderen (8 tot en met 17 jaar) wat betreft de kwaliteit van leven van het voedselallergische kind met elkaar overeenkomen. Aan dit onderzoek deden in totaal 144 kinder/ouderparen mee. Een belangrijke bevinding was dat ouderrapportages en kindrapportages van elkaar verschillen. Er werd gevonden dat kinderen en ouders het vaker eens waren over de objectievere aspecten van voedselallergie (zoals symptomen en beperkingen), dan over de subjectievere en socialere aspecten van voedselallergie. Bijvoorbeeld: pesten in de klas, je bezwaard voelen dat anderen rekening met je moeten houden. Ook vonden we dat ouders van kinderen van 8-12 jaar op groepsniveau een betere kwaliteit van leven voor hun kind rapporteerden dan het kind zelf. Op individueel niveau zagen we echter ook voorbeelden waarbij het kind juist een betere kwaliteit van leven rapporteerde dan de ouder. Juist omdat kinderen en ouders hun eigen mening hebben over de kwaliteit van leven van het kind,

is het zo belangrijk voor medici om zowel het kind als de ouder te betrekken bij onderzoek en besluitvorming. Zo krijgen zij een zo compleet mogelijk beeld van het kind.

Provocatietest

Ook werd onderzocht wat de invloed is van een dubbelblinde placebo-gecontroleerde voedselprovocatie en de daaropvolgende behandeling op de kwaliteit van leven van kinderen, tieners en volwassenen met voedselallergie. Een dergelijke voedselprovocatie is de betrouwbaarste diagnostische test om voedselallergie

Een voedselprovocatie en de daarop volgende behandeling verbetert vaak de kwaliteit van leven van een patiënt aan te tonen of uit te sluiten. Aan dit onderzoek deden 235 patiënten mee. Zij vulden de vragenlijsten in één maand voor en zes maanden na een dubbelblinde placebo-gecontroleerde voedselprovocatie. Daarnaast vulden patiënten uit de controlegroep de vragenlijst tweemaal in zonder dat ze een dubbelblinde voedselprovocatie ondergingen. Vervolgens werden de controlegroep en de provocatiegroep met elkaar vergeleken. Uit deze studie bleek dat kwaliteit van leven van patiënten het meest verbeterde na een negatieve testuitslag van de dubbelblinde voedselprovocatie (dus na het uitsluiten van de diagnose voedselallergie) en de daaropvolgende behandeling. Bij kinderen en volwassenen bleek dat de kwaliteit van leven ook, hetzij in mindere mate, verbeterde na een positieve testuitslag (dus na het aantonen van de diagnose voedselallergie) en de daarop volgende behandeling. We denken dat deze verbetering wordt veroorzaakt doordat de onzekerheid van patiënten afneemt en ze beter weten welke voedingsmiddelen ze wel en niet moeten vermijden. Er gaat echter nog vervolgonderzoek plaatsvinden naar de mogelijke achterliggende oorzaken van verbetering in kwaliteit van leven na voedselprovocatie. Dit is belangrijk, omdat er in het verleden veel discussie is geweest over het tijdrovende karakter van een voedselprovocatie en de mogelijke lasten die dit met zich meebrengt voor de patiënt. Nu gebleken is dat kwaliteit van leven van de meeste patiënten juist verbetert na deze diagnostische test, geeft het medici eigenlijk een extra reden om de test uit te voeren. Omdat er nog zoveel interessante en onbeantwoorde vragen zijn, wordt er in het UMC Groningen nog steeds onderzoek gedaan naar kwaliteit van leven van patiënten met voedsel allergie. Tina van der Velde, onderzoeker en huisarts i.o.

Allergie en Voeding

23 <

Wat is er te koop?

Yvonne van der Brugge

Lactosevrije zuivel

Soy Whip, op sojabasis. Ingrediënten: soja-

Ingrediënten: water, zonnebloemolie*, soja-

lerantie. Er komen voor hen steeds meer

neerd plantaardig vet (12%), invert-suiker,

tor (plantaardige lecithine), stabilisatoren

Goed nieuws voor mensen met lactose-intoproducten op de markt, zoals:

Campina Lactose Vrij Deze verse melk staat

in de koeling bij onder andere C1000, Jumbo en grote Albert Heijn-supermarkten (€ 1,79). Informatie: www.campina.nl

Arla Lactofree Verse melk, die voor € 1,79 te koop is in de winkels van Albert Heijn,

Jumbo en C1000. Arla breidt de lijn uit met nog drie andere lactosevrije producten: yoghurt, roomkaas en houdbare melk. Informatie: www.lactofree.nl

AH Lactosevrije yoghurt Albert Heijn heeft

het assortiment uitgebreid met deze verse yoghurt (500 ml, € 2,19).

Informatie: www.ah.nl

Culinair plantaardig ijs!

Professor Grunschnabel Dit Alkmaarse

fabriekje maakt heerlijk ijs in meer dan tien smaken op puur plantaardige basis. Dus

emulgator (mono- en diglyceriden van vet-

zuren, plantaardig), verdikkingsmiddel (cellulose en natiumalginaat), zuurteregelaar (kaliumfosfaat en mono-natriumcitraat), zout en natuurlijk aroma.

geperst limoen- of citroensap. Het ijs is bekroond met de landelijke prijs

‘Smaakvol 2009’ en verkrijgbaar door

ascorbinezuur.

Informatie: www.nieuweband.nl

rubriek in Allergie en Voeding 4 - 2012) is

invertsuiker, emulgator (mono- en diglyceriden van vetzuren), verdikkingsmiddelen

(cellulose en natriumalginaat), zuurterege-

Luchtig en Creamy (besproken in deze

behalve bij Jumbo inmiddels ook verkrijgbaar bij de grotere AH-vestigingen.

laars (kaliumfosfaat en mononatrium-

Speculoos

Cocos Whip, op kokosbasis. Ingrediënten:

Speculooskussentjes toegevoegd: krokante

citraat), zout, en natuurlijk aroma.

kokosmelk (kokos, water), gehydrogeneerd

plantaardig vet (12%), invertsuiker, proteïne

van erwt, emulgator (mono- en diglyceriden van vetzuren, plantaardig), verdikkingsmiddel (cellulose en natiumalginaat), zuurte

regelaar (kaliumfosfaat en mono-natriumcitraat), zout en natuurlijk aroma.

Informatie: www.soyatoo.de, www.natudis.nl

(200 ml, € 1,10).

mogelijk fruit, verse kruiden, met vers

aroma, anti-oxidant (tocopherolextract) en

meel), gehydrogeneerd plantaardig vet,

drank (water, rijststroop, rijstzetmeel, rijst-

of kokosmelk. Zowel de exotische als de Grunschnabel zijn gemaakt van zo vers

(carrageen en xanthaan), zeezout, natuurlijk

Goed nieuws: de sojavariant van Alpro,

Nieuw voor mij in de natuurvoedingswinkel

meer klassieke ijssmaken van Professor

bonen* (8%), maissiroop*, dextrose, emulga-

Rice Whip, op rijstbasis. Ingrediënten: rijst-

zonder melk, lactose en ei, maar ook vrij van gluten en soja. Er wordt gewerkt met water

was de sojaslagroom van Natumi: Cre Soy

Albert Heijn heeft aan zijn ontbijtgranen granenjasjes met een zachte speculoos

vulling. Nou ben ik zelf niet zo’n voorstander van dergelijke zoete producten voor het ontbijt, maar een klein kommetje wegknabbe-

len in plaats van een koekje na school is een leuke variatie voor kinderen. Een doos van 300 gram kost € 2,19.

Ingrediënten: graankussentjes (59%) (granen [rijstgries, (tarwe-, haver-) volkorenbloem],

chocoladepoeder (suiker, cacaopoeder), suiker, zout), speculoosvulling (41%) (specu-

looskoek [tarwebloem, suiker, gedeeltelijk

geharde vetten, suikerstroop, zout, kaneel],

plantaardige oliën, suiker, emulgator (lecithine), karamelstroop, specerijen, kleur-

stof (caroteen) en voedingszuur (citroenzuur). Informatie: www.ah.nl

heel Nederland (zie de ‘storelocator’

Lotus heeft naast de inmiddels bekende

Informatie: www.professorgrunschna-

met Choco op de markt gebracht. Zelf

voor adressen). bel.nl

Zuivelvrije slagroommm…

Terug van (lang) weggeweest: de opklopbare room van Soyatoo! Bij de natuur-voedingswinkel

zijn drie varianten beschikbaar (300 ml, € 1,99).

De room is ook via internet te verkrijgen bij onder andere www.veggiedeli.nl.

> 24

drank (water, sojabonen) (75%), gehydroge-

Allergie en Voeding juni 2013

Speculoospasta ook Original Speculoos

vind ik hem nog lekkerder dan ‘gewone’. Een pot van 400 gram kost € 2,79.

Ingrediënten: original speculoos 42% (tarwebloem, suiker, plantaardige

oliën (palm, raap), kandijstroop, rijsmiddel (natriumwaterstofcarbonaat), sojabloem, zout, kaneel),

plantaardige oliën (palm, raap),

suiker, magere cacao (4%), emulgator (zonnebloem-lecithine, sojalecithine) en voedingszuur (citroenzuur).

Info: www.lotusbakeries.com * Van biologische herkomst

Altijdinhuis Joodse bakker

In Amsterdam-Buitenveldert ligt de kern van de joodse wijk uit het vooroorlogse Amsterdam. Er is daar onder andere een bakker/kruidenier – een op het oog ouderwetse zaak – die heel veel melkvrije producten verkoopt. Daar koop ik graag mijn lekkere verse basics, zoals brood, croissantjes, koekjes en cakes. Onze zoon Sascha is nu alleen nog allergisch voor melkproducten, maar het blijft moeilijk dit soort lekkernijen te kopen. Want heel veel broden, bijna alle koekjes en zeker 95 procent van al het gebak bevatten melkbestanddelen. Maar in de parve-producten die volgens de joodse spijswet zijn klaargemaakt, zit

geen melk. Parve betekent melkvrij en parve-producten worden bereid in een aparte oven en keuken, waarin nooit melkproducten komen. Ik kom al vijf jaar bij de joodse bakker en mijn zoon heeft nooit een allergische reactie gehad. Er zijn verschillende zaken in Nederland, zie: nik.nl/kosjere-winkels-restaurants/.

Ook droogwaren

Ook heel veel volgens de joodse spijswet geproduceerde droogwaren zijn melkvrij. Het is gemakkelijk te zien aan de stempel parve op de verpakking. Bij de joodse bakker koop ik een grote variëteit aan ‘kinder’-chips. Een van onze lievelings-basics zijn ‘man-

dels’, ook wel croutons genoemd: amazon.com/Osem-Mandel-Croutons-14-1Ounce-Canisters/dp/B000H25W1I. Deze croutons gebruik ik voor de kippensoep. Het is een soort dikke pasta, maar met een vollere smaak. Je kookt het in de soep, net als vermicelli. Het behoudt meer bite dan vermicelli. Hoewel het product ‘mandels’ heet – wat kleine amandelen betekent – bevat het alleen meel, palmolie en zout. Waarom zoveel joodse etenswaren melkvrij zijn? Deze site legt het uit: joodsleven. nl/Encyclopedie/Kasjroet/Kasjroet-05.htm

Voorraad op?

Dan grijp ik naar mijn andere assortiment. Sascha is gek op soepen. Ik heb altijd prei, aardappel en vermicelli in huis, zodat ik in een tel een overheerlijke aardappelpreisoep kan maken. Mocht ik geen prei meer hebben, dan zijn de Chinese miesoepen ook een uitkomst. Daarnaast, maar het is niet het lekkerste alternatief, heeft Albert Heijn ook kleine blikjes soep voor één persoon: tomaat, kip of groenten; allemaal melkvrij.

Brood

Voor bij de soep is een broodje lekker. In de diepvries heb ik vaak vers brood van de joodse bakker, maar we bakken ook ons eigen brood, met meel, gist, zout, suiker en water. En Sascha neemt heel vaak in zijn broodtrommel de pistoletjes van AH mee naar school.

Snoepen

Sascha is echt gek op marsepein. We kopen vaak marsepein van Dr. Oetker; er zijn twee kleurvarianten. AH verkoopt tegenwoordig een eigen merk marsepein, maar deze hebben we nog niet geproefd. Ik heb ook marsepein bij de warme bakker besteld, blokken blanke marsepein. Die kun je kleuren met voedingsmiddelenkleurstof en ermee leuke voorwerpjes en diertjes kneden! Régine Anmuth

Allergie en Voeding

25 <

De rol van hydrolysaten bij de preventie van allergieën

Gehydrolyseerde voeding: zinvol of niet? Allergieën veroorzaken wereldwijd veel ziekte en ongemak bij zowel kinderen als volwassenen. Dit heeft grote invloed op het individu, de familie en de gezondheidszorg. Onderzoek is van belang om te kijken hoe kan worden voorkomen dat kinderen (voedsel)allergieën ontwikkelen. Als je vroege verschijnselen kunt vermijden, is er een grote kans op voordelen op de lange termijn en een verminderd risico op het ontwikkelen van andere allergieën op latere leeftijd. Kan speciale gehydrolyseerde voeding hierin een rol spelen? Internationale richtlijnen

Ondanks veel onderzoek is nog niet duidelijk bewezen hoe je allergie bij kinderen kunt voorkomen, hoewel het wel bekend is dat blootstelling aan allergenen op jonge leeftijd een belangrijke rol kan spelen. Internationale richtlijnen adviseren het geven van borstvoeding in de eerste vier tot zes maanden. Wanneer dat niet mogelijk is, komt gehydrolyseerde zuigelingenvoeding in aanmerking voor kinderen met allergieën in de directe familie.

Gehydrolyseerde voeding

In melk komen twee eiwitten in relatief hoge concentraties voor, wei-eiwit en caseïne. Gehydrolyseerde kindervoeding wordt gemaakt door de oorspronkelijke melkeiwitten in kleinere stukken te breken. Hierdoor kan mogelijk de ontwikkeling van allergische reacties worden voorkomen, doordat de blootstelling aan intacte allergenen minder is. Gedeeltelijk wei-eiwit-hydrolysaat in het bijzonder is veelbelovend, omdat het goedkoop is en lekker in vergelijking met andere gehydrolyseerde zuigelingen-voeding. De vraag is of gedeeltelijk wei-eiwit-hydrolysaat daadwerkelijk > 26

Allergie en Voeding juni 2013

een rol speelt in het voorkomen van allergische reacties. Onlangs hebben experts bekeken of het geven van deze voeding aan kinderen een rol speelt in de preventie van koemelk-allergie. Hieronder volgt een korte samenvatting van hun bevin-dingen.

Veranderde theorieën

In de jaren 80 en 90 deed het concept vermijd allergenen om allergische reacties te voorkomen opgang. Volgens dit idee zou blootstelling aan allergenen het ontwikkelen van allergieën bevorderen. Deskundigen hoopten dat het vermijden van allergenen het ontwikkelen van een allergische reactie zou verminderen. Hiernaar is veel onderzoek gedaan, maar de resultaten zijn niet eenduidig. Daarom is de laatste jaren het concept veranderd. Zo wordt er nu gedacht dat er een window of opportunity is in de leeftijd van vier tot zes maanden en dat vroege blootstelling aan bepaalde allergenen juist een verdraagzaamheid van die allergenen zouden kunnen bevorderen.

Gebrek aan duidelijk effect

De eerste onderzoeken die het effect van gedeeltelijk wei-eiwithydrolysaat bestudeerden, waren relatief klein van omvang. Deze studies toonden positieve resultaten, maar door beperkingen van factoren binnen deze kleine onderzoeken, is de kans groot dat de resultaten over het positieve effect van het hydrolysaat zijn overschat. In recentere en grotere onderzoeken werd geen tot weinig bewijs gevonden voor een beschermend effect van gedeeltelijk weieiwit-hydrolysaat. Het gebrek aan een duidelijk effect maakt het lastig om de rol van het hydrolysaat in het voorkomen van allergieën te interpreteren.

foto Janeczka Milton

Om het effect van deze speciale babyvoeding te bekijken, is het belangrijk dat alle beschikbare bewijzen worden meegenomen. Dit wordt gedaan in zogenoemde systematische reviews. Een systematische review identificeert alle onderzoeken die over een bepaald onderwerp zijn gedaan en vat de bewijzen over het effect samen. Ook in deze reviews zijn de bewijzen voor een positief effect van gedeeltelijk wei-eiwit-hydrolysaat niet duidelijk.

Andere hydrolysaten

Naast gedeeltelijk wei-eiwit-hydrolysaat zijn er nog andere hypoallergene voedingen. In Nederland wordt bij een vermoeden van koemelkallergie de intensieve hydrolysaten op basis van wei- en caseïne-eiwit aanbevolen. In 2003 is er een onderzoek (de GINI-studie) uitgevoerd naar het preventieve effect van verschillende hydrolysaten bij kinderen met een verhoogd risico op koemelkallergie. In dit onderzoek werd gekeken naar het effect van intensief wei-eiwit-hydrolysaat, intensief caseïne-eiwit-hydrolysaat en gedeeltelijk wei-eiwit-hydrolysaat op het ontstaan van eczeem en allergische verschijnselen. Daaruit bleek dat het intensief caseïne-eiwit-hydrolysaat zorgde voor 58 procent risicovermindering op eczeem en 49 procent risicovermindering op andere allergische verschijnselen. Voor het gedeeltelijk wei-eiwit-hydrolysaat werd een preventief effect van 44 procent op eczeem gevonden. Het intensief wei-eiwit-hydrolysaat vertoonde maar een klein effect waaraan geen betekenis kon worden gegeven. Dit laatste resultaat was verrassend, omdat verwacht werd dat het intensief wei-eiwit-hydrolysaat ook een preventief effect zou hebben. Daarom zijn de onderzoekers gaan kijken naar de genetische achtergrond van het kind. Hieruit kwam naar voren dat het intensieve wei-eiwit-hydrolysaat alleen een preventief effect had wanneer er in de directe familie geen eczeem en andere allergische verschijnselen voorkwamen. De resultaten uit de GINI-studie tonen aan dat het geven van hydrolysaten in plaats van koemelk het risico op koemelkallergie gedurende het eerste levensjaar kunnen verminderen. Maar de verschillende hydrolysaten bieden niet dezelfde mate van preventie. Noch de mate van hydrolyse (intensief of gedeeltelijk) noch de eiwitbron (wei- of caseïne-eiwit) is voorspellend voor het preventieve effect. In plaats daarvan speelt waarschijnlijk de genetische achtergrond van het kind een rol in het preventieve effect van een hydrolysaat. Bron: The effect of hydrolyzed cow’s milk formula for allergy prevention in the first year of life: The German Infant Nutritional Intervention Study, a randomized double-blind trial. Tijdschrift: Journal of allergy and clinical immunology 2003: 111(3)533-540.

Langetermijneffecten

Onderzoeken naar de langetermijneffecten van gehydrolyseerde kindervoeding zijn schaars. Daarom hebben de onderzoekers van de GINI-studie in 2008 gekeken naar de langetermijneffecten van de drie hydrolysaten. Hun doel was om te kijken of het geven van hydrolysaten gedurende de eerste vier maanden van het kind na zes jaar nog steeds preventief werkt voor het ontwikkelen van eczeem en andere allergische verschijnselen. De resultaten maakten duidelijk dat intensief caseïne-eiwit-hydrolysaat en gedeeltelijk wei-eiwit-hydrolysaat een langdurend preventief effect

hebben op het ontwikkelen van eczeem. Wederom was het resultaat voor het intensief wei-eiwit-hydrolysaat interessant maar ingewikkeld. In het GINI-onderzoek uit 2003 werd voor dit hydrolysaat maar een klein positief effect gevonden. In 2008 werd er daarentegen wél een significant preventief effect gevonden. De gegevens uit dit onderzoek bevestigen dus een aanhoudend preventief effect van intensief caseïne-eiwit-hydrolysaat en gedeeltelijk wei-eiwit-hydrolysaat en zelfs een laat beginnend preventief effect van het intensief wei-eiwit-hydrolysaat. Bron: Preventive effect of hydrolyzed infant formulas persists until age 6 years: Long-term results from the German Infant Nutritional Intervention Study (GINI). Tijdschrift: Journal of allergy and clinical immunology 2008:121: 1442-7.

Hoe nu verder?

Op basis van de gevonden resultaten is het lastig om aanbevelingen te doen die ouders kunnen helpen om het risico op allergieën bij hun kind te verlagen. De preventieve effecten van de verschillende hydrolysaten blijven omstreden. Aan de andere kant is er geen bewijs over schadelijke effecten van de hydrolysaten. Maakt het dan eigenlijk uit wat de aanbevelingen zijn, want ‘baat het niet, dan schaadt het niet’? Hierdoor blijft het verleidelijk om de huidige aanbevelingen over het gebruik van hydrolysaten aan te houden, omdat de mogelijkheid nog steeds bestaat dat je hiermee allergische reacties kunt verminderen. Toch moet er worden opgepast met het doen van concrete aanbevelingen en moeten de mogelijk positieve effecten van hydrolysaten niet worden overdreven, omdat dit een negatief effect kan hebben op de duur van het geven van borstvoeding. Het bewijs dat het geven van borstvoeding het risico op allergieën vermindert, is niet duidelijk. Maar het geven van borstvoeding heeft wel duidelijke voordelen voor veel andere nietallergische ziektes. Totdat er een duidelijk bewijs is voor het effect van de verschillende hydrolysaten voor preventie van koemelkallergie moet de algemene aanbeveling blijven luiden: breast is best.

Bron: The Role of Partially Hydrolyzed Whey Formula for the Prevention of Allergic Disease, Expert Review Clinical Immunology. 2013:9(1) 31-41.

Bewerking: Nika Schnek Huidige aanbevelingen in Nederland

Bij het vermoeden van koemelkallergie moet worden overgegaan op een koemelkvrij dieet. De standaardkunstvoeding op basis van koemelk moet worden vervangen door hypoallergene kunstvoeding. Dit zijn intensief gehydrolyseerde kunstvoedingen (eiwithydrolysaten) of kunstvoedingen op basis van vrije aminozuren. • Bij een koemelkvrij dieet wordt de standaardkunstvoeding vervangen door intensief gehydrolyseerde kunstvoeding op basis van wei-eiwit of caseïne-eiwit. • Gedeeltelijk gehydrolyseerde voedingen zijn niet geschikt voor de behandeling van koemelkallergie. • Bij onvoldoende afname van klachten bij gebruik van intensieve eiwithydrolysaten wordt geadviseerd om over te gaan op kunstvoeding op basis van vrije aminozuren voor een proefperiode van ongeveer drie maanden. • Kunstvoeding op basis van soja-eiwit wordt niet geadviseerd, maar is in beperkte mate wel mogelijk als aanvulling op hypoallergene kunstvoeding. Allergie en Voeding

27 <

foto iStockphoto

Hmmm, de lekkerste... picknickschotel Lily Roosegaarde Bisschop loopt nog niet zolang rond in het land van mensen met voedselintolerantie als zij op een prachtige dag met haar man op stap gaat. Voor de lunch nemen ze en heerlijke picknickschotel mee, waarin quinoa de hoofdrol speelt.

tomaatjes, blokjes komkommer, radijsjes, gegaarde broccoliroosjes

Bereiding •M aak de groente schoon en snijd in

Een ongeplande picknick

Op een onverwachte mooie dag, vroeg in het voorjaar, besloten mijn man en ik spontaan om erop uit te gaan. Leuk, maar... hoe doen we dat met eten? Ik dook mijn diepvries in en vond een quinoaschotel. Deze hebben we bevroren meegenomen samen met een flesje witte balsamicoazijn en een flesje crema di balsamico uit mijn kruidenkastje. Tegen lunchtijd was de schotel ontdooid. Een paar drupjes azijn erover om de smaak op te frissen en voor het lekker een paar mooie donker strepen balsamicocrème erover. Uit de wind, in het zonnetje hebben we zitten smullen. Nog nieuw in voedselintolerantie-land was deze spontane, geslaagde picknick een waar feest. De ingrediënten waarmee ik kan koken, mogen dan beperkt zijn, mijn bewegingsvrijheid laat ik er niet door beperken. En eten? Dat doen we met des te meer smaak. Deze quinoaschotel behoort ondertussen tot onze favorieten en is ook al goedgekeurd door gasten. Ik maak regelmatig een grote pan. Op de eerste avond wordt het gerecht vers en warm gegeten. De rest wordt snel afgekoeld en in goed afgesloten diepvriesbakken ingevroren. Lekker voor een doordeweekse dag waarop we weinig puf of tijd hebben om te koken of als basis voor een van de vele varianten die we inmiddels al hebben ontdekt. Ook superhandig én lekker om mee te nemen als lunch onderweg. Het ‘Marokkaanse’ kruidenmengsel doet misschien wat vreemd aan. Mijn man vond het maar gek om ‘koekkruiden’ in een hartige schotel te verwerken. Maar hij is het helemaal met me eens, dat het uiteindelijk heerlijk smaakt; kruidig maar niet overheersend. Echt! > 28

Allergie en Voeding juni 2013

voor de picknick: • fl esje azijn naar keuze of wat citroensap • e vt. flesje crema di balsamico • r auwkost naar keuze: gehalveerde kers-

kleine blokjes.

• S nipper de ui. •M eng de gedroogde kruiden in een

Quinoa met groente en gehakt

Vrij van gluten, mais, koemelk, kippenei, pinda, noten, soja, vis, schaal- en schelpdieren; voor ongeveer 8 personen.

Ingrediënten • 2 75 gr quinoa (natuurvoedingswinkel

of supermarkt, Lassie) • 5 00 gr (biologisch) runder- of lamsgehakt

groente naar aanbod en seizoen, bijvoorbeeld: • 2 winterwortels of 8-10 wortels • 2 preien • 2 courgettes • 1 rode paprika • 1 grote ui kruidenmengsel: • 1 tl kaneel • 1 tl paprikapoeder • 1 /2 tl gemalen djahé (gemberpoeder) • 1 /2 tl knoflookpoeder (of 2 tenen verse) • 1 /2 tl gemalen korianderzaad • s nufje cayennepeper • 1 à 2 el olijfolie classico • 5 0 gr gedroogde cranberries • v ersgemalen vierseizoenen-peper • z out • e vt. 1 tl (vers) citroensap

kommetje. •B ereid de quinoa volgens de gebruiksaanwijzing. •V erhit ondertussen een scheutje olijfolie in een braadpan en bak het gehakt rul. •V oeg de ui en de kruiden toe en bak tot de ui glazig wordt. Verse knoflook pas tegen eind van deze stap toevoegen. • S chep de wortelblokjes door het gehaktmengsel. • T emper het vuur en laat het mengsel met deksel op de pan 2 minuten garen. •V oeg de gesneden prei toe en laat twee minuten garen. • S chep de courgette erdoor en laat opnieuw twee minuten garen. • S chep de paprikablokjes erdoor en laat nog twee minuten garen. • R egelmatig omscheppen; voeg zo nodig een eetlepel water toe om aanbranden te voorkomen. • S chep de gare quinoa en de cranberries door het gehaktgroentemengsel. Laat even doorwarmen. •B reng op smaak met wat zout, ruim versgemalen (vierseizoenen-)peper en eventueel citroensap. •V oor de picknick: laat gerecht snel afkoelen en verpak het in een goed afsluitbare (diepvries)bak. Bewaar tot gebruik in koelkast of diepvries.

Vegetarisch?

Laat gehakt gewoon weg. Voeg eventueel extra groente toe. Begin gelijk met het fruiten van de ui op niet te hoog vuur. Voeg de kruiden toe en laat die 1 minuut meebakken tot ze gaan geuren.

OverBoeken

Yvonne van der Brugge

Koken voor kinderen zonder gluten, zuivel of ei

Darmklachten? Tips, recepten en stappenplan

Meer dan 80 spannende salades

Koken voor kids met allergieën Onder redactie van Susan Tomnay Uitgeverij: De Lantaarn ISBN 978 9461 881 366 Hardcover, 184 pagina’s, € 11,99 Informatie: www.uitgeverijdelantaarn.nl

Darmehbo Katinka Huiskamp en Marieke Lebbink Uitgeverij: Solide boeken ISBN: 978 90 814793 49 Paperback, 168 pagina’s, € 19,95 Informatie: www.darmehbo.nl

Meer dan 80 spannende salades Caroline Hofberg Uitgeverij: Kosmos Uitgevers ISBN: 97890 21553344 Hardcover, 193 pagina’s, € 17,50 Informatie: www.kosmosuitgevers.nl

Prachtige foto’s in een vrolijke, kleurrijke opmaak: dat is in het kort een treffende beschrijving van Koken voor kids met allergieën. De makers willen het iedereen met allergische kinderen in zijn omgeving makkelijker maken om te koken. Het boek bestaat uit drie delen (Gluten-, Zuivel- en Eivrij), met in totaal meer dan 80 recepten voor alle eetmomenten. Per recept staat aangegeven of het vrij is van gluten, tarwe, zuivel, noten of ei. In Glutenvrij is o.a. opgenomen: wafels met ahornsiroop, pancetta-kaasmuffins, zalm met dilleroomsaus en citroenvlaaitjes. Zuivelvrij bevat zoal recepten voor: sushi, perensmoothie, noedels en chocoladeappeltaart. In Eivrij treffen we o.a. burrito’s, loempiaatjes, scones en bonbonnetjes aan. De recepten zijn origineel en zeer divers. Met een overgevoeligheid voor tarwe, zuivel of ei zit je natuurlijk helemaal goed. Met een zeer complexe (lees: meervoudige) allergie is het misschien wat zoeken naar geschikte recepten. Maar eigen varianten zijn prima te maken. Het boek is het zachte prijsje wat mij betreft meer dan waard! Zie in OverKoken het zomerse recept voor sinaasappel-mangogranita.

Naar schatting hebben tussen de 1,5 en 3 miljoen Nederlanders in meer of mindere mate last van buikklachten, met diverse oorzaken: van ‘onschuldig’ te veel eten tot een maag- of darmziekte. Veel mensen lijden aan PDS: het Prikkelbare Darm Syndroom. Anderen reageren overgevoelig op bepaalde stoffen in het voedsel. In Darmehbo, met de ondertitel Eet je darmen gezond, helpen de schrijvers om stap voor stap de oorzaak op te sporen en er iets aan te doen onder het motto: ‘Eet je klachten weg’. Het boek oogt zeer prettig met een mooie, rustige lay-out. Daarnaast is het zeer toegankelijk geschreven en bevat het vele interessante weetjes. Dat er voor mij niet heel veel nieuws in staat, komt doordat ik zo’n beetje alles lees over gezonde voeding. Maar met alle informatie zo op een rijtje, lijkt het boek me zeer nuttig om mee aan de slag te gaan. Het bevat een stappenplan, vele tips, recepten en maaltijdvoorbeelden. Ook is een hoofdstuk aan voedselovergevoeligheden gewijd, met name over intoleranties. Al met al een aanrader, voor wie wat met zijn darmen kampt, of gewoon voor wie meer wil weten over goede voeding.

De Zweedse kookboekenschrijfster Caroline Hofberg heeft al enkele bekroonde kookboeken op haar naam heeft staan. In dit boek geeft ze – uitgaande van seizoensproducten – saladerecepten voor het hele jaar. De gerechten variëren van lichte zomerlunch en fruitig toetje tot stevige wintermaaltijd. De combinaties zijn soms klassiek – champignonsalade met spek, warme venkelsalade met zalm uit de oven, Thaise salade met lamsfilet – maar vaak ook origineel: rabarbersalade met pepermakreel, rodebietenquinoa met kip, Griekse salade met nieuwe aardappels. Ook met een voedselovergevoeligheid zul je ongetwijfeld wat van je gading aantreffen, of ten minste inspiratie opdoen, al is de keus wanneer je geen kaas verdraagt wel wat beperkter. Ook nogal veel dressings behoeven met een zuivelallergie aanpassing. Toch is het boek zeker geschikt om ideeën op te doen en er wat eigen creativiteit op los te laten. Achterin zijn recepten voor dips en bijgerechten opgenomen, ook wat informatie over basisingrediënten. Het boek bevat vele, sfeervolle foto’s, wat het doorbladeren alleen al leuk maakt.

Allergie en Voeding

29 <

Uit andere media iFAAM: de grootste studie naar voedselallergie ooit

Afgelopen voorjaar is het startsein gegeven voor de grootste studie naar voedselallergie ooit. Deskundigen uit Europa, Australië en de Verenigde Staten doen mee aan het onderzoek, dat onder leiding staat van de Universiteit van Manchester. Ook de Stichting Voedselallergie is betrokken (zie de informatie van voorzitter Erna Botjes op pagina 33). De studie wordt gefinancierd door de Europese Commissie. iFAAM staat voor: Integrated Approaches to Food Allergen and Allergy Risk Management. Het doel is om te komen tot een gestandaardiseerd protocol voor allergenen in voedingsmiddelen en instrumenten waarmee de regels kunnen worden nageleefd. ‘We willen de wetenschappelijke basis leggen voor een betere etikettering’, aldus Clare Mills, hoogleraar aan de Universiteit van Manchester. ‘Dit zal het leven van mensen die een allergeen proberen te vermijden makkelijker maken.’ Op het etiket van veel voedingsmiddelen staat nu dat het product een allergeen kan bevatten. Er moeten nieuwe risicomodellen komen om dergelijke teksten op etiketten te minimaliseren. Ook wordt er gekeken naar methodes om allergenen in voeding beter te meten en te monitoren in allergenenbeheerplannen. Een ander onderdeel van het programma richt zich op het voorspellen welke mensen waarschijnlijk een allergie gaan ontwikkelen. Hierbij wordt gekeken of een vroegtijdige introductie van een voedingsstof kan leiden tot een bescherming op latere leeftijd. Bronnen: tno.nl, vmt.nl, april 2013

Ei en melk minder allergeen door hoge verhitting

Ongeveer 70 procent van de kinderen met een allergie voor melk en ei verdraagt deze voedingsmiddelen als ze sterk zijn verhit. Dat blijkt uit onderzoek. Hoe kan dit? Allergieën zijn ongewone reacties op bepaalde eiwitten. Sommige eiwitten zijn gevoelig voor temperatuur: hun structuur verandert door verhitting. Het afweersys> 30

Allergie en Voeding juni 2013

teem herkent ze dan niet als het betreffende eiwit en reageert er niet allergisch op. Als je bakt in de oven, komt de temperatuur geruime tijd tot wel 220°C. De eiwitten van melk en ei veranderen dan genoeg om door veel kinderen te worden verdragen. Koken (100°C) verandert de structuur meestal onvoldoende. Dit proces helpt niet bij alle allergenen. De eiwitten van noten en pinda’s worden niet beter verdragen door verhitting: ze kunnen prima tegen sterke verhitting. Veel soorten groenten en fruit daarentegen verliezen hun allergene eigenschap al bij koken. De appel is daarvan een goed voorbeeld. Deze kennis gebruiken artsen en wetenschappers voor verder onderzoek. Welke eiwitten zijn hittegevoelig en welke niet? Bij ei blijkt bijvoorbeeld het eiwit ovalbumine hittegevoelig te zijn, andere eiwitten weer niet. Kunnen we misschien achterhalen of kinderen een allergie hebben die overgaat na hun kleutertijd, of één die levenslang blijft? En is sterk verhit eiwit misschien te gebruiken als middel voor immuuntherapie bij voedselallergie? Bron: www.livingwithout.com/issues/4_17/pediatric_allergies_dec-jan12-2697-1.html

Let op: zeker bij erg allergische kinderen is het onverstandig om thuis te experimenteren met sterk verhitte voedingsmiddelen die ei en/of melk bevatten.

‘Farmaceuten adviseren patiënten bij allergie’

Nog altijd adviseren vertegenwoordigers van farmaceutische bedrijven in ziekenhuizen en huisartspraktijken over immuuntherapie. Daarmee zitten zij ten onrechte op de stoel van de dokter. Dat stellen kinderartsen Tom Hendriks en Yvonne Duijvestijn namens de sectie Kinderallergologie van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK). Al in 2007 waarschuwde de vereniging tegen de zogeheten ‘allergieservice’ van fabrikanten van allergiediagnostica (huidpriktests) en immuuntherapie. Speciaal opgeleide consulenten komen dan naar de huisartspraktijk of het zieken-

huis, doen onderzoek bij patiënten, geven tips en adviezen en spreken – zo bleek destijds al – met patiënten over de beste behandeling. Vooral vanwege dat laatste raadde de NVK de betrokken artsen destijds af om van de service gebruik te maken. ‘Wij dachten dat het gebruik inderdaad afnam, maar het laatste jaar neemt het weer toe’, zegt Hendriks, die zich baseert op berichten van collega’s. ‘De overheid werkt aan een regulering van de markt van deze middelen, en de farmaceutische bedrijven doen er alles aan om hun marktaandeel te behouden. Het levert namelijk veel op.’ Dat consulenten een anamnese afnemen en een huidpriktest doen vindt Hendriks nog niet zo’n probleem. ‘Maar dat zij vervolgens ook bepalen welke therapie moet worden gegeven, dat kan echt niet. Want uiteraard kiezen zij dan voor de middelen die door hun eigen bedrijf worden geproduceerd.’ Omdat advies en therapie moeilijk zijn te scheiden, zou hij het liefst zien dat artsen helemaal geen gebruik meer maken van de allergieservice. ‘Maar als artsen dat toch doen, moeten zij er wel voor zorgen dat de keuze van therapie en van de dosering nadrukkelijk aan henzelf is, en niet aan de consulenten.’ Een woordvoerder van brancheorganisatie Nefarma noemt het verkeerd als consulenten op de stoel van de dokter gaan zitten: ‘Het is aan de arts om patiënten te adviseren over de therapie, niet aan het farmaceutisch bedrijf. Ik weet niet hoe vaak het gebeurt, maar het is fout en schadelijk voor de sector. Het verstoort namelijk onze relatie met artsenorganisaties.’ Bron: medischcontact.artsennet.nl, maart 2013

Volwassen astmapatiënt heeft vaak ook allergie

Veel mensen met astma hebben ook een allergie. Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek. Wetenschappers van de Mount Sinai School of Medicine onderzochten bijna 2600 mensen binnen de Amerikaanse National Health and Nutrition Examination Survey. Driekwart van de volwas-

senen tussen de 20 en 40 jaar met astma had ten minste één allergie. Bij de 55-plussers was dit 65 procent. ‘We weten dat allergieën vaak voorkomen bij kinderen met astma, in zo’n 60 tot 80 procent van de gevallen’, aldus onderzoeker Paula Busse. ‘Maar we dachten altijd dat het bij volwassenen minder vaak voorkwam. Vandaar dat onze resultaten belangrijk kunnen zijn bij het diagnosticeren en behandelen van volwassenen. Astma komt vaker voor bij kinderen, maar wordt vooral bij oudere volwassenen nog weleens over het hoofd gezien.’ De resultaten van het onderzoek staan in het tijdschrift Annals of Allergy, Asthma & Immunology. Bron: WebMD, Gezondheidsnet, april 2013

Voedselfraude ook risico voor allergische consument

In de afgelopen maanden zijn er tal van berichten geweest over voedselfraude met vlees. Daarnaast zijn er ook buitenlandse incidenten gemeld met allergenen, die risicovol zijn voor allergische consumenten. Uit Zuid-Afrikaans onderzoek bleek dat rundvlees met plantaardige ingrediënten als soja en gluten was gemengd, zonder dat dit op het etiket stond. Dat was het geval bij 28 procent van de onderzochte vleesproducten. Een ander voorval: een Engelse ingrediëntenleverancier verkocht aan Indiase restaurants het goedkoper pindameel als amandelmeel. Dit ingrediënt voor curries was voor gebruik in een pindavrij gerecht. Uit onderzoek door de overheid bleken de gerechten pinda te bevatten. Bron: www.allergenenconsultancy.nl, maart 2013

‘Gluten eten, kan intolerantie voorkomen’

Door gluten toe te voegen aan het dieet van een baby op het moment dat het alleen borstvoeding krijgt, kan het risico op coeliakie (glutenintolerantie) verlagen. Tot die conclusie komen onderzoekers van de Zweedse Umea Universiteit. Bij patiënten met coeliakie wordt de bin-

nenbekleding van de darm beschadigd door voedingsmiddelen die gluten bevatten. ‘Door al vroeg gluten te introduceren, kunnen we het risico op de aandoening verkleinen’, aldus onderzoeker Anneli Ivarsson. Voor het onderzoek bestudeerde ze samen met haar collega’s twee groepen kinderen geboren in 1993 en 1997. Ten tijden van de geboorte van de eerste groep nam het aantal coeliakiediagnoses enorm toe. Rond 1997 nam dit juist weer af. Bij de tweede groep was volgens Ivarsson het risico op glutenintolerantie een kwart lager. De onderzoeker verwacht dat dit samenhangt met de verandering in voedingspatronen. Vanaf 1996 werd ouders geadviseerd om na vier maanden - in plaats van zes maanden - naast de borstvoeding ook gluten in het voedingspatroon van hun kind te introduceren. De resultaten van het de studie staan in het tijdschrift Pediatrics. Bron: www.gezondheidsnet.nl, februari 2013

Voedselallergie en de rol van afkomst

Genetische aanleg en afkomst spelen mogelijk een rol in de gevoeligheid voor het ontwikkelen van allergie bij kinderen. Dit blijkt uit een onderzoek van het Henry Ford Ziekenhuis in de Verenigde Staten. De studie betrof 543 tweejarigen. Kinderen van Afrikaans-Amerikaanse afkomst waren drie keer zo gevoelig voor tenminste één voedselallergie als blanke kinderen. Verder waren AfrikaansAmerikaanse kinderen met één aller gische ouder twee keer zo gevoelig voor milieu-allergenen als Afrikaans-Amerikaanse kinderen zonder allergische ouders. De onderzoekers suggereren dat mensen met een Afrikaans-Amerikaanse komaf mogelijk genen aanmaken die ervoor zorgen dat ze vatbaarder zijn voor overgevoeligheid voor voedselallergenen. Maar het kan ook zo zijn dat de gevoeligheid op tweejarige leeftijd gewoon vaker voorkomt bij Afrikaans-Amerikaanse kinderen ten opzichte van blanke kinderen, aldus onderzoeker Haejim Kim.

Nieuwe uitgaven Longfonds voor astma-patiënten

Het Longfonds heeft voor mensen met astma nieuwe boekjes met informatie en adviezen op de markt gebracht. Het zijn patiëntenversies van zorgstandaarden en richtlijnen voor professionals. In de uitgaven staat wat patiënten kunnen verwachten van de zorg en de zorgverlener. Wat komt er kijken bij het stellen van de diagnose en bij de behandeling? Op welke zorg hebben patiënten recht? Welke soorten behandelingen zijn er? En patiënten lezen er wat er van hen wordt verwacht, bijvoorbeeld als het gaat om afspraken over beweging en voeding. ‘Met deze uitgaven wordt de patiënt partner in zorg en kan hij meer de regie nemen over zijn eigen ziekte’, aldus het Longfonds. In totaal zijn er vier boekjes: Astma bij volwassenen, Astma bij kinderen en jongeren voor ouders, COPD en Palliatieve zorg bij COPD. Bestellen: www.longfonds.nl/bestellen/lijst

Internetdokter impopulair

De praktijk van de ‘internetdokter’ is nog niet populair. Slechts 2 procent van de mensen die internet gebruikt voor gezondheidsinformatie heeft een internetdokter geraadpleegd. Het raadplegen van de eigen arts via internet is ook nog lang niet ingeburgerd. Dat blijkt uit een studie van onderzoeksbureau Nivel. Van de mensen die internet gebruiken voor gezondheidsinformatie geeft 15 procent aan dat het mogelijk is om via internet hun huisarts, specialist of apotheker een vraag voor te leggen. Maar slechts één op de tien heeft daar gebruik van gemaakt. Van degenen die hun arts hebben geraadpleegd zegt 67 procent na dat bezoek op internet weleens naar extra informatie over hun gezondheidsklachten te hebben gezocht. Slechts 13 procent geeft aan dit vaak of altijd te doen. Bron: Nivel, februari 2013

Bron: www.voedingnu.nl, februari 2013 Allergie en Voeding

31 <

Marjan de Boer krijgt koninklijke onderscheiding voor vrijwilligerswerk Marjan de Boer (62) is eind april onderscheiden als lid in de orde van Oranje-Nassau voor haar vrijwilligers werk op vele gebieden. Ruim twintig jaar is ze actief geweest voor de Stichting Voedselallergie. Zij was de grote aanjager van onderzoek naar de relatie tussen voeding en gedragsproblemen, zoals ADHD. Hoewel Marjan haar lintje ook voor andere vrijwilligersactiviteiten heeft ontvangen, vindt ze zelf het werk voor de werkgroep Voeding & Gedrag van de Stichting Voedselallergie het belangrijkste. Dat hield in: ‘Het maken van de film over voeding en ADHD, het geven van lezingen, zelfs meerdere malen in Parijs en Brussel, het schrijven van de Nieuwsbrief en het stimuleren van wetenschappelijk onderzoek (van Lidy Pelsser) naar relatie tussen voeding en gedrag, waarbij ik vanuit de praktijk bij al haar onderzoeken in de begeleidingscommissie tussen de hoogleraren heb gezeten. Al met al een schitterende ervaring.’ Marjan de Boer is ook lange tijd actief geweest in de contactgroep Noord-Limburg, waar zij met Jo van As en Lies Postmus veel informatiebijeenkomsten organiseerde. Omdat Marjan al een paar jaar geleden is gestopt met haar vrijwilligerswerk, kwam het lintje als een volkomen verrassing. ‘Ik was met een list thuis weggelokt en werd overvallen door de burgemeester met in zijn kielzog onze (gast)kinderen met hun partners en onze kleinkinderen en een zestigtal vrienden en kennissen.’

advertenties

LOVE IT...

MET AL JE VRIENDEN IN ACTIE KOMEN KOM OOK IN ACTIE ChECK fIghTCANCEr.NL

> 32

Allergie en Voeding juni 2013

Alle projecten van de Stichting Voedselallergie op een rij

Wat doen wij (inter)nationaal? Ik ga eens lekker trots beginnen. Weten jullie wel hoe goed we zijn? Voor me ligt een checklist over de rol van patiëntenorganisaties in de toekomst. Dat is natuurlijk een voorlichtende en begeleidende rol naar de achterban, maar ook – en dat blijkt bij veel organisaties nogal tegen te vallen – een anticiperende en stimulerende rol in onderzoek en relevante projecten. Kijk, dat is nu leuk aanvinken. Wij doen dit allemaal en vol enthousiasme. Ga er maar even voor zitten om te lezen wat er nu allemaal loopt:

2. IDEAL Ook dit haalde de pers. Onderzoek

ondersteuner Erica Terpstra – over onze situ-

door dr. Nicolette de Jong van het Erasmus

we politieke steun nodig.

1. iFAAM De pers stond er even vol van.

boodschappen en uiteten gaan makkelijker

iFaam is het grootste wereldwijde onder-

zoek (2013 -2017) naar voedselallergie ooit,

betaald door de Europese Commissie. Doel is om met onderbouwde kennis en hulp-

middelen op te komen voor de allergische

consument. We zijn deel van het management, met de coördinerende rol van het

onderdeel ethiek. Het is een veelomvattend

en ingewikkeld project waarbij ziekenhuizen, wetenschappers maar ook (voedings)industrie betrokken zijn. Voor deze studie zullen volop voedselprovocaties worden gedaan,

waarbij meer dan achtduizend kinderen tussen de vijf en negen jaar worden opgeroe-

pen en gevolgd. Maar er komen ook richtlijnen voor allergenen in voedingsmiddelen.

Hoeveel is te veel? En is de laagste allergeenhoeveelheid kloppend? Die dosering zal een geselecteerde groep patiënten als one shot – verstopt in een koekje – te eten krijgen in het ziekenhuis. Wordt vervolgd!

naar cashewnotenallergie, gecoördineerd

MC. Het doel is een betere diagnose en voorspeller van ernstige reacties. Dit cashew-

onderzoek/diagnosemodel wordt later uit-

gebreid naar andere nare allergenen. Onze rol is input geven en kennis delen.

3.ICS: Intelligent Consumer Systems Dit is een project met subsidie van Economische Zaken (innovatie), waarbij onder andere Wageningen LEI, diverse ontwikkelaars, Jumbo, Sedexo, het Voedingscentrum,

Horeca Nederland en wij samenwerken om te maken. Een voorbeeld is allergeneninformatie, die direct op je smartphone beschikbaar is. Dit jaar zal de eerste App zijn ontwikkeld.

4. Arbeidsparticipatie-Tool Dit is een drie

jarig voucherproject, gesubsidieerd door het

ministerie van Volksgezondheid. We werken samen met in totaal twaalf patiëntenorga-

atie. Als we kwaliteit willen bieden, hebben

6. Europees Parlement We zijn actief binnen de werkgroep voedselallergie van de internationale koepelorganisatie EFA. Directe contacten met relevante Europarlementariërs zijn gelegd. Dit najaar praten we verder in

Brussel. Het doel is goede en leesbare etiketten op verpakkingen én de beschikbaarheid

van allergeneninformatie in horeca, los verpakte levensmiddelen, enzovoort.

7. Contacten voedingsindustrie We overleggen met diverse industrieën over allergenen en veiligheid. Natuurlijk is er een prioriteit voor het ontwikkelen van lekkere, leuke, maar vooral veilig voedselproducten.

8. Contacten andere industrie Er speelt veel in de diagnostiek, behandeling en preventie

van (voedsel)allergie. We denken mee en zitten met regelmaat rond de tafel om onze kennis en wensen in te brengen. 9. Onderwijs

We geven actief les aan diver-

nisaties en de Stichting September. Doel is

se opleidingen en helpen bij het ontwikkelen

problemen rond voedselallergie en werk

dagelijkse praktijk. Een voorbeeld is het gro-

om een portaal en App te ontwikkelen om

beter bespreekbaar en oplosbaar te maken. Hanneke van den Berg, onze eigen kanjer,

zal dit project uitvoeren. U heeft vast haar

fantastische enquête met onze nieuwsbrief MAG in de digitale bus gehad. Neem vooral contact met haar op als u vragen of tips

heeft! Dat kan via info@voedselallergie.nl. 5. Politiek

Eind maart hebben we een

indringend en goed gesprek gehad met

senatoren van de Eerste Kamer en woordvoerders van de Tweede Kamer – met als

Sponsors Het werk van de Stichting Voedselallergie wordt financieel mogelijk gemaakt door - de jaarlijkse bijdrage van circa 2600 donateurs, die vooral besteed wordt aan organisatiekosten en de uitgave van Allergie en Voeding - een jaarlijkse instellingssubsidie van het Ministerie van VWS - een jaarlijkse projectsubsidie van de Maag Lever Darm Stichting.

van de kennis over voedselallergie en de

tere project met HAL-Nordwin in Noord-

Nederland: allergie als gezonde nichekans. We bieden een stageplaats aan studenten

van diverse HBO-opleidingen en helpen bij projecten en scripties.

10. Dit project is het allerbelangrijkste: U!

Wat kunnen we doen, voor u betekenen, verder ontwikkelen?! Vertel het ons, vraag het ons: uw input is zo welkom. Kom maar.

Erna Botjes, voorzitter

Vragen?

Heeft u vragen over voedselovergevoeligheid, wilt u tips of ‘gewoon’ even praten met iemand bij u in de buurt over leven met een dieet? Bij de Stichting Voedselallergie is deskundigheid op velerlei gebied aanwezig. Het bureau staat op werkdagen van 9 tot 17 uur klaar voor advies. Ook kan het u met de juiste persoon of instantie in contact te brengen. Telefoon (033) 465 5098, info@voedselallergie.nl

Allergie en Voeding

33 <

Uit onze webwinkel Voedselallergiepas

Altijd handig, maar vooral ook tijdens de vakantie: de voedselallergiepas op creditcardformaat. Met persoonlijke gegevens, zoals allergie en medicijnen. Op deze pas kunnen maximaal tien regels van ongeveer vijftig tekens, spaties meegeteld. Hoe meer tekst, hoe kleiner het lettertype. Uiteraard is ook het kleinste lettertype goed leesbaar. Bestellen kan schriftelijk of per e-mail. Zie gegevens in het colofon. Vermeld daarbij de gewenste tekst én uw naam en banknummer, zodat de kosten met een eenmalige machtiging kunnen worden geïncasseerd. Prijs voor leden: € 4,-

Buttons

Een snoepje is snel uitgedeeld, op de camping of in de speeltuin van het vakantiepark. Een button met allergietekst attendeert de gulle gever op de voedselallergie van je kind. Ook verkrijgbaar in vijf vreemde talen. Prijs voor leden: €1,05

Gratis brochures over voedselovergevoeligheid Zie voor meer producten en bestelwijze: www.voedselallergie.nl/bestellen

Colofon Allergie en Voeding, 28e jaargang, nr. 2, juni 2013 Allergie en Voeding is een uitgave van de Stichting Voedselallergie, de patiëntenorganisatie voor voedselallergie en voedselintolerantie en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 3000 exemplaren. Overname van artikelen is toegestaan met bronvermelding na akkoord van de redactie. Stichting Voedselallergie, bestuur Erna Botjes, voorzitter Edwin van de Pol, penningmeester Mark van der Kloet, secretaris Régine Anmuth, algemeen bestuurslid Ereleden Ineke van Berkel, Nardi Eshuis en Edith Kunnen Stichting Voedselallergie, secretariaat Postbus 207, 3860 AE Nijkerk; Stationsweg 6b, Nijkerk t 033 465 5098 (ma t/m vrij 9-17 uur), f 033 465 4964 e info@voedselallergie.nl (bureau) e bestuur@voedselallergie.nl (bestuur) e redactie@voedselallergie.nl (redactie) i www.voedselallergie.nl t twitter.com/AllergieVoeding Lidmaatschap De contributie bedraagt ? 25 per jaar bij automatische incasso en ? 27 bij acceptgiro. Leden in andere landen kunnen voor informatie over de betaling contact opnemen met het bureau. Voor buitenlandbetalingen: IBAN: NL35INGB 0000484875, BIC: INGBNL2A. Leden ontvangen vier keer per jaar Allergie en Voeding. Zij kunnen persoonlijke ondersteuning ontvangen, deelnemen aan het tweejaarlijkse symposium en toegang krijgen tot het afgesloten gedeelte van de website (digitale Allergie en Voeding, dieetadvies). Ook zijn er regelmatig kortingen en extra services, zoals de digitale nieuwsbrief mag en waarschuwingen als de veiligheid van voedingsmiddelen in het geding is. Adreswijzigingen, aanmeldingen en opzeggingen Aanmeldingen en adreswijzigingen schriftelijk of per e-mail. Opzeggen schriftelijk vóór 1 januari bij St. Voedselallergie, Postbus 207, 3860 AE Nijkerk. Vragen over voedselovergevoeligheid Bureau Stichting Voedselallergie

Voedselovergevoeligheid Uitleg over allergische voedselovergevoe ligheid en niet-allergische voedselover gevoeligheid, diagnose en behandeling.

Naar school Voor leiding van kinderdagverblijf en speelzaal, en leerkrachten op school. Met tips voor maatregelen.

Redactie Netty Bogers (hoofdredactie), Yvonne van der Brugge, Janeczka Milton, Anneke van Lonkhuijsen, Henk van Lonkhuijsen (eindredactie), Gertine Wilders, Jacqueline van Zetten. Medewerkers Sacha Visser (diëtist), Yvonne Cornelis, Madeleine Vermeij. Sluitingsdatum kopij volgend nummer 1 juli 2013. Verantwoording Redactie noch uitgever aanvaardt welke aansprake lijkheid dan ook voor schade ontstaan door eventuele fouten en onvolkomenheden in Allergie en Voeding en de website. De Stichting Voedselallergie draagt geen verantwoording voor de inhoud van de advertenties. Advertenties JN/Media Sales, Jan Nieuwenhuis, Maagdenburgstr. 50, 7421 ZG Deventer t 0570 516 873 f 0570 516 568 e info@jnmediasales.nl i www.jnmediasales.nl De advertentieopbrengsten van Allergie en Voeding worden conform het bestuursbesluit van de Stichting Voedselallergie aangewend voor promotie, naamsbekendheid en publicatiedoeleinden van de patiëntenorganisatie. Vormgeving en opmaak GAW ontwerp en communicatie, Wageningen

Koemelkallergie Wat is koemelkallergie? Hoe wordt de diagnose gesteld? Hoe klachten te behan delen? Is er vervangende voeding? > 34

Allergie en Voeding juni 2013

Voedselallergie en eczeem Over voedselallergie en eczeem, de behandeling en de belasting die de zorg voor een kind met eczeem geeft.

Druk Drukkerij Modern b.v., Bennekom ISSN 0928-9127

Vakantie, partijtjes, uit logeren.....? Dankzij KeruTabs® kunnen uw lactose-intolerante patiënten zorgeloos genieten van bijvoorbeeld een pannenkoek of een lekker ijsje.

Ooit

geweten...

dat KeruTabs® handig is tijdens de vakantie?

Gratis service: Vraag onze gratis brochures, literatuur en proefverpakkingen KeruTabs® 10 aan voor al uw lactose-intolerante patiënten: infonl@alk-abello.com of tel. 036 539 78 40

Met KeruTabs® en KeruLac® kunnen uw patiënten gewoon eten wat ze lekker vinden.

Tel. 036 539 78 40 infonl@alk-abello.nl www.kerutabs.nl of www.kerulac.nl

Allergie en Voeding

35 <