Kwartaalblad van de Stichting Voedselallergie jaargang 29
2014/2
Horeca is niet klaar voor wet
Groente, fruit en allergie
Kinder– Haven
KinderHaven: kleinschalig en kindvriendelijk Kinderen met voedselallergie hebben regelmatig eczeem en astma. In steeds meer ziekenhuizen staat voor hen een team van specialisten klaar om goede zorg te verlenen. Zo ook in KinderHaven, Rotterdam. Redactielid Marije Bedaux spreekt met kinderartsallergoloog in opleiding Joyce Emons en kinderpsycholoog Rianne van de Weitgraven over de kinderpoli, hun dagelijkse werkzaamheden en hun idealen.
Foto’s: KinderHaven
Poli voor kinderen met voedselallergie, eczeem en astma
Bij binnenkomst in KinderHaven (Havenziekenhuis Rotterdam) valt het direct op: dit is een heel fijne omgeving en doet niet echt ‘ziekenhuis’-achtig aan. Er hangt een ‘huiselijke’ en open sfeer. De artsen, verpleegkundigen en assistenten dragen geen witte jassen, er ligt veel speelgoed en je hebt een prachtig uitzicht over de Rotter damse Maas. Een grote tafel met tijdschriften, knutselspullen en boekjes voor kinderen staat centraal. Ook is er een kleine keuken waar wachtende ouders en kinderen zichzelf kunnen voorzien van koffie, thee en water. Niet zo’n gek idee als je je realiseert dat de meeste bezoekers soms een halve of een hele dag aanwezig zijn; soms in verband met meerdere spreekuren op een dag, maar ook vanwege langer durende (provocatie)testen of bloedafnames.
Efficiënte zorg
Het kindvriendelijke en kleinschalige karakter maakt KinderHaven tot een prettige omgeving voor kinderen met bijvoorbeeld eczeem of voedselallergie en dit komt de efficiënte zorg ten goede. Groot voordeel is de multidisciplinaire aanpak, de nauwe samenwerking met de medisch specialisten van onder meer Erasmus MC / Sophia Kinderziekenhuis (Rotterdam) en de goede contacten met kinderartsen in de regio. De afspraken en onderzoeken vinden in KinderHaven zoveel mogelijk op één dagdeel plaats. In de polikliniek houden de specialisten, de verpleegkundig specialisten, de diëtist en de psycholoog voor een deel op dezelfde tijden spreekuur, waardoor afspraken kunnen worden gecombineerd. Er vindt ook regelmatig overleg plaats tussen de specialisten en de verpleegkundig specialisten voor het opstellen van een gezamenlijk behandelplan. Ouders kunnen vaak op korte termijn terecht met hun kind, wachttijden zijn gering en er wordt het liefst zo snel mogelijk gereageerd op vragen.
Blanco
De meeste kinderen die kinderarts-allergoloog in opleiding dr. Joyce Emons ziet, komen na doorverwijzing van huisarts, Boven: Joyce Emons (l) en Rianne van de Weitgraven. Rechts: Bij binnenkomst valt direct op: dit is een fijne omgeving, niet ‘ziekenhuis’-achtig. Foto’s KinderHaven
Polikliniek met diverse specialismen
KinderHaven is een polikliniek voor kinderen. Zij kunnen terecht
bij de volgende specialismen: • allergologie: (voedsel)allergie • dermatologie: eczeem • longgeneeskunde: astma • neurologie: hoofdpijn, leer- en gedragsproblemen, epilepsie, ontwikkelingsachterstand • cardiologie: hartruis en erfelijke aandoeningen
> 4
Allergie en Voeding juni 2014
Onderzoek: horeca is niet klaar voor nieuwe allergenenwetgeving
‘We krijgen maar eens in de negen jaar controle’ De horeca is vanaf 13 december 2014 verplicht informatie te kunnen verstrekken over de allergenen in gerechten. Maar is de horeca hier klaar voor? Zijn zij op de hoogte van deze nieuwe wetgeving? En wat vinden zij hiervan? Uit onderzoek van diëtetiekstudent Renate Meeusen – in opdracht van de Stichting Voedselallergie – blijkt dat de ondervraagde restaurants en cafés in de Randstad nauwelijks geïnteresseerd zijn in voedselallergie. En al helemaal niet in nieuwe wetgeving. Half december moet elke horecagelegenheid aan nieuwe allergenenwetgeving voldoen. De EU-Verordening ((EU) Nr. 1169/2011) houdt in dat de horeca moet kunnen aangeven welke allergenen de geserveerde gerechten bevatten. Het gaat om veertien allergenen, waaronder pinda’s, noten, melk en eieren. Deze vier voedingsmiddelen blijken de meeste voedselallergische reacties op te roepen. Het onderzoek was daarom hierop gericht. De belangrijkste vraag was hoe de horeca zich voorbereidt op de verplichte informatievoorziening aan consumenten waar het gaat om de aanwezigheid van pinda’s, noten, melk en eieren in verband met voedselallergie.
Voor het onderzoek zijn negentien restaurants en cafés gevraagd om een enquête in te vullen. Deze horecagelegenheden zijn gevestigd in Zoetermeer, Leiden, het centrum van Den Haag en in Kijkduin te Den Haag.
Op de hoogte?
Allereerst is gevraagd of de horeca überhaupt op de hoogte is van de nieuwe wetgeving. Eén restauranthouder antwoordt met een vragend gezicht: ‘Nou, dat zal wel over de allergieën gaan, of niet?’ De overige restaurants en cafés hebben nog geen idee van de nieuwe wetgeving. Vervolgens is gekeken of de horeca al bezig is om meer informatie over allergenen te verstrekken, maar dat blijkt nauwelijks het geval. De strekking van de reacties is: ‘Nee, daar zijn we nog niet mee begonnen, we wisten namelijk ook niet dat dat verplicht wordt.’ Enkele restaurants en cafés houden al wel rekening met voedselallergische klanten, bijvoorbeeld een pannenkoekenhuis in Leiden. Het heeft speciale oliën in huis, die geen sporen van noten of pinda’s bevatten. Deze oliën blijken echter niet altijd op voorraad te zijn.
Prof. Harry Wichers: ‘Leg in restaurant EpiPen bij de kassa’ Restaurants doen er goed bij de kassa een EpiPen klaar te leggen. Dat zei
personeel moet op de hoogte worden gebracht. Ze moeten weten dat ze
hoogleraar Harry Wichers van Wageningen Universiteit in maart tijdens
een lepel die in contact is geweest met satésaus niet ergens anders voor
de Food Professional Day. Met een EpiPen wordt adrenaline toegediend
mag worden gebruikt.’ Ook in de keuken moet kennis over de veertien
wanneer iemand een anafylactische shock heeft, bijvoorbeeld door
allergenen gesneden koek worden. Wichers wees erop dat ook opleidin-
allergische reactie op pinda’s. Bij een anafylactische shock verwijden de
gen daaraan al veel aandacht moeten besteden.
bloedvaten, waardoor de bloeddruk verlaagt. Dat kan levensbedreigend
Eén van de deelnemers vroeg hoe restaurants kunnen garanderen dat
zijn. Adrenaline zorgt juist voor bloedvatvernauwing waardoor de bloed-
er echt geen enkel spoortje van bijvoorbeeld pinda in het eten zit. ‘Dat
drukverlaging wordt tegengegaan.
kan ik u niet vertellen, maar u bent verantwoordelijk voor wat er in uw
Menukaart
De Food Professional Day werd onder meer bezocht door chef-koks, souschefs en koks van horecagelegenheden uit heel Nederland. Wichers lichtte tijdens het evenement de wetgeving over de allergenendeclaratie
> 10
keuken gebeurt. Maak ook uw gasten ervan bewust dat u geen garantie kunt geven. Mijn ultieme tip is: leg een EpiPen neer bij de kassa.’
Sporen van
Wichers stelde niet blij te zijn met de veelvuldige declaratie op produc-
voor niet-verpakte levensmiddelen toe. Die treedt 13 december 2o14 in
ten dat het ‘sporen kan bevatten van…’ of ‘bereid is in een fabriek waar
werking. In de horeca moet het personeel desgevraagd informatie geven
ook… verwerkt worden’. Levensmiddelenbedrijven verschuiven daarmee
over de eventuele aanwezigheid in de gerechten van veertien allergenen.
het probleem. Als fabrikanten dat op alle producten zetten, om gevrij-
Ook moet op de menukaart vermeld staan dat informatie verkrijgbaar is.
waard te blijven van schadeclaims, zijn er veel mensen die bijna niets
Als aangegeven wordt dat een gerecht vrij is van een bepaald allergeen,
meer kunnen eten. Hij vertelde dat er aan regelgeving wordt gewerkt
dan moet de horecagelegenheid dat ook garanderen. Dat betekent
om bovenmatig waarschuwen tegen te gaan.
onder meer dat kruisbesmetting moet worden voorkomen. ‘Het keuken-
Bron: www.evmi.nl, maart 2014
Allergie en Voeding juni 2014
dediëtist
Fruit en groente & allergie Onbekommerd fruit en groente eten zit er niet voor iedereen in. Met name mensen met hooikoorts kunnen klachten krijgen door kruisallergie. Hoe zit dat? En hoe los je dat op? Het toverwoord is: bewerken. Denk aan een hippe smoothy met gepureerde vruchten en groenten!
Die overeenkomsten kunnen tot verwarring leiden bij allergologisch onderzoek. Een positieve test hoeft niet te betekenen dat er ook daadwerkelijk klachten zijn. Iemand met een boompollenallergie kan bijvoorbeeld een positieve test hebben voor appel, kers en nectarine. Iemand met een graspollenallergie kan een positieve test hebben voor bijvoorbeeld tarwe, wor-
Bewerken helpt
In de praktijk blijkt dat een vorm van bewerken ervoor zorgt dat je zonder klachten groente en fruit kunt eten. foto Van Beek Images
In deze periode van het jaar zijn er veel mensen die last hebben van de verschillende pollen in de lucht. Hooikoorts gaat gepaard met veel niezen, een loopneus, jeukende en tranende ogen. Allemaal klachten waarmee je niet naar een diëtist gaat. Bij de diëtist komt iemand wanneer er sprake kan zijn van een kruisallergie. Dus wanneer de allergie voor pollen ook
tel en pinda. We noemen dat sensibilisatie. Pas wanneer er klachten zijn na het eten van één of meer van die voedingsmiddelen noemen we het allergie. De klachten kunnen mild zijn, bijvoorbeeld wat jeuk in de mond, of kriebel in mond en oren. Soms zijn ze ernstiger met een zwelling in de keel en soms komt ook braken voor. Afhankelijk van de ernst van de klachten kun je het advies krijgen om bepaalde voeding te mijden. Maar meestal is dat niet nodig en kun je de voedingsmiddelen wel gebruiken.
klachten geeft na het eten van sommige voedingsmiddelen. Bij een kruisallergie lijken de allergene eiwitdeeltjes van bepaalde pollen erg op de allergene eiwitdeeltjes in bepaalde voedingsmiddelen. De berk en de appel zijn een bekend duo: de eiwitdeeltjes in de berkenpol en de eiwitdeeltjes in de appel hebben veel met elkaar gemeen.
• fijn maken: bijvoorbeeld in een blender. Met de nu zo populaire smoothies kun je makkelijk fruit (en groente) binnen krijgen. Lekker als ontbijt met yoghurt. Ook goed als tussendoortje te gebruiken. • verwarmen: groente roerbakken, stomen, koken; fruit zelf verhitten, fruit in blik en fruit in flesjes. Het fruit is ook tussendoor en als nagerecht te eten. • drogen: steeds meer fruitsoorten zijn in gedroogde vorm te koop in de supermarkt en in diverse webshops. Ook is het mogelijk zelf fruit te drogen. Appelschijfjes bijvoorbeeld. Dit gedroogde fruit kun je zó eten, maar ook bijvoorbeeld in yoghurt of verwerkt in stoofschotels. • bevriezen: kan ook al voldoende zijn om klachten van fruit te ondervangen. Het ingevroren fruit kan weer worden verwerkt.
Vitamine C
Wanneer ik deze adviezen in mijn praktijk bespreek, komt meestal de vraag: ‘En zit daar dan nog wel vitamine C in?’ Vitamine C is een stof die gevoelig is voor verhitting en die oplosbaar is in water. Dat betekent dus dat alle genoemde bewerkingen er voor zorgen dat de vitamine C > 18
Allergie en Voeding juni 2014
Overkoken Vier de zomer met deze heerlijke zonnige gerechten!
> 20
Allergie en Voeding juni 2014
Kans op ernstige reactie is klein; adrenalinepen is niet meer nodig
‘Afscheid nemen van EpiPen is moeilijk’ Mijn verhaal foto privé
Na negen jaar kunnen Nino (10) en zijn ouders de EpiPen vaarwel zeggen. De kans op een ernstige allergische reactie is inmiddels zo klein, dat een eventuele dieetfout met histamine tabletjes kan worden opgelost. Maar hoe voelt het om de adrenalinepen uit de standaarduitrusting van Nino te halen? ‘Ik vind het een heel grote stap’, schrijft moeder Jacqueline van Zetten. Mijn zoontje Nino heeft vanaf zijn geboorte ernstige voedselallergie. Toen hij ruim één jaar was, kreeg hij naast de antihistaminemedicijnen ook een EpiPen voorgeschreven. Dit vanwege zijn ernstige voedselallergie voor tarwe, koemelk, kippenei, pinda’s en noten. En Nino had op zeer jonge leeftijd al twee keer een anafylactische reactie gehad op tarwe.
De EpiPen hoort bij ons
De EpiPen is inmiddels onderdeel van ons leven en gaat overal mee naar toe. Naar de voetbal, op vakantie, naar logeerpartijtjes, kinderfeestjes en school. Als de EpiPennen over de houdbaarheidsdatum zijn, worden er standaard weer nieuwe besteld. Eén voor school, één voor thuis en één voor in de medicijnenetui van Nino die standaard in zijn rugzak zit. Ieder nieuw schooljaar licht ik de nieuwe meester of juf van zijn klas in over het gebruik van de EpiPen en oefenen we samen met de trainer. Nino is inmiddels tien jaar en is over bijna al zijn allergieën heen gegroeid. Hij heeft alleen nog een allergie voor noten. En hier zal hij gezien zijn leeftijd niet meer overheen groeien. Na zijn laatste hazelnootprovocatie bleek echter, dat hij wel een kleine hoeveelheid hazelnoot kan verdragen. De kans op een ernstige allergische reactie (anafylaxis) is erg klein. In overleg met de kinderarts is besloten dat hij geen EpiPen meer bij zich hoeft te dragen. Als hij de antihistaminetabletjes bij zich heeft, is dat voldoende. Dit was eind 2013.
Uitstelgedrag
Het is inmiddels voorjaar 2014 en mijn zoontje heeft zijn EpiPen nog steeds in zijn medicijnenetui die standaard in zijn rugzak zitten. Deze rugzak gaat mee naar school, naar vriendjes en naar feestjes. De school van mijn zoontje heb ik nog niet ingelicht; ik heb last van uitstelgedrag. Er ligt nog steeds een EpiPen in zijn klas en ook hebben wij thuis nog altijd een EpiPen bij de hand. Je zou denken dat je ontzettend blij zou zijn als je het bericht krijgt dat de EpiPen voor je kind niet meer noodzakelijk is. Gelukkig hebben wij de EpiPen nog nooit gebruikt en kunnen wij een allergische reactie oplossen met de antihistamine
tabletjes die hij altijd bij zich heeft. Maar ik merk dat ik het als ouder van een allergisch kind erg moeilijk vind om na negen jaar afscheid te nemen van zijn adrenalinepen. Ik vind het een heel grote stap om de EpiPen niet meer mee te geven of mee te nemen als wij ergens naar toe gaan. Na negen jaar is loslaten nog niet zo makkelijk, maar na het schrijven van dit artikel ga ik wellicht de school inlichten en ook zijn EpiPen uit zijn etui halen. Ik moet het vertrouwen krijgen dat er ook een leven is zonder EpiPen.
Jacqueline van Zetten Allergie en Voeding
23 <