Allergie
Kwartaalblad van de Stichting Voedselallergie
1 // 2015
voeding
Ananascake zonder ei en zuivel het kan! voedselintolerantie-puzzel // geen angst voor EpiPen // tips op reis
Allergie In dit nummer 1 // 2015
4
12
voeding
De kracht van het immuunsysteem
4 B RAVO voor de kracht van het immuunsysteem Interview met immunoloog Huub Savelkoul 8 Over Intolerantie Met de kennis van nu 9 Kort nieuws 11 Over Sociale media 12 Mijn verhaal Angst voor gebruik van adrenalinepen blijkt onterecht 14 De diëtist De voedselintolerantie-puzzel
Redactioneel
18
20
Angst voor adrenalinepen is onterecht
Pas op met roze peper
Fluwelen feestcake met ananas
15 Mijn verhaal Aan en uit. Dood of levend
26 Voedselovergevoeligheid en sociaal isolement
16 Ervaringen met voedselallergie Regina // Kinderfeestje met Bram Barbara // Stempelen Djoeke // Aansteller?
27 Allerkids
Stichting Voedselallergie 34 Feest: zaterdag 10 oktober Familiedag met diner Dertig jaar Stichting Voedselallergie! Nieuwe Allergenenwet Voedselallergie was even groot nieuws
18 Niet alle peper is peper Pas op met ‘roze peper’! 20 Over Koken Ideeën voor een voorjaarslunch 23 Wat is er te koop? 24 Restaurant Ampersand in Haarlem heeft oog voor voedselovergevoeligheid
28 Op reis Tips van lezers 29 Melkvrije Meiden 30 Studentenhaver 31 Mijn verhaal Een lange zoektocht naar bevestiging van voedselallergie 32 Over Boeken 33 Zo doe ik dat Larisse maakt bouillon
35 Uit onze webwinkel Colofon Bij de voorpagina
Feest!
Met een prachtige taart of cake tover je al snel een stralende lach op het gezicht. Het recept voor de fluwelige cake met ananas staat in Over Koken op pagina 20. foto // Sven Plomp // SvENPHOTO
Dertig jaar en opgefrist Zet zaterdag 10 oktober maar vast in de agenda: we vieren dan groot feest vanwege het dertigjarig bestaan. Dertig jaar Stichting Voedselallergie… en we zijn nog lang niet klaar met onze missie! We behartigen vol overtuiging de belangen van mensen met voedselallergie, op veel fronten. Het informeren van onze leden is altijd een hoofdtaak geweest. Het tijdschrift is daarbij essentieel. Van een A-5-blad in zwart/wit en zonder foto’s is het uitgegroeid tot een kleurig magazine. En we blijven kijken hoe we de allergie-informatie nog beter kunnen presenteren. Vandaar dat we samen met de vormgever Allergie & Voeding hebben opgefrist. Wij zijn heel tevreden, hopelijk u ook. We horen het graag!
> 2 Allergie & voeding maart 2015
De vorm is aangepast, de inhoud is vertrouwd. Wat ons nogal bezighoudt, is de nieuwe allergenenwet, die half december van kracht is gegaan. Een week voordat het zover was, liet een medewerker van de plaatselijke supermarkt mij enthousiast zien welke ingrediënten het onverpakte en ongesneden brood bevatte. Ze pakte er een handige lijst bij. Wauw, waar een dorp met 1200 inwoners in het oosten van het land groot in kan zijn. Twee weken na invoering van de wet, was ik in Amsterdam. Het nieuwe Rijks moesten we nu toch echt een keer bezoeken (doen!). In twee restaurants vroegen we naar een overzicht van de allergenen in de gerechten. Uhhh?
‘Ik heb dit restaurant al dertig jaar.’ Oké, interessant, maar het was niet helemaal een antwoord op de vraag ☺. Op de ouderwetse manier (zelf goed inschatten welke gerechten de minste risico’s geven en dan stevig doorvragen) is het goed gekomen. We zijn erg benieuwd wat de ervaringen van onze lezers zijn. Is er nu meer zekerheid en veiligheid? Het ‘melkvrije meisje’ Alysia Hogaarts is in ieder geval enthousiast: ‘Ik ben er echt heel blij mee! Het maakt mijn leven een stukje makkelijker. Ik ben niet echt een vrager’, en dan is het fijn als de ingrediënteninfo gewoon beschikbaar is. Zie pagina 29.
Redacteur Anneke Boes merkte tot groot plezier dat de kaasboer kon laten zien wat er precies in die pestokaas zat. Naast de gebruikelijke ingrediënten was dat bietenrood en basilicum. ‘Hoera, geen azo-kleurstoffen of conserveringsmiddelen, dus ik mocht het ook. Dankzij de nieuwe regelgeving van de Europese Unie staat er op mijn kaasplankje nu ook rode pestokaas.’ Zie Kort nieuws, pagina 9. Maar we beginnen deze Allergie & Voeding met een interview (pagina 4). Hoogleraar Huub Savelkoul vertelde vorig jaar al tijdens de Familiedag over voedselintolerantie, het immuunsysteem en gezonde darmen.
Wat moeten we doen, zodat ons immuunsysteem optimaal functioneert en je minder sterke reacties van voedselintolerantie krijgt? ‘BRAVO!’, zegt Savelkoul. ‘Bewegen, niet Roken, matig met Alcohol, geVarieerd eten en Ontspanning.’ Een mooi motto voor de lente! Netty Bogers // redactie@voedselallergie.nl
3<
Elke dag heb je wel zeven infecties en tien potentiële tumoren onder de leden. Daar wil je liever niet bij stilstaan. ‘Juist wel!’,
Toevoegingen in vaccins faken allergie
roept immunologie-professor Savelkoul enthousiast. ‘Kun je
Vaccinaties zijn onlosmakelijk verbonden met ons immuunsysteem. We dienen een klein beetje van een ziekte toe, zodat ons immuunsysteem daartegen afweerstoffen aanmaakt. De ziekte kan zich dan niet meer manifesteren. Daarom worden extra vaccinaties op jonge leeftijd voorgesteld om het immuunsysteem op een goede manier te prikkelen en daarmee de ontwikkeling van allergie te voorkomen. Sommige mensen associëren vaccinaties echter met een verhoogd risico op allergie. ‘Dat is niet juist’, zegt Savelkoul. ‘Data wordt vaak verkeerd geïnterpreteerd.’ Volgens de immunoloog worden vaccins vergezeld van hulpstoffen om ze langer goed te houden. Bijvoorbeeld aluminiumhydroxide. ‘Als je alleen dat inspuit, krijg je een respons die past bij een allergische reactie. Maar die komt dus van de hulpstoffen en is bovendien niet een daadwerkelijke allergische reactie.’ De professor is wel van mening dat sommige vaccins wat verouderd zijn. ‘Met de kennis van nu zou de industrie waarschijnlijk snellere en betere vaccins kunnen ontwikkelen. Maar dat gebeurt vooralsnog niet.’
nagaan hoe sterk je immuunsysteem is.’ Hoewel enorm sterk, datzelfde immuunsysteem laat er ook weleens een allergie doorglippen. Bovendien speelt het, in tegenstelling tot de algemene opvatting, wel degelijk een rol bij voedselintolerantie. Hoe werkt dat? Wat kunnen we doen om ons systeem te optimaliseren zodat we zo min mogelijk last hebben?
BRAVO voor de kracht van het immuunsysteem Interview met immunoloog Huub Savelkoul
Professor Savelkoul is immunoloog aan de universiteit van Wageningen en richtte daar onder andere het Allergie Consortium Wageningen op. Daar staat alles in het teken van allergiepreventie. De wetenschapper is groot bewonderaar van de kracht van het immuunsysteem. ‘Er gebeurt ontzettend veel, zonder dat we het beseffen. Er hoeft maar één ding fout te gaan en we ondervinden er last van.’ Daarom vindt Savelkoul het zaak om het systeem goed te onderhouden. Een voorbeeld van wat er fout kan gaan, is dat je lichaam ongevaarlijke allergenen als vreemde indringers ziet. Een allergie. Zowel bij allergie als bij intolerantie, waarbij het immuunsysteem niet direct betrokken is, speelt levensstijl een rol. Is het onderscheid tussen allergie en intolerantie > 4 Allergie & voeding maart 2015
eigenlijk überhaupt wel zo zwart-wit als we altijd vermoedden? Savelkoul: ‘Ik geloof dat er verschillende tinten grijs zijn. Misschien wel vijftig’, grapt hij.
Allergie versus intolerantie: zijn ze echt zo anders?
De gebruikelijke gedachte is als volgt: bij allergie gaat je immuunsysteem in de aanval tegen bepaalde allergenen. Je lichaam maakt dan IgE-antistoffen aan. Bij voedselintolerantie reageert je lichaam ongewoon, zonder dat het immuunsysteem betrokken is. Voorbeelden zijn lactose- en fructose-intoleranties. Toch ontwikkelen zich in dat geval vaak speciale IgG-anti stoffen in je lijf.
De wetenschapper is groot bewonderaar van de kracht van het immuunsysteem
‘Doe maar normaal, een beetje gemiddeld. Met af en toe wat acute stress, want dat schoont op’
Volgens Savelkoul ligt het niet zo simpel. ‘Ik ben ervan overtuigd dat er tussencategorieën zijn. Ik kan er nog niet teveel over zeggen, maar in ons onderzoek bestuderen we nadrukkelijk een potentieel mechanisme om een overlappend gebied tussen de twee uitersten te verklaren.’ Coeliakie is een voorbeeld dat Savelkouls hypothese illustreert. ‘Coeliakie is eigenlijk meer een auto-immuunziekte dan een intolerantie’, legt hij uit. ‘Als die patiënten gluten eten, verdwijnt het harmonica-effect van de darmen langzaam maar zeker, waardoor het totale darmoppervlak verkleint.’ Het resultaat is dat deze te korte darm voedsel niet meer goed verteert en water niet meer voldoende uit de voedselbrij trekt. Je krijgt diarree
en allerlei tekorten aan mineralen en vitaminen die verschillende klachten veroorzaken. Savelkoul: ‘Het bijzondere is dat je de effecten daarvan, naast in de darmen zelf, ook merkt in je huid, hoofd, menstruatiecyclus of gemoedstoestand.’
Gluten een hype of tussencategorie?
In Nederland heeft slechts 1 procent van de bevolking coeliakie. En nog minder mensen hebben een tarweallergie. Hoe kan het dan dat opeens iedereen claimt te reageren op gluten? Vaak rapporteert men daarbij wel darmklachten, terwijl er bij coeliakie vooral ook andere klachten spelen. ‘Is dat enkel een hype of is er toch meer aan de hand?’, vraag Savelkoul zich hardop af. 5<
Over koken
Heerlijke ideeën voor een voorjaarslunch of brunch
Schud je zintuigen wakker met deze kleurrijke gerechten, vol
met tegengestelde smaken en
structuren. Wat te denken van
Gemarineerde groenten in bakje van filodeeg voor 5 personen
groenten, lichtzoete soep met
Een heerlijk frisse salade, die na een nachtje marineren in de koelkast op originele wijze wordt gepresenteerd in een eetbaar bakje. Als je geen bleekselderij lust of verdraagt, neem dan een dubbele hoeveelheid komkommer. Filodeeg vind je in de vrieskast bij de supermarkt. Easybakery (o.a. AH) is per 5 velletjes verpakt.
brosse filodeegbakjes met sappige krokant spek en fluwelige cake
met friszure ananas… Daar word je
toch vanzelf vrolijk van?
Benodigdheden
Clubsandwich Een leuk idee voor de lunch, waarbij natuurlijk volop kan worden gevarieerd met het beleg. De frisse zoete zachte mango combineert mooi met het knapperige zoutige spek, de rokerige kip en de pittige rucola en chutney! De clubsandwich wordt – zoals ook hier – gebruikelijk geserveerd met een handje (tortilla)chips.
Benodigdheden
• 6 sneetjes (vierkant) brood • potje mangochutney (zie pagina 23) • 8 plakjes gerookte kip (AH, biologisch)* • 8 plakjes gerookt ontbijtspek* • klein zakje rucola • 1 eetrijpe mango • zakje (tortilla)chips
Bereiding
• Rooster de boterhammen goudbruin en snijd schuin doormidden. Bak het ontbijtspek knapperig in een droge pan. Schil de mango en snijd het vruchtvlees in plakjes. Bouw de sandwiches op met elk 3 boterhamhelften, waarvan de onderste twee besmeerd zijn met wat mangochutney. Leg tussen elke laag wat kipfilet, spek, mango en rucola. Serveer met een handje chips. *V ervang door ongerookt product als je sterk reageert op smaakversterkers. Dit gerecht is sojavrij.
• 1 stuk komkommer (ca 10 cm), ongeschild • 1 stengel bleekselderij • 1 halve rode paprika • stuk winterpeen • halve flinke ui • 60 ml goede olijfolie • 30 ml appelciderazijn • kleine knoflookteen, geperst • halve theelepel suiker • 15 gram ansjovisfilets (half blikje), uitgelekt* • peper • 5 velletjes filodeeg • wat olie in een kommetje om in te kwasten
Bereiding
• Een dag van tevoren: snijd eerst de paprika in repen van hooguit een halve centimeter dik. Houd de lengte van de paprikareepjes aan voor wortel, komkommer en selderij en snijd hiervan even smalle staafjes. Hak ook de ui in reepjes. Doe alles in een afsluitbare bak. • Doe olijfolie, azijn, knoflook, suiker en ansjovis met wat vers gemalen peper naar smaak bij elkaar en pureer met de staafmixer tot een mooie emulsie. Giet deze over de groente en meng goed, zodat alle reepjes er aan alle zijden mee bedekt zijn. Zet nu een nacht in de koelkast en schud af en toe een keer om. • Op de dag zelf: laat het filodeeg ontdooien zoals op de verpakking staat aangegeven. Vet 5 timbaaltjes (of senseo-koffiebekertjes) goed in met wat olie. Verwarm de oven voor op 200°C. Vouw het ontdooide deeg open. Kwast steeds het bovenste plakje aan de bovenzijde in met wat olie. Neem het deegvelletje bij alle vier de punten vast en laat in een kopje zakken. Duw voorzichtig een beetje naar de bodem en tegen de zijkant, niet glad getrokken maar juist een beetje slordig. Zet op het rooster in het midden van de oven en bak 6 à 7 minuten, tot
de randen mooi lichtbruin zien. Zet de oven uit, haal het rooster met de bakjes eruit en draai deze met een ovenwant voorzichtig om, zodat de filodeegbakjes eruit, op het bakrooster glijden. Zet ze meteen nog even terug in de nu afkoelende oven, zodat ook de onderkant wat knapperiger wordt. Laat daarna goed afkoelen. • Voor het serveren: zet een bakje op een bord en vul met de groenten, een beetje alsof je bloemschikt. * Vervang door een eetlepel gehakte kappertjes als je sterk reageert op biogene aminen of smaakversterkers. Dit gerecht is sojavrij.
Rodekool-maaltijdsalade Dit recept is overgenomen uit het Gezonde Lifestyle Eet-Adviesboek, van Geert Schuitemaker en Jac van Dongen. Voor meer informatie, zie de rubriek Over Boeken.
Benodigdheden
• 1 rodekool (1,5 kg) • 2 handsinaasappelen (volrijp) • 2 rode uien • flinke scheut olijfolie extra vierge • wat citroensap • peper • nootmuskaat • zeezout • 1 eetlepel dyonmosterd extra forte
Bereiding
• Verwijder de buitenste bladeren van de kool. Snijd de kool in vier stukken. Breng twee liter water aan de kook en laat de stukken erin glijden. Doe het gas uit en neem de stukken er na 5 minuten weer uit. Laat uitlekken en afkoelen. Verwijder het witte stronkgedeelte en snijd de rodekool in plakjes van 2 mm dikte en hak verder fijn. • Pel de sinaasappels en snijd ook deze in plakjes van 2 mm dik en dan nog in vieren. Meng in een slakom olijfolie, mosterd, zout, peper, nootmuskaat en citroensap en schep kool en sinaasappelstukjes er luchtig doorheen. Laat een half uur staan. Schep nog even dooreen en serveer. Dit gerecht is sojavrij.
> 20 Allergie & voeding maart 2015
21 <