*&&,.'/, ,$(-%,6/$' leven met voedselovergevoeligheid
Kwartaalblad van de Stichting Voedselallergie jaargang 28
!" #$
!""#$%&%%'()&**++,$( 1%2*3(,,$(-,,&4( %-,.(/$0%&,.*$0/, 5/26/',(7%%$02,
8/0(,0,$9(( :&/2;(%<<*++,$
Voor elke baby een voeding Borstvoeding is zonder twijfel de beste voeding voor je kindje. Wil je overstappen op flesvoeding of een combinatie van borst- en flesvoeding? Dan is voor de meeste babyâ&#x20AC;&#x2122;s een standaard flesvoeding een logisch vervolg. Maar voor sommige kindjes is een andere voeding beter. Bijvoorbeeld omdat ze een verhoogde kans op koemelkallergie hebben, of omdat ze last hebben van darmkrampjes, moeizame ontlasting, spugen, koemelkallergie of lactose-intolerantie. Ook voor deze kindjes heeft Nutricia geschikte opvolgmelk. Als je kindje ouder is dan 12 maanden, dan groeit hij gezond verder met Nutrilon Dreumes- en Peutermelk. Ons brede assortiment biedt een passende voeding voor ieder kindje.
Nutricia Kindervoeding Service Heb je vragen over de voeding van je kindje? Of behoefte aan een luisterend oor? Onze voedingskundigen staan 7 dagen per week, 24 uur per dag voor je klaar. Bel gratis 0800 022 26 26. Via www.nutriciavoorjou.nl kun je ook mailen of chatten.
Allergie en Voeding 3 In dit nummer
Stichting Voedselallergie 34 Bestuurslid Régine Anmuth stelt zich voor 35 Uit onze webwinkel Colofon
foto: Janeczka Milton
4 Het was alsof de zon ging schijnen Immunoloog Claassen ontdekt toevallig relatie gewrichtspijn en voedselintolerantie 6 OverBrieven Int0lerant voor aardappel 7 OverIntolerantie Lik-op-stukbeleid 9 Prikbord 10 Soja, een veelzijdig boontje Populaire peulvrucht heeft positieve en negatieve aspecten 12 Mijn verhaal Wij vinden het vooral lekker in pannenkoeken en zelfgemaakt ijs 13 Familiedag 14 Vraag aan de diëtist Wat is precies tarweallergie? 15 Kleur in de keuken Pretty Potatoes Column van Djoeke 16 OverSocialeMedia 17 Allerkids 18 Eten van verboden vruchten Ook extreem gevoelige patiënten kennen drempelwaarden 20 OverKoken
23 Je zorgen maken mag! Restaurants niet goed voorbereid op een allergievrij verzoek 25 Wat is er te koop? 26 Mijn verhaal Zenuwachtig zie ik mijn kleine meisje een pinda eten 27 Pluim en pruim 28 EuroPrevall: nieuwe inzichten over voedselallergie Presentatie van studieresultaten tijdens internationaal congres 29 Kledinglijn voedselallergie Creatief en innovatief plan 30 Column Jantine Rare Toffe jongens, die leren Altijdinhuis 31 OverBoeken 32 Uit andere media 33 Mmm… de lekkerste cakepops Cakepops zonder ei en/of koemelk
Het blijft oppassen om met voedselovergevoelighied buiten de deur te eten.
Allergie en Voeding is een uitgave van de Stichting Voedselallergie. Wij zijn blij met uw lidmaatschap. Wilt u lid worden of opzeggen? Kijk in het colofon achter in deze Allergie en Voeding. Omslagfoto: iStockphoto
Voedselintolerantie Terwijl wetenschappers dankzij onderzoek steeds meer te weten komen over de achtergronden van voedselallergie, blijft voedselintolerantie een haast mysterieus verschijnsel. Bestaat het eigenlijk wel, vragen sommige critici zich af. Ja, lactose-intolerantie (overgevoeligheid voor melksuiker, lactase) is een algemeen geaccepteerde aandoening. Het mechanisme hierachter is klip en klaar; de diagnose is in het ziekenhuis prima vast te stellen met een zogenoemde waterstofademtest. Bij andere voedselintoleranties is dat minder duidelijk, zo beschrijft Anneke Boes sinds enkele jaren in de rubriek OverIntolerantie. Bij haar duurde het jaren voordat duidelijk was dat haar migraine werd veroorzaakt door – voornamelijk – additieven in voedsel. Ook prof. Eric Claassen heeft ervaren dat lichamelijke klachten niet zomaar worden gekoppeld aan voedselintolerantie (zie p. 4). Als immunoloog weet hij ‘alles’ van het afweersysteem; dat zijn gewrichtsklachten verdwenen bij het schrappen van bepaalde voedingsmiddelen, was een grote verrassing. ‘Ik hoef maar één tomaat of een stukje chocola te eten en ik krijg pijnlijke handen. Na een dag valt één van mijn gewrichten uit. De pijn houdt ongeveer een week aan. Een week waarin ik mezelf verwijt, dat ik het weer eens niet kon laten.’ Een immunoloog die ervaart wat voedselintolerantie inhoudt… dat betekent onderzoek? Nou, nee: ‘Wie gaat zoiets financieren? Er komt geen product uit voort. Ik ben onderzoeker en ondernemer, maar ik ga het ook niet doen.’ Kleinschalig onderzoek ten behoeve van voedselovergevoelige mensen is wel gedaan op een geheel ander vlak. Twee studenten van de opleiding International Hospitality Management Leeuwarden hebben in het noorden van het land gekeken naar de kennis van restaurantmedewerkers op het gebied van voedselallergie en -intolerantie. Ze schrokken van de uitkomsten (zie pagina 23). Slechts 14 procent van de ondervraagde restaurants wist alle vijf de vragen over voedselovergevoeligheid goed te beantwoorden. Dat wordt nog hard aanpoten voor de horeca: eind 2014 zijn zij verplicht allergeneninformatie te bieden. Voor voedselovergevoelige horecabezoekers rest één advies: blijf alert! Netty Bogers, redactie@voedselallergie.nl %&&'()*'+',+-.'/*,)
3<
Immunoloog Claassen ontdekt toevallig relatie gewrichtspijn en voedselintolerantie
‘Het was alsof de zon ging schijnen’ Tomaten, paprika’s, aubergines en aardappelen. Immunoloog prof. dr. Eric Claassen (54) kan ze beter maar niet eten. Jarenlang slikt hij grote hoeveelheden pijnstillers vanwege gewrichtsklachten. Totdat hij, min of meer door toeval, ontdekt dat hij een voedselintolerantie heeft.
‘Een paar biertjes en de volgende dag deden al mijn gewrichten pijn. Een kater’, dacht Eric Claassen destijds in zijn studententijd. Hij was in de veronderstelling dat iedereen dat had. ‘Vrienden van mij liggen nu nog krom van het lachen als ze daaraan terugdenken’, vertelt Claassen grijnzend. ‘Pas vele jaren later kwam ik erachter dat de meeste mensen heel andere ervaringen hebben bij een kater.’ Claassen heeft een voedselintolerantie voor glycoalkaoïden. ‘Ik kan geen groenten uit de nachtschadefamilie verdragen, dat zijn onder andere tomaten, paprika’s, aubergines en aardappelen. Maar ook van alcohol en chocolade krijg ik onmiddellijk last van mijn gewrichten. Als jongetje van twaalf kreeg ik last van pijnlijke gewrichten. Jeugdreuma, stelde de arts vast. Ik had altijd pijn in mijn handen. Verder wisselde het van gewricht. Het ging van de linkerpols naar de rechterknie. Achteraf gezien was dat al een signaal dat het geen reuma kon zijn. Bij reuma zijn de klachten altijd gespiegeld. Dat betekent dat als je klachten hebt in bijvoorbeeld de pols, zowel je linker als rechter pols pijnlijk zijn. Aan voedselallergie of -intoleranties dacht men toen nog niet.’
Altijd pijn Als behandeling kreeg hij pijnstillers voorgeschreven. Met het bereiken van de volwassen leeftijd blijkt dat de ziekte niet verergert, maar de pijn wel blijft. Een bijkomend probleem is dat Claassen moeite krijgt met slapen. Hij heeft inmiddels een baan als immunoloog. Door het slechte slapen werd het moeilijk om overdag goed te functioneren. Hij was altijd moe. De bedrijfsarts adviseert hem slaapmedicatie te nemen. Behalve grote hoeveelheden pijnstillers (‘Ik slikte duizend ibuprofentabletten per jaar’), nam hij nu ook slaaptabletten. ‘Dat vond ik vervelend, maar ik moest wel. Door de pijn kon ik niet slapen.’ Bij toeval ontdekt hij dat het drinken van alcohol invloed heeft op de pijnklachten. ‘Toen mijn vrouw en ik graag kinderen wilden, hebben we afgesproken dat we beiden gedurende de zwangerschap en de periode daaraan voorafgaand geen alcohol zouden drinken’. Claassen heeft vijf kinderen. Pas tijdens de laatste zwangerschappen valt hem op dat hij gedurende een alcoholvrije periode veel minder last heeft van zijn gewrichten. ‘De pijn was echt de helft minder. Als ik dan weer eens een glas > 4
%&&'()*'+',+-.'/*,)++0'12'34'(+ !"
wijn nam, merkte ik binnen tien minuten dat er een lichte pijn kwam opzetten. Met alcohol drinken ben ik vanaf toen gestopt.’ Dat zijn gewrichtsproblemen wel eens relatie zouden kunnen hebben met voeding, bedenkt hij dan nog niet. Een bevriende Amerikaanse psychiater adviseert hem om een dieet te proberen. Deze arts had een praktijk in New York waar hij veel vrouwen behandelde die leden aan migraine. Bij die vrouwen zag hij een relatie met de migraineklachten en voedsel uit de nachtschadefamilie. Wanneer de vrouwen gedurende zes tot acht weken geen tomaten, paprika’s, aubergines en aardappelen aten, nam de migraine beduidend af. ‘Hij adviseerde mij ook zo’n dieet te proberen. Ik nam het verhaal niet serieus’, vertelt Claassen. ‘Een groep vrouwen in New York leek me niet representatief en in de literatuur kon ik helemaal niets vinden over de relatie tussen tomaten, paprika’s en gewrichten. Ik moest hartelijk lachen om dat verhaal.’ Ondanks zijn ongeloof gaat hij het dieet toch proberen. Tot zijn stomme verbazing verdwijnen binnen acht weken al zijn klachten. ‘Ik was helemaal klachtenvrij. Gewoon honderd procent!’ Zegt hij, alsof hij het nog steeds niet kan geloven. ‘Het was alsof de zon ging schijnen.’
Raadsel Ook de behandelend reumatoloog was verbaasd. Claassen vraagt hem nog een aantal onderzoeken, zoals röntgenfoto’s te doen. ‘Ik wist immers toen nog niet dat de klachten niet meer terug zouden komen, misschien was het wel een placebo-effect. Het leek me goed om foto’s en bloeduitslagen te hebben van deze situatie, als een soort nulmeting.’ Of de klachten terug zouden komen, kon de reumatoloog hem ook niet vertellen. Het was duidelijk dat het geen reuma was. De relatie tussen voeding en pijnlijke gewrichten was hem niet bekend. ‘Ik kan hier helemaal niets mee’, zei hij letterlijk.
Op dieet De eliminatie van nachtschadeproducten en alcohol blijkt voor Claassen dé oplossing voor zijn probleem. Zolang hij die niet eet of drinkt, heeft hij nergens last van. Maar helaas gaat het wel eens mis. ‘Ik moet altijd goed opletten. In bijna alle samen-
Jarenlange ervaring met soja uit een pakje
‘Wij vinden het vooral lekker in pannenkoeken en zelfgemaakt ijs’
foto: iStockphoto
In de afgelopen 25 jaar heb ik een bijzondere band opgebouwd met sojaproducten. Het begon met een baby, die na zijn tweede flesje ‘gewone’ melkvoeding van top tot teen onder het eczeem zat. Sojamelk was volgens de huisarts een goed alternatief. Dat bleek het inderdaad te zijn… voor korte tijd. Na twee weken had ik weer een huilende baby met een kapotte huid. De kinderarts vertelde hoe dat kwam:
Grote opluchting toen na een jaar of twee de sojamelk weer in beeld kwam. Niet alleen vanwege de geur, maar ook omdat je de melk zo lekker kunt gebruiken in gerechten. In pannenkoeken bijvoorbeeld, of in zelfgemaakt ijs. Zeker toen de oudste zoon in heftige mate lactoseintolerant bleek te zijn, was het prettig dat wij allen al waren gewend aan ‘andere’ melk. En andere vla, daar genoten de twee broers intens van! Ze hadden trouwens mazzel dat de voedingsindustrie interesse ontwikkelde voor sojaproducten: groot was de vreugde toen er zelfs kleine pakjes melk op de markt kwamen. Konden ze op school net als de andere kinderen in de pauze uit een pakje drinken. Weg met die suffe, eeuwig lekkende bekers!
In Mijn verhaal vertellen mensen hoe ze met voedselovergevoeligheid omgaan. De redactie benadrukt het persoonlijke karakter: wat voor de één geldt, hoeft niet voor ieder ander op te gaan.
Pinda-allergie Met de overgang van de basisschool naar de middelbare school verdwenen de sojaproducten steeds verder naar de achtergrond. De intolerante zoon was minder intolerant geworden en prefereerde koemelk-yoghurt – een beker gaat vaak goed bij lactose-intolerantie – en kaas (daar zit geen lactose in). De allergische zoon had zijn koemelkallergie omgeruild voor een pinda-allergie. Ook niet fijn, maar hij kon nu wel chocomel en vla van koemelk gebruiken. Exit sojaproducten? Nou, nee.
Room
de eiwitten van koemelk en sojamelk lijken erg op elkaar. Vandaar dat kinderen met een koemelkallergie vaak ook allergisch zijn voor sojamelk. De hypoallergene melkvoeding deed zijn intrede in huis. Wat was dat schrikken, bij de bereiding van de eerste fles. Wat een lucht… toch hebben we het best lang volgehouden, zoon en ouders. Hij om het te drinken, wij om het te bereiden. > 12
Mijn verhaal foto: Pim van den Berg
Als in een gezin koemelkallergie en lactose-intolerantie zijn intrede doet, komen de sojaproducten al snel in huis. Hoe bevalt dat?
%&&'()*'+',+-.'/*,)++0'12'34'(+ !"
We zijn weer een jaar of tien verder. Ineens staat daar sojaroom in de kast en sojayoghurt in de koelkast, voor mij. Vanwege een familiair akkefietje ben ik voorzichtiger geworden met verzadigde vetten. Is niet zo heel lastig als je alleen kleine hoeveelheden melkproducten gebruikt, die ergens in zijn verwerkt. Maar er zijn nu eenmaal gerechten waar room in moet. Kun je lightproducten nemen, maar die vind ik zo nep… liever sojaroom met plantaardige vetten en eiwitten! Zeer smakelijk, merk ik ook aan
gasten die van niets weten. Tja, en dan die sojayoghurt. Een reclame voor dat product deed mij onlangs watertanden. Wauw, dat moet beslist beter smaken dan sojavla en ‘gewone’ yoghurt: brr, daar heb ik slechte herinneringen aan. Ik doe de beker sojayoghurt open en zie klonten. Pap met klonten: jeugdtrauma. Maar roeren doet wonderen, de klonten zijn snel verdwenen. Ik pak het kleinste schaaltje uit de kast en schenk wat er wat yoghurt in, neem een klein hapje… wat vind ik ervan? Ik kan me voorstellen dat mensen zonder negatief melkverleden de sojayoghurt lekker vinden. Mij doet het vooral denken aan ‘gewone’ yoghurt. De aversie daartegen zit zo diep, dat ik van de sojavariant net zo wee word. Sorry sojayoghurtleverancier, maar jullie product is te goed nagemaakt. Netty Bogers
Allerkids
Samenstelling Jacqueline van Zetten
Hallo Deze keer in Allerkids lees je over Thomas en zijn mooie Ferrari-taart. En vertelt Eva over haar bezoekjes aan knuffelbeer Jellow vorig jaar tijdens de Familiedag in Dierenpark Amersfoort. Kom jij ook naar de Familiedag op 6 oktober? Dan heb ik alvast leuke dierenweetjes voor je over de giraffes. Groetjes, Jacqueline
Ik ben Thomas Meinster (5) en ik woon in Oud-Beijerland. Ik speel graag met mijn brandweerauto’s. Voor mijn vijfde verjaardag heb ik zelf een mooie taart uitgezocht bij Bakkerij Voordijk met een heel mooie foto van een Ferrari-auto. Het was een verjaardagstaart zonder pinda’s en noten, omdat ik daar allergisch voor ben. Ik ben ook allergisch voor boompollen en graspollen. Ik heb op
Eva op bezoek bij Jellow Hallo allemaal, Ik ben Eva (6) en ik heb een notenallergie. Ik ben al drie keer naar de Familiedag van de Stichting Voedselallergie in Dierenpark Amersfoort geweest. Dit jaar neem ik mijn tante mee, zij is allergisch voor kiwi. Mijn opa en oma vinden het ook altijd leuk om mee te gaan. Ik vind vooral het Dinobos leuk én Jellow vind ik een heel lieve beer. Daar knuffel ik dan mee! Ik vind het ook fijn dat ik tijdens de Familiedag lekkere dingen kan mee-eten met de andere kinderen. Skateboarden vind ik heel leuk en ik ben gek op lezen. Groetjes, Eva
foto: privé
Thomas is gek op auto’s
Wist je dat...
Thomas Meinster. foto: privé
school altijd mijn EpiPen bij mij. Jarige kindjes brengen ook altijd iets mee wat ik mag eten. Maar ik heb ook een trommeltje met allemaal lekkere dingen die ik mag eten in de klas. Groetjes van Thomas
... een giraffe maar 15 minuten per dag slaapt? ... een giraffe een zwarte tong heeft? ... de tong van de giraffe zo lang is (40 cm) dat hij achter zijn eigen oren kan likken? :-) ... het hart van een giraffe wel twaalf kilo weegt? ... een giraffe alleen onder in zijn bek tanden heeft?
%&&'()*'+',+-.'/*,)
17 <
Restaurants niet goed voorbereid op een allergievrij verzoek
Je zorgen maken mag! Twee vierdejaarsstudenten International Hospitality Management Leeuwarden zijn – na onderzoek – geschrokken van de allergiekennis van de horeca in het noorden van het land. ‘Slechts 14 procent van de ondervraagde restaurants gaf goede antwoorden op vijf vragen over producten die (on)geschikt zijn voor personen met een specifieke voedselovergevoeligheid.’ Zo af en toe gebeurt het dat iemand heftig allergisch reageert op een maaltijd in een restaurant. Zaten er tóch verboden allergenen in dat lekkere hoofdgerecht. Het zal je maar overkomen! Dan maar niet uit eten gaan? Dat is misschien een vergaande reactie, maar: je zorgen maken mag! Restaurants zijn niet of minimaal voorbereid op allergievrije verzoeken, zo kunnen we concluderen na onderzoek. We voerden de studie uit in opdracht van Stenden Hogeschool te Leeuwarden.
Waarom onderzoek? De reden voor het onderzoek is onze persoonlijke ervaring met glutenallergie. We hebben gemerkt dat het vrij lastig is een ‘veilige’ maaltijd te krijgen in een restaurant. Daarnaast vermoedden we dat restaurantpersoneel onvoldoende kennis en ervaring heeft met het omgaan met het voedsel voor gasten met voedselovergevoeligheid. Vooronderzoek liet zien dat in Nederland nog weinig tot geen onderzoek over dit onderwerp is gedaan; in het buitenland daarentegen wel.
We hebben gemerkt dat het vrij lastig is een
Doel was om na te gaan in hoeverre restaurants voorbereid zijn om te kunnen voldoen aan een speciaal verzoek van de gast met voedselallergie of -intolerantie. Verder onderzochten we hoeveel kennis restaurantmanagers en -medewerkers hebben van allergieën en intoleranties, hoeveel training medewerkers krijgen en welke maatregelen restaurants nemen om allergische reacties te voorkomen. In totaal zijn vijftig restaurants ondervraagd in Leeuwarden en omgeving.
Speciale menukaart? Om een beeld te krijgen van de voorbereidingen die de restaurants treffen, vroegen we of zij een speciaal menu beschikbaar hebben voor de gasten met voedselallergie of -intolerantie. Bij 88 procent van de ondervraagden is dat niet het geval. Opvallend is dat 93 procent geen plannen heeft om zo’n speciale menukaart te ontwikkelen. Ook het bijhouden van gastenprofielen in een database in verband met allergische klanten, is nauwelijks aan de orde. Slechts twee van de ondervraagde vijftig restaurants hebben een dergelijke database met specifieke allergie-informatie, zodat zij voorbereid zijn op gasten met voedselovergevoeligheid. foto Hans Dijkstra (GAW)
‘veilige’ maaltijd te krijgen in een restaurant
%&&'()*'+',+-.'/*,)
23 <