Voka Charter Duurzaam

VOKA CHARTER DUURZAAM ONDERNEMEN

Focus op mensenrechten in toeleveringsketens

In alle sectoren leveren bedrijven grote inspanningen om conform de milieu-, sociale en welzijnswetgeving te werken. Het Voka Charter Duurzaam Ondernemen is hierbij een belangrijk hulpinstrument. Steeds meer ondernemers focussen op het respecteren van mensenrechten in toeleveringsketens. Boris Verbrugge, onderzoeksexpert binnen de onderzoeksgroep Duurzame Ontwikkeling van het HIVA, schetst deze thematiek en legt uit waarom het belangrijk is om daar aandacht voor te hebben.

Ruime expertise Boris Verbrugge werkt als onderzoeksexpert bedrijven en mensenrechten binnen de onderzoeksgroep Duurzame Ontwikkeling. “Tussen 2011 en 2015 deed ik voor mijn doctoraat onderzoek naar arbeidsomstandigheden in de informele mijnbouw. Na twee jaar als docent-onderzoeker aan de Radboud Universiteit (Nijmegen) en drie jaar als postdoctoraal onderzoeker bij het Instituut voor Ontwikkelingsbeleid van de Universiteit Antwerpen, werk ik vandaag voltijds als onderzoeksexpert bij HIVA-KU Leuven.”

Beleids- en praktijkgericht onderzoek “Mijn interesse gaat vooral uit naar hoe bedrijven, overheden, middenveldorganisaties en andere actoren hun verantwoordelijkheid kunnen opnemen ten aanzien van mensenrechten in toeleveringsketens. Welke oplossingen vinden ze die tegelijk werkbaar (voor henzelf) en impactvol (voor werknemers en lokale gemeenschappen) zijn op het terrein? Of anders gezegd: wat betekenen de mooie principes van ‘human rights due diligence’ – gepaste zorgvuldigheid op het vlak van mensenrechten– in de praktijk? Hoe kan een marktspeler invloed uitoefenen op andere actoren?”

Boris licht enkele van zijn huidige projecten toe: “Momenteel ontwikkelen we een laagdrempelige online toolbox voor kmo’s rond zorgvuldig omgaan met mensenrechten. Bij dit thema ligt de focus nog te vaak op multinationals. Maar ook kmo’s krijgen steeds meer vragen van hun stakeholders om het thema van mensenrechten met de nodige aandacht te behandelen. In het kader hiervan voeren we ook een vierjarig onderzoeksproject, waarbij we een twintigtal bedrijven uitvoerig bevragen hoe ze dit thema in hun

strategie en missie integreren. Deze casestudy’s kunnen beleidsmakers heel wat waardevolle info opleveren.”

Niet langer ver-van-ons-bed In het najaar 2022 lanceert Voka – KvK Limburg het VCDO Ambassador-traject. Dit traject zal zich toespitsen op het thema van mensenrechten in toeleveringsketens. Een zeer goed initiatief, vindt Boris: “Voor de meeste bedrijven is deze thematiek niet langer een ver-van-ons-bed onderwerp. Sectoren als voeding en technologie zijn koplopers, omdat internationale toeleveringsketens hier een belangrijke rol spelen. Bovendien zoomen media vaak in op specifieke aandachtspunten, zoals de ontginning van conflictmaterialen, kleinschalige mijnbouw of kinderarbeid in de cacao- of koffieteelt.”

“Andere sectoren waar het thema mensenrechten met een vergrootglas bekeken wordt, zijn de houtindustrie (die al jaren gedekt wordt door de Europese Houtverordening ofwel EU Timber Directive), bouw, schoonmaak, speelgoedproductie en textielsector. In die laatste sectoren heeft de toenemende globalisering tot wereldwijde vertakkingen in de productie geleid, die het naleven van mensenrechten in ontwikkelingslanden – denk maar aan de beruchte sweatshops – verder onder druk zetten.”

“Het is beter om rond tafel te gaan zitten en constructieve oplossingen te vinden, met respect voor de lokale complexiteit en realiteit.”

Toenemende maatschappelijke druk Binnen het Voka Charter Duurzaam Ondernemen is het volgens Boris een logische stap om het onderwerp mensenrechten op het einde van het maturiteitstraject te voorzien. “Het systematisch in kaart brengen en opvolgen van risico’s op mensenrechtenschendingen is geen sinecure. Die risico’s hadden vroeger voornamelijk betrekking op mogelijke schadelijke gevolgen voor bedrijven, zoals reputatie-, commerciële of juridische schade. Anno 2022 wordt ook stilgestaan bij risico’s die ondernemingen zélf creëren voor anderen.”

“In elk geval zie ik als onderzoeker dat directies op dit vlak extra waakzaam worden. Het vraagstuk mensenrechten in toeleveringsketens wordt immers vanuit verschillende disciplines in het vizier genomen. Naast de evidente morele kwestie is er ook een toenemende juridische druk en een veranderende wetgevende context per EU-lidstaat. Uiteraard speelt ook de commerciële druk een rol, aangevuld met investeerders die ESG-criteria hoog aanschrijven en beleidsmakers die de subsidiekraan dreigen dicht te draaien voor ondernemers die maatschappelijk verantwoord ondernemen onvoldoende invulling geven.”

Stokken achter de deur Hoe kunnen bedrijven en organisaties volgens Boris aangepord worden om mensenrechten zo goed mogelijk te respecteren, ook in hun toeleveringsketens en filialen? “Wetgeving is en blijft de belangrijkste sturende factor. Vanuit het middenveld wordt gepleit voor harde wetgeving die ondernemingen verantwoordelijk stelt voor alles wat er in hun waardeketen gebeurt”, geeft Boris aan. “Hoewel wetgeving wel degelijk een belangrijke rol kan spelen bij het mobiliseren van bedrijven die pertinent weigeren om hun verantwoordelijkheid op te nemen, is het zeker geen mirakeloplossing. Er is een reëel gevaar dat het louter een compliance-oefening wordt, waarbij grote bedrijven de verantwoordelijkheid en kosten doorschuiven naar hun (vaak kleinere) leveranciers. Bovendien heeft een dergelijke aanpak zelden de gewenste impact op het terrein.”

“Het toekennen van certificaten aan goed presterende organisaties op het vlak van mensenrechten is volgens Boris vanuit praktisch oogpunt geen evidente oplossing. “Hoe ga je dit meten? Hoe ga je dit verifiëren op het terrein? Certificaten op basis van sociale audits kunnen zeker nuttig zijn, maar die mogen niet op zichzelf staan. Zonder een resultaatsverbintenis heeft een audit weinigzin.”

Pragmatisch handelen Boris haalt nog een ander belangrijk aandachtspunt aan: “Als groot bedrijf moet je zo zorgvuldig mogelijk omspringen met jouw leveranciers. Stel je bepaalde eisen wat het (laten) respecteren van mensenrechten betreft? Zorg dan voor een realistische insteek, zodat kleine ondernemingen niet bedolven worden onder een berg administratief werk, met als gevolg dat ze zich dreigen af te keren van dit – in sommige gevallen levensbelangrijk – onderwerp.”

“Het beëindigen van een relatie met een leverancier is trouwens zelden de juiste optie”, geeft Boris aan. “Zo zien we vaak dat bedrijven aangeven niet meer te willen samenwerken met leveranciers waar kinderarbeid plaatsvindt. Maar door een einde te maken aan de samenwerking, zal die leverancier niet stoppen met kinderarbeid. Het is beter om rond tafel te gaan zitten en constructieve oplossingen te vinden, met respect voor de lokale complexiteit en realiteit. In ontwikkelingslanden zijn kinderen bijvoorbeeld vaak mee kostwinner voor de familie. Het verbeteren van de werkomstandigheden van hun ouders brengt vaak meer bij dan hun werkgever van jouw leverancierslijst te schrappen.”

Voka Charter Duurzaam Ondernemen: veranker duurzaamheid in jouw onderneming

Voka wil jouw onderneming helpen om duurzaam ondernemen te verankeren in het DNA. Met het Voka Charter Duurzaam Ondernemen maak je via een actieplan op maat werk van een bedrijfsvoering die winstgevend is voor zowel jouw onderneming als voor mens en milieu.

Surf naar www.voka.be/vcdo voor meer info.