Jan Kortie - Iedereen wil zingen REPORTAGE

Page 1

‘Zingen hoort bij ons mens-zijn. Het is even natuurlijk als ademhalen.’

30 VolZin | 20 januari 2012

VOL002_30_cornelissen.indd 30

13-01-12 13:35


Reportage

Mantra’s voor saamhorigheid

‘Van zingen word je mens’ De mantra-avonden van ‘stembevrijder’ Jan Kortie trekken elke maand honderden bezoekers. Hij is er stellig van overtuigd dat iedereen niet alleen kán, maar ook wíl zingen. In De Duif, een vrijzinnige kerk in de Amsterdamse grachtengordel, wordt duidelijk wat zijn methode zo aantrekkelijk maakt. “Je zangstem is je gave om de ander te boeien.” door Geertje Cornelissen foto’s Hapé Smeele

In het monumentale kerkgebouw De Duif heerst het geluid

tempo van zijn pianospel. Kritiek laat hij niet horen, hoog-

van stilte. Alleen de cadans van ademhaling is hoorbaar.

stens een vriendelijke aanmoediging. Bijvoorbeeld wanneer

Ruim vierhonderd mensen zitten in een kring rondom Jan

bijna iedereen in een tweestemmig stuk met de hoge partij

Kortie (58) en zijn vleugel. Vrouwen zijn in de meerderheid;

meezingt. “Ik dacht al dat dit zou gebeuren”, lacht hij – en

ongeveer een kwart van de deelnemers is man. Alle ogen

het publiek lacht ook. “Zullen we de lage partij nog eens

zijn gesloten. Dan, na enkele minuten, zwellen pianoklan-

oefenen?” Daarna komt de meerstemmigheid steeds meer

ken aan. Ook een violiste – die bij uitzondering aanwezig is

op gang. De kerk raakt gevuld met heldere, doordringende

– speelt mee en langzaam ontstaat er een melodie. Stemmen

harmonieën. “Diep vanbinnen wil iedereen zingen”, zegt Jan

neuriën, ogen gaan open. Geneurie wordt gezang en steeds

Kortie een dag eerder in zijn kantoor aan de Amsterdamse

meer mensen staan op van hun stoel. “Als alles duister is,

Keizersgracht. “Een deel van ons kan zich alleen via zang

ontsteek dan een lichtend vuur dat nooit meer dooft”, zo

uiten. Tijdens workshops laat ik mensen soms hun eigen

klinkt het. De tekst en melodie herhalen zich telkens, wat ty-

naam zingen. Of alleen het woord ‘ja’. Daarbij komen vaak

perend is voor mantraliederen. Bij elke herhaling klinken de

emoties los. Het raakt kennelijk een diepere laag die je niet

stemmen luider. Er is geen publiek, want iedereen doet mee.

bereikt wanneer je een woord simpelweg uitspreekt.” Kortie

Toch verraadt het toenemende volume hoezeer de stemmen

profileert zichzelf als ‘stembevrijder’ en is ervan overtuigd

gehoord willen worden. Hoezeer ze de ruimte willen vullen.

dat iedereen niet alleen wil, maar ook kan zingen. “Ik

“Ik hou ontzettend van zingen, hoewel ik mijn leven lang

beweer niet dat iedereen in het Concertgebouw kan staan.

al meekrijg dat ik het niet kan”, zegt Christine van Bueren

Maar wel dat elk mens via zang kan uiten wat er in hem

(52). “Via via hoorde ik van Jan Kortie en op internet vond

leeft. En daarmee de gave heeft om anderen te boeien. Wij

ik filmpjes van zijn bijeenkomsten. De ongedwongen sfeer

zijn als mens nu eenmaal nieuwsgierig naar wat anderen

sprak me meteen aan. Op deze avonden mag alles. Of je nu

bezighoudt. Er ligt ook een taak bij de luisteraar om hiervoor

wilt zitten of staan, luid of juist zacht wilt zingen. En het kan

open te staan. Om oprecht te verlangen naar het mooiste

niemand schelen hoe je klinkt.”

wat een ander jou kan geven.” Sinds twaalf jaar houdt Kortie elke maand mantrabijeen-

Iedereen wil zingen’

komsten die Het Lied van de Ziel heten. “Omdat de ziel wil

Jan Kortie past zich als begeleider aan bij wat de zaal doet.

zingen”, verklaart hij. In het begin was de opkomst wisse-

Aan het begin van de avond zingt hij enkele mantra’s voor

lend, maar tegenwoordig weet de stembevrijder honderden

in allerlei talen. De aanwezigen oefenen mee. Daarbij merkt

mensen te trekken. De zangavonden zijn meestal in de

Kortie op: “Wat ik speel mag je volgen. Maar het hoeft niet.”

Amsterdamse Amstelkerk; sporadisch ook op andere plek-

Als de zang van tempo verandert dan verandert ook het

ken in het land. Ditmaal zijn er zoveel kaarten verkocht dat Kortie en zijn zangers moesten uitwijken naar een grotere locatie. “Ik vermoed dat de laagdrempeligheid mensen

‘Soms laat ik mensen hun eigen naam zingen, of alleen het woord ‘ja’. Daar komen vaak emoties bij los’

aanspreekt. Je hoeft jezelf voor niemand te bewijzen. Er zijn geen verplichtingen en de bijeenkomsten staan open voor mensen zonder, of met uiteenlopende geloofsovertuigingen. Ik kies bewust mantra’s uit verschillende religieuze stromingen en spirituele tradities. Zo vind je inspiratie in tal van

20 januari 2012 | VolZin 31

VOL002_30_cornelissen.indd 31

13-01-12 13:36


oude wijsheden.” Ook de pianobegeleiding is volgens Kortie

komt ook deze avond naar voren. Tussen de nummers door

van belang voor het succes. “Dat is zo’n typisch westers

zoekt Kortie af en toe naar de juiste bladmuziek. Alsof hij ter

instrument. Het hoort bij ons idee van koorzang. Voor veel

plaatse bedenkt wat hij wil doen. Vergissingen deelt hij met

mensen voelt het vertrouwd.”

zijn toehoorders. “Wat ik nu speel, klopt niet helemaal. Ik zit nog met de melodie van het vorige stuk in mijn hoofd.”

Enorme vakman

Gelach volgt. Korties methode werkt uitnodigend. “Zijn

Inez van Oord, oprichtster van het maandblad Happinez, is

humor versterkt de sfeer”, zegt Ron Huissen (59). Hij komt

zeer te spreken over Korties manier van werken. Voor haar

elke maand. “Voor mij is dit een plek om me volledig te laten

tijdschrift bezocht zij een paar jaar geleden een van zijn

gaan. Doordat de teksten zich steeds herhalen hoef je je al-

workshops. Ze raakte onder de indruk van Korties bezie-

leen op je zang en gevoel te concentreren. Dat maakt allerlei

ling. “Zijn enthousiasme is onwaarschijnlijk groot”, licht Van

emoties in me los. Voornamelijk vreugde en herkenning.”

Oord telefonisch toe. “Mij viel ook op dat hij zich expres

Buiten de zangavonden zingt Huissen alleen thuis. Als nie-

een tikkeltje klungelig opstelt. Een beetje Mr. Bean-achtig.

mand anders het hoort. “Ik vind zingen heel plezierig, maar

Juist daardoor richt je al je aandacht op hem. Je vraagt je af

ik durfde een lange tijd niet goed. Hier voelde ik meteen de

waar hij mee bezig is en wat hij van je wil. Ondertussen is

moed om het te doen.”

hij een enorme vakman die iedereen meekrijgt.” Dat beeld

Kortie wil met zijn mantrabijeenkomsten de drempel verlagen naar de beoefening van zowel spiritualiteit als muziek.

‘Het wonderlijke dat ik leef, dat ik ‘spirit’ ben – dat wil ik met zingen tot uiting brengen.’

“Beide werelden zijn in mijn ogen één. Het wonderlijke dat ik leef, dat ik ‘spirit’ ben, wil ik als mens tot uiting brengen. En zang leent zich daar prima voor. De eerste mensen gebruikten melodieën om te communiceren. Zingen hoort bij ons mens-zijn. Het is even natuurlijk als ademhalen.”

‘Kortie is een vakman die iedereen meekrijgt.’

32 VolZin | 20 januari 2012

VOL002_30_cornelissen.indd 32

13-01-12 13:36


Jan Kortie (1953) werkte als economiedocent totdat hij zijn ware passie ontdekte: het verleiden tot zingen. Hij ging aan de slag als onder meer dirigent, trainer, stemtherapeut en workshopleider. Omdat geen van die termen voor hem de lading dekte, besloot hij zich ‘stembevrijder’ te noemen. Tijdens een tocht door de Himalaya, jaren geleden, droomde hij ervan een groot gelegenheidskoor op te richten. Dit resulteerde in de maandelijkse mantra-avonden. Volgens Kortie draait stembevrijding niet om zangtechnieken, maar om “de kunst jezelf te bevrijden uit het keurslijf van ‘hoe het hoort’.”

‘Het is een kwestie van gewoon doen, en je niet druk ­maken om anderen.’

Behoefte aan zachtheid De wens om die natuurlijke uitdrukkingsvorm te (her)ontdekken lijkt vooral bij vijftigplussers aanwezig. Zij zijn althans duidelijk in de meerderheid. Lisa Galesloot is met haar 22 jaar een uitzondering. Voor haar voelt het mantrazingen als een bevrijding. “Ik doe verder niets met zang. Maar op zo’n avond kom je los van alles om je heen. Het is een kwestie van gewoon doen. En je niet druk maken om anderen.” Ze is er nu voor de tweede keer bij. “Mijn moeder komt hier vaak. Ik raakte nieuwsgierig en kwam erachter

‘Er heerst hier een warm gevoel van s­ aamhorigheid’

dat het bij me past. Ik mediteer regelmatig en houd me bezig met mindfulness. Deze bijeenkomsten sluiten daarop aan.” Hoewel er relatief weinig jongeren aanwezig zijn,

vallen de deelnemers in. Daarbij kan de muziek nog alle

merkt Kortie dat de interesse voor het mantrazingen onder

kanten opgaan. Terwijl het gros van de aanwezigen een

tieners en twintigers groeit. “Dat zie ik in mijn omgeving en

hindoeïstische mantra ten gehore brengt, speelt de violiste

soms ook op de avonden zelf. Mantra’s winnen sowieso aan

‘Stille Nacht’. Sommigen gaan hierin mee, anderen houden

populariteit. Ik denk dat de tijd rijp voor deze gezamenlijke

vast aan de mantra. Bij weer anderen werkt het vooral op

vorm van expressie. De laatste decennia waren we enorm

de lachspieren. Na verloop van tijd verstomt het gezang

op jacht naar succes, status en resultaatgerichtheid. Dat

als vanzelf en breekt er weer een moment van kalmte aan.

loopt nu tegen muren aan. Mensen hebben behoefte aan

“Beschouw de zang als een pauze van de stilte”, zegt Kortie

zachtheid.” Wiesje Dijker (56) beaamt dit. “Er heerst hier een

tegen de aanwezigen. “Tijdens het zingen mag je naar de

warm gevoel van saamhorigheid en het zingen maakt dat je

wc. Als het stil is, hoop ik dat je blijft zitten.” De stembevrij-

ontspant. Voor mij is het essentieel om hier zo vaak mogelijk

der acht stiltes van wezenlijk belang. “Ze creëren ruimte.

bij te zijn.”

Als het stil is kun je verkramping, stress en het idee dat je je best moet doen helemaal loslaten. Niets hoeft, je hoeft niets

Stilte

te presteren. Het gevoel van verbondenheid komt in die

Het groepsgevoel wordt extra duidelijk wanneer de liederen

momenten heel sterk tot uiting.” Ook voor vaste deelneem-

vanuit het niets ontstaan. Tussen de mantra’s door is het af

ster Els Lagendijk (52) benadrukken de rustmomenten een

en toe minutenlang stil. Mensen sluiten hun ogen of staren

gevoel van samenzijn. “Je deelt iets met elkaar. Iets wat

in de verte. Kortie verbreekt deze momenten nooit met

moeilijk te verwoorden is. Daardoor lijkt het aan eind van de

woorden. Enkel met een zachte melodie die hij langzaam

avond alsof ik opgetild ben. Lichter.” ■

opbouwt. Zodra de pianomuziek herkenbaarheid opwekt, Wie zich nu abonneert op VolZin, ontvangt de cd Noyana van

‘Tijdens het zingen mag je naar de wc; als het stil is, hoop ik dat je blijft zitten’

Jan Kortie. Het is een live-registratie van een mantra-bijeenkomst. Over zijn zangopvattingen en -methode schreef Kortie het boek Jouw ziel wil zingen. Over de vreugde van stembevrijding, Ten Have, 2010. Het boek en de cd zijn te bestellen via www.jankortie.nl.

20 januari 2012 | VolZin 33

VOL002_30_cornelissen.indd 33

13-01-12 13:36


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.