VolZin
NUMMER 20 | € 4,30 14 OKTOBER 2011 | JAARGANG 10 | WWW.VOLZIN.NU
VOLZIN IS ! VERNIEUWD
tijdschrift voor zinvol leven
s meer Zinzoeker meer Boeken plus rbino of In de H van Co
Harry Kuitert
‘Geloven is alles behalve kennis’ Ruth Peetoom (CDA)
‘Ik voel me geliefd door God’
Annemarie Postma ‘Zoeken naar zin is zinloos’ Allochtone studenten
Tussen moedig en minderwaardig VOL020_01_cover.indd 1
10-10-11 08:45
Ruth Peetoom: ‘Ik praat met God onder de douche, op de fiets en in de rij bij de supermarkt’
8 VolZin | 14 oktober 2011
274409.indd 2
10-10-2011 11:40:01
interview
‘Ik ben een tussendoorbidder’ CDA-voorzitter Ruth Peetoom over geloof, beginselen en doen wat je moet doen
Afgelopen zomer nam CDA-voorzitter Ruth Peetoom afscheid als predikant van de ‘Klaaskerk’ in Utrecht. Ze maakte de switch van geestelijk voorganger naar politiek leider. Een gesprek over God, spiritualiteit en politiek. “Op de kansel heb ik gewaarschuwd tegen de PVV, ik zou het nu zo weer doen.”
Door Marieke van Willigen foto’s Jasper van Bladel
Ze woont in een huis van bezige mensen. Een kinderxylofoon met het stokje er half op, in de hoek van de huiskamer een spinet. In de keuken slingeren kranten en een kindertijdschrift. En achter de keukendeur hangt een planbord waar alle vijf gezinsleden hun activiteiten invullen. Peetoom bestiert samen met haar partner René Paas een drukke minisamenleving. Uit wat voor nest komt u? “Mijn ouders zijn van huis uit gereformeerd. En ‘gereformeerd’ is veel praten, debatteren en discussiëren. Mijn vader en moeder zijn ruimgelovig en bewogen met de samenleving. Mijn nest was liefdevol en vrolijk. En dat is een mooie basis in het leven. Ik heb nog een jongere broer en een zus. Mijn broer werkt bij de NS en is raadslid voor de PvdA. Mijn zus is journalist. Die nieuwsgierigheid naar de wereld en de liefde voor mensen, hebben wij meegekregen van thuis. We geven dit alle drie op een eigen manier vorm. Dat verbindt ons enorm. We woonden in Veendam en Pekela. Je had er hele lange, rechte kanalen. Fietste ik de 16 kilometer naar school, hoefde ik maar twee keer de bocht om. OostGroningen is de schoonheid van de leegte. Ik heb er een waanzinnig mooie tijd gehad. Mijn schoonouders komen uit de Veenkoloniën. Als we elkaar weer zien, zeggen ze: ‘Bist du daor, mien laiverd?’Dat voelt heel warm en dichtbij. Mijn moeder is een domineesdochter. Maar ik had vroeger niet de intentie om dominee
te worden. Na mijn eindexamen heb ik een rondgang gemaakt langs alle studies die met talen en mensen te maken hadden. Ik heb zelfs nog Japans overwogen. Bij de studie theologie kwam alles samen. Bovendien vond ik toen al dat geloof belangrijk is in een mensenleven. De manier waarop je tegen dingen aankijkt, heeft alles te maken met je geloof. Bedoelt u dat ‘geloof’ in de brede zin belangrijk is, of specifiek het christelijk geloof? “Ik ben christen. Ik geloof in de God van Israël. Maar een overtuiging brengt niet met zich mee dat je intolerant en onverdraagzaam bent. Ik wil niemand veroordelen of buitensluiten. Bij het christelijk geloof hoort voor mij dat je er als mens niet toevallig bent. Je bent gewild en uniek. Het leven is bedoeld voor liefde en het goede. Dat is iets anders dan mensen buitensluiten of ombrengen. Aan het geloof kun je nooit gewelddadige consequenties verbinden. Dat is voor mij de waarheid. Daar wil ik voor gaan.” Zendelingen en missionarissen probeerden ook mensen tot de waarheid te bekeren. Het christendom is daarin van oudsher niet tolerant. “Het is als met de liefde, als je van iemand houdt, ga je ervoor. Als mensen me vragen wat me beweegt, dan zal ik ze dat antwoorden. Ik geloof in de kracht van het vertellen over je eigen drijfveren. Maar je mag nooit met dwang iemand tegemoet treden. Dat pas ik ook toe in mijn partijvoorzitterschap. Ik vind dat je vanuit je geloof verschillende politieke keuzes kunt maken. Voor mij leidde dat tot het CDA. Het CDA is geen getuigenispartij, maar een beginselpartij. Als je onze uitgangspunten deelt, ben je welkom. Moslims zijn dat dus ook. Godsdienstvrijheid is voor het CDA heel belangrijk. En het gaat om de intenties, niet om de pretenties. “Onze God is kampioen” is een desastreuze manier van denken. Het blokkeert de zoektocht naar wat waar is en echt. Dat geldt in de politiek, maar ook voor mij als gelovig mens. Het gaat erom om dat ik in het leven van hier en nu keuzes maak die aansluiten bij de richting die Jezus wijst. En dat is de richting van naastenliefde, gerechtigheid, streven naar vrede en stelling nemen.”
14 oktober 2011 | VolZin 9
274409.indd 3
10-10-2011 11:40:05
Ruth in de Bijbel. Het oudtestamentische bijbelboekje Ruth vertelt de geschiedenis van de niet-joodse overgrootmoeder van koning David. Nadat haar man was overleden, ging ze met haar schoonmoeder Naomi vanuit het eigen land Moab mee terug naar Israël. Daar trouwde ze met de landheer Boaz en verwierf ze zich zo als vreemdeling een plek in de Israëlische samenleving.
Op de kansel in de Nicolaikerk heeft u ooit gewaarschuwd voor de PVV. Waarom? “Klopt, dat was de preek net na de verkiezingen. Ik zou het nu zo weer doen, al ben ik wars van politiek op de preekstoel. Op dat moment vond ik het opportuun. Ik vond dat ik iets moest zeggen van het uitsluiten van de ander, van mensen met een andere herkomst. Nederland moet zijn historische gastvrijheid en openheid bewaren. Niet anderen verketteren om waar ze vandaan komen of om hun geloof. Ik vind dat predikanten best wat steviger stelling zouden kunnen nemen, als het gaat om maatschappelijke vraagstukken. Maar dat hoeft niet langs partijpolitieke lijnen. Kerken hebben een soort verlegenheid om met politieke issues om te gaan. Het riekt naar het wij-zij denken, en daar is de kerk bang voor. Maar de kerk mag opstandig zijn, dat zit in ons wezen ingebouwd. Nu hebben we een coalitie met de PVV. Het kabinet is een feit. Dat de PVV de islam een ideologie noemt in plaats van een religie en daarmee de islam als geloof
‘Predikanten mogen best steviger stelling nemen als het gaat om maatschappelijke vraagstukken’
diskwalificeert, was voor mij een reden om daar op de preekstoel iets over te zeggen.” Terug naar uw geloofsovertuiging. Lijkt u op Ruth? “Op ‘Ruth’ uit de Bijbel? ‘Ruth’ betekent ‘Vriendschap’. Dat was in Ruths leven heel belangrijk. Vooral de vriendschap met God. Voor mij is die vriendschap met God ook essentieel. Dus als je naam je opdracht is, vind ik dat een hele mooie. Het verhaal van Ruth spreekt me zeer aan. Het gaat over trouw en over je eigen grenzen heenstappen. Ik vind het mooi dat mijn ouders mij naar haar vernoemd hebben.” Wie is God voor u? “De grond van mijn bestaan. Liefde, geborgenheid en verbondenheid. Ik voel me geliefd door God. Die liefde is ons als mensen meegegeven. En daarom moeten we onze naasten liefhebben als onszelf. Je moet dus ook van jezelf houden. Ik denk niet over God als een persoon, maar wat ik bij God voel, is wel persoonlijk. Ik praat met God onder de douche, op de fiets en in de rij bij de supermarkt. Ik ben een tussendoorbidder. In een klooster heb je dat intensieve ritme van bidden. Heel waardevol en rijk, maar voor mij als tussendoorbidder werkt dat beklemmend. Die tussendoorgebeden zijn korte ontmoetingen met God. Ze zijn bepalend.” Hoe positioneert u zich tegenover God? “Dat heeft meerdere dimensies. Van vriendschap, diep respect en een intens samenzijn. Ik maak soms zelfs grappen met God. Ik voel diep respect. Ik ben een spiritueel mens. De werkelijkheid is meer dan het platte aardse hier en nu. Daar hoort ook bij dat ik ontvankelijk ben voor wat er in de wereld aan de hand is. Dat God er is, in mensen, op zoveel momenten, in de werkelijkheid van het hier en nu - wat er ook gebeurt. Toen ik predikant was in Groningen, overleed een
Ruth Peetoom (44) was van 2006 tot zomer 2011 predikant van de Nicolaïkerk (‘Klaaskerk’, in de volksmond), een middelgrote PKN-gemeente in het centrum van Utrecht. Vanaf april dit jaar is zij voorzitter van het CDA. Peetoom is getrouwd met René Paas, oud-voorzitter van CNV en voormalig CDA-wethouder in Groningen. Hij is momenteel voorzitter van managersvereniging Divosa. Peetoom en Paas hebben samen drie kinderen van 9, 8 en 6 jaar oud. Peetoom is geboren in Breda maar groeide op in Groningen. Ze studeerde Theologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Haar eerste baan was die van parttime-predikant in de stad Groningen, die ze combineerde met de functie van Statenlid.
10 VolZin | 14 oktober 2011
274409.indd 4
10-10-2011 11:40:14
‘Ik denk niet over God als een persoon, maar wat ik bij God voel, is wel persoonlijk’ meisje dat acht maanden zwanger was. Ze had een einde aan haar leven gemaakt. Ik was zelf net bevallen, en ik kende haar goed. Ik heb de uitvaart geleid, in een eeuwenoud kerkje in de provincie. Toen iedereen weg was, stond ik daar samen met haar man als een soort wachters bij het graf. Het was stil op het kerkhof. Hij knielde bij haar graf, ik ook, en samen schepten we met onze handen aarde op de kist. Ik merkte heel duidelijk: ‘God is hierbij’. Hij is er, altijd en eeuwig. Dat staat in zo’n contrast met de waan van de dag, die je ook in de politiek ziet. Ik wil die ontvankelijkheid voor God en de eeuwigheid niet verliezen.” Wat is de rol van Jezus in uw geloofsovertuiging? “God is voor mij een aanweziger persoon dan Jezus. Ik vind het mooi aan de drie-eenheid dat God op verschillende manieren de mensen tegemoet treedt. Jezus heeft het leven geleefd zoals God dat voor ogen had. Het ultieme mens-zijn wordt zichtbaar. Hij geeft gezicht aan God. De Heilige Geest is de inspiratie, het enthousiasme en de vonk. Toen ik predikant werd, heb ik stola’s gekregen. Die van Pinksteren is het mooiste. Tongen van vuur in allerlei kleuren. Zo is de mensheid ook, veelkleurig.” Pakt u ooit uw oude beroep van dominee weer op? “De rol van partijvoorzitter is een tijdelijke. Ik weet nog niet wat ik daarna ga doen, zover reikt mijn horizon niet. Maar ik ben altijd met hart en ziel dominee geweest, dus het zou maar zo kunnen dat ik het ambt later weer oppak. Ik preekte pas nog, in Kampen. Maar het preken is nu anders dan vroeger. De gemeenteleden luisteren anders naar je. Na afloop bij de deur hebben de mensen het alleen nog maar over het CDA, niet over de dienst. Dat voelt niet goed. Want ik sta daar niet als voorzitter van het CDA. Ik sta daar als voorganger. Die ervaring maakte me verdrietig, want mijn geloofwaardigheid wordt op een andere manier bekeken. Als ik preek, gaat het mij om de uitleg van de schrift. Maar dat is de prijs die ik betaal als voorzitter van het CDA. Niet de enige prijs, trouwens. Ook voor mijn privéleven kost het partijvoorzitterschap wat. Het komt geregeld voor dat ik niet thuis eet, en mijn kinderen zijn nog klein. Dus de maaltijd is juist het moment dat je ze ziet. Toch denk ik dat ik mijn werk als voorzitter van het CDA moet doen, nu, op deze plek. Dat het wat kost, hoort bij het leven. Het leven schuurt.” ■
column
marjoleine de vos
Oorzaak en gevolg Het is twijfelachtig of het waar is, dat neutrino’s sneller reizen dan het licht. Maar zolang het waar kan zijn, is het leuk om te denken over wat dat zou betekenen. Dan bedoel ik niet zoiets flauws als tijdreizen – dat lijkt op geen enkele manier mogelijk, want die neutrino’s hebben geen massa en dat kun je van mensen niet zeggen. Er is niets dat het denkbaar maakt dat wij sneller dan het licht kunnen reizen. ‘Sneller dan het licht’ betekent in het geval van die neutrino’s, dat een deeltje eerder aankomt dan het vertrokken is. Of eerder wordt waargenomen dan het ontstaan is. Dat betekent dus, dat oorzaak en gevolg niet langer de rol spelen die wij ze toekennen. Zelfs als de metingen echt kloppen en neutrino’s sneller zijn dan het licht, zullen wij onze manier van spreken en denken in oorzaken en gevolgen, die ons eeuwenlang vooruit heeft geholpen, waarschijnlijk niet loslaten, in ieder geval niet op korte termijn. Maar dat hoeft niemand ervan te weerhouden even een blik te werpen in de duizelingwekkende weidsheid die zich aandient als oorzaken niet meer vooraf hoefde te gaan aan gevolgen. Nu is het wel eens vaker zo dat je niet zo goed weet wat de oorzaak van iets is. Over onszelf en ons leven pratend, hebben we nogal de neiging om ook daar steeds oorzaken en gevolgen te zien, en om onszelf aan een stuk door te verklaren en uit te leggen in die termen. Wie eerlijk is ziet vaak genoeg dat hij een oorzaak verzint. Of verzint: dat hij een oorzaak aanwijst omdat er nu eenmaal een oorzaak moet zijn. Maar oorzaken komen zelden in hun eentje, er is meestal een complex van allerlei gebeurtenissen die bij elkaar van alles te weeg brengen en uiteindelijk gebeurt er dan heel veel. Veel oorzaken, veel gevolgen. Of: veel acties, veel reacties. En uit dat chaotische geheel scheppen we schijnbaar orde door over oorzaken en gevolgen te praten. Misschien is het grotendeels fictie, zij het niet in de natuurkunde. Althans dat dachten we tot voor kort. Maar je moet er niet aan denken hoe je met elkaar zou moeten praten of iets van de wereld zou moeten begrijpen zonder die fictie. Of zouden we dan ook gewoon ophouden met willen begrijpen, en eenvoudigweg gaan aanvaarden dat er dingen gebeuren? Nee. Zo zijn mensen niet. Wij eisen oorzaken! Dus die metingen: daar deugt niets van. Wat ik u brom.
14 oktober 2011 | VolZin 11
274409.indd 5
10-10-2011 11:40:19