‘Marokko en Nederland zijn in mij in harmonie. Daarom ben ik een gelukkig mens’ 8 VolZin | 22 juni 2012
418501.indd 2
18-6-2012 11:49:51
moslima’s van nederland 1
‘Ik leef in het beste islamitische land ter wereld’ Samira Bouchibti, van PvdA-politica tot partijloze liberaal “Ik wil dat mensen zeggen: ik ben Nederlander, ik ben Marokkaan, ik ben moslim, ik doe mee, want dit is ook mijn land.” Samira Bouchibti hekelt de afzijdige houding en het slachtoffergedrag onder Marokkanen. En ze pleit voor een tolerante en duurzame islam. door jan van hooydonk foto’s Marte
“Ik bekijk de multiculturele samenleving niet van buitenaf, maar van binnenuit. Het romantische beeld dat buitenstaanders daarvan hebben, klopt niet. De multiculturele samenleving is in werkelijkheid geen gezelligheid alom. Kijk naar de grote steden: bevolkingsgroepen leven daar juist niet met elkaar, staan met de rug naar elkaar toe, de tweespalt tussen moslims en niet-moslims wordt groter. Het kan alleen de goede kant opgaan wanneer we kritiek durven uiten op zaken die niet goed gaan en mensen aanspreken op hun gedrag. Mensen hebben rechten maar ook plichten. Soms moet je zeggen: wat jij doet, kan gewoon niet, daar hou je dus mee op.” Samira Bouchibti, journalist en politica, trekt in haar boek De islam, de moslims en ik van leer tegen misstanden binnen de Marokkaanse en de moslimgemeenschap in Nederland. Het beeld dat ze van die gemeenschap schetst is in menig opzicht ontluisterend en verontrustend. Ze hekelt de verstikkende atmosfeer waarin kritiek en debat taboe zijn. Ze verzet zich tegen uithuwelijking en eerwraak en neemt het op voor meisjes en vrouwen, voor homoseksuelen en geloofsafvalligen. Fel: “Ik kan nu eenmaal niet tegen achterstelling en onrechtvaardigheid. Zolang zulke misstanden nog bestaan, zal ik ze aan de kaak blijven stellen. Dat deed ik tussen 2006 en 2010 als Tweede Kamerlid voor de Partij van de Arbeid. Het feit dat ik nu geen lid meer ben van de PvdA, verandert daar niets aan.”
Mijn Friese partner en ik zijn in verwachting van ons eerste kind. Dat kind zal straks als allochtoon geregistreerd worden. Met minister Leers zeg ik: doe maar, voor de statistieken. Hoe kan de overheid anders meten of er vooruitgang is? Mensen die tegen registratie zijn, moeten trouwens wél consequent zijn. Dat betekent automatisch ook het einde van de Marokkanenpotjes, de Turkenpotjes, de Somalische potjes. Dus geen doelgroepenbeleid. Zelf noem ik me Nederlander van Marokkaanse komaf. Marokko en Nederland zijn in mij in harmonie en daarom ben ik een gelukkig mens. Als moslim houd ik me aan de ramadan, maar ik heb er absoluut geen moeite mee om aan een kerstviering deel te nemen. Ik sta open voor allerlei culturen en religies. Als je ouder wordt, verenig je beide culturen in je.”
De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling adviseerde onlangs de overheid om mensen niet langer als ‘allochtoon’ te registreren. Goed idee? “Hoe anderen mij bestempelen interesseert me niet echt. Ik ben geboren in Marokko, maar kwam als kind van twee naar Nederland en woon hier nu veertig jaar.
U bent opgegroeid in een traditioneel en vroom moslimgezin én maatschappelijk geslaagd. Een kwestie van wilskracht? “Ik heb mijn boek opgedragen aan mijn moeder. Ze is een buitengewoon lieve, intelligente en wijze vrouw. Zij heeft me als mens gevormd, ik hou heel veel van
Tenzij het mis gaat… “Uiteraard! Want het kan ook goed fout gaan. Veertig procent van de Marokkaanse jongeren komt in aanraking met de politie. Marokkaanse jongens willen in de gevangenis nogal eens de islam ontdekken. Ze worden moslim, en hoe! Ze halen de Profeet rechts in. Ze hebben een strafblad van hier tot Marrakech, zien in de gevangenis het licht en gaan anderen voorschrijven hoe ze moeten leven. Sommige Marokkaanse jongeren zijn dermate ontworteld dat ze voor hun omgeving wandelende tijdbommen worden.”
22 juni 2012 | VolZin 9
418501.indd 3
18-6-2012 11:49:58
haar. Maar wat ik niet wilde, is dat ik haar leven zou moeten leiden: op je elfde uitgehuwelijkt worden, zeven kinderen baren en verzorgen, niet kunnen lezen of schrijven. Buitengewoon verdrietig, ze kan niet eens mijn boek lezen. Ik wilde van jongsaf aan alle kansen in het leven benutten, iemand worden, een bijdrage leveren aan mijn omgeving en mijn land. Op mijn veertiende droomde ik er al van journalist te worden: weten wat er in de samenleving gebeurt, vragen aan mensen kunnen stellen. Dat is gelukt.” Stimuleerde het milieu waaruit u voortkomt, u om zelfstandig te worden? “Het milieu deed dat zeer zeker niet! Mijn moeder deed dat. Zij was een van de eerste Marokkaanse vrouwen in Nederland die ging scheiden van haar man en zelf haar kind ging opvoeden. De gemeenschap heeft haar uitgestoten. Deze ervaring heeft haar en mij geleerd om ons niet te afhankelijk te maken van de gemeenschap. Mijn moeder heeft zowel haar zonen als dochters gestimuleerd om te studeren en te doen wat ze zelf nooit heeft kunnen doen. Ik hoefde als meisje van mijn moeder niet in het huishouden mee te werken. Ze vond het belangrijker dat ik mijn diploma haalde.” Het aantal hoogopgeleide Marokkanen neemt toe. Ze zijn actief binnen de wereld van de politiek en de cultuur. Dat is toch een positieve ontwikkeling. “Er zijn volop interessante Marokkanen, zeker, maar durven zij ook kritiek te leveren op de islam? Zo ver is de gemeenschap nog niet. Vrijzinnige moslims zoals
Samira Bouchibti (1970), ook bekend als Samira Abbos (haar moedersnaam), werd geboren in Fez, Marokko, en groeide op in Haarlem. Haar diepreligieuze moeder is haar inspiratiebron. Ze is journalist, programmamaker en dagvoorzitter. Van 2006 tot 2010 maakte ze voor de Partij van de Arbeid deel uit van de Tweede Kamer. Inmiddels is ze partijloos en noemt ze zich liberaal. Ze is de auteur van ‘De islam, de moslims en ik’ (Uitgeverij Van Praag, 198 blz., € 16,95). Bouchibti woont met haar partner Markus Aardema in Amsterdam. In november verwachten zij hun eerste kind.
ik houden veel te vaak hun mond. Om nog maar te zwijgen van de mensen die het geloof vaarwel hebben gezegd. De schrijver Hafid Bouazza is de enige Marokkaan die openlijk durft te zeggen dat hij niet gelooft. Eén! Kom op zeg. Ik kan in mijn omgeving zo vijftien mensen opnoemen die niet meer geloven, maar hen hoor je niet. Marokkanen plegen verbaal, geestelijk en soms ook fysiek geweld tegen iedereen die niet precies hetzelfde is als zijzelf. Wie niet aan de verstikkende normen van de gemeenschap voldoet, wordt uitgesloten of vernederd. Ik walg daarvan.” U haalt in uw boek een Marokkaans gezegde aan: ‘Een vrouw zonder man is als een huis zonder dak.’ “Alles in de islam draait om vrouwen. Dat heb ik niet verzonnen, dat is zo. De seksualiteit van vrouwen vormt een bedreiging. De Koran en de geschriften van de Hadith (de mondelinge overlevering over het doen en laten van Mohammed en zijn uitspraken, JvH) staan vol met voorschriften voor vrouwen. Meisjes trouwen met hun neef, omdat ze niet tegen hun ouders durven in te gaan. Het huwelijk is ook een remedie voor meisjes die al te zelfstandig zijn geworden. Het meisje moet maagdelijk het huwelijk ingaan en als ze eenmaal getrouwd is, haar man gehoorzamen, zorgen voor hem en de kinderen. Er zijn binnen de Marokkaanse gemeenschap in Nederland nog altijd tienduizenden vrouwen zoals mijn moeder. Niet alleen vrouwen van 60, maar ook van 30 die thuis zitten en geen toekomst hebben. Ik kom ze tegen. Het is mijn morele plicht als vrouw om solidair met hen te zijn.” Maar juist vrouwen zijn beslist niet altijd solidair met elkaar, schrijft u. “Vrouwen nemen deel aan het roddelcircuit. Meisjes worden kapot geroddeld. Ik heb daar zelf ook ervaring mee, nog steeds. ‘Oei, ze gaat met een Nederlander.’ ‘Hoe durf je over de islam te praten? Je hebt er niet eens verstand van.’ Zulke mails krijg ik. Ik beantwoord ze allemaal. Ik mail terug: ‘Maak jij je ook zo druk over het hoge zelfmoordpercentage onder Marokkaanse meisjes, over het hoge abortuscijfer, over maagdenvlieshersteloperaties? Maak jij je druk over de oververtegenwoordiging van Marokkaanse meisjes in de prostitutie, over het grote aantal Marokkaanse jongens dat in de prostitutie zit, over de Marokkaanse jongens in jeugdgevangenissen?’. Ik krijg natuurlijk geen antwoord.” Wilders noemt de islam een gewelddadige politieke ideologie. Als ik uw boek lees, denk ik: hij kon wel eens gelijk hebben.
10 VolZin | 22 juni 2012
418501.indd 4
18-6-2012 11:49:59
“Het probleem zijn de politieke islamisten, de haatbaarden. Wilders heeft dat probleem terecht op de kaart gezet, maar verder kan hij wat mij betreft lang of kort praten, hij heeft gewoon een andere politieke agenda dan ik. Hij redeneert: de islam deugt niet, dus deugen moslims niet, dus deugt ook de Profeet niet en is de Koran een fascistisch boek. Dat is zeker niet mijn opstelling. Met mij kun je wél praten, ik ben een vleesgeworden brug.” Wat betekent de islam voor u? “Ik noem mezelf een gematigde of vrijzinnige moslim. Ik lees de Koran en de Hadith in het licht van de tijd en de omstandigheden. Niet letterlijk dus. Wilders zegt ‘islam, islam, islam’. Maar het zijn altijd mensen die de godsdienst uitleggen. Niet de islam is een probleem, maar moslims kunnen dat zijn. Moslims hebben verlichting nodig. Ik hou me aan de ramadan maar doe momenteel niet de dagelijkse gebeden. Er is maar één God. Moslims noemen hem Allah – maar je mag hem ook God of Jahweh noemen, alle godsdiensten zijn voor mij gelijk. Ik geloof in mijn Schepper. Elke dag dank ik hem voor mijn zegeningen. Uit vrije wil en in vrijheid geloof ik, en soms twijfel ik aan alles. God is voor mij veel groter dan ikzelf. God houdt van mij en zorgt dat het goed komt. Dat is mijn islam. Mijn islam staat ook voor barmhartigheid. De Koran zegt: denk aan je buren, denk aan anderen, steun de armen. Barmhartigheid staat in de islam centraal. De islam heeft in Nederland en Europa volop kansen. Een ‘duurzame islam’ ontstaat wanneer moslims geen tegenstelling zien tussen hun geloof en de democratische beginselen, zij de scheiding van moskee en staat accepteren en uitgaan van gelijkberechtiging voor iedereen – ook voor andersdenkenden en andersgelovigen. Orthodoxe en liberale, vrome en minder vrome moslims kunnen in zo’n samenleving vreedzaam met elkaar verkeren. Wat dat betreft kunnen moslims een voorbeeld nemen aan de joodse gemeenschap die immers ook in religieus opzicht verdeeld is.” ‘Nederland is het beste islamitische land ter wereld’, zegt uw moeder. “Ik ben dat met haar eens. Anders dan menig islamitisch land brengt Nederland de waarden van de islam in de praktijk. Wij zorgen voor zieken, zwakken, bejaarden. Bovendien – wederom anders dan in de meeste islamitische landen – kun je hier als moslim je geloof in vrijheid beleven. Je kunt hier in vrijheid jezelf zijn.” Maar in Nederland heerst ook islamofobie. Toch? “Islamofobie? Vooralsnog kunnen hier nog steeds moskeeën gebouwd worden, hebben we islamiti-
‘Alles in de islam draait om vrouwen. Dat heb ik niet verzonnen, dat is zo’ sche scholen en mag je als vrouw een hoofddoek, ja zelfs een boerka dragen. Nederlanders gaan niet met stokken achter moslims aan om ze uit het straatbeeld te verwijderen. Wat wél bestaat, is discriminatie op de arbeidsmarkt: dat je vanwege je achternaam een bepaalde baan niet krijgt. Dat moet door de overheid worden bestreden. Soms werpt iemand een brandbom of verfbom naar een moskee of poneert daar een schapenkop op de stoep. Dat zijn incidenten die eveneens door de overheid bestreden moeten worden. Dat gebeurt ook. Maar het feit dat moslims gediscrimineerd worden, mag nooit een alibi zijn om niet te spreken over misstanden in de moslimgemeenschap. Kritiek op de islam, mits fatsoenlijk verwoord, zie ik als een uitnodiging tot zelfreflectie.” Een jaar na uw vertrek uit de Tweede Kamer hebt u gebroken met de PvdA. Waarom? “De PvdA en ik zijn uit elkaar gegroeid. Ik pas er ideologisch niet meer in. Ik ben een sociaal-liberaal die vindt dat je mensen op hun verantwoordelijkheid moet aanspreken. Ik wil dat mensen zeggen: ik ben Nederlander, ik ben Marokkaan, ik ben moslim, ik doe mee, want dit is ook mijn land. De PvdA heeft geen visie op islam, integratie en immigratie. Die agenda is gekaapt door Wilders, omdat de PvdA niet durfde, niet wilde en niet wist hoe. De PvdA zal zeggen: het gaat niet om de islam, maar we moeten de sociale ongelijkheid bestrijden. Ik blijf zeggen: nee, nee, nee, sociaal-economische achtergesteldheid kan nooit een excuus zijn om op het criminele of foute pad te gaan. Geen enkel excuus. Nooit. En armoede is al helemaal geen excuus. Ik heb als Kamerlid het integratiebeleid van de PvdA gesteund, maar ben uiteindelijk tot de conclusie gekomen dat het niet de juiste antwoorden geeft op de problemen waar onze samenleving mee te kampen heeft. Dit beleid helpt mensen niet echt vooruit. De schooluitval blijft groot, met de armoede gaat het niet de goede kant op, de criminaliteit is hoog. Het probleem is: de PvdA pampert de minderheden. Maak je daar mensen gelukkig mee? Als sociaal-liberaal denk ik van niet. Er zullen altijd mensen zijn die echt hulp van de overheid nodig hebben. Ik ben bereid daar heel veel belasting voor te betalen. Maar de manier waarop de PvdA allochtonen aanspreekt, is eigenlijk heel denigrerend. Je bent niet ziek, zwak of misselijk omdat je allochtoon bent.” ■
22 juni 2012 | VolZin 11
418501.indd 5
18-6-2012 11:50:00