VolZin
NUMMER 18 | â‚Ź 4,30 16 SEPTEMBER 2011 | JAARGANG 10 | WWW.VOLZIN.NU
tijdschrift voor zinvol leven
hoe lang nog?
Artikel 6 Grondwet 1. Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet. UITN
O
Kom DIGING VolZi naar d n-lez ing 2 e 011
VOL018_01_cover.indd 1
08-09-11 16:20
Sara Kroos: “Hoe echt durf je te zijn, ook al laat dat een lelijke kant van jezelf zien?”
6
268831.indd 2
VolZin | 16 september 2011
12-9-2011 11:36:07
interview
Cabaretière Sara Kroos:
“Mystiek verdwijnt zodra je erover praat” ‘Voor de leeuwen’ heet haar nieuwe show: een van haar inspiratiebronnen is het bijbelboek Daniël. De show gaat over klein zijn, over verdraagzaamheid… Want Sara Kroos, vrijgevochten cabaretière, heeft nog altijd een gereformeerd meisje in zich. “En daar is niks mis mee.”
door Lisette Thooft foto’s Rogier Veldman
Het is wel een heel originele manier om een tryout te houden van je nieuwe show: bij mensen thuis, letterlijk tussen de schuifdeuren. Sara Kroos heeft haar ‘huiskameroptredens’ bedacht als actie met een knipoog, een privé-protest tegen bezuinigingen op de cultuur. Kroos: “Als mensen niet meer naar het theater kunnen straks, omdat de kaartjes zo duur worden, komt het theater wel naar hen. Ik vond het ook leuk om te tryouten voor mensen thuis, want mijn show heet ‘Voor de leeuwen’ en er is niets zo spannend als optreden in zo’n intieme setting. Ik ga zelf dus ook voor de leeuwen.”
bronnen voor deze show. Ik heb er een aantal bijbel vertalingen bij genomen en allerlei studies gelezen, voor mijn eigen achtergrondinformatie. Als kind was ik al gefascineerd door dit verhaal: dat er een engel kwam die de muilen van de leeuwen sloot. In mijn jeugd trokken mij de grote magische wonderverhalen van de Bijbel het meest aan. Nu heb ik me in de politieke kant verdiept: het verraad van de andere twee onderkoningen. Ze streden met zijn drieën om opvolger van Darius te worden en Daniëls jaloerse collega’s hebben hem met een list in die kuil laten gooien. Dat vind ik nu interessanter: wat macht doet met mensen. Dat je anderen verraadt.” Daniël heeft toch ook veel visioenen? “Hij was een goede droomuitlegger. En een buitenstaander. Dat heb ik doorgetrokken – wat mensen onderling doen, is anderen buitensluiten. Bij Daniël was het omdat hij het lievelingetje was van de koning en visioenen zag, en ik trek dat uiteraard door naar ras, geloof en seksuele geaardheid, dat is eeuwen oud.”
Is voor zeven mensen optreden moeilijker dan voor zevenhonderd? “In een theater heb je een code: ik sta op het podium in het licht, en de mensen zitten in het donker. Als ik in zo’n huiskamer sta, ben ík op bezoek, in plaats van dat mensen bij mij op bezoek zijn in het theater. En ik zie alle reacties op de gezichten meteen. Met een klein liedje is dat dubbel spannend. Maar het werkt goed, mensen vinden het leuk dat ik langskom, met muzikanten, als een soort Sinterklaas. Het is de ultieme test of de grappen en de liedjes werken, in totaal uitgeklede variant, zonder theaterlicht en -geluid. Dat was voor deze voorstelling ook mijn doel: ik wil meer naar mezelf terug. Mezelf laten zien. Het past bij mijn stijl dat ik het dan ook zelf moet ondergaan. Walk your talk. Maar het is heel spannend hoor. Ik denk wel eens: wat heb ik nou toch weer bedacht…”
Hebt u dat dan zelf ervaren, buitengesloten worden? “Nee. Ik ben niet uitgesloten. Het gaat mij erom hoe je je verhoudt tot de ander. ‘Verdraagzaamheid’, ‘tolerantie’ – het wordt zo makkelijk in de mond genomen, maar het is heel moeilijk. Het is makkelijk bij mensen die op je lijken, maar het is pas echt een uitdaging bij mensen die haaks op je staan, qua denkbeelden bijvoorbeeld. Natuurlijk maak ik het in de show humoristisch. Neem groepsvakanties – dat woord vind ik een contradictio in terminis. In een groep merk je wat je positie is. Samenleven is een streven, geen uitgangspunt. Ik heb het over uitstellen van je oordeel, en dat kun je trainen. Ik denk dat het in iedereen zit dat je snel oordeelt over anderen, en dat je kunt leren om een stapje terug te nemen. De voorstelling is een pleidooi daarvoor. Ik ben nu dertig en ik ben mezelf milder gaan zien, en vooral het leven en mezelf gaan relativeren. Daardoor is mijn humor ook gegroeid en sta ik nu veel lichter in het leven.”
De titel van de voorstelling komt uit het bijbelboek Daniël? “Ja, dat boek is een van mijn belangrijkste inspiratie-
In een ander interview zei u dat u het te makkelijk vindt om slachtoffer te blijven. “Ja. Niet dat ik wil ontkennen dat ik iets te verwerken
16 september 2011 | VolZin 7
268831.indd 3
12-9-2011 11:36:13
“Is dit leven alles? Dat het hierna zou stoppen, kan ik niet uitstaan, daar wil ik niet in mee”
had, net als de meeste mensen – ik ben met liefde de strijd aangegaan. Maar na een tijd is dat geweest, en dan hoeft dat niet meer actueel te zijn. Voor mij voelt het echt als een andere Sara dan ik was op mijn achttiende, toen ik zo vol heftige emoties zat, die ik niet kon relativeren. Zo ongelukkig ik toen was en zoveel strijd ik leverde met het leven, zo gelukkig ben ik nu en hou ik van het leven. En dat heb ik bereikt door turbulente jaren, waarin ik een tijdje de weg kwijt was. Dat was kennelijk de weg die ik moest lopen om nu vol in mijn leven te staan. Nee, daarover praat ik nu niet meer. Wat er precies gebeurde in mijn jeugd, doet er niet toe. Iedereen heeft vroeg of laat verdriet of drama uit zijn jeugd te verwerken, of dat nou misbruik is of mishandeling, of een sterfgeval, dat maakt bijna niet uit. Dat is wat het leven met zich meebrengt. Verder ga ik er niet op in. Het is een positieve ontwikkeling dat ik een deel van mezelf zo bescherm, juist omdat ik zo openhartig ben. Er zit een dunne lijn tussen openhartigheid en iets etaleren, en ik wil niet een etaleur worden. Ik hoef echt niet uit roddelbladen te lezen wat de intiemste momenten van mensen zijn. Ik vind het mooi als dat ongezegd blijft – dat is ook de mystiek van het leven.” Bent u daarom ook in het geheim met uw vriendin Danielle getrouwd? “Mijn huwelijk vind ik zeer intiem en privé en wij wilden het in kleine kring vieren. In mijn voorstellingen ben ik persoonlijk en openhartig. Dus als je mijn voorstellingen ziet, ken je mij eigenlijk al goed. Het is wel vormgegeven en er is theater van gemaakt, maar
Sara Kroos (5 april 1981, Wijngaarden, Zuid-Holland) stapte op haar 18e met wat teksten en een paar akkoorden op de piano De Burcht in Leiden binnen om mee te doen aan het Leids Cabaret Festival 2000. Ze won prompt de publieksprijs. Ze werkte mee aan de populaire BNN impro-comedy serie De Lama’s en speelde de theatervoorstelling Zoetgevooisd. Twee seizoenen maakte ze deel uit van de Kerstshow van Karin Bloemen. Voor de leeuwen is haar nieuwste show. Sara Kroos is in juni van dit jaar getrouwd met haar vriendin Daniëlle en heeft uit een eerdere verbintenis een dochter. Speellijst: zie www.sarakroos.nl. In oktober verschijnt haar verhalenbundel Doorkijk, Veen, 176 blz., €14,95.
8
268831.indd 4
het is dicht op de huid.” Een andere intieme vraag dan: bent u gelovig? “Ik ben opgegroeid in de Alblasserwaard, een streng gelovige omgeving. Daar zaten klasgenoten die tweemaal op de zondag naar de kerk gingen en geen televisie hadden. Maar in ons gezin was dat niet. Ik ben naar de kerk gegaan tot mijn veertiende; toen kreeg ik zoals ieder mens in die leeftijd mijn twijfels, en ik begon me af te zetten tegen de kerk en mijn ouders. Daarom ben ik niet meer gereformeerd zoals mijn ouders dat zijn. Overigens bestaat dat natuurlijk niet meer, mijn ouders zijn ook gewoon van de PKN. Maar rond mijn twintigste heb ik mijn geloof hervonden. Dat betekent dat ik bepaalde dingen van vroeger erbij heb, maar andere dingen heb losgelaten. Ik ga maar een paar keer per jaar naar de kerk – als ik bij mijn ouders ben. Ik treed daar ook wel eens op. En ik heb mijn dochter laten dopen. Ik vind het prettig in de kerk, maar ik weet ook dat het mijn plek niet is om mijn geloof te belijden.” Welke plek is dat wel? “Daar is geen plek voor, geen huis of instituut. Ik zou mezelf wel christen willen noemen, maar dan ben ik geen goeie christen, omdat ik niet naar de kerk ga en niet alle christelijke normen van de zwaardere hand accepteer. Waar het tussen gelovigen en mij vaak mis gaat, is het erkennen van Jezus als de zoon van God. Voor veel christenen is dat de kern van het geloof, maar dat zie ik niet zo. Voor mij is het geloof een zoeken en twijfelen, voor velen is het een zeker weten en ik kan daar niet in mee. Het vernauwen van wat wel of niet christelijk is, bevalt me niet – ik wil het alleen maar verbreden. Ik vind de islam ook een prachtige religie en denk dat er veel meer overeenkomsten zijn tussen de geloven dan rigide gelovers willen erkennen.” Wat hebt u aan uw geloof? “Ik weet niet of je er zozeer iets aan hebt. De mystiek van het geloof is een heel precair iets – zodra je praat over mystiek, gaat de mystiek eraf. Ik ben bezig met bezinning – is dit leven alles? Is er een hiernamaals? Dat het hierna zou stoppen, kan ik niet uitstaan, daar wil ik niet in mee. Al is het maar omdat ik zo gehecht ben aan het voortgaan van het leven. Maar dan krijg je de vraag: wat is er dan daarna? Een antwoord zal ik nooit krijgen, denk ik, en ik denk ook dat dat voor mij geloven is – blijven twijfelen en dat durven blijven doen. Geloven is voor mij ook een wens: dat er meer is, dat er een grotere bron van liefde is die bijvoorbeeld op ons neerkijkt, die ons ziet – dus dat we niet alleen
VolZin | 16 september 2011
12-9-2011 11:36:16
mensen zijn op een groot stuk klei. Dat het aardse het enige zou zijn, kan ik niet geloven. Dus ik geloof omdat ik andere dingen niet kan geloven.” U hebt uw dochter laten dopen, waarom? “Dopen staat voor twee dingen: je laat je kind zien aan de gemeente en vraagt of ze op haar willen letten – it takes a village to raise a child. Maar daar heb ik minder mee dan met dat andere: dat er iemand in liefde naar haar kijkt. Dat er over haar gewaakt wordt. Niet dat er over ongedoopten niet wordt gewaakt, natuurlijk. Het was ook uit dankbaarheid voor haar geboorte. Ik hou van dat ritueel, om die dankbaarheid vorm te geven. Dat je het mystieke vorm wilt geven, dat is voor mij een ritueel. Doordat ik gelovig ben opgevoed, ben ik taalgevoelig geworden, en gevoelig voor grote verhalen, voor het theatrale vertellen.” Maar waar zit dan precies die identificatie met Daniël die voor de leeuwen werd gegooid? “Mijn fascinatie is: hoe echt durf je te zijn, ook al laat dat ook een lelijke kant van jezelf zien. Voor de leeuwen gaan is ook dat je jezelf kwetsbaar en dus kleiner opstelt. In deze voorstelling neem ik mezelf behoorlijk op de hak. Ik vertel hoe ik kan stuntelen in het leven, al die dingen die je doorgaans liever niet vertelt. Pretenties van mensen zijn makkelijk onderuit te halen – omdat we maar mensen zijn. En dat staat voor mij ook in het licht dat er grotere machten zijn dan wij. Dat is een fijn thema waar ik het graag over heb: wij zijn maar mensen, met ons gestuntel en onze vragen. Het laten zien van je kwetsuren werkt bevrijdend en komisch.” Wie zijn dan de leeuwen? “Dramaturgisch gezien is dat natuurlijk steeds anders. Het publiek waarvoor ik sta. Maar we zijn ook onze eigen leeuwen. We zijn allemaal in staat tot nare dingen en tot de ander veroordelen, en we worden veroordeeld. Het eind van de voorstelling is dat ik het eigenlijk een opluchting vind dat we maar zo klein zijn. En toch mag je niet je verantwoordelijkheid ontlopen. En moet je verdraagzaamheid trainen.” Is dat niet een door en door christelijke en moralistische boodschap? “Ja – er zit toch altijd nog wel een gereformeerd meisje in, ha ha. En die mag ook gewoon mee. Los van dat ik het altijd verpak in humor en dit alles niet letterlijk benoem, ben ik schatplichtig aan de normen en waarden die ik heb meegekregen van mijn ouders en het geloof. Dat zijn humanistische normen en waarden, maar met een laag erbij. Dat zal ik nooit ontkennen. Er is niks mis mee.” ■
column
marjoleine de vos
In Therapie Zou iedereen die naar In Therapie heeft gekeken nu ook, eigenlijk, heimelijk, zelf naar een therapeut willen? In het echt is het natuurlijk allemaal zo spannend niet, maar de therapeut die Peter Blok speelde was wel een overtuigende prettige luisteraar. Ook wel een echte therapeut met therapeutenpraat – als een meisje met kanker tegen hem zegt dat ze echt niet zou weten waarom ze elke dag opstaat zegt hij “Dat is helemaal niet zo’n slecht uitgangspunt.” Voor wat? vraag je je af. Voor therapie? Of voor het meisje? Maar misschien is de bodem inderdaad een goed uitgangspunt. Dan heb je niets meer te verliezen. Merkwaardiger was het advies dat de therapeut gaf aan de vrouw van even over de veertig die zo vreselijk graag kinderen wilde krijgen. Ze had geen man, wel een losse vriend, en ze was bezig vervroegd in de overgang te raken. Als door een wonder was ze toch zwanger geworden, maar had al vrij snel een miskraam gekregen. Ze (meesterlijk gespeeld door Monic Hendrickx) zat na die ervaring bij de therapeut en vertelde over een collega die alles had gedaan om zwanger te worden. Na de zoveelste mislukte poging kwam ze huilend op kantoor en hield niet meer op met huilen. Een van de secretaresses zei tegen de wanhopig huilende vrouw: “Lieverd, misschien heeft het gewoon niet zo mogen zijn. Misschien is dit je lot en moet je het accepteren.” Dat vindt de therapeut ‘hard’. En aan het eind van de sessie raadt hij zijn 41-jarige patiënte aan om ‘ervoor te gaan’. Ze zal een goede moeder zijn, zegt hij. Het is maar een serie natuurlijk, maar op zo’n moment hoort men zichzelf luid schreeuwend tegen de televisie. Waarvoor ‘gaan’? Ze is over de veertig! Ze heeft geen man! Wat zijn haar kansen? Waarom haar zeggen dat ze ‘een goede moeder’ zou zijn als ze helemaal geen kinderen zal krijgen, dat kan een kind immers verzinnen – sorry voor de verspreking. Op een gegeven moment moeten mensen inzien dat ze iets niet zullen krijgen, dat het leven anders gaat dat ze gedacht en gehoopt hadden. Dan helpt wild tegenspartelen niet, dan moet je leren dat te aanvaarden. Zo’n serie kon weleens representatief zijn voor hoe mensen denken dat het gaat in het leven, of zou moeten gaan. ‘Ga ervoor.’ Dat betekent zoiets als: “Je kunt alles krijgen wat je hartje begeert, als je maar écht wilt.” Helemaal niet zo’n goed uitgangspunt.
16 september 2011 | VolZin 9
268831.indd 5
12-9-2011 11:36:20