VolZin
NUMMER 17 | € 4,30 2 SEPTEMBER 2011 | JAARGANG 10 | WWW.VOLZIN.NU
VUUR
LO E I E N D
S
PI
RIT
HEILIG
K
AR B
NIEUWE SERIE
NA
UEEL LEV
EN
tijdschrift voor zinvol leven
OP ZOE
Yogateacher Johan Noorloos
‘Wat je zoekt, vind je in jezelf’
De boosheid van Anton de Wit
‘Waarom ik sta voor de r.k. kerk’
Jong, christelijk en bewust
Het activisme van Time To Turn VOL017_01_cover.indd 1
9/11 tien jaar later
Religie is een vies woord geworden
26-08-11 17:03
interview
Journalist Anton de Wit over roomse klokken en klepels:
“Het seksueel misbruik wordt misbruikt” Wat hij niet verdraagt: lauwheid in godsdienstige zaken en ondeugdelijke kritiek op zijn kerk. Dus schreef hij ‘een katholiek antwoord op kerkelijke controverses’. In Van klokken en klepels onderwerpt Anton de Wit het vaderlandse katholicisme én de beeldvorming daarover aan een scherp onderzoek. “Van de methodes van NRC-journalist Dohmen deugt geen snars.” door Jan van Hooydonk foto’s: BERT beelen
Tien jaar geleden liep Anton de Wit als aankomend journalist onder mijn leiding stage bij het toenmalige progressief-katholieke opinieblad de Bazuin. Zijn lange haren zijn gebleven, de beminnelijke omgangsvormen en bedachtzame spreektrant eveneens. Tegenwoordig is De Wit, naast medewerker van o.a. VolZin, ook columnist van het als orthodox en pausgetrouw bekend staande Katholiek Nieuwsblad. Hoe moet ik dat zien? De Wit: “Ik ben in 1979 geboren. Op het hoogtepunt van de polarisatie tussen ‘links’ en ‘rechts’ binnen de kerk, halverwege de jaren tachtig toen paus Johannes Paulus II Nederland bezocht en de Acht Mei Beweging ontstond, zat ik nog met mijn lego te spelen. Van de polarisatie heb ik dus als kind niets meegekregen. Ik heb daarover pas tijdens mijn stage bij de Bazuin vernomen. Tijdens die stage heb ik het katholicisme herontdekt. De afgelopen tien jaar heeft mijn geloof zich verdiept. Ik ben vooral onder de indruk geraakt van de lange, indrukwekkende traditie van de katholieke filosofie, theologie en liturgie. Zeker, ik ben allerminst vrijzinnig, ik ben een orthodoxe gelovige. Maar tegelijkertijd probeer ik boven de polarisatie te staan. Ik vind dat alle stemmen binnen de kerk gehoord mogen worden. Omdat ik pro het ene ben, ben ik nog niet anti het andere. Sommige katholieken menen dat orthodoxie inhoudt dat je binnen de veelheid aan overtuigingen binnen de kerk voor één bepaalde richting kiest. Naar mijn mening betekent katholieke orthodoxie veeleer dat je constant op zoek blijft naar de juiste balans, de juiste manier van omgaan met de diversiteit aan meningen binnen de kerk. Daarvoor moet je steeds weer het gesprek
aangaan met de traditie en met de eigen tijd. Dat typeert de katholieke spiritualiteit.” Je noemt je ‘van harte katholiek’. Dat zeggen niet zovelen je na. “Natuurlijk, er is altijd wel een bisschop, een priester of een rotzak van een leek te vinden die andersdenkenden veroordeelt en uitsluit. Dat vind ik heel erg. Maar over het algemeen is mijn ervaring toch dat veel priesters en religieuzen niet de kille dogmatiek uitstralen die vaak bij hen wordt verondersteld. Ook in de katholieke traditie gaat warmte schuil. De kerk houdt ons immers een mensbeeld voor dat realistisch is: ‘Oké, je hebt als mens je fouten en tekorten, maar wij pinnen je daarop niet vast’. Altijd weer nodigt de kerk je uit om het beter te doen. Ondanks de kritiek die je kunt hebben, en die ik zelf ook heb, vind ik de rooms-katholieke kerk vooral een warme kerk. Daarom noem ik me ‘van harte katholiek’. Van harte verbonden ook met de wereldkerk van alle tijden en plaatsen.” Vanwaar nu een boek over kerkelijke controverses? “In mijn vorige boeken heb ik met hartstocht verteld over mijn liefde voor de katholieke traditie, over de enorme hoeveelheid aan tijdloze schoonheid en wijsheid die daarin te vinden is. Ik kreeg daarop steeds weer dezelfde reactie: ‘Heel mooi allemaal, maar die vervelende kerk met haar achterhaalde standpunten over vrouwen en seksualiteit, met haar misbruik….’ In media werd ik intussen voorgesteld als iemand die met hartstocht niet alleen de traditie maar vooral ook de kerk verdedigt. Ik zou iemand zijn die dwars tegen de tijdgeest ingaat. Ik dacht: laat ik die zaken dan maar eens in een boek aan de orde stellen.” Van klokken en klepels is een boos boek. “Ja, en dat terwijl ik in het algemeen toch een irenisch persoon ben. Veel kritiek op de kerk, ook van katholieken zelf, is gebaseerd op vage vooroordelen en karikaturen. Daar ben ik heel boos over. Ik hoor verstandige intellectuelen termen gebruiken als ‘de hypocriete kinderverkrachtende priesterklasse’. Vanwege het seksueel misbruik door enkelen scheert men een hele beroepsgroep over één kam. Dat kan toch
20 VolZin | 2 september 2011
265414.indd 2
29-8-2011 13:45:08
“De verdediging van de rooms-katholieke kerk en de verdediging van de redelijkheid zijn in feite hetzelfde. Allemachtig! Wat is het katholieke denken redelijk en consistent� 2 september 2011 | VolZin 21
265414.indd 3
29-8-2011 13:45:17
niet! Kritiek op misstanden: ja graag! Maar dan wel op de juiste manier. Zoals ik in mijn boek schrijf: het gaat me niet zozeer om de verdediging van de kerk maar om de verdediging van de redelijkheid.” Maar je wilt natuurlijk ook heel graag je kerk verdedigen. “Ik durf wel de stelling aan dat verdediging van de rooms-katholieke kerk en verdediging van de redelijkheid in feite hetzelfde is. Juist de katholieke kerk is in haar lange traditie altijd een voorvechtster van de redelijkheid geweest. Grote katholieke denkers – mensen als Augustinus en Thomas van Aquino – hebben vorm gegeven aan de moderne westerse traditie van redelijke argumentatie. Allemachtig! Wat is hun denken redelijk en consistent. Het is zeker niet haar irrationaliteit die de katholieke traditie voor haar tegenstanders onuitstaanbaar maakt, maar haar rationaliteit.” Ben jij niet vooral een romanticus die verlangt naar eenheid en harmonie? “Het zij zo. Ik vind het niet erg om ‘romantisch katholiek’ genoemd te worden. Mijn passie en enthousiasme zijn romantisch. Ik ben oprecht gefascineerd door de eenheid in verscheidenheid die de katholieke kerk door de eeuwen heen en over alle continenten uitstraalt. Tegelijkertijd ben ik realistisch. Het is niet alles goud wat er blinkt. Gods volk onderweg is wel eens aan het dwalen. Dat leidt tot onenigheid, misstanden, de verschrikkelijkste dingen, tot misbruik aan toe.” “De moderne katholiek is een mistroostig mens”, schrijf je. Over wie heb je het dan? “Alom bespeur ik onder katholieken – ouderen, maar
soms ook generatiegenoten – een sombere en vermoeide ondertoon. Vrijzinnigen zeggen: ‘ Het wordt almaar erger, de jonge priesters zijn rechts, de jongeren van nu die zich katholiek noemen, denken niet na’. Orthodoxen klagen dat de bisschoppen niet echt voor de traditionalisten kiezen, ‘we worden overspoeld door relativisme’. Bij gewone parochianen zie je een vermoeidheid over organisatorische problemen: de afnemende aantallen, kerksluiting, opheffing van parochies. Schrijnend vind ik dat veel mensen van 70, 80 jaar die vroeger heel gelovig en devoot waren – ‘de rozenkransgeneratie’- niet meer in de kerk komen. ‘Er is niks meer aan’, zeggen ze. Ik vond een verklaring bij de jonge Poolse priester Karol Wojtyla, de latere paus Johannes Paulus II. Hij bezocht in 1947 Nederland. In een verslag van dat bezoek dat pas na zijn dood werd ontdekt, stelde Wojtyla onder de Nederlandse katholieken een hoge organisatiegraad en bedrijvigheid vast, maar tegelijkertijd een gebrek aan echt innerlijk beleefd geloof. Dat laatste breekt ons nu op.” Kerkverlaters hebben niet je sympathie. “Ik erger me aan mensen als Jean-Pierre Wils en Peter Nissen (Nijmeegse theologen, JvH) die de kerk vaarwel zeggen en dan vanaf de zijlijn de kerk gaan afzeiken. Ga er dan midden in staan! De katholieke intellectueel die de kerk verlaat, houdt niet op katholiek te zijn – hij of zij houdt op intellectueel te zijn. Ik erger me ook aan de triviale en sentimentele redenen die mensen opvoeren om uit de kerk te treden. Kunstenaar Marc Mulders – hij maakt overigens prachtig werk - zegde zijn lidmaatschap van de kerk op omdat daarin voor zijn beste vrienden, een homostel, geen plaats zou zijn. Ik vind dat, eerlijk gezegd,
Journalist, blogger en schrijver Anton de Wit (Bergen op Zoom, 1979) groeide op in een katholiek gezin in West-Brabant. Hij studeerde journalistiek aan de Fontys Hogeschool in Tilburg en werkt als freelance-journalist voor o.a. Filosofie Magazine, Katholiek Nieuwsblad en VolZin, blogt (www.antondewit.nl) en is auteur van o.a. Het mysterie en Een kleine theologie van gewone dingen. Zijn nieuwe boek Van klokken en klepels verschijnt volgende week bij uitgeverij Lannoo (168 blz., € 17,99). De Wit woont in Nijmegen, is getrouwd en vader van een zoon van vijf en een dochter van drie.
22 VolZin | 2 september 2011
265414.indd 4
29-8-2011 13:45:22
een belediging van homoseksuelen die katholiek zijn. Bewijst hij hen met zijn vertrek een dienst? Kan hij niet overal in de kerk als kunstenaar zijn visie kwijt? Van sommige mensen begrijp ik best dat ze niet langer lid van de kerk willen zijn. Ze zijn moegestreden. Ik veroordeel die mensen niet, evenmin als ik de mensen veroordeel wier huwelijk op de klippen loopt. Dat hoort bij de tragiek van het leven. Maar voor mij persoonlijk is weglopen nooit een optie. We mogen elkaar niet opgeven. Helaas is er een soort campagne gaande om mensen los te weken van elkaar.” Een campagne? “Geen centraal geleide campagne, maar wel een openbare samenzwering. De kerk en de moderniteit wringen met elkaar. Onze moderne intuïties over vrijheid en gelijkheid wringen met hoe de kerk vrijheid en gelijkheid begrijpt. Het moderne liberale vrijheidsbegrip richt zich op een onbelemmerde zelfontplooiing voor individuen. De kerk daarentegen meent dat een mens pas vrij wordt in relatie tot God en medemensen. Door gehoor te geven aan je roeping kom je als mens tot je bestemming. Een belangrijk punt dat hiermee samenhangt, is dat de moderniteit en de katholieke kerk een heel andere visie hebben op seksualiteit. Het celibaat van priesters en religieuzen is voor de moderniteit een van de meest onbegrepen, meest schandalige – schandalig in de zin van het Griekse skandalon: aanstoot gevende – katholieke fenomenen. De moderniteit meent immers dat de seksualiteit te allen tijde uitgeleefd moet worden – zolang je anderen daarmee niet schaadt. Maar het celibaat betekent dat je je van seks onthoudt ter wille van een hoger doel. Over het celibaat bestaat veel onbegrip. Niet voor niets zijn priesters in de laatste eeuwen vaak als pervers of hypocriet voorgesteld. Dat is niet iets van de laatste jaren. De media spelen in het conflict tussen kerk en moderniteit een eigen rol. En dan doel ik niet alleen op onnozelheid en ondeskundigheid zoals die keer dat de Nederlandse media berichtten dat paus Benedictus XVI zijn zorg voor het milieu wilde uitdrukken door veelvuldig groene misgewaden te dragen. Nee, het gaat veel dieper. Journalistiek over de kerk is vaak niet evenwichtig. Men verschaft aan de lezers vooral veel losse feiten en meningen. De tussenlaag van de duiding, van het leggen van verbanden, ontbreekt. Ik kan het de gemiddelde brave krantenlezer daarom niet kwalijk nemen wanneer hij denkt dat de r.-k. kerk een zooitje is en de meeste priesters viespeuken zijn.” Jij vindt: “Het misbruik wordt misbruikt.” “Ik stel het onderwerp in mijn boek met schroom aan de orde. Ik begeef me op glad ijs. Maar de berichtge-
“Ik neem het de gemiddelde krantenlezer niet kwalijk als-ie denkt dat de meeste priesters viespeuken zijn” ving over seksueel misbruik door geestelijken is in de Nederlandse media op geen enkele manier in evenwicht. Het misbruik wordt inderdaad misbruikt. Hoe kan het anders gebeuren dat iets hoofdzakelijk vijftig jaar geleden gebeurd is, nu door iedereen als knuppel wordt gebruikt? NRC-journalist Joep Dohmen komt de verdienste toe dat hij als eerste het misbruik aan de orde gesteld heeft. Prima! Maar van zijn methodes deugt geen snars. Hij presenteert getuigenissen over zaken die een halve eeuw geleden hebben plaatsgevonden, als feiten. Dat zou geen enkele rechter accepteren. Wanneer een overheidsrapport glashelder aantoont dat het Openbaar Ministerie in het verleden niet met de kerk heeft samengespannen om verdachte feiten te verdonkeremanen, schrijft hij een artikel waarin precies het tegenovergestelde te lezen staat. Ik geloof niet dat Dohmen als journalist vrij is van een persoonlijke agenda. Welke? Daarover kan ik alleen maar gissen, maar ik vermoed dat hij wil afrekenen met het celibaat, dat hij bezig is met een bewuste aanval op een kerk waar hijzelf een hekel aan heeft, de kerk van zijn jeugd, neem ik aan.” Jij zegt in je boek herhaaldelijk kritiek op de kerk te hebben, maar je uit die niet. Wat is jouw kritiek? “Mijn kritiek is niet zo interessant.” Vertel het toch maar. “Mijn kritiek zou zich vooral richten op een bestuur dat te krampachtig reageert op alle veranderingen en daardoor af en toe wereldvreemd overkomt. Ik zie dat sommige bisschoppen zich terugtrekken op het bastion van het leergezag. Ik vind de inhoud van dat leergezag prima, maar alles wat maar enigszins riekt naar niet-rechtzinnigheid meteen af te wijzen, zie ik als een kwalijke ontwikkeling. Daar zou wat meer vrolijkheid en relativeringsvermogen op zijn plaats zijn. Ik ben aanhanger van een open orthodoxie die zich niet verschanst in een loopgraaf, maar de wereld open tegemoet treedt. De huidige paus doet dat naar mijn idee heel goed. Hij gaat op een open manier de dialoog met de moderne wereld aan zonder een knieval daarvoor te maken. Hij spreekt daarbij een taal die ook voor niet-gelovigen verstaanbaar is. Romantische jonge katholieken hebben de naam ‘pausgroupies’ te zijn. Nou, ik schaar me van harte bij hen, want ik ben zeer te spreken over Benedictus XVI.” ■
2 september 2011 | VolZin 23
265414.indd 5
29-8-2011 13:45:23