Λευτέρης Παπαθανάσης
Άκου! Послушай!
Ο Λευτέρης Παπαθανάσης (boban) γεννήθηκε το 1972 στην Άρτα. Σπούδασε Χημεία, την επιστήμη των αλλαγών. Ζει στα Γιάννενα με την Ανδρομάχη, τη Ρόζα και την Ίλια και εργάζεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Περισσότερα έργα του μπορείτε να βρείτε στο: http://bob-an.tumblr.com.
Ο Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς Μαγιακόφσκι γεννήθηκε το 1893 στο Μπαγκντάντι της σημερινής Γεωργίας και αργότερα μετακόμισε στη Μόσχα όπου διαμορφώθηκε και έδρασε πολιτικά και καλλιτεχνικά. Εντάχθηκε στο κίνημα του Φουτουρισμού και, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, έπαιξε ηγετικό ρόλο στο Αριστερό Μέτωπο των Τεχνών (ΛΕΦ). Αυτοκτόνησε το 1930.
Λευτέρης Παπαθανάσης (boban)
Послушай! κουβεντούλα με τον Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς Μαγιακόφσκι
Λευτέρης Παπαθανάσης Άκου! / Послушай! ISBN (έντυπης έκδοσης): 978-960-99666-6-5 Απρίλιος 2013 Εικονογράφηση εξωφύλλου: Λευτέρης Παπαθανάσης Επιμέλεια - διορθώσεις: Γιάννης Πλιώτας ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Κουγκίου 4, Ιωάννινα 2651302783 / 6947328011 / voreioytikes@gmail.com http://voreiodytikes.blogspot.com
Με τη σύμφωνη γνώμη εκδότη και συγγραφέα το έργο που κρατάτε στα χέρια σας είναι ελεύθερο για αναπαραγωγή, διανομή και παρουσίαση στο κοινό, υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις: να γίνεται αναφορά στο δημιουργό, να μην χρησιμοποιηθεί για εμπορικούς σκοπούς, να μην αλλοιωθεί. Αναλυτικές πληροφορίες για τις άδειες Creative Commons: http://www.creativecommons.gr
Πρόλογος
Άκου... Αρκετά χρόνια πριν, παιδί ήμουν ακόμη, καθώς περιεργαζόμουν μια γοητευτική βιβλιοθήκη έπεσα πάνω στο πιο υπέροχο βιβλίο. Σε μια από τις σελίδες του, ανάμεσα σε άλλα περίεργα και θαυμαστά, έλαμπε η φράση: «τα παιδιά στη Σοβιετική Ένωση αγαπούν το Μαγιακόφσκη». Αυτό ήταν! Αφού τα παιδιά του Σοσιαλισμού αγαπούν τον Μαγιακόφσκη, τότε αυτός ο Μαγιακόφσκης πρέπει να είναι πολύ σπουδαίος. Δεν είχα άδικο. Στην ίδια βιβλιοθήκη ανακάλυψα ότι ο Μαγιακόφσκης (ή Μαγιακόφσκι ή Μαγιακόφσκυ, όπως κατάλαβα μετά) μιλούσε για τα πράγματα που είχαν αρχίσει να με συναρπάζουν, για τον Λένιν και την Επανάσταση και, ακόμη πιο εντυπωσιακά, για μηχανές και τεράστιες κατασκευές, όπως ο πύργος του Άιφελ και η γέφυρα του Μπρούκλιν (μίλαγε βέβαια και για έρωτες, αλλά του το συγχώρησα). Η επαφή μου με τον Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς δεν σταμάτησε ποτέ από τότε. Διαβάζοντας τα ποιήματά του, πότε βουτώντας σ’ αυτά και πότε αγναντεύοντάς τα από μακριά, με κατακτούσαν οι εικόνες που ξεπηδούσαν από μέσα τους.
-10-
Λευτέρης Παπαθανάσης
Εικόνες ίδιας έντασης, που μόνο ο κοχλασμός της ποίησης τις κάνει τελικά να ξεχωρίζουν και να αναδεικνύονται, επιχειρώντας μόνες αυτές να σχηματίσουν νέους στίχους όλων των συναισθημάτων για τα οποία αξίζει κανείς να ζει. Ή να πεθαίνει... Έτσι, έφτασα στη μέρα που, αφού ζωγράφισα μια εικόνα που μου ήρθε στο μυαλό διαβάζοντας το ποίημα «Παρίσι», γύρισα και σημείωσα πίσω της: Κάρτα 1/37. Κάπως έτσι ξεκίνησε το παιχνίδι «Άκου!», με μοναδικούς παίχτες εμένα και τον Μαγιακόφσκι. Οι εικόνες έγιναν περισσότερες και σιγά-σιγά απέκτησαν ζωή. Μια ζωή που θα μπορούσε να ζει ένας άλλος άνθρωπος, σε κάποιο άλλο μέρος του κόσμου ή σε άλλο χρόνο, και που θα μπορούσε να ταιριάξει στις εικόνες του Μαγιακόφσκι. Αλλά όχι μόνο ένας. Την ίδια στιγμή, και καθώς το project μου προχωρούσε, αρκετοί φίλοι και φίλες έφτιαχναν τις δικές τους ιστορίες, βλέποντας τις εικόνες μου με τα δικά τους φίλτρα, μεταφράζοντάς τες στη γλώσσα των δικών τους συναισθημάτων. Κάθε φορά που τελείωνα μια κάρτα και την αναρτούσα στο διαδίκτυο, λάμβανα από άλλες φωνές νέες ιστορίες, πότε με τα ίδια συναισθήματα και πότε με ολότελα διαφορετικά. Με κάθε κάρτα, οι φίλοι/ες που “έπαιζαν” μαζί μου γίνονταν όλο και περισσότεροι. Με ένα γλυκό τρόπο, χωρίς καμία συνεννόηση, έπλεξαν τις ιστορίες τους με τη δική μου και με ακολούθησαν στην κορύφωση. Δεν είναι υπερβολή να πω ότι χωρίς αυτή την αλληλεπίδραση το «Άκου!» θα ήταν ένα ακόμη ημιτελές σχέδιο σαν τα υπόλοιπα που έχω θάψει στο
Άκου!
-11-
συρτάρι μου. Ακόμη περισσότερο, ο τρόπος που γεννήθηκε το «Άκου!» με βοήθησε να ανιχνεύσω έναν πιθανό νέο τρόπο δημιουργίας, ένα συλλογικό τρόπο που δεν αποτελεί μόνο προσωπικό μου καημό, αλλά αντανακλά και το μεγάλο κοινωνικό στοίχημα της εποχής μας. Το παιχνίδι αυτό, την ίδια τη στιγμή της δημιουργίας του, έγινε αφορμή για συζητήσεις, για ανταλλαγή μικρών ιστοριών και συναισθημάτων. Μαζί μ’ αυτό, οδήγησε μια μικρή παρέα ανθρώπων, τους διαδικτυακούς παίκτες (πολλοί απ’ αυτούς δεν γνωρίζονταν καν μεταξύ τους), να ξεσκονίσουν ή να ανακαλύψουν από την αρχή την ποίηση του Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς. Ποιος ήταν όμως ο Μαγιακόφσκι; Οι περισσότεροι θα πουν ότι ήταν ο «ποιητής της Επανάστασης». Ανοησίες! Η Επανάσταση, όπως και ο Έρωτας, δε χρειάζονται ποιητές, γι’ αυτό και οι «ποιητές του Έρωτα» είναι τόσο γελοίοι. Ο ίδιος ο Μαγιακόφσκι τούς απεχθανόταν και δεν το έκρυβε. Το δαντελένιο λιβάνισμα του Έρωτα, του Θανάτου, της Επανάστασης το ειρωνεύτηκε και το κονιορτοποίησε το ίδιο αμετάκλητα όσο ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος τσάκιζε τη δαντελένια εικόνα του παλιού κόσμου. Ο Μαγιακόφσκι λαχτάρησε την Επανάσταση ακριβώς όπως πόθησε τους Έρωτές του, όπως θαύμασε τις τεχνικές και επιστημονικές προόδους της εποχής του. Αυτό είναι και η ποίησή του. Ύμνησε κάθε πρόοδο, ακόμη κι αν προερχόταν από το άλλο στρατόπεδο, και ζήτησε τη λύτρωση στην Επανάσταση, προσπάθησε να ταυτιστεί μ’ αυτήν.
-12-
Λευτέρης Παπαθανάσης
Για πολλούς, μάλλον και για μένα, αυτή η αγωνία να ταυτιστεί με την κοσμογονία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης γονάτισε τελικά την αυθεντική επαναστατική αψύτητα των στίχων του. Παρασυρμένος από την ορμή της Οχτωβριανής Επανάστασης, κυριευμένος από την αισιοδοξία του μεγάλου αυτού κοινωνικού πειράματος, δεν μπόρεσε –όπως και πολλά λαμπρά μυαλά, σε διάφορους τομείς– να αποφύγει την παγίδα. Η “κατασκευή” ενός νέου τρόπου ποίησης έπρεπε να πραγματοποιηθεί άμεσα και σε αυτό το απίθανο καθήκον ρίχτηκε με τα μούτρα ο Μαγιακόφσκι. Δεν μπορεί κανείς να μη μένει έκθαμβος μπροστά στα πολιτιστικά κατορθώματα εκείνων των πρώτων χρόνων της Επανάστασης, δεν μπορεί όμως να παραγνωρίζει ότι η προσπάθεια για την “κατασκευή” της νέας, προλεταριακής τέχνης ήταν –το λιγότερο– ένα αφελές και βιαστικό σχέδιο. Ο Μαγιακόφσκι είδε τον εαυτό του να βυθίζεται ολοένα και περισσότερο σε ό,τι είχε σαρκάσει με πάθος. Γινόταν ένας προπαγανδιστής. Το άγχος του να το διαψεύσει αυτό είναι φανερό σε κάθε ποίημα της τελευταίας του περιόδου. Όταν το επαναστατικό κύμα καταλάγιασε, απογυμνωμένος πια, είδε στον εαυτό του το χειρότερο εφιάλτη του: έναν υπάλληλο. Και σαν υπάλληλος μιας κοινωνίας στην οποία έκανε όλο και πιο φανερά κουμάντο ο μεγάλος του εχθρός –η κάστα των γραφειοκρατών–, ο Βολόντια δεν μπορούσε να ζήσει. Τον Απρίλη του 1930, αφού έφερε σε πέρας με υποδειγματική μπολσεβίκικη πειθαρχία όλες τις κομματι-
Άκου!
-13-
κές του υποχρεώσεις, έγραψε ένα σημείωμα, «Η βάρκα του Έρωτα τσακίστηκε πάνω στη Ζωή», το πιο όμορφο απ’ όλα του τα ποιήματα, και αυτοπυροβολήθηκε. Για μένα, ο Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς Μαγιακόφσκι είναι ο μεγαλύτερος ποιητής όλων των αιώνων, όλων των πλανητών και ολάκερου του σύμπαντος. Η ποίησή του θα στέλνει προς κάθε πιθανό μέλλον τα τροχιοδεικτικά βλήματα της προηγούμενης μεγάλης προσπάθειας. Τη δουλειά μου ετούτη την αφιερώνω στους ανθρώπους που ακόμη μαγεύονται από τη λάμψη των βλημάτων αυτών, στους ανθρώπους που συνεχίζουν να «σπιρουνίζουν το ψωριάρικο άλογο της Ιστορίας». Λευτέρης Παπαθανάσης (boban), Γιάννενα 2013 Ένα μεγάλο αρχείο των ποιημάτων του ΒΒΜ στη ρωσική γλώσσα βρίσκεται στη σελίδα www.vmayakovsky.ru. Στα ελληνικά έχουν αποδοθεί με υπέροχο τρόπο από τον Γιάννη Ρίτσο και τον Πέτρο Ανταίο (εκδόσεις Κέδρος και Οδυσσέας αντίστοιχα. Τα προτείνω ανεπιφύλακτα). Ευχαριστώ τη Βαλέρια Παππού και τον Γιούρι Μπεσόνοφ για τη συμβολή τους στη μετάφραση/απόδοση των στίχων και τον Γιάννη Μιχαλόπουλο για τις συμβουλές του στην ψηφιοποίηση των πρωτότυπων εικόνων. Επίσης ευχαριστώ την κόρη μου, Ρόζα, για τη βοήθειά της με τις φωτογραφήσεις αναφοράς. Ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου όλους τους φίλους που στήριξαν και συμμετείχαν στη δημιουργία του «Άκου!».
-16-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Τρομακτικά μοναχικός, τρομακτικά ούτε ένας, τρομακτικά ούτε ψυχή до жути одинок, до жути ни лица, до жути ни души
-18-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Γύρω μου, από την εποχή των Λουδοβίκων, αναβλύζοντας από ρύγχη κτηνόμορφων ψαριών, σφυρίζει το νερό Вокруг меня - из зверорыбьих морд еще с Людовиков свистит вода, фонтанясь
-20-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Πύργε, θέλετε να καθοδηγήσετε την εξέγερση; Башня — хотите возглавить восстание?
-22-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Δεν θα ‘μαι άνδρας Не мужчина
-24-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Μητέρα! Ο γιος σας είναι εξαίρετα άρρωστος! Έχει πυρκαγιά στην καρδιά Мама! Ваш сын прекрасно болен! У него пожар сердца
-26-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Και βλέπω πάνω στο σπίτι, κινδυνεύοντας στη ριχτή σκεπή, τις ακτίνες να στοιβάζεις И вижу, над домом по риску откоса лучами идешь, собираешь их в копны
-28-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Αγάπα με! Люби меня!
-30-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Κέρδισα 65 ρούβλια Выиграл 65 рублей
-32-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Από του έρωτα την κλίνη С любовного ложа
-34-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Ποιος πρόσταξε μέρες Ιουλιανές; Кто дням велел юлиться?
-36-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Αστέρι, λοιπόν, βαριέστε να λάμπετε άσκοπα! Звезда — мол — лень сиять напрасно вам!
-38-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Ονομάζουν ως... άγνωστη λάμψη, ένα όνομα που μόλις δημιουργήθηκε από μένα Называют... сияньем неведомым какого-то только что мною творимого имени
-40-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
«Θέλω τροφαντές γυναίκες, φτιαγμένες από μάρμαρο» “Хочу, чтоб из мрамора пышные бабы”
-42-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Ένα κρανίο. «Δηλητήριο». Κόκαλο με κόκαλο σταυρωτά Череп. “Яд”. Скрестилась кость на кость
-44-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Μάτι πνιγμένο στο αίμα Кровав налившийся глаз
-46-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Διαβάστε και ζηλέψτε. Είμαι πολίτης της Σοβιετικής Ένωσης Читайте, завидуйте, я –гражданин Советского Союза
-48-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Αυτός που έκαψε τις γέφυρες της υποχώρησης Кто мосты к отступлению сжег
-50-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Από ποιον ουράνιο Χόφμαν επινοηθήκατε εσείς, καταραμένη; Какому небесному Гофману выдумалась ты, проклятая?
-52-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Φωνάζω... και αφουγκράσου! Τα κλειδιά κουδουνίζουν! Кричу… и чу! Ключи звучат!
-54-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Πότε θα ορθώσεις το ανάστημα, εσύ που τους δίνεις τη ζωή σου; Когда же встанешь во весь свой рост, ты, отдающий жизнь свою им?
-56-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Διέταξαν: «στον πόλεμο σκοτώσου!» Велят: “себя на войне убей!”
-58-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Απάλλαξέ με απ’ την καταραμένη! Убери проклятую!
-60-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Δυο είμαστε στο δωμάτιο. Εγώ κι ο Λένιν Двое в комнате. Я и Ленин
-62-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Ο χωροφύλακας κοιτά με απορία τον επιθεωρητή, κι ο επιθεωρητής το χωροφύλακα Жандарм вопросительно смотрит на сыщика, сыщик на жандарма
-64-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Θαυμάστε την πεντάκτινη λάμψη Дивитесь пятилучию
-66-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Τι θα απογίνω, μ’ αυτήν την κόλαση που κρατάω κρυμμένη! Куда я денусь, этот ад тая!
-68-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Μια-δυο μέρες πυροβολήσαμε με τα τουφέκια και νομίσαμε ότι το νικήσαμε το παλιό Попалили денек-другой из ружей и думаем — старому нос утрем
-70-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Απ’ το Ικρίωμα των Ημερών С помоста дней
-72-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Πάρτε πέτρα, μαχαίρι ή βόμβα Берите камень, нож или бомбу
-74-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Ακούστε το θριαμβικό ρέκβιεμ της οικουμένης Слушайте мира торжественный реквием
-76-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Για το όμορφο εγώ δεν θα λυπηθώ τις λέξεις На хорошее и мне не жалко слов
-78-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Το ποίημά μου θα φτάσει Мой стих дойдет
-80-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Κάποτε -το δίχως άλλο- θα σε πάρω. Μόνη ή μαζί με το Παρίσι Я все равно тебя когда-нибудь возьму одну или вдвоем с Парижем
-82-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Ορίστε το στυλό μου σύντροφοι, και μπορείτε να γράψετε μόνοι σας! Товарищи, мое стило, и можете писать сами!
-84-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Περιμένετε την επίσκεψή μου. Είμαι τακτικός, δεν θα καθυστερήσω ούτε μια μέρα Жди моего визита. Я аккуратный, не замедлю ни на день
-86-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Εγώ, πάνω από όλα αυτά που έγιναν, βάζω «μηδέν» Я над всем, что сделано, ставлю “nihil”
-88-
Λευτέρης Παπαθανάσης -Άκου!
Όπως λένε, «το επεισόδιο θεωρείται λήξαν» Как говорят — «инцидент исперчен»
Άκου!
-91-
Οι στίχοι προήλθαν από τα εξής ποιήματα του Β.Β. Μαγιακόφσκι: 1. Τρομακτικά μοναχικός… - Παρίσι (Париж), 1923 2. Γύρω μου… - Παρίσι (Париж), 1923 3. Πύργε… - Παρίσι (Париж), 1923 4. Δεν θα ‘μαι άνδρας - Σύννεφο με παντελόνια (Облако в штанах), 1915 5. Μητέρα!... - Σύννεφο με παντελόνια (Облако в штанах), 1915 6. Και βλέπω… - Ο Άνθρωπος (Человек), 1916-17 7. Αγάπα με!... - Επιθανάτιο γράμμα (Предсмертное письмо), 1930 8. Κέρδισα… - Εμού του ιδίου / Αυτοβιογραφία (Я сам / Автобиография), 1928 9. Από του έρωτα… -Ο Άνθρωπος (Человек), 1916-17 10. Ποιος πρόσταξε… - Ο Άνθρωπος (Человек), 1916-17
-92-
Λευτέρης Παπαθανάσης
11. Αστέρι… - Ο Άνθρωπος (Человек), 1916-17 12. Ονομάζουν ως… - Ο Άνθρωπος (Человек), 1916-17 13. «Θέλω τροφαντές… - Ο Άνθρωπος (Человек), 1916-17 14. Ένα κρανίο… - Ο Άνθρωπος (Человек), 1916-17 15. Μάτι… - Ο Άνθρωπος (Человек), 1916-17 16. Διαβάστε… - Ποιήματα για το σοβιετικό διαβατήριο (Стихи о советском паспорте), 1929 17. Αυτός που… - Διαταγή στο στρατό της Τέχνης (Приказ по армии искусства), 1918 18. Από ποιον ουράνιο… - Φλάουτο-ραχοκοκαλιά (Флейта-позвоночник), 1915 19. Φωνάζω… - Ο Άνθρωπος (Человек), 1916-17 20. Πότε θα… - Σε απολογία! (К ответу!), 1917 21. Διέταξαν… - Φλάουτο-ραχοκοκαλιά (Флейта-позвоночник), 1915 22. Απάλλαξέ με… - Φλάουτο-ραχοκοκαλιά (Флейта-позвоночник), 1915 23. Δυο είμαστε… - Συζήτηση με το σύντροφο Λένιν (Разговор с товарищем лениным), 1929 24. Ο χωροφύλακας… - Ποιήματα για το σοβιετικό διαβατήριο (Стихи о советском паспорте), 1929
Άκου!
-93-
25. Θαυμάστε… - Ο Άνθρωπος (Человек), 1916-17 26. Τι θα απογίνω… - Φλάουτο-ραχοκοκαλιά (Флейта-позвоночник), 1915 27. Μια-δυο μέρες… - Νωρίς για να χαρούμε (Радоваться рано), 1918 28. Απ’ το Ικρίωμα… - Φλάουτο-ραχοκοκαλιά (Флейта-позвоночник), 1915 29. Πάρτε πέτρα… - Σύννεφο με παντελόνια (Облако в штанах), 1915 30. Ακούστε… - 150 εκατομμύρια (150 миллионов), 1919-20 31. Για το όμορφο… - Η γέφυρα του Μπρούκλιν (Бруклинский мост), 1925 32. Το ποίημά μου… - Με όλη μου τη φωνή (Во весь голос), 1929-30 33. Κάποτε… - Γράμμα στην Τατιάννα Γιακόβλεβα (Письмо Татьяне Яковлевой), 1928 34. Ορίστε το στυλό μου… - Συζήτηση με έναν εφοριακό για την ποίηση (Разговор с фининспектором о поэзии), 1926 35. Περιμένετε… - Φλάουτο-ραχοκοκαλιά (Флейта-позвоночник), 1915 36. Εγώ… - Σύννεφο με παντελόνια (Облако в штанах), 1915 37. Όπως λένε… - Επιθανάτιο γράμμα (Предсмертное письмо), 1930
Το βιβλίο του Λευτέρη Παπαθανάση «Άκου!» γράφτηκε, διορθώθηκε και σελιδοποιήθηκε στα Γιάννενα. Τυπώθηκε στο τυπογραφείο Selector για λογαριασμό των βορειοδυτικών εκδόσεων. Το e-book του βιβλίου κυκλοφορεί ελεύθερα και δωρεάν, όπως όλα τα e-books των βορειοδυτικών εκδόσεων. http://voreiodytikes.blogspot.com
ISBN: 978-960-99666-6-5