BUSINESS DEVELOPMENT
kijkje in de keuken december 2014
INSPIRERENDE VERHALEN OVER VERNIEUWENDE PROJECTEN
INHOUDSOPGAVE
02
INHOUDSOPGAVE
INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave
14
30
40
48
03
Voorwoord Dick de Jager
04
Case 1 - Greentech Park
06
Case 2 - GoCare24
10
Case 3 - VIBe-Bus
14
Case 4 - Photon Delta
18
Case 5 - Unit040
22
Case 6 - Dairy Link
26
Case 7 - IPC rond Pivot Park
30
Case 8 - Innovatie Zuid
38
Case 9 - Stella / Neways
42
Case 10 - Ecovat
46
Case 11 - Importketen
50
Case 12 - Nova Lignum
54
Topclusters
58
Colofon
59
03
VOORWOORD
> Gebundelde Brabantse innovatiekracht Bij BOM Business Development krijgen we vaak de vraag ‘leg eens uit wat jullie nu eigenlijk doen voor de Brabantse economie’. De andere kerntaken van de BOM zijn grijpbaarder: bij BOM Capital investeren ze in veelbelovende Brabantse bedrijven. Bij BOM Bedrijfslocaties investeren ze in het opknappen van verouderde bedrijventerreinen en versnellen ze de ontwikkeling van nieuwe werklocaties. En de collega’s van BOM Foreign Investments lokken het ene na het andere buitenlandse bedrijf naar Brabant. Het werk van BOM Business Development is wat lastiger in een paar zinnen te vatten. Daarom laten we in deze derde editie van 04
Kijkje in de keuken de praktijk aan het woord. We beschrijven 12 initiatieven waar BOM Business Development nauw bij betrokken is, als aanjager of ontwikkelaar. En dan hebben we het over het topje van de ijsberg. In totaal zijn we op dit moment bij 70 initiatieven betrokken die bijdragen aan een sterkere Brabantse economie en samenleving. BOM Business Development bundelt Brabantse
VOORWOORD
DICK DE JAGER/ sectormanager
VOORWOORD
innovatiekracht. We sporen nieuwe groeikansen
Op veel fronten zijn we heel praktisch betrokken bij
op voor Brabant en zijn initiator en regisseur van
de transformatie van Brabant naar een duurzame en
samenwerkingsverbanden waar bedrijven aan meedoen,
gezonde economie en samenleving. Lees de artikelen over
maar ook kennisinstellingen, overheden en maatschappelijke
zonneauto Stella, over aubergines die tot bouwmaterialen
organisaties. En als het nodig is dragen we bij aan het
worden verwerkt, over nieuwe vormen van energieopslag,
opzetten en laten bloeien van ‘hot spots’: locaties waar
over slimme hulpmiddelen voor de zorg en over innovatieve,
bedrijven elkaar makkelijker kunnen vinden, kennis kunnen
‘local’ productie van consumentenmelk.
aftappen en tot samenwerking kunnen komen. Daarnaast werken we ook aan ‘de derde industriële Een goed voorbeeld in dit boekje is het Greentech
revolutie’: de transformatie naar hele nieuwe
Park in Boxtel. BOM Business Development stond aan
productiemethoden en nieuwe producten op basis van
de wieg van dit brandpunt van innovatie, met onder
digitalisering. Lees de artikelen over virtual reality (Unit
andere een pilotfabriek waarin groenafval uit het
040) en over de fotonica revolutie die de chipwereld op
Groene Woud wordt verwerkt tot schone energie en tot
zijn kop kan gaan zetten. Tezamen met het artikel over
‘biobased’ grondstoffen voor duurzame producten. Een
3D-printing in de vorige editie van ‘Kijkje in de keuken’
mooi voorbeeld van hoe we de ‘circulaire economie’ in
geven deze artikelen een mooi beeld van de manier waarop
Brabant praktisch vormgeven, nieuw ondernemerschap
de BOM revolutionaire ideeën helpt vertalen naar nieuwe
bevorderen en de economie en de maatschappij naar
business en nieuwe werkgelegenheid voor Brabant.
een duurzame toekomst helpen transformeren. Wij wensen u namens alle mensen van BOM Business Development veel leesplezier en inspiratie toe! Dick de Jager
Sectormanager BOM Business Development
05
CASE 1 > GREENTECH PARK BRABANT©
GREENTECH PARK © BRABANT
BIOBASED ECONOMY
Greentech Park Brabant© biedt bedrijven en energiecoöperaties testfaciliteiten voor het omzetten van lokale groene reststromen in energie en grondstoffen.
06
> Strategisch kader Greentech Park Brabant© geeft een impuls aan de biobased economie gericht op het MKB.
> Maatschappelijk rendement Een stap vooruit naar een sluitende kringloop van grondstoffen en een duurzame en lokaal ingevulde energiebehoefte.
> Economisch rendement Biobased toepassingen creëren nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid. Partners Gemeente Boxtel, EnterNextLevel, Maris Projects B.V., Helicon Greenengineering, Avans Hogeschool, Agrifood Capital, de BOM en Rabobank De Meijerij. Rol BOM Samenwerking smeden en participeren. Startpunt vormde een studie van SER Brabant uit 2011. De BOM bracht focus aan in termen van regionale sterkten. Daarop voortbouwend ontwikkelde Daan Arkesteijn van EnterNextLevel, in opdracht van gemeente Boxtel en Agrifood Capital, een plan voor Greentech Park Brabant©. Een groep ‘founding fathers’ (zie boven) kreeg binnen tien maanden eerste experimenteerruimte van de grond.
CASE 1 > GREENTECH PARK BRABANT©
RUBEN VAN MARIS > DIRECTEUR MARIS PROJECTS B.V.
Op de deurmat vallen hoge energierekeningen en afvalstoffenheffingen. Ondertussen zetten bedrijven en burgers hun gft-afval aan de straat. “De wereld op
07
z’n kop”, aldus Ruben van Maris van Maris projects B.V. “Ze gooien ‘groen goud’ weg!” Namelijk: de mogelijkheid om er zelf, lokaal georganiseerd, energie en grondstoffen uit te winnen. Van Maris is dan ook blij met de start van Greentech Park Brabant© in Boxtel, bij opleidingsinstituut Helicon Greenengineering, waar ‘local to local’ biobased concepten kunnen rijpen en hun marktwaarde bewijzen. Maris Projects bouwde er een pilot vergistings- en vergassingsinstallatie. Het park is een paar weken operationeel (oktober 2014). De BOM ontwikkelt mee. “De BOM is de olie in de machine.” >
“GOOI GEEN GROEN GOUD WEG!”
CASE 1 > GREENTECH PARK BRABANT©
De proefinstallatie verwerkt eerste takjes,
partner in een op te zetten Greentech Campus
blaadjes en grassen. Bij een uitgekiende input
met een denktankfunctie en een link naar overheid,
aan biomaterialen, is zeer hoogwaardig biogas
andere onderwijsinstellingen en bedrijfsleven.
de output en blijft een al even waardevolle droge
08
stof over, bijvoorbeeld voor organische mest.
Circulair dorp
Het exact kunnen ontleden van de samenstelling
Greentech Park richt zich in eerste instantie
schept unieke mogelijkheden. Leerlingen van
op MKB-ondernemers uit de agrifood sector.
Helicon Greenengineering staan er met hun neus
Verschillende bedrijven in de regio buigen
bovenop. “Toekomstige operators van de modernste
zich al over een gezamenlijk ‘groen circuit’,
biogasinstallaties. Geweldig, zo’n ‘school voor
op naar meer autonomie als het gaat om het
afval’!” Helicon is bovendien een belangrijke
vervullen van hun behoefte aan energie en
CASE 1 > GREENTECH PARK BRABANT©
grondstoffen. “Een consortium begint zich te
Greentech Park. Van Maris ziet een mooie
zetten, binnen een omringend, steeds uitdijend
ecologische en economische toekomst voor
netwerk. Over provinciegrenzen heen.” Krijgt
zich. Groene reststromen genoeg in Agrifood
‘een lokale greentechcentrale’ eenmaal meer
Capital Noordoost-Brabant, en ambitie genoeg
vorm, dan kunnen vervolgens particulieren
bij gemeente Boxtel om daar het maximale uit
meeprofiteren. “Dat vraagt om experimenteren
te halen. “Een lovenswaardige ondernemende
met participatiemodellen. Denk aan burgers die
houding is aanwezig bij gemeente Boxtel, Agrifood
aandeelhouder zijn en gemotiveerd hun gft-afval
Capital en onderwijsinstellingen en bedrijven in de
uitgeselecteerd aanleveren voor de hoogste
regio. Neem daarbij de BOM die juiste partijen bij
opbrengst - ook in de vorm van dividend.
elkaar brengt, samenwerking oliet en financieel
”Dat terwijl ze op betaalbaar, lokaal biogas koken
meedoet: een mooie voedingsbodem.” En dan
en er hun huizen mee verwarmen. En transporteurs
is er het buitenland. Grote kans dat greentech
van gft-afval biogas tanken. “Misschien is Boxtel
innovaties zich lenen voor export. Sterker nog:
straks het eerste ‘circulaire dorp’ van Nederland!”
verkennende bezoeken aan Boxtel van Chinese investeerders staan reeds gepland. “Ik heb ervaring
China
met mijn bedrijf in China. Chinezen zijn niet minder
Klein beginnen en zorgen dat niets in de weg
bourgondisch dan Brabanders, dus hebben ze
staat om op te schalen, is de insteek van
vergelijkbare afval- en energievraagstukken.”
CHINEZEN ZIJN NET BRABANDERS
09
CASE 2 > GOCARE24
GOCARE24 HEALTH
Met gebruikmaking van vernieuwende sensortechnologie biedt GoCare24 een platform voor real-time, 24-uurs monitoring van patiĂŤnten in ziekenhuizen en in hun thuisomgeving.
10
> Strategisch kader Innovatiekracht van het Brabantse MKB inzetten om ook in de toekomst de gezondheidszorg betaalbaar, efficiĂŤnt en van hoge kwaliteit te houden.
> Maatschappelijk rendement
Betere zorg en een lagere werkdruk voor verplegend personeel.
> Economisch rendement Besparing van zorgkosten, onder andere door minder ziekteverzuim onder verplegend personeel. Partners GoCare24 international, BOM Rol BOM BOM Business Development en BOM Capital werken actief aan een plan om voor te leggen aan een van de door BOM Capital beheerde fondsen.
CASE 2 > GOCARE24
STEFAN VAN DEN HURK > CEO GOCARE24 INTERNATIONAL
In plaats van drie keer per dag, elk kwartier de vitale lichaamsfuncties van patiënten meten. En zo meer levens redden, tegen lagere kosten én met een lagere werkdruk. Ondernemer Stefan van den Hurk, met op zijn CV diverse staaltjes van procesverbetering, vond een nieuwe uitdaging in de zorg. Daar zag hij zijn eigen vrouw, een verpleegster met een roeping zoals veel van haar collega’s, worstelen met een te grote administratieve taak en te weinig tijd voor de patiënt. Het prikkelde hem om GoCare24 te ontwikkelen: de klok rond geautomatiseerd monitoren, met als centraal hulpmiddel een ‘slimme polsband’. Van den Hurk: “Het verplegend personeel is ‘de koningin van het bal’ en moet ruim baan krijgen.” >
“RUIM BAAN VOOR DE KONINGIN VAN HET BAL”
11
CASE 2 > GOCARE24
12
“ZORG VERBETEREN EN KOSTEN BESPAREN”
CASE 2 > GOCARE24
De statistieken liegen er niet om: in een
geriatrische patiënten is dat vaak een hele
doorsnee Europees ziekenhuis krijgt 12%
wenselijke oplossing.”
van de patiënten een probleem tussen de standaardrondes van de verpleging door.
Wow-effect
Dat wordt dan te laat opgemerkt, met soms
Tegelijk met het verbeteren van de zorg, kan een
fatale gevolgen. Het GoCare24 systeem krijgt
ziekenhuis met GoCare24 kosten besparen.
voortdurend levensreddende informatie binnen.
“Eén tot twee miljoen euro per jaar. Gericht
Aangesloten patiënten dragen een draadloze
inspringen waar nodig vertaalt zich in minder
polsband die frequent ‘polst’ of hartslag en
overuren, minder piekbelasting en minder
bloeddruk in orde zijn. Zo niet, dan trekt het
benodigde flexkracht. En een lagere werkdruk
systeem aan de bel.
brengt ziekteverzuim en uitstroom terug, wat weer wervingskosten scheelt.” Een pilot in het Jeroen
Rust
Bosch ziekenhuis in ’s-Hertogenbosch leverde eerste,
In een tijd waarin iedereen een smartphone
positieve ervaringen op. “Om te beginnen is het
op zak heeft, lopen verpleegkundigen nog met
personeel heel enthousiast. Voor mij het bewijs dat de
papieren dossiers onder hun arm, constateerde
technologie echt ten dienste staat van diegenen die
Van Hulst met medelijden. GoCare24 voorziet
ruimte verdienen: de verplegers en verpleegsters.”
hen van een tablet, waarop ze ‘real-time’
BOM Business Development en BOM Capital zetten
doorkrijgen welke patiënt zorg nodig heeft.
zich in voor de doorgroei van GoCare24. “In een vroeg
“Dat brengt rust in het proces en rust in het
stadium al, kon ik bij de BOM rekenen op een ‘wow-
hoofd. Bovendien neemt de administratieve
effect’. Dat hielp om in de goede modus te komen.
rompslomp af.” Vaste routes vervallen, wat
De BOM denkt voortdurend met me mee. Over de
meer vrijheid geeft. En patiënten zijn minder
strategie voor de marktintroductie, inclusief het
aan bed gekluisterd, want de polsband geeft
financieringsvraagstuk en hoe de BOM daar in
altijd aan waar de drager ervan zich bevindt.
mee zou kunnen gaan. Dat in alle transparantie.
GoCare24 kan zelfs een opname overbodig
Prettig vind ik. Bij een bank is het toch meer
maken door thuis te monitoren. “Vooral bij
spitsroeden lopen.”
13
CASE 3 > VIBE-BUS
VIBE-BUS ELEKTRISCH RIJDEN
Een pilot met vijftien volledig elektrische OV-bussen levert informatie over het gebruik van elektrische bussystemen, als opstap naar de grootschalige marktintroductie van elektrisch busvervoer. 14
> Strategisch kader Brabantse energieagenda gericht op innovaties in elektrisch rijden en smart grids.
> Maatschappelijk rendement Geen (lokale) CO2-uitstoot, een gezondere en stillere leefomgeving.
> Economisch rendement
Een impuls voor het Brabantse MKB en de automotive sector in Nederland. Partners VDL Bus & Coach, provincie Noord-Brabant, BOM, stichting Zero Emissie Busvervoer. Rol BOM Ervoor zorgen dat nieuwe (Brabantse) partners en mogelijke consortia mee gaan doen, met de focus op innovatieve toepassingen die zich onder andere lenen voor de elektrische bus. BOM Business Development zoekt de partners, begeleidt het businessplan en houdt de aansluiting met VDL. Afhankelijk van de kracht van de business cases, investeert de BOM in de toekomst mogelijk in een of meer bedrijven, zodat ze de ruimte krijgen om nieuwe producten te ontwikkelen en te leveren aan het programma.
CASE 3 > VIBE-BUS
JAN VAN MEIJL >
SALES MANAGER OPENBAAR VERVOER VDL BUS & COACH NEDERLAND
De volledig elektrische OV-bus doet ‘stil’ zijn intrede in Brabant. “Om te beginnen met een pilot maar met de bedoeling deze markt definitief open te breken”, vertelt Jan van Meijl van VDL Bus & Coach dat circa vijftien elektrische bussen levert voor het project VIBe-Bus (Vehicle for Innovation Bus). Deze bussen zijn verdeeld over diverse locaties in Noord-Brabant. Provincie Noord-Brabant daagde het bedrijfsleven uit om aan de slag te gaan met een stevige ambitie: honderd procent emissievrij openbaar vervoer in Brabant, uiterlijk in 2025. “VDL pakte die handschoen op, in samenwerking met vervoerders, het MKB en de BOM.” >
“EEN MARKT OPENBREKEN”
15
CASE 3 > VIBE-BUS
VDL start in de loop van 2015 de productie. Naar verwachting aan het eind van het jaar rijdt de eerste ‘VDL Citea Electric’ in de concessie Brabant Oost. Daarna sluiten andere Brabantse OV-gebieden aan op VIBe-Bus dat bovendien deel uitmaakt van een landelijk initiatief, vanuit stichting Zero Emissie Busvervoer, met als doel: versneld naar betaalbaar, schoon en stil OV in Nederland. Geloof “De openbaar vervoer markt is een lastige”, geeft Van Meijl aan. “Vraag je vervoerders naar de ideale 16
elektrische bus, dan beschrijven ze een dieselbus. Ze worden per kilometer afgerekend en lopen niet snel warm voor een innovatie die duurder is in aanschaf, een kleinere actieradius heeft of bijvoorbeeld minder passagiers mag vervoeren.” Blij is hij daarom met de aanjagende rol - “vanuit een bedrijfsmatige houding en een sterke vorm van geloof”- van de provincie. “Uiteindelijk biedt
CASE 3 > VIBE-BUS
elektrisch vervoer grote voordelen. De ervaring is
Om er vervolgens een marktrijpe bus van te kunnen
dan belangrijk om de angst voor het onbekende
maken, inclusief de bijbehorende infrastructuur
te overwinnen. Het helpt dat concessieverleners
voor laadenergie, wordt een breed innovatieplatform
van nature genegen zijn om de ambitie van de
opgezet dat testresultaten verzamelt en technisch
overheid over te nemen. Maar een project als
doorvertaalt. “Het OV is een bord spaghetti. Een
VIBe-Bus is nodig om de OV-wereld te overtuigen.
complex geheel met chauffeurs, passagiers,
En evengoed trouwens onszelf. We verdienen ons
opdrachtgevers, vervoerders, verkeerscentrales
brood nog steeds met de verkoop en productie
en onderhoudswerkplaatsen. Alles en iedereen
van dieselbussen. Ook dat zal in de toekomst
heeft raakvlakken met elkaar en zit ergens aan
veranderen.”
elkaar vast. De ervaringen van al deze partijen zijn van belang.” Kortom, VIBe-Bus pakt door om
Spaghetti
van elektrisch busvervoer een succes te maken.
Bij de ontwikkeling van de twaalf meter lange Citea
“Behalve milieuwinst wacht er een economische
Electric zijn tal van innovatieve MKB-bedrijven
spin-off en groei van werkgelegenheid. Alle reden
betrokken. VIB-e past hun oplossingen toe. De
om te accelereren!”
BOM hielp met de consortiumvorming en een investeringsvoorstel is in de maak. “De bus is een geïntegreerd systeem, van de elektromotor tot het kachelsysteem. Daarom werken we als OEM’er samen met kleinere, specialistische spelers.”
ACCELEREREN NAAR EEN ECONOMISCHE SPIN-OFF
17
CASE 4 > PHOTON DELTA
PHOTON DELTA HIGH TECH SYSTEMS
‘Photon Delta’ is de werknaam van een aan de TU/e verbonden, tot wereldwijd toonaangevend uit te bouwen ecosysteem op het gebied van fotonica.
> Strategisch kader 18
Fotonische chips zullen de komende decennia in steeds meer toepassingen gebruikt gaan worden zoals in de hightech machines en slimme systemen maar ook bijvoorbeeld in de medische wereld, agrifood, energie, mobiliteit en telecom sector.
> Maatschappelijk rendement Fotonische componenten maken het mogelijk om sensor-, meet-, communicatie- en controlesystemen te maken die meer functionaliteit hebben, nauwkeuriger, kleiner, minder gevoelig, lichter, energiezuiniger en vaak ook nog goedkoper zijn.
> Economisch rendement Fotonica is een belangrijke, sterk opkomende ‘key enabling technology’, als zodanig ook in Europees verband erkend, die gaat bijdragen aan economische groei in vele sectoren. Partners Smart Photonics, TU/e, SRE, Brainport Development, BOM. Rol BOM Business development ondersteuning van het ecosysteem, signaleren en betrekken van marktpartijen wereldwijd en applicatiegerichte projecten helpen opzetten met ketenspelers in en buiten Brabant.
CASE 4 > PHOTON DELTA
RICHARD VISSER > CEO SMART PHOTONICS
“Waar zich 40 jaar geleden de halfgeleiderindustrie bevond, daar staat fotonica nu: aan het begin van een revolutie”, verwacht Richard Visser. In samenwerking met TU/e startte hij twee jaar geleden het bedrijf Smart Photonics, dat optische chips ontwikkelt en produceert: chips die werken met licht in plaats van elektronica, en daarmee nieuwe of verbeterde functionaliteiten bieden. Een sleutelrol vervult het Nanolab@TU/e, één van ’s werelds best uitgeruste cleanrooms op het gebied van fotonica. “We lopen hier echt voorop, zowel qua kennis als faciliteiten. Dat willen we uitbouwen, en internationaal hét instituut voor fotonica worden. De BOM is daarbij een belangrijke strategische partner.” >
“WE LOPEN ECHT VOOROP”
19
CASE 4 > PHOTON DELTA
20
Fotonica staat synoniem voor ‘snelheid’ en
Servicegericht
‘nauwkeurigheid’. “De grote waarde van werken
Met ASML binnen de gelederen geniet Noord-
met licht, is dat je veel meer data kunt versturen
Brabant vooral bekendheid als leverancier van
in dezelfde tijdspanne dan met elektronica.
machines voor chipproductie. Smart Photonics
Interessant voor tele- en datacommunicatie.
maakt daadwerkelijk chips. “Wij zijn heuse ‘chip
Ook kun je met optische chiptechnologie
bakkers’, die in opdracht van derden fotonische
uiterst nauwkeurig een afstand of doorbuiging
componenten integreren in hun technologie.
meten, lage concentraties gassen in de lucht
We werken heel servicegericht. Klanten hoeven
opsporen, of allerlei medische analyses doen
bij ons niet bang te zijn dat ze hun kennis
aan bijvoorbeeld de huid.” De eerste tijd ziet
kwijtraken.” Daarmee laat Smart Photonics -
Visser fotonica nog als aanvullend op elektronica.
overigens geringe - buitenlandse concurrentie
“Maar de deur staat open naar allerlei nieuwe
achter zich. Visser, oorspronkelijk werkzaam
toepassingen. En wie weet wat voor vlucht dat neemt. Ik kocht mijn eerste computer in 1980 – niemand had toen een besef van de mogelijkheden als resultaat van de uitvinding van de elektronische chip: de wereld onder handbereik op je smartphone.”
CASE 4 > PHOTON DELTA
bij Philips Research - later Philips Innovation
met de naam ‘Photon Delta’.” En daar komt
Services -, is blij met de ondernemende
de BOM in beeld, geeft Visser aan. “De BOM
instelling van de TU/e. “Het betekent een
gaat een strategische alliantie aan met TU/e en
short-cut van innovatie naar markt. De TU/e
helpt om de vooruitstrevende technologie die
is grondlegger van, en leidend in, optische
we hier hebben tot ver over de grenzen in beeld
chiptechnologie.”
te brengen. De BOM kan ons met haar netwerk en andere partners helpen om marktpartijen,
Uitstraling
die de fotonische bouwstenen en kennis voor
Het unieke Nanolab@TU/e staat ter beschikking
hun applicaties kunnen gebruiken, concreet te
van Smart Photonics en een groeiend aantal
betrekken, om zo het vliegwiel verder op gang
andere op het gebied van fotonica pionierende
te brengen. Wat mij betreft een geoorloofde
hightech bedrijven in de regio. “Het zou een
‘technologie push’. Slaat fotonica echt aan, dan
gemiste kans zijn om zo’n fantastische, dure
heeft de hele regio daar profijt van.” Daarnaast
infrastructuur alleen voor de universiteit zelf te
is het wachten op een ‘klapper’. “Stel, ASML
gebruiken. Nu versnelt het lab de adaptatie van
ziet kans om machines te bouwen voor een
de technologie door het bedrijfsleven. Zo kunnen
nieuwe generatie chips, met dank aan fotonische
we een fotonica hotspot worden die bovendien
meettechniek. Zoiets heeft uitstraling - over
nieuwe bedrijvigheid aantrekt. We spelen al
‘licht’ gesproken!”
EEN GEOORLOOFDE ‘TECHNOLOGIE PUSH’
21
CASE 5 > UNIT040
UNIT040
HIGH TECH SYSTEMS Unit040 maakt virtuele prototypes van hightech machines, bruikbaar in alle levensfasen van idee, ontwerp en productie tot verkoop, onderhoud en services.
> Strategisch kader 22
Unit040 is een relatief jong, innovatief bedrijf op het snijvlak van hightech Hardware en visualisatie/3D gerelateerde Software met belangrijke O.E.M. bedrijven als klant in een aantal markten.
> Maatschappelijk rendement De oplossingen van Unit040 leiden tot minder verspilling in alle levensfasen van een product. Door bijvoorbeeld trainingen voor operators en/of servicetechnici decentraal te organiseren met behulp van Augmented Reality, hoeft een bedrijf dat wereldwijd werkt zijn technisch personeel niet meer in te vliegen naar een centrale trainingslocatie.
> Economisch rendement Virtual reality visualisatie van High Tech producten, helpt om die efficiĂŤnter te ontwikkelen, te verkopen, te gebruiken en te onderhouden in de praktijk. Daarmee draagt Unit040 bij aan een sterkere concurrentiepositie van de High Tech industrie. Partners Unit040, BOM. Rol BOM Mede vorm geven aan groeistrategie en partnering.
CASE 5 >UNIT040
GUIDO VAN GAGELDONK > CO-FOUNDER UNIT040
“Wij maken de IKEA keukenplanner voor hightech producten”, zo omschrijft Guido van Gageldonk de business van Unit040. Unit040 ‘legt technologie uit’, door er simulaties van te maken met behulp van onder andere virtual reality. Te gebruiken voor ontwikkelverkoop- en trainingsdoeleinden. Een gat in de markt, bleek toen vijf bevriende industrial design studenten acht jaar geleden direct uit de collegebanken het bedrijfsleven instapten. Tot de klantenkring behoren grote hightech spelers als Philips, GEA, Nike en Imtech. En Unit040 groeit door. “De BOM is van begin af aan bij ons betrokken en een waardevolle coach.” >
“DE IKEA KEUKENPLANNER VOOR HIGHTECH”
23
CASE 5 > UNIT040
De naam ‘Unit040’ was snel bedacht. “Op de TU/e werkten we al in ‘units’ aan praktijkopdrachten.” Als startende ondernemers bestond hun bagage voornamelijk uit 3D-animaties. “Maar inmiddels gaan we veel verder. We innoveren voortdurend en passen we de modernste technieken toe, zoals virtual reality en augmented reality.”
24
DE BOM SNAPT HOE DE MARKT WERKT
CASE 5 > UNIT040
Avatar
Serieus
De technische creatievelingen van Unit040 werken
Unit040 speelt een unieke, steeds grotere rol in
in teams aan opdrachten. “Soms met een 3D-bril
de High Tech industrie. Het klantenbestand breidt
op onze neus, en meestal achter de computer,
zich geleidelijk uit. “Onze claim is dat hightech
zijn we dan met z’n allen virtueel aan het bouwen.
bedrijven met onze hulp hun concurrentiepositie
Ieder vanuit zijn eigen specialisme, zoals software,
kunnen versterken. Dat is niet te veel gezegd,
elektronica, visualisatie enzovoort.” Het resultaat
denken we.” Tegelijkertijd verkent Unit040 met
zijn compleet werkende, virtuele prototypes.
spin-off vrshowroom.nl de consumentenmarkt.
Chirurgen kunnen bijvoorbeeld veilig, in een
“We hebben daar leuke ideeën voor. Ik verwijs
virtuele operatie met nieuwe medische apparatuur
graag naar de website. Je kunt er bijvoorbeeld
oefenen. “Zonder controllers. Door je eigen
een app downloaden om virtual reality te beleven
armen te bewegen, stuur je de armen aan van je
via je telefoon. Die krijgt dan een virtueel brilletje
‘avatar’ in het model.” Of denk aan een levensecht
op.” Unit040 zit regelmatig met BOM Business
gevisualiseerde voedselverwerkingmachine, waar
Development om tafel. “Daar nemen ze ons heel
op een transportband vlees in gaat en aan de
serieus. De BOM snapt echt hoe het er in de
andere kant de kipnuggets uitrollen.
praktijk op de markt aan toe gaat. Daarom is het
“Kan een verkoopmedewerker dat zo aan
goed sparren. Bovendien weet de BOM geschikte
potentiële klanten laten zien, dan verkoopt dat
partners aan te dragen.”
simpelweg makkelijker.” Behalve voor onderwijs, training en sales, bewijzen de ‘keukenplanners’ van Unit040 vooral ook hun waarde bij de R&D van hightech producten. “Zeker als er multidisciplinair wordt ontwikkeld. Onze virtuele modellen tillen dan de samenwerking naar een hoger niveau.”
25
CASE 6 > DAIRY LINK
DAIRY LINK AGROFOOD
In het project Dairy Link ontwikkelen VMEngineering en de firma Lely een hightech oplossing voor op de boerderij geproduceerde consumentenmelk.
26
> Strategisch kader
Het Innovatieprogramma Agrofood Brabant, thema duurzame technologie, systeemverandering naar een duurzamere landbouw.
> Maatschappelijk rendement
Energiebesparing en minder CO2-uitstoot doordat minder transport nodig is.
> Economisch rendement Economische kansen met een ‘local’, duurzaam businessmodel. Partners VMEngineering, Lely, Udenhoutse boeren. Rol BOM Aanscherpen van het businessmodel en ondersteuning bij het verkrijgen van REAP subsidie.
CASE 6 > DAIRY LINK
BOB VAN DE MEERENDONK > S E N I O R C O N S U LTA N T V M E N G I N E E R I N G
“Soms houdt schaalvergroting een keer op en is het tijd voor een andere denkrichting”, vertelt Bob van de Meerendonk van VMEngineering. Laat dat nu net ‘schaalverkleining’ zijn. Samen met businesspartner Lely is VMEngineering ‘de witte motor’ achter een concept om melk, direct van de koe, op de boerderij te verwerken tot een marktklaar product. Zonder tussenkomst van een grote zuivelproducent. “We geven de melk weer terug aan de boer.” Nieuwe techniek stelt de melkveehouder in staat om kostenefficiënt volume te draaien en daar een leuke boterham mee te verdienen. En de consument geniet van een streekproduct. “De BOM hielp ons bij het verder uitwerken van het businessmodel.” >
“MELK AAN DE BOER TERUGGEVEN”
27
CASE 6 > DAIRY LINK
Van de Meerendonk zag in de praktijk ruimte
Smaak
ontstaan voor alternatieven voor het industrieel
De bij Lely werkzame melkveehouder Guus van Roessel
produceren van consumentenmelk. Plannen
startte als ‘pilot boer’ met een eigen productielijn op zijn
voor een tweede megafabriek bij Londen
boerderij in Udenhout. Melkrobots nemen hem veel werk
haalden het niet. “De rondweg om Londen,
uit handen. Hetzelfde geldt voor de machine die de melk
één lange file, schrok af. Het grootste nadeel
pasteuriseert, homogeniseert en verpakt.
van centralisatie zijn logistieke vertragingen en hoge kosten van aan- en afvoer. Ook in Noord-Nederland bijvoorbeeld legt melk dure kilometers af om bij een grote fabriek te komen.” Reden voor VMEngineering om een 28
melkfabriek op maat te ontwikkelen voor de individuele boer. De firma Lely, bekend als producent van ‘de melkrobot’, toonde veel interesse in het concept. “Lely omarmde onze technologie en de samenwerking was geboren om lokale productie en verkoop van melk van de grond te krijgen.”
CASE 6 > DAIRY LINK
“De koeien gaan zelf naar de robot toe, en
Bootcamp
het verdere verwerkingsproces verloopt
De bedoeling is om ‘klein produceren’ flink op
volautomatisch.” Op die manier is productie op
te schalen. “Dat vraagt van melkveehouders om
boerderijniveau kostentechnisch interessant
weer meer ondernemer te worden en van ons
en dat schept mogelijkheden. “In plaats van
om hen ervan te overtuigen dat zij hun melk
pakken ‘anonieme’ melk, uit één grote tank,
daadwerkelijk kwijt kunnen. Hoe de techniek uit
komen er streekproducten in het schap met een
te rollen naar de markt, was de centrale vraag
karakteristieke smaak. Je proeft het verschil tussen
tijdens een bootcamp van Vlerick Business School
melk van zilte grond in Zeeland of heidegrond in
waar we via BOM Business Development aan
Brabant. De consument betaalt daar graag wat
deelnamen. Die leverde waardevolle ideeën op.
extra voor. Waar marges op consumentenmelk
Zo gaan we boeren verenigen in een community
eigenlijk te mager zijn voor de zuivelindustrie,
voor het organiseren van de afzet. Winkels die
kunnen lokale producenten voldoende winst
melk van lokale boeren willen verkopen, kunnen
maken.” Van de Meerendonk ziet de ‘local’ trend
dan via die community makkelijk leveranciers
zich bovendien doorzetten. “Zowel de charme van
vinden. Ook met dank aan de BOM verkregen we
‘local’ als het duurzaamheidaspect vinden steeds
een REAP subisidie, voor het opzetten van het
meer mensen belangrijk. ‘Boer Guus’ speelt
netwerk. Vervolgens is het wachten op de eerste
daar op in door zijn bedrijf open te stellen en een
grote supermarktketen die melkproducten van
educatieve functie te vervullen.”
Dairy Link wil betrekken!”
MELK IS NIET MEER ANONIEM
29
CASE 7 > IPC ROND PIVOT PARK
IPC ROND PIVOT PARK LIFE SCIENCES
BOM Business Development zette het IPC subsidieprogramma van het RVO (Rijksdienst voor ondernemend Nederland) in om clustervorming te bevorderen met een link naar Pivot Park. 30
> Strategisch kader De sectoren Life Sciences en Medische Technologie bieden veel mogelijkheden voor innovatie. EĂŠn van de R&D hotspots in Brabant is open innovatie community Pivot Park. De BOM stimuleert samenwerking met partijen buiten de community.
> Maatschappelijk rendement Nieuwe medicijnen en medische technologie.
> Economisch rendement Pivot Park is een broedplaats van nieuwe bedrijven, onder andere op het gebied van medicijnontwikkeling. Partners Bij de IPC Pharmacotherapeutics waren 11 bedrijven betrokken waarvan 7 gevestigd op Pivot Park. Daarnaast heeft de BOM samen met het Platform Medische Technologie en de Kamer van Koophandel bijgedragen aan de intensivering van de samenwerkingen. Rol BOM Samenwerking aanjagen en faciliteren.
CASE 7 > IPC ROND PIVOT PARK
PHARMACYTICS BV / L I F E T E C G R O U P B V / AV I V I A B V
Pivot Park doet zijn naam eer aan door als ‘spil’ te fungeren in de keten van medicijnontwikkeling. Alles draait er om R&D en nieuwe business. Nadrukkelijk
31
staat de deur open voor bedrijven van buiten: om faciliteiten te huren, zoals het screeningcentrum of een lab, en om samen te werken met Pivot Park bewoners en bij de campus betrokken farmaceuten, onderzoeksinstellingen en academische ziekenhuizen. BOM Business Development faciliteert clustervorming, onder andere met de inzet van het IPC (Innovatie Prestatie Contracten): een subsidieprogramma van het Rijk, bedoeld als motor voor nieuwe samenwerkingsprojecten. Niet alleen in de regio, maar ook grensoverschrijdend stimuleert de BOM samenwerking. Zoals bijvoorbeeld via het voormalige programma In2lifesciences: een Interreg programma in Noord-West Europa waarbij bedrijven vouchers konden ontvangen voor samenwerking met kennisinstellingen of ondernemingen in andere Europese regio’s. >
PharmaCytics B.V. (uit Schaijk), LifeTec Group B.V. (uit Eindhoven) en Avivia B.V. (uit Schijndel) vertellen over hun ervaringen met het IPC en andere ondersteuning vanuit de BOM.
CASE 7 > IPC ROND PIVOT PARK
Drijvende krachten achter PharmaCytics zijn Han van ’t Klooster en Gerrit Veeneman. Van ’t Klooster: “Het was de BOM die ons samenbracht. Als zelfstandig consultant zocht ik een business partner. BOM Business Development introduceerde wetenschapper en ex-Organon werknemer Gerrit. Hij was met iets interessants bezig. Medicijnen worden vaak moeizaam opgenomen in het lichaam, terwijl dit bij voedingsstoffen juist heel gemakkelijk gaat. Door een medicijn op een bepaalde voedingsstof te laten lijken, laten specifieke poortjes in de 32
darmwand het medicijn door. De betere opname
HAN VAN ’T KLOOSTER > PHARMACYTICS
CASE 7 > IPC ROND PIVOT PARK
zorgt voor een betere werking en minder kans
en InnatOss dienden we het onderzoeksvoorstel
op bijwerkingen omdat doseringen omlaag
‘Drugs against Bugs’ in, gericht op infectieziekten,
kunnen. Sommige zeer effectieve medicijnen die
en dat werd gehonoreerd met een subsidie.” In
nu op de plank staan, omdat ze niet voldoende
opdracht van het Platform Medische Technologie
worden opgenomen, kunnen nu wel verder
was BOM Business Development penvoerder.
ontwikkeld worden. In het verlengde hiervan ligt
“De BOM regelde alle administratieve zaken
onze diep gekoesterde wens om uiteindelijk ook
waardoor wij ons helemaal op het uitvoeren van
van betekenis te zijn voor de oncologie.”
het onderzoek konden richten. Het project is in september 2014 succesvol afgesloten. De grote
Winst
winst van IPC was dat we in contact kwamen
Als vanzelfsprekend wilde PharmaCytics
met verschillende bedrijven, zoals Avivia en
meedoen met een door BOM Business
Chardon Pharma, waarmee we inmiddels weer
Development geïnitieerd, aan Pivot Park
andere projecten zijn gestart.”
verbonden IPC. “Pivot Park is goud waard: er loopt veel kennis rond! Gerrit heeft er een groot netwerk vanuit zijn Organon tijd. Er waren minimaal tien deelnemers nodig. Uiteindelijk is een cluster gevormd met bedrijven die zijn ontstaan uit- of raakvlakken hadden met Organon/MSD. Samen met Okklo, Avivia, TropIQ
“DE BOM BRACHT ONS SAMEN”
33
CASE 7 > IPC ROND PIVOT PARK
< JURGEN DE HART
CEO LIFETEC GROUP
De ingenieurs van LifeTec Group opereren in 34
een bijzondere medisch-technologische niche. Jurgen de Hart: “Wij kunnen een hart of bloedvat, van een varken bijvoorbeeld, buiten het lichaam nog enige tijd in leven houden door bloed te laten circuleren en zuurstof en voedingstoffen toe te dienen. Vervolgens kun je daar levensechte R&D op uitvoeren. Denk aan het testen van een dotterbehandeling of medicijn. Wij helpen klanten hun ontwikkeltraject te versnellen en zijn een accelerator voor het verkrijgen van certificering.” LifeTec Group investeert voortdurend in het verbeteren van de onderzoeksopstellingen en
“WIJ VERSNELLEN R&D”
CASE 7 > IPC ROND PIVOT PARK
breidt die uit naar nieren, levers en longen. “Ook met een tweede doel: het langer functioneel in leven kunnen houden van organen voor transplantatie.” Partners BOM Business Development selecteerde LifeTec Group voor het Europese In2LifeSciences programma. “Dat leverde ons een gesubsidieerde ‘insight incentive’ op, waarmee we een beroep deden op het Deens patentbureau Inspicos. We lieten technologie screenen op de mate van internationale bescherming en verkregen scherp inzicht in de commerciële haalbaarheid van vermarkting. De Denen bleken prima partners die we inmiddels vaker in de arm nemen.” Het IPC programma voerde LifeTec Group naar Pivot Park. “We waren blij met de uitnodiging vanuit de BOM om een IPC cluster te versterken, want we wilden de mogelijkheid niet onbenut laten om Pivot Park nader te leren kennen. Door de IPC samenwerking is ons netwerk gegroeid en versterken onze onderzoeksopstellingen nu innovatie op Pivot Park.”
35
CASE 7 > IPC ROND PIVOT PARK
< HANS PLATTEEUW
D I R E CT E U R AV I V I A
Hans Platteeuw richt zich met Avivia op 34 36
farmaceutische formuleringen van bijvoorbeeld pillen en injecties. Eén van de lopende projecten is het herformuleren van een middel tegen botpijn bij prostaatkanker, dat goed werkt maar trombose als bijwerking heeft. “Uit proeven bleek een herformulering én een verbeterde effectiviteit mogelijk.” Aanleiding voor vervolgonderzoek. “We gingen op jacht naar supportive evidence.” BOM Business Development reikte een voucher aan in het kader van het Europese In2LifeSciences programma. Avivia verzilverde die bij Pharmainformatic in Duitsland, dat over
“ER WAS SNEL EEN VERSTANDHOUDING”
CASE 7 > IPC ROND PIVOT PARK
een uitgebreid expertsysteem beschikt. “We
We werkten intensief aan gezamenlijke
kregen er de bevestiging dat onze formulering
onderwerpen en dan krijg je snel een
het metabolisme in de lever omzeilt en zo minder
verstandhouding. Toen het project was afgelopen,
trombose veroorzaakt. Er ligt nu een mooi pakket
bleef het contact. Met PharmaCytics bijvoorbeeld,
resultaten waarmee we venture capital kunnen
stelden we een onderzoeksvoorstel op voor het
aantrekken.”
anders formuleren van een actieve stof die in tabletvorm te snel afbreekt.” Ook dankzij IPC
Brainstormen
kwam Platteeuw LifeTec Group tegen. “De LifeTec
Avivia nam als ervaren onderneming deel aan
mannen zaten in een ander cluster, maar op
een IPC cluster met verder vooral start-ups.
Pivot Park liepen we elkaar tegen het lijf. Hun
“We brachten graag onze expertise in. Een aantal
levermodel kan voor ons heel waardevol zijn. Daar
ondernemers kenden we van gezicht.
hebben we samen al over zitten brainstormen.”
37
CASE 8 > INNOVATIE ZUID / BKL ENGINEERING
INNOVATIE ZUID / BKL ENGINEERING MAINTENANCE BKL Engineering deed inspiratie op voor potentiĂŤle service-businessmodellen door deelname aan een innovatietraject binnen de roadmap servicebusiness van het programma Innovatie Zuid. 38
> Strategisch kader Samenwerking in het programma Innovatie Zuid tussen de zuidelijke ontwikkelingsmaatschappijen en de Kamer van Koophandel om de innovatiekracht te versterken van MKB-bedrijven, onder andere met onderhoud- en serviceactiviteiten.
> Maatschappelijk rendement Servicebusiness verlengt de life-cycle van producten en draagt zo bij aan duurzaamheid.
> Economisch rendement Servicebusiness is de opmaat voor nieuwe, duurzame bedrijfsmodellen zoals remanufacturing. Servicebusiness is gebaseerd op langer lopende onderhoudscontracten, wat bedrijven minder gevoelig maakt voor conjunctuurschommelingen. Partners Innovatie Zuid: BOM, Impuls Zeeland, Liof, Kamer van Koophandel. Deelnemers innovatietraject: BKL Engineering, SPGprints, Bosch Rexroth, Alfa Laval Aalborg. Rol BOM Smeden van samenwerking, innovatie aanjagen, netwerk openstellen.
CASE 8 > INNOVATIE ZUID / BKL ENGINEERING
MARTIJN BIONDA > TECHNISCH INSPECTIE MANAGER BKL ENGINEERING B.V. “Een leerzame uitwisseling, die ons prikkelde om nieuwe wegen te verkennen.” Zo blikt Technisch Inspectie Manager Martijn Bionda terug op de
39
deelname van BKL Engineering aan een reeks mede door BOM Business Development georganiseerde sessies rond servicebusiness. Een belangrijke activiteit van BKL Engineering is het ontwikkelen, produceren en onderhouden van equipment op maat voor onderhoud aan complexe machines. “Onze specialistische focus is onze kracht. Maar we lopen serviceomzet mis omdat we niet ook algemener opereren. Daarvan zijn we ons door deelname aan het Servitization traject extra bewust geworden. We houden onze ogen en oren open om kansen die voorbij komen te grijpen.” >
“OGEN EN OREN OPEN”
CASE 8 > INNOVATIE ZUID / BKL ENGINEERING
40
De bijeenkomsten vonden plaats in het
Vertrouwen
kader van de roadmap servicebusiness
BKL Engineering is een specialist. “Vooral in
binnen het programma Innovatie Zuid: een
‘lift & shift’ techniek. Denk aan hijskranen om
samenwerkingsverband van de zuidelijke
modules van machines van onze klanten te
ontwikkelingsmaatschappijen en de Kamer van
vervangen.” Onder andere ASML en FEI behoren
Koophandel. Servicegeoriënteerde bedrijven
tot de klantenkring. “We zijn goed thuis in High
werden aan elkaar gekoppeld en gingen onder
Tech en hebben ervaring in cleanrooms.” Het
leiding van een consultant met elkaar, bij elkaar op
resultaat is een trackrecord met langlopende
locatie, om tafel. BKL Engineering maakte deel uit
klant-leverancier relaties. “Iets om trots
van een cluster met SPGPrints, Bosch Rexroth en
op te zijn, kregen we terug van de andere
Alfa Laval Aalborg. “We deelden op niveau kennis
deelnemers. En toch is er een keerzijde. Onze
en ervaring. De insteek was: hoe genereer je
serviceactiviteiten hebben vooral betrekking op
meer omzet uit je servicebusiness?” De bedrijven
onze ‘installed base’. Tegelijkertijd hebben we
financierden het traject deels zelf.
allround monteurs en keurmeesters in dienst
CASE 8 > INNOVATIE ZUID / BKL ENGINEERING
die veel breder inzetbaar zijn. Om dat potentieel
industrie. Inspirerend allemaal, maar lastig te
te benutten moeten we ons businessmodel
vertalen naar het verruimen van ónze business.
aanpassen – maar hoe? Gaan we als echte
Een beetje frustrerend ook, al overheerst
servicedienstverlener de boer op, dan verspelen
het positieve hoor! De ambitie is definitief
we mogelijk het vertrouwen in ons als specialist.”
bij ons aangewakkerd om verder te kijken. Misschien kunnen we andere servicebedrijven
Verder kijken
opkopen en hun klanten tot de onze maken. Of
Er liggen kansen, zij het niet voor het oprapen,
voorzichtig, met de juiste launching customer,
werd BKL Engineering gaandeweg steeds
een leaseconstructie aangaan voor een pool
duidelijker. “Bosch Rexroth intensiveert
van onderhoudstooling of voor een productielijn
serviceactiviteiten op de consumentenmarkt.
inclusief onderhoud. BOM Business Development
Daar zijn wij niet actief. En we vliegen al helemaal
kijkt en denkt met ons mee. Via het netwerk van
niet de hele wereld rond zoals Alfa Laval, dat
de BOM komt mogelijk een geschikte partij in
investeert in online monitoring in de marine
beeld.”
INSPIREREND EN EEN BEETJE FRUSTREREND
41
CASE 9 > STELLA / NEWAYS
STELLA / NEWAYS HIGH TECH SYSTEMS TU/e studenten bouwden Stella: de energiepositieve gezinsauto van de toekomst. Neways ondersteunde bij het projectmanagement.
42
> Strategisch kader Brabantse energieagenda gericht op innovaties in elektrisch rijden en smart grids.
> Maatschappelijk rendement Verdere realisatie van de energietransitie. Het stimuleren van ondernemerschap onder TU/e studenten.
> Economisch rendement Een impuls voor het Brabantse MKB, de High Tech sector en de automotive sector in Nederland. Partners TU/e en een groot aantal bedrijvensponsors waaronder NXP, Segula Technologies en Neways. Met ondersteuning van de BOM en provincie Noord-Brabant. Rol BOM Samenwerking organiseren tussen TU/e en bedrijfsleven. Assistentie bij de organisatie van buitenlandse events waar Stella het Brabantse hightech cluster representeerde.
CASE 9 > STELLA / NEWAYS
HANS KETELAAR > CEO NEWAYS
LEX HOEFSLOOT >
LEIDER STUDENTEN SOLAR TEAM Stella is de eerste op zonne-energie rijdende én eerste energiepositieve gezinsauto ter wereld. Lex Hoefsloot leidde het TU/e team dat Stella bouwde
43
en er in 2013 de World Solar Challenge mee won in Australië. “We legden de lat heel hoog.” Mede via de BOM kreeg het team brede support vanuit het bedrijfsleven, waaronder van Neways. CEO Hans Ketelaars: “We brachten graag onze ervaring in op het gebied van projectmanagement.” Hoefsloot: “De deadline hadden we wel gehaald, maar zonder inbreng zoals die van Neways, weet ik niet met wat voor eindproduct.” Zomer 2014 toerde Stella door Amerika, als visitekaartje voor wat hoogtechnologisch Noord-Brabant te bieden heeft, met de BOM aan het organisatorische stuur. >
“WE LEGDEN DE LAT HOOG”
CASE 9 > STELLA / NEWAYS
De vierpersoons Stella wekt twee keer zo
Pure fun
veel energie op dan nodig voor de dagelijkse
Hoefsloot: “We roken een kans, omdat het niet
ritjes van de gemiddelde Nederlander. Ofwel:
puur ging om ‘op zonne-energie van A naar B’,
de toekomst ligt open voor gratis autorijden
maar om ‘een echte auto’. Regio Eindhoven is
met het hele gezin. Het begon allemaal met
goed in automotive, zonnepanelen en High Tech
de Bridgestone World Solar Challenge die
in het algemeen. Daar wilden we ons voordeel
een nieuwe wedstrijdcategorie introduceerde:
mee doen en beschikbare, innovatieve techniek
zonneauto’s voor de markt, met comfort
combineren in één auto. Bovendien vonden we
en gebruiksgemak. Twintig TU/e studenten
dat er vier passagiers in moesten kunnen.
onderbraken een jaar hun studie om die
We doen het meteen goed, was onze instelling.
uitdaging aan te gaan.
Zo bouwden we bijvoorbeeld een ‘connected
44
MEER DAN OP ZONNE-ENERGIE VAN A NAAR B
CASE 9 > STELLA / NEWAYS
car’ systeem in, dat autorijden veiliger en
State Capitol. Hoefsloot: “De BOM nam een
makkelijker maakt. We wonnen met glans op
organisatorische rol op zich, qua logistiek en
performance, van een sterk veld.” Had het solar
programma. Het accent lag op het interesseren
team aan technische kwaliteiten geen gebrek,
van buitenlands talent voor de Brabantse
wat ondernemerschap en projectmanagement
automotive sector.” De toer voerde ook langs het
betreft moest het wiel nog worden uitgevonden.
hoofdkantoor van Tesla. “Daar mochten we Stella
“We begonnen met niets. Sponsorwerving,
naast de eerste Tesla parkeren. We werden er
pr, van alles kwam op ons af. De BOM hielp
overladen met vragen!” Inmiddels is een nieuw
ons aan veel nuttige bedrijfscontacten, zoals
solar team aan de slag met een nog betere auto
Neways dat halverwege aan boord kwam en de
voor de challenge in 2015. “Uit de sollicitanten
projectstructuur verbeterde. Daar waren we
hebben we een team geselecteerd dat alles in
blij mee, want de tijd begon te dringen. Zonder
zich heeft om een grote nieuwe stap te maken!”
Neways hadden we het mogelijk niet gered.” Ketelaars: “We bewaakten het totaalplaatje, dat soms wat te veel op de achtergrond raakte in het grote enthousiasme van de studenten. Het was trouwens pure fun om daarin meegezogen te worden. En sowieso om met hen te werken. Ze pikten alles snel op.” Stella en Tesla Na Australië presenteerde Stella zich in Amerika, op initiatief van provincie Noord-Brabant, het coast-to-coast mobility program, NXP en TU/e. Als rijdend platform voor wat zich in Brabant op High Tech gebied afspeelt, maakte Stella een road trip door Californië, langs onder andere ITS Detroit, Stanford University en California
45
CASE 10 > ECOVAT ® ENERGY STORAGE SYSTEM
ECOVAT ENERGY STORAGE SYSTEM ®
NEW ENERGY / ENERGIEOPSLAG Ecovat® is een innovatief, groot thermisch energieopslagsysteem met een extreem goede opslagcapaciteit en levensduur.
46
> Strategisch kader De Ecovat® geeft een impuls aan een duurzame energie transitie.
> Maatschappelijk rendement De Ecovat® draagt bij aan verduurzaming, CO2 reductie en energie- en netstabiliteit.
> Economisch rendement Nieuwe economische bedrijvigheid in de vorm van nieuwe technologie. Partners Ecovat®, KIC InnoEnergy, BOM. Rol BOM Aanscherpen van het businessmodel, onder andere via Vlerick Business School, en meedenken richting partnering.
CASE 10 > ECOVAT ® ENERGY STORAGE SYSTEM
ARIS DE GROOT > MANAGING DIRECTOR & EIGENAAR ECOVAT® ENERGY STORAGE SYSTEM “Zie het als een grote weckpot met energie”, legt Aris de Groot uit. Hij ontwikkelde het Ecovat®: een ondergrondse tank voor energieopslag, in de vorm van
47
warm water, die een temperatuur van wel 90 graden kan vasthouden met minder dan 10% rendementsverlies in een half jaar. De ‘weckpot’ wordt zo goedkoop mogelijk gevuld, bijvoorbeeld met gratis zonne-energie in hartje zomer, om daar in de winter van te profiteren. Terwijl achter het energieneutrale kantoor van De Groot in Uden een prototype in aanbouw is, dienen eerste klanten zich aan. “Met ondersteuning vanuit de BOM scherpten mijn team en ik onze business case aan en dat opende deuren”. >
“ENERGIE WECKEN”
CASE 10 > ECOVAT ® ENERGY STORAGE SYSTEM
Eén Ecovat® volstaat voor het verwarmen – en tevens koelen - van 50 tot 250 huizen. Een woonwijk dus. En instellingen zoals scholen en verzorgingshuizen kunnen in een eigen vat betaalbare energie opslaan over de seizoenen heen. Een grote doelgroep zijn bovendien agrifood bedrijven waar warmte vrij komt in het productieproces – ideaal om te ‘wecken’. Comfort Aan de energiemarkt gekoppelde, hightech software regelt dat op het juiste moment - lees: 48
tegen een daltarief en het liefst bij overvloedig beschikbare, duurzaam opgewekte energie de warmtewisselaars in het vat op vol vermogen aan gaan. Het water wordt flink opgestookt. “Warmteopslag in de grond bestond al langer, maar nog niet tot 90 graden Celsius. En de temperatuur zakt nauwelijks, omdat ‘roeren’ in
’ENERGIE’ TRANSFORMEERT NAAR ‘COMFORT’
CASE 10 > ECOVAT ® ENERGY STORAGE SYSTEM
de vorm van op- en neer pompen niet nodig
“In Brabant en Limburg hebben we een paar
is. Het systeem is gebaseerd op een natuurlijk
‘agreements’, Groningen is in beeld en in België
principe: buffers van lagen koud en warm
zijn we in gesprek.” BOM Business Development
water.” Een Ecovat gaat meer dan honderd
gaf zijn bedrijf op voor deelname aan een door de
jaar mee. In kortere tijd al ziet De Groot op
BOM en Vlerick Business School georganiseerde
energiegebied veel veranderen. “Technologie
business bootcamp. “Daar hebben we veel aan
als het Ecovat® creëert energie- en
gehad. We namen er onze marktstrategie nog
netstabiliteit. ‘Energie’ transformeert dan
eens goed onder de loep. Uiteindelijk kwamen we
naar ‘comfort’. Denk daarbij aan gebruikers
als één van de vier winnaars uit de bus met onze
die een ‘energiebundel’ kopen, vergelijkbaar
‘pitch’.” Dezelfde productpresentatie droeg bij
met een beltegoed, afgestemd op hun
aan het verkrijgen van een subsidie TKI EnerGO
‘comfortbehoefte’.
en van Europese steun: het consortium KIC
®
InnoEnergy nam een belang in Ecovat®. “Nu nog Pitch
een paar partners erbij. De BOM zoekt met ons
De Groot steekt er veel energie in om de markt
mee, op de uitkijk ook naar kansen voor nieuwe
warm te krijgen voor het Ecovat . Met resultaat.
product/marktcombinaties.”
®
49
CASE 11 > HORIZONTAAL GEÏNTEGREERDE IMPORTKETEN
HORIZONTAAL GEÏNTEGREERDE IMPORTKETEN LOGISTIEK Döhler in Oosterhout integreert douane- en logistieke processen, automatiseert die in vergaande mate en brengt daarmee transparantie in de logistieke keten, wat veel kosten bespaart. Döhler stelt de aanpak beschikbaar aan andere verladers. 50
> Strategisch kader Logistieke agenda Brabant.
> Maatschappelijk rendement Betere controle en meer transparantie in de logistieke keten zorgt voor effectiever en duurzaam gebruik van transportmiddelen en houdt producten betaalbaar voor de consument.
> Economisch rendement Meer transparantie in de importketen draagt bij aan kostenefficiëntie en versterkt de concurrentiepositie van Nederland als doorvoerland. Partners Döhler Holland, Oosterhout Container Terminal (OCT), Otentic Logistics, Brabant Intermodal, BOM, REWIN. Rol BOM Innovatie aanjagen, samenwerking smeden en coördineren van financiële ondersteuning.
CASE 11 > HORIZONTAAL GEÏNTEGREERDE IMPORTKETEN
TON SIPS > LOGISTIEK MANAGER DÖHLER
Duizend ton vruchtensap uit Zuid-Amerika gaat vlotjes, met ‘een vinkje in het systeem’ door de douane in de haven van Rotterdam. Eindbestemming: Döhler Holland in Oosterhout. Ook de vervolgreis is tot in de puntjes geregeld. Logistiek manager Ton Sips, op kantoor in Oosterhout, tovert indrukwekkende schema’s op zijn scherm: van aankomsttijden van zeecontainers, het binnenvaarttraject naar Oosterhout Container Terminal en vrachtwagenvervoer tot en met alvast ingeroosterde heftruckchauffeurs thuis. Döhler stroomlijnde en digitaliseerde ‘de logistiek van informatiestromen’ in de importketen en bespaart daar veel tijd en geld mee. “Samen met de BOM gingen we om tafel met ketenpartners. In de logistiek moet je meebewegen, anders leg je het af!” >
“DE BOM MAAKT ONZE AANPAK WERELDKUNDIG”
51
CASE 11 > HORIZONTAAL GEÏNTEGREERDE IMPORTKETEN
Wereldspeler Döhler importeert vruchtensapconcentraten en verwerkt die tot halffabricaten. Een goede relatie met de douane – “Ik durf te zeggen dat we tot de top vijf behoren in Nederland qua douaneafhandeling” – maakte het mogelijk om niet meer fysiek aanwezig te hoeven zijn bij de goederenaangifte. In plaats van het invullen en overhandigen van het zogenaamde ‘T1 document’, verloopt die informatie-uitwisseling sinds 2012 verregaand geautomatiseerd. Met dank aan samenwerking tussen: de Rotterdamse haven - met systeem Portbase waar douane, 52
rederijen en binnenvaartterminals op zijn aangesloten –, Döhler Oosterhout Container Terminal (OCT), douane-expediteur Otentic Logistics en uiteraard de Douane (onderdeel van de belastingdienst) zelf. De BOM begeleidde de overstap naar ‘de elektronische douane’. Daarop rees de vraag hoe er meer voordelen te behalen vielen uit papierloos communiceren. “De BOM wilde helpen om verdere online
“DE BOM MAAKT ONZE AANPAK WERELDKUNDIG”
CASE 11 > HORIZONTAAL GEÏNTEGREERDE IMPORTKETEN
ketensamenwerking te organiseren en financieel
één keer per maand via het systeem te versturen
een steentje bijdragen. Vanuit Döhler kreeg ik
en douaneheffingen worden automatisch
toen de ‘go’ om met de BOM aan de slag
berekend en gereserveerd.” Eén van de grootste
te gaan.”
winstpunten is vroegtijdig inzicht in de verwachte aankomsttijden (ETA’s) van zeecontainers. “Die
Inzicht
zijn voor ons het vertrekpunt. Via OCT krijgen we
Sips is erg te spreken over de inzet van de
voortdurend updates van ETA’s.”
Douane. “Die werkte opnieuw buitengewoon constructief mee.” Na zo’n 1000 projecturen
Besparingen
waarin de Douane en de logistieke afdeling
Döhler betaalt tegenwoordig aanzienlijk minder
van Döhler processen uitwerkten, en nog
wachtgeld voor containers die al gelost hadden
zo’n 1000 uren van de IT-afdeling, was
kunnen worden, of die langer dan nodig op de
Döhler een unieke aanvulling rijker op het
kade staan. Samen met een sterk verbeterde
bestaande, aan het concern SAP-systeem
efficiëntie in het hele logistieke traject, bespaart
gekoppelde douaneafwikkelingssysteem:
dat een half miljoen euro aan kosten per jaar.
volledig geïntegreerde, volledig elektronische
De benodigde investering verdiende zich in zes
douaneafwikkeling en een digitale ‘hotline’ met
maanden terug. Döhler heeft het mooi voor
OCT, Otentic en Portbase. “Op alle punten hebben
elkaar, maar wil daar niet als enige de vruchten
we nu kijk op de informatiestroom, waardoor we
van plukken. “Graag delen we onze kennis met
beter dan ooit het transport kunnen plannen.
andere verladers. Transparantie in de import- en
Douanetransacties hoeven we bovendien maar
exportketen is van groot belang. Het versterkt de concurrentiepositie van Nederland als doorvoerland.” Sips hoopt veel in gang te zetten. “Er liggen echt kansen, zeker met een Douane die zich dynamisch toont. En in de BOM hebben we alvast een prima partij om onze aanpak wereldkundig te maken.”
53
CASE 12 > NOVA LIGNUM
NOVA LIGNUM BIOBASED ECONOMY
Het bedrijf Nova Lignum komt voort uit auberginekwekerij Greenbrothers en bouwt een fabriek voor het produceren van honderd procent natuurlijke gevelbekledingspanelen. Grondstof zijn groene reststromen, zoals houtsnippers en plantenvezels.
54
> Strategisch kader
Brabantse energieagenda gericht op energie-innovaties. De survey maakt bovendien deel uit van het project Innovatie Zuid, gericht op het opsporen en aanjagen van nieuwe economische kansen voor Zuid-Nederland.
> Maatschappelijk rendement Hergebruik van agro reststromen en productie met een lage CO2 footprint.
> Economisch rendement Nieuwe economische bedrijvigheid in de vorm van een nieuwe fabriek en nieuwe arbeidsplaatsen. Partners Greenbrothers, BOM, Rabobank Westland, Lage Landen Lease. Rol BOM Meedenken bij ontwikkeling, in samenwerking met REWIN Nova Lignum introduceren in het biobased netwerk in West-Brabant - wat onder andere resulteerde in deelname in het Pieken Zuidwest-Nederland project â&#x20AC;&#x2DC;biobased innovationsâ&#x20AC;&#x2122; -, risicodragend participeren, ondersteunen bij de marktintroductie.
CASE 12 > NOVA LIGNUM
JOHAN GROENEWEGEN > MEDE-EIGENAAR NOVA LIGNUM
“Op zoek naar nieuwe mogelijkheden, kwamen we uit bij een aloud natuurlijk proces.” Aan het woord is Johan Groenewegen. Hij en twee broers zijn van huis uit auberginekwekers en startten, samen met agrarisch ondernemer Wilfried Martens, een spin-out: het bedrijf Nova Lignum dat gevelbekledingspanelen gaat produceren op basis van plantaardige vezels uit reststromen. “Met aubergines bleek van alles te kunnen.” Het is de eerste commerciële toepassing van een technologie die lijkt op het versneld verstenen van hout. Nova Lignum – “Dat betekent zoiets als ‘nieuw hout’”- vestigt zich op bedrijventerrein Nieuw Prinsenland in Dinteloord, waar Suikerunie een Agro&Food cluster ontwikkelt. De BOM dacht mee in de voorbereiding en nam een aandelenbelang. >
“MET AUBERGINES KAN VAN ALLES”
55
CASE 12 > NOVA LIGNUM
56
De gebroeders Groenewegen, telgen uit een
Op pad
glastuinbouwfamilie, leiden in Zevenbergen
“Ik krijg vaak de vraag hoe we op het idee
een auberginekwekerij onder de naam
kwamen voor Nova Lignum. Trigger was de
‘Greenbrothers’. Waar hun opa nog een
300 ton aan te composteren of verbranden
gemengd bedrijf had, en vader Groenewegen
uitgebloeide planten per jaar – konden we daar,
volledig overstapte op ‘glas’, voerden ze
in de biobased sfeer, iets nuttigs mee? We deden
verdere, kapitaalintensieve specialisatie door.
deskresearch en gingen op pad, bijeenkomsten
Aubergines. “Op elf-en-een-halve hectare,
af, vanuit onder andere de Kamer van
vijf-en-een-half miljoen kilo per jaar.” Maar de
Koophandel, REWIN en Biobased Delta. Wilfried
Greenbrothers zagen marges slinken en risico’s
vervulde daarin een grote rol. Er kwamen allerlei
toenemen. “EHEC of een boycot van Rusland
mogelijkheden voorbij voor het verwaarden van
en je staat te wankelen.” Daarop ontwikkelden
groen afval en we stonden ervan te kijken wat
ze een businessmodel dat goed bleek voor
specifiek aubergineplanten te bieden hebben.
een zilveren medaille van de Herman Wijffels
Zo zit er een kleurstof in en zelfs een werkzame
Innovatieprijs en de Biobased Start Up Award.
stof tegen huidkanker.” Wat uiteindelijk het
CASE 12 > NOVA LIGNUM
meeste aansprak, was een bestaand procedé om
En ze overtuigden kapitaalverstrekkers. Het
plantenvezels - “door een poeder en een vloeistof
resultaat: in Dinteloord, op het Agro&Food
toe te voegen”- te verbinden tot wat lijkt op
cluster bij Suikerunie, verrijst een productiehal.
versteend hout. “Zoals dat in de natuur voorkomt.
“Voorjaar 2015 rollen de eerste platen van
We zagen er een mooi, ecologisch bouwmateriaal
de band. We starten met het verwerken van
in: honderd procent natuurlijk, brandwerend,
houtsnippers. Daarna voegen we andere
waterstabiel en recyclebaar. En te produceren
tuinbouwreststromen toe. Verder hopen we
met amper CO2-uitstoot.”
aan te takken op de biogasinstallatie van Suikerunie.” Onder andere de BOM participeert.
Groen hart
“De BOM is een betrokken financier met een
Vooral op renovatiegebied roken de broers
uitgebreid netwerk, die behalve risicogeld
kansen. “We hebben een groen hart, maar
ook interessante partijen aandraagt. Via BOM
zijn net zo marktgericht als idealistisch.”
Business Development kwamen we in contact
Met eerste, handgemaakte gevelplaten onder
met een grote inzamelaar van snoeiafval. Dat
de arm, vonden ze een handelspartner in
gaat de verbrandingsoven in, maar bij ons
Dekker Hout voor verkoop en distributie.
straks niet meer!”
WE ZIJN NET ZO MARKTGERICHT ALS IDEALISTISCH
57
TOPCLUSTERS
DE 7 TOPCLUSTERS WAARBINNEN BOM BUSINESS DEVELOPMENT ACTIEF IS. Maintenance De grootste concentratie kapitaalintensieve maakindustrie van Nederland bevindt zich in Noord-Brabant. Ook is er veel procesindustrie en bedrijvigheid op het gebied van (militaire) luchtvaart. Innovatief, efficiĂŤnt onderhoud van productiemiddelen, installaties en machines versterkt de concurrentiepositie van bedrijven in deze sectoren: het tilt de eigen operatie naar een hoger niveau en afnemers kunnen rekenen op een onderscheidend goede service. Automatisering en verduurzaming staan voorop. High Tech Systems High Tech Systems is de grootste economische drager in Brabant, gemeten in werkgelegenheid, en levert een belangrijke bijdrage aan maatschappelijke oplossingen op het gebied van gezondheid, energie, voedsel, mobiliteit en duurzaamheid. 58
Nederland is wereldleider in het ontwerpen, ontwikkelen en maken van hightech machines en apparatuur. Tal van grote en kleine Brabantse bedrijven met unieke specialistische kennis en kunde, helpen die positie te behouden en uit te bouwen. Logistiek Denk bij logistiek niet alleen aan goederenstromen, maar ook aan informatiestromen. Beide nemen in belang toe door groeiende globalisering. Brabant heeft een transportnetwerk op niveau, biedt aantrekkelijke vestigingsmogelijkheden voor logistieke en e-commerce activiteiten en versterkt de internationale concurrentiepositie van Nederland als doorvoerland met innovatieve ketenregie en nieuwe business. Life Sciences & Health De zorgeconomie is een groeimarkt die vraagt om nieuwe oplossingen en toepassingen. Een belangrijk thema is â&#x20AC;&#x2DC;gezond ouder wordenâ&#x20AC;&#x2122; en de maatschappelijke uitdaging om kwaliteitsvolle gezondheidszorg in de toekomst toegankelijk en betaalbaar te houden. Nederland loopt wereldwijd voorop in zorginnovaties, met Brabant als belangrijk ontwikkelgebied voor medicijnen en hightech medische toepassingen. Open innovatie campus Pivot Park versnelt de zorgtransitie.
TOPCLUSTERS / COLOFON
Biobased Economy & New Energy De huidige economie is sterk afhankelijk van olie. Biobased Economy & New Energy draagt oplossingen aan voor stijgende energieprijzen en toenemende grondstoffenschaarste. Centraal staat verduurzaming: de inzet van hernieuwbare energiebronnen en hergebruik van reststromen en biomassa. Brabant heeft alles in huis voor biobased innovatie met synergiemogelijkheden tussen de Agrofood sector en High Tech industrie. Agrofood ‘Agrofood’ is de verzamelnaam voor food en non-food van agrarische herkomst, en beslaat de hele keten van productie, bewerken en verwerken tot vermarkten en distribueren. Brabant blinkt uit in Agrofood als het gaat om de concrete productie en de toepassing van nieuwe kennis. Vrijwel nergens ter wereld is de hele keten van ‘grond tot mond’ zo compact vertegenwoordigd. Cross-overs met HighTech, Biobased en Logistics bieden extra mogelijkheden om innovatieslagen te winnen. Elektrisch rijden en slimme mobiliteit De techniek achter elektrisch rijden heeft zich fors ontwikkeld, mede dankzij een groot aantal innoverende bedrijven in Brabant. Om strategische posities te verwerven voor Brabant spannen de provincie en partners in Brabant zich ervoor in om de markt voor elektrisch rijden uit te bouwen en toegankelijker te maken. Slimme laadinfrastructuur, in de vorm van ‘Smart Grids’, krijgt tegelijkertijd alle aandacht, evenals innovaties om doorstroming te bevorderen en voertuigen slimmer te maken. Wilt u meer informatie over één van onze projecten of in contact komen met de betreffende project- of programmamanager, dan kan dat uiteraard. Wij helpen u graag verder via ons secretariaat, te bereiken op 088-831 11 51 of rvanderlee@bom.nl (Rianne van der Lee).
COLOFON / > > > >
Tekst: Van Spankeren Tekst Fotografie: Thomas van Oorschot Vormgeving: Vormvreters Eindredactie: BOM Communicatie
59
Dit is een uitgave van de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij
> > > >
Goirlese Weg 15, 5026 PB Tilburg Postbus 3240, 5003 DE Tilburg
088-831 11 20 / bom@bom.nl / www.bom.nl Tilburg, december 2014