Artikel - Laat je als mantelzorger ondersteunen

mantelzorger Laat je als ondersteunen

Nicolien: ‘Eens per jaar krijgen wij als mantelzorger van de gemeente een complimentje in de vorm van een cadeaubon die je lokaal kunt besteden. Meestal zo rond de feestdagen. Een klein gebaar maar het voelt heel fijn dat er extra aan je gedacht wordt.’

Marina Maas is naast haar werk voor vluchtelingen ook enkele jaren actief geweest als mantelzorgondersteuner bij MarthaZorg. In dit artikel heeft zij naast haar eigen adviezen ook tips van ervaringsdeskundige vrouwen uit het land opgenomen.

Er is gelukkig steeds meer aandacht en erkenning voor de uitdagingen waarmee mantelzorgers te maken krijgen. Het is daarom in tegenstelling tot vroeger, tegenwoordig heel gewoon om als mantelzorger aan te geven dat het niet altijd lukt om alle ballen in de lucht te houden. Bijvoorbeeld wanneer je een betaalde baan hebt en een druk gezin, en daarnaast nog zorgt voor je moeder met dementie. Of wanneer je al jarenlang zorgt voor je gehandicapte kind of zus en intussen zelf ouder bent geworden en daardoor fysiek en/ of mentaal minder veerkracht hebt. Ondanks de erkenning gaan er nog regelmatig mantelzorgers onderuit. Gelukkig zijn er handvatten om de kans daarop te verkleinen.

Mantelzorger zijn

Wanneer het bij de start van je rol als mantelzorger voor jou en je omgeving vanzelfsprekend is dat je zorgt voor je kind met een beperking, je psychisch zieke man, je moeder met dementie (die tenslotte vroeger ook voor jou heeft gezorgd) of voor je zus met verslavingsproblematiek, ben je vaak helemaal niet bezig met wat dit voor jou als mantelzorger allemaal betekent. Je doet gewoon wat je hart je ingeeft en wat je hand vindt om te doen. Of het nu goed bij je past of niet, als het nodig is, vervul je deze taak. Gaandeweg groei je in je rol en ontdek je, vaak met vallen en opstaan, dat je wel enige ondersteuning nodig hebt om het als mantelzorger vol te kunnen houden. Zeker als het zorgen langer duurt, soms zelfs levenslang, en/of erg intensief is. Meestal is er meer ondersteuning nodig dan je ooit had gedacht en vaak realiseer je je dit aan de late kant, of zelfs als het al helemaal te laat is. Het is daarom goed om zo vroeg mogelijk actie te ondernemen.

Onderuitgaan

Het is echt niet raar dat het mantelzorgen je na kortere of langere tijd, in bepaalde mate te veel wordt. Dat je fysiek en/of mentaal zelfs onderuit gaat. Ook wanneer je weet en ervaart dat God je kracht schenkt. Het is goed om te bedenken dat het geoorloofd en zelfs goed is, om gebruik te maken van mensen die Hij wil gebruiken om jou te ondersteunen. Hij heeft als geen ander in beeld in welke situatie jij je bevindt, hoe het met je gaat, wat je nodig hebt en welke mensen je op een bepaalde wijze kunnen ondersteunen. Aarzel daarom niet, en deel je situatie ook met je predikant en bijvoorbeeld de gebedskring in je gemeente. Onderschat niet de sterke bodem die door de kracht van een biddende gemeente ontstaat onder je soms wankelende huis. Mantelzorgers zijn snel geneigd zichzelf weg te cijferen, niet goed op signalen te letten of deze bewust te negeren. Vaak omdat het niet goed uitkomt. Het is echter heel belangrijk om je vanaf het begin bewust te zijn van het feit dat je mantelzorger bent, en dat dit betekent dat je een taak hebt die bovenop je normale taken komt. Het is echt een extra taak. Heel normaal dus, dat je ondersteuning nodig hebt om de kans te verkleinen dat je onderuitgaat.

Factoren

Hoe groot het risico is dat je het op een bepaald moment niet meer volhoudt, hangt af van allerlei factoren zoals:

• Je overige taken; • Je fysieke en mentale gezondheid; • Je relatie tot de zorgvrager; • Je leeftijd; • Je gevoel bij de situatie, zoals bijvoorbeeld het verdriet dat je hebt omdat je man je niet meer herkent of omdat je kind niet gezond ter wereld is gekomen; • De duur en de intensiteit van de zorg; • De impact die de situatie heeft op je gezin of huwelijk; • Vul hier zelf nog iets in. Mette: ‘Kortere tijd intensief voor iemand zorgen, kan echt zwaar zijn. Maar gedurende dertig jaar, vrijwel zonder onderbreking, dag en nacht mantelzorg verlenen aan je gehandicapte kind, is totaal anders. Dat is er namelijk altijd. En juist daar ga je op den duur op onderuit.’

Het moeten zorgen voor iemand waarmee je het niet zo goed kunt vinden of voor iemand die vroeger niet zo goed was voor jou, kan ook een risicofactor zijn. Evenals de traditie of cultuur waarin je bent opgegroeid. Wanneer veel vrouwen in je omgeving blijmoedige, fitte mantelzorgers zijn, en dit in jouw netwerk de gewoonste zaak van de wereld is, dan is dit helpend als je in hun ritme en natuurlijke ondersteuning kunt meegaan. Maar niet als jij bijvoorbeeld heel anders in elkaar steekt. Je kunt dan de aansluiting met je omgeving juist missen en je eenzaam voelen in je situatie.

Greta: ‘Meld je meteen aan bij het mantelzorgpunt in je buurt. Ook als het nog niet nodig is. Dan kennen ze je alvast. Je kunt er workshops volgen en ook goede voorlichting krijgen over regelingen die er zijn. En dat zijn er verbazingwekkend veel.’

Tijd voor actie Het is goed om voor jezelf, liefst samen met iemand, te onderzoeken welke factoren in jouw situatie een rol spelen en of ze helpend of belemmerend zijn, of misschien wel allebei. Dat kan op de volgende manier:

De voorbereiding

Vertel jezelf, ook al gaat het in tegen je gevoel, traditie of cultuur: ‘Ik ben mantelzorger en dat is geen kleinigheid. Ook niet als ik het doe uit liefde, gehoorzaamheid of dankbaarheid, het komt bovenop de taken die ik al heb.’ Ga dan een stapje verder en geef toe, dat volhouden echt niet altijd makkelijk is of misschien zelfs heel erg moeilijk. Dat is niet iets om je voor te schamen. Het is juist sterk om dit toe te geven en je eigen zwakheid te erkennen. Het maakt je ook meer benaderbaar voor anderen die niet alles alleen kunnen. De uitdaging

Vraag God om de juiste inzichten, en moed om de uitdaging en confrontatie aan te gaan en lastige dingen onder ogen te zien. Zoek een rustige plek om te kunnen schrijven. Natuurlijk kun je dit in je eentje doen, maar de kans is dan aanwezig dat je minder realistisch kijkt en jezelf niet echt goed helpt. Het kan fijn zijn om er iemand bij te vragen die jou goed kent, of juist iemand die meer van een afstand naar de situatie kijkt.

Aan de slag

• Noteer in grote lijnen de dingen die je standaard doet voor gezin/familie, werk en wellicht ook kerk of verenigingen en noteer daaronder je mantelzorgtaken. • Beschrijf je fysieke en mentale conditie. • Beschrijf je gezinssituatie en je financiële situatie en eventuele problematiek. • Beschrijf je gevoel over de situatie: houd je van de zorgtaken of helemaal niet, ben je aan het rouwen om wat er gebeurt, ben je bezorgd over hoe het verder gaat, weet je helemaal niet meer wat je voelt, noteer het allemaal. • Noteer als laatste de dingen die je doet die energie geven en dus je draagkracht verhogen, vergeet niet de dingen te noteren die daaronder vallen maar waar je vanwege gebrek aan tijd, energie of ruimte in je hoofd, niet meer aan toekomt.

Lenny: ‘Maak gebruik van gemeentelijke regelingen. De gelden hiervoor zijn niet geoormerkt, dus als niemand er aanspraak op maakt, verdwijnt het misschien in een lantarenpaal of nieuwe stoeptegels. Het is wel heel fijn als iemand uit je netwerk dit voor je kan uitzoeken en aanvragen. Dat scheelt zoveel tijd en energie.’

Janny: ‘Mijn man heeft Alzheimer en werd ’s avonds steeds onrustiger. Een deskundige vroeg naar zijn vroegere werk. Hij deed voorraadbeheer. Vanaf dat moment liet ik hem dagelijks boodschappenlijsten maken, de kelder nalopen en de washandjes tellen. Zo was hij terug in zijn oude rol en kon na ‘zijn werk’ heerlijk rustig met mij op de bank zitten. Dat gaf zoveel rust. Aansluiten bij iemands beleving is erg belangrijk.’

De balans opmaken

Vraag er voor dit onderdeel echt iemand bij en kijk samen zo realistisch mogelijk naar alles wat je hebt opgeschreven. Teken een balans en schrijf aan de linkerzijde het woord draaglast en aan de rechterzijde het woord draagkracht. Plaats alles onder het meest passende woord. Let op, het kan zijn dat bepaalde zorgtaken voor jou niet onder draaglast vallen maar juist onder draagkracht. Of onder allebei. Ook zorgtaken kunnen energie geven. Onderzoek hoe de balans is en kijk waar het goed gaat, waar de risico’s liggen, en waar het misschien al mis gaat. Kijk vervolgens samen welke mensen uit je netwerk en daarbuiten zouden kunnen bijdragen aan het goedhouden of verbeteren van de balans. Als je het aandurft, kan het heel fijn zijn om het vanaf hier (eventueel gedeeltelijk) uit handen te geven. Geef wel vooraf aan wat jij of de zorgvrager echt niet ziet zitten en wat juist wel, en spreek af dat je dingen kunt aanpassen voor er een klap op wordt gegeven en de hulpvraag wordt uitgezet. Maak een lijstje met dingen waarvan je het gevoel hebt dat ze je echt lucht gaan geven. Die dingen krijgen, als ze maar enigszins realistisch zijn, altijd voorrang. Maak ook een lijstje met dingen die je beslist niet wilt.

Wees niet te bang dat je te veel aan jezelf denkt en geen goede mantelzorger bent. De meeste mantelzorgers zal dit echt niet overkomen. Het is waarschijnlijker dat je toch weer meer op je bord gaat krijgen. Bijvoorbeeld als je zelf ouder wordt en fysiek achteruitgaat of als de zorg verandert. Dan moet er opnieuw gekeken worden naar de balans tussen draagkracht en draaglast. Vind je het (nog) niet nodig om de balans op te maken en iets uit te zetten, zorg dan in elk geval voor iemand om op terug te kunnen vallen als je onverwacht uitvalt. Dat geeft rust. Voor jezelf, voor je omgeving en ook voor degene waarvoor je mantelzorger bent. Anne: ‘Vergeet niet dat jonge kinderen die een broertje, zusje of ouder hebben die zorg vraagt, ook gewoon mantelzorger zijn. Vaak nemen zij ongemerkt allerlei taken op zich.’

Marja: ‘Ik hoorde over een vrouw van wie de man veel hulp nodig had. Als mantelzorger had ze het best zwaar, er was niet echt een netwerk. Toen ze het probleem voorlegde aan hun wijkouderling, heeft hij een netwerk voor hen opgebouwd vanuit zijn eigen grote netwerk. Hij vond bijvoorbeeld iemand die meeging naar het ziekenhuis en iemand die regelmatig koffie met haar man dronk, zodat zij even weg kon, of tijd kon besteden aan haar hobby.’

Rina: ‘Ondersteuning krijgen van professionele mantelzorgondersteuners was voor ons heel fijn, mijn zus kon hierdoor veel langer thuis blijven wonen. Zoek wel een organisatie die werkt met vaste ondersteuners en maatwerk kan leveren.’