VU Magazine 2008#1

DE ALUMNUS

Paula van den Bosch

‘Kunst is voor mij geen business’

VUMAGAZINE 2008 # 1 m ONBENUT ONDERZOEK Veel nieuwe en nuttige kennis wordt niet opgepikt door de maatschappij m Sportfilosoof wil OLYMPISCHE GEDACHTE terug m Hoofdcommissaris BERNARD WELTEN en de zeven hoofdzonden

NIEUW!

W

at is de overeenkomst tussen een leraar, een bankdirecteur, een huisarts en een natuurkundige (m/v)? Als het goed is deze: ze werken geen van allen in een ivoren toren, maar staan met beide voeten stevig in de samenleving.

Dat is ook het wezenskenmerk van de Vrije Universiteit, het VU medisch centrum en de Vereniging VU-Windesheim. In dit nieuwe magazine — dat in de plaats komt van gewoon bijzonder — willen we u een paar keer per jaar een selectie bieden van wat er aan onderwijs en wetenschap op onze instellingen gebeurt, steeds vanuit maatschappelijke betrokkenheid. We houden het niet bij afgerond onderzoek; ook thema’s die binnen onze instituten en in de maatschappij nog volop in discussie zijn, willen we graag met u delen.

Want uitwisseling en debat tekenen een academische gemeenschap. U maakt, als alumnus, relatie of lid, deel uit van die gemeenschap. Wij nodigen u dan ook van harte uit te reageren.

Marieke Schilp, hoofdredacteur

COLOFON Vijfde jaargang, nr. 1, april 2008. Oplage: 50.000. VU Magazine verschijnt vier keer per jaar. ISSN 1572-445X. VU Magazine is het magazine voor leden en relaties van de Vrije Universiteit Amsterdam, het VU medisch centrum en de Vereniging VU-Windesheim. Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur. Redactieadres De Boelelaan 1105, kamer 0E-60, 1081 HV Amsterdam. vumagazine@vu.nl www.vu.nl/vumagazine Redactie Marieke Schilp (hoofdredacteur), Rianne Lindhout (eindredacteur), Anita Mussche Redactieraad Mariet Bolluijt, Erik Boer, Irene Costera Meijer, Gijs van Seters, Roeleke Vunderink Uitgever Dienst Communicatie, Vrije Universiteit Amsterdam Correctie Marian van Ham, MetaVision Ontwerp en vormgeving Rob Bömer Druk Senefelder Misset Verzending Adreswijzigingen of fouten in adressering kunt u doorgeven via www. vu.nl/vumagazine, via vumagazine@vu. nl of via antwoordnummer 2941, 1000 SN Amsterdam. Vragen over de verzending: Charlotte Vroon, vumagazine@vu.nl of 020 5985665.

‘De zorgeconomie Zonde!’

23

10 Wetenschappers in oorlog Mient Jan Faber wil Irakese wetenschappers even laten bijkomen op de VU. 14 Schrijvers op locatie Marcel Möring en Abdelkader Benali proberen de VU-student te doorgronden.

16 De alumnus Paula van den Bosch, conservator van het Bonnefantenmuseum.

26 Bernard Welten De korpschef van Amsterdam: ‘Of iemand religieus is, of homoseksueel, het maakt me geen bal uit.’

33 Dagboek van een dichter VU-docent Ad Zuiderent schreef na acht dichtbundels een reflectie over zijn bestaan.

4 18 24 29 34

Update Onderzoek Update Campus In de collegebanken Service Met de bul op zak

OMSLAGFOTO: PETER STRELITSKI 2 | VUMAGAZINE

INHOUD

wordt klein gehouden.

COMVU/PETER SMITH

6 Onderzoek voor de bureaula

Hadden de ontwikkelaars van de OV-chip maar naar Melanie Rieback geluisterd. En zo is er meer onbenut onderzoek.

ROB BĂ–MER

11 Olympische Spelen Het IOC wil hoge kijkcijfers en veel reclamegeld. Dus lopen atleten de marathon op het heetst van de dag.

Waar is de Olympische gedachte?

COMVU/YVONNE COMPIER

20 Ondernemer helpt ondernemer Jonge ondernemers kunnen een hoop leren van oude rotten. Ze kunnen nu georganiseerd sparren.

VUMAGAZINE | 3

Update[onderzoek] Viagra verbetert pompfunctie Het erectiemiddel Viagra kan ook patiënten met een hoge bloeddruk in de longen helpen.

Mensen met de aandoening pulmonale hypertensie overlijden doordat de rechterhartkamer niet tegen de hoge druk in kan pompen. Daarnaast heeft de rechterhartkamer een relatief lange rustfase; Viagra kan dat verhelpen en zo de pomp-

functie verbeteren. Christiaan Tji-Joong Gan promoveerde 27 maart op dit onderzoek bij het VU medisch centrum. Hij is de eerste Mozaïeklaureaat die zijn doctorstitel verkreeg. Mozaïek is een subsidieprogramma van NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschap) voor afgestudeerden uit minderheidsgroepen.

Nazorg nodig na IC-verblijf Een opname op de intensive care kan een posttraumatische stressstoornis veroorzaken.

Ook hebben patiënten naderhand vaak last van psychische, fysieke en sociale beperkingen. Dat blijkt uit onderzoek van VU-intensivist Annelies Tacx tijdens een terugkomdag voor ex-IC-patiënten. Zij hebben na de opname vaak last van angsten en nare dromen. Ook moeten ze soms langdurig revalideren omdat ze door beademing last hebben van krachtver-

lies. Omdat ze daardoor niet aan het werk kunnen, ontwikkelen ze ook soms andere psychische klachten als depressie.

Patiënten en hun naasten die enige tijd op de intensive care hebben doorgebracht, hebben behoefte aan nazorg. Deze nazorg moet volgens Tacx worden verleend door een intensivist, een ICverpleegkundige en een psycholoog. Het VU medisch centrum wil op korte termijn een dergelijke nazorgpoli starten.

Beurskoers organiseert zichzelf In wiskundige zandhoopmodellen vormen zich patronen die stabiel zijn. Anne Fey, die op 18 maart promoveerde, heeft de wiskunde hierachter een stuk verder gebracht. De modellen zijn abstract, maar het best voorstelbaar als zand op een raster.

Op ieder rasterpunt ligt zand; de hoeveelheid moet onder een grenswaarde liggen. Elk moment neemt de hoogte op een van de punten toe. Als een hoogte de grenswaarde overschrijdt, moet er zand naar de naburige punten, totdat alle hoogten weer onder de grenswaarde liggen.

De zelforganisatie die Fey bestudeerde, is het beste te zien als alleen de hoogte van het middelste punt toeneemt. Het zand breidt zich dan symmetrisch uit, in veelhoekige vormen waarin fractale patronen ontstaan. Die hebben 4 | VUMAGAZINE

Doof voor supporters?

oneindig veel details, waarbij motieven zich op steeds kleinere schaal herhalen: denk aan ijskristallen. Als het punt waar de hoogte toeneemt op ieder moment willekeurig gekozen wordt, treedt self-organized criticality op, een diepere vorm van zelforganisatie, die ook wordt bestudeerd in bijvoorbeeld aardbevingen en beurskoersen.

BEELD: ANNE FEY

Laten voetbalscheidsrechters zich beïnvloeden door supporters op de tribunes? Studenten bewegingswetenschappen Martijn Ruitenburg en Marianne van Erp zoeken het uit. “Eerder onderzoek uit Engeland suggereerde dat omgevingsgeluid invloed zou kunnen hebben”, vertelt Ruitenburg. “Als we het zeker weten, kunnen scheidsrechters er rekening mee houden bij het nemen van beslissingen.”

KNVB-scheidsrechters en assistent-scheidsrechters krijgen twee reeksen voetbalfragmenten te zien, een met en een zonder geluid. Vervolgens moeten ze binnen enkele seconden bepalen of er sprake was van een overtreding en of een gele of rode kaart op zijn plaats is. Eind mei worden de resultaten verwacht.

FOTO: COMVU/ANNEMARIE TROVATO

Atoomstructuur Een nieuwe methode om frequentiekam-lasers toe te passen, maakt het mogelijk om theorieën van atoomstructuur nog nauwkeuriger te testen. Ook een nieuwe generatie atoomklokken kan eruit voortkomen.

In de jaren negentig is de spectroscopie veel preciezer geworden door de uitvinding van de frequentiekam-laser op basis van een ultrakorte, gepulste laser. Deze is echter nauwelijks bruikbaar bij hoge lichtfrequenties, zoals het vacuüm-ultraviolet. En juist de atomen die het best theoretisch doorgerekend kunnen worden, zoals waterstof en helium, hebben hun overgangsfrequenties in dit stralingsgebied.

In het proefschrift waarop Roel Zinkstok 19 maart promoveerde, beschrijft hij een methode om frequentiekam-lasers toe te passen, die het toch mogelijk maakt om zeer precieze metingen te doen aan extreem hoge overgangsfrequenties. Het licht van de frequentiekam zelf wordt gebruikt om de atomen aan te slaan. De experimenten, uitgevoerd in het Lasercentrum van de VU, leverden de meest precieze resultaten op die ooit zijn behaald bij zulke hoge frequenties.

Hervormingen: alleen bij verlies Regeringen kiezen alleen voor impopulaire hervormingen van de welvaartsstaat in een verslechterende sociaal-economische situatie. Ook moet de politieke positie van de regeringspartijen verslechteren, en een rechtse regering neemt meer electorale risico’s.

Dat blijkt uit het onderzoek waarop Barbara Vis 13 maart bij Sociale Wetenschappen promoveerde. Ze deed een vergelijkend onderzoek naar de hervormingsactiviteiten van Britse, Deense, Duitse en Nederlandse regeringen tussen 1979 en 2005.

Bas

Warm in de ijstijd In de laatste ijstijd waren er perioden waarin de zomers bijna net zo warm waren als nu.

Stefan Engels ontdekte dit door analyse van fossiele resten van larven van muggen, gevonden in sedimenten die zijn achtergebleven op de bodem van poeltjes of meren. Hij promoveerde 7 maart bij de faculteit Aard- en Levenswetenschappen. Engels laat zien dat het klimaat zeer dynamisch

is geweest in het recente geologische verleden, in een periode waarin de invloed van de mens op het klimaat nog nihil was.

De processen die deze natuurlijke veranderingen veroorzaakten, bestaan nog steeds. Om de natuurlijke en de menselijke invloeden op het klimaatsysteem te kunnen onderscheiden, moeten de processen die aan het aardoppervlak spelen goed begrepen worden.

Meer Thuiszorg-ontdekkers Tussen 2000 en 2005 wisten ouderen de Thuiszorg veel beter te vinden dan tien jaar eerder. Van 2001 tot en met 2005 begon 17 procent van de mensen tussen de zeventig en tachtig jaar er gebruik van te maken; van 1992 tot en met 1995 was dat maar 9 procent. Dat blijkt uit onderzoek van Longitudinal ageing study Amsterdam (Lasa) van het VU medisch centrum en de VU. “Vooral alleenstaanden maakten meer gebruik van thuiszorg”, zegt Lasa-directeur Dorly Deeg. Ze benadrukt verder dat er nog geen informatie is over de periode nadat de Wet maatschappelijke ondersteuning werd ingevoerd – in 2008 – en de hulp anders werd georganiseerd.

Vorige maand werd bekend dat Lasa een subsidie van drie miljoen euro krijgt van het ministerie van VWS. Met deze bijdrage kan LASA tot 2012 doorgaan met de vervolgmetingen onder ouderen tussen 61 en 101 jaar. LASA onderzoekt al vijftien jaar ouderen in Nederland. Het gaat hierbij om thema’s als behoud van zelfstandigheid, cognitieve vermogens, sociale integratie en een gezonde leefstijl. In de onderzoeksgroep zijn van ruim vierduizend ouderen gegevens opgenomen.

Uitgedoofd helium Natuurkundige Tom Jeltes heeft voor het eerst een uitdoofeffect zichtbaar gemaakt in het isotoop helium-3. Hij promoveerde 11 maart op zijn onderzoek.

Twee heliumisotopen werden met laserstralen gevangen in een magneetveld en afgekoeld tot een fractie van een graad boven het absolute nulpunt (273 graden onder nul). Zoals verwacht bleek het isotoop helium-4 bij een miljoenste graad boven het absolute nulpunt in staat om samen te smelten tot

een soort ‘superatoom’. Dit zogeheten Bose-Einstein condensaat bestaat uit meer dan een miljoen atomen, maar gedraagt zich in veel opzichten alsof het uit slechts één atoom bestaat.

Het andere isotoop, helium-3, gedroeg zich heel anders. De onderzoekers konden met een speciale detector aantonen dat de atomen elkaar kunnen ‘uitdoven’ als ze te dicht bij elkaar in de buurt komen. Dat effect was nog niet eerder op deze manier zichtbaar gemaakt.

Slakkenonderzoeker gelauwerd Joris Koene krijgt de Nederlandse Zoölogieprijs 2008 van de Koninklijke Nederlandse Dierkundige Vereniging (KNDV).

Op 15 mei ontvangt hij de prijs op de VU, tijdens een door hemzelf georganiseerd symposium.

Koene, werkzaam bij de afdeling Dierecologie van de faculteit Aard- en Levenswetenschappen, krijgt de prijs voor zijn onderzoek naar seksuele selectie en seksueel conflict in hermafrodiete dieren. Hij toonde bijvoorbeeld aan dat de pijlen die landslakken op elkaar afvuren tijdens de paring, helpen in de spermacompetitie.

De slakken, die als man en vrouw tegelijk paren, zorgen er met hun

pijl voor dat in de ontvangende slak minder sperma wordt verteerd en meer sperma wordt gebruikt voor de bevruchting van eitjes. In 2005 ontdekte hij dat bij soorten met een ingewikkelde, geavanceerde pijl ook het sperma-ontvangstorgaan in het vrouwelijk deel van de slak ingewikkelder is. Dat onderzoek toonde voor het eerst aan dat de evolutionaire wedloop tussen de seksen ook bij simultaan hermafrodieten bestaat. Eind vorig jaar bewees Koene dat slakken een voorkeur hebben voor wisselende seksuele contacten, net als veel gewervelde dieren. [www.kndv.nl] FOTO: C. LEVESQUE VUMAGAZINE | 5

ACHTERGROND Universiteiten moeten onderzoek doen waar we echt iets mee kunnen, dat is de trend. Maar wat als de maatschappij die nuttige kennis vervolgens gewoon niet toepast? Vijf voorbeelden van ongebruikt onderzoek.

Fantastisch onderzoek

nu nog iemand die er wat mee doet RIANNE LINDHOUT FOTO’S: COMVU/PETER SMITH

E

conomen weten al decennia dat gedifferentieerd rekeningrijden dé oplossing is voor files, maar zelfs een slap aftreksel ervan is nog steeds niet ingevoerd. Lobby’s, gevestigde belangen, knulligheid, gebrek aan tijd, geld en kennis: allemaal oorzaken van het niet toepassen van waardevolle en soms best hapklare brokken kennis. En hoeveel miljoenen zouden er al over de balk gesmeten zijn aan maatregelen waarvan wetenschappers weten dat ze niet werken, zoals strengere straffen?

Wat kunnen we eraan doen? Er bestaan speciale implementatiemedewerkers die een brugfunctie vervullen tussen wetenschap en praktijk. Linda Horn is zo iemand; ze werkte zes jaar op de VU en is nu zelfstandige. Ze heeft nagedacht over de vraag wie er eigenlijk verantwoordelijk is voor de toepassing van nieuwe kennis en methoden. Wetenschappers kun je niet vragen de verantwoordelijkheid te nemen, vindt ze. “Ze hebben er geen ruimte voor naast hun andere werk, en ze missen de benodigde kennis. Wel moeten zij hun werk toegankelijk communiceren naar een relevant publiek van niet-onderzoekers. Er zou al veel gewonnen zijn als de academische wereld populair-wetenschappelijke Nederlandstalige publicaties nog wat hoger zou aanslaan.”

Ook bij de praktijk legt ze de verantwoordelijkheid liever niet neer.

Daar mist men immers het inzicht in wetenschappelijke ontwikkelingen en de mogelijkheid te kunnen beoordelen welke van die ontwikkelingen relevant zijn voor de praktijk.

Horn pleit voor meer solide financiering van het invoeringsproces – maar als het goed is levert het daarna ook geld op – en voor opleiding van implementatiemedewerkers die vervolgens ook een serieus mandaat krijgen. De aanstellingen van de implementatiemedewerker die het ouderenonderzoek op de VU ter beschikking had en binnenkort weer krijgt, zijn steeds mogelijk gemaakt door een extra subsi6 | VUMAGAZINE

die van het ministerie van Volksgezondheid. Horn: “Meestal moet je voor elk onderdeel van het proces opnieuw met de pet rondgaan; dat kost veel tijd. De diverse fondsen sluiten niet goed op elkaar aan en implementatie is vaak nog een soort hobby.”

Op de VU is de aandacht voor de maatschappelijke relevantie van onderzoek de laatste jaren toegenomen. Rector magnificus Lex Bouter benadrukt dat je van onderzoekers mag eisen dat hun onderzoek minstens in potentie relevant is en kan leiden tot toepasbare resultaten. De VU stimuleert maatschappelijke relevantie, zo wordt sinds vorig jaar een Societal Impact Award uitgeloofd. Die gaat over potentiële impact, maar er zijn plannen voor een tweede prijs die traceerbare impact beloont.

Toch vindt Bouter net als Horn dat je het onderzoekers niet zwaar kunt aanrekenen als hun onderzoeksresultaten niet worden toegepast. Wel ziet hij grote verschillen. “Er gebeurt in sommige wetenschapsdisciplines bij de VU veel op dat gebied, en te weinig in veel andere.”

De VU heeft geen budget voor implementatie. “Primair is het de taak van de overheid, maatschappelijke organisaties en bedrijven om, uiteraard met hulp van de onderzoekers, te zorgen dat de maatschappij optimaal gebruik maakt van onderzoek”, aldus Bouter.

“Enigszins gebeurt dat ook wel: subsidieverleners dwingen onderzoekers steeds vaker bij hun aanvraag ook al over toepassing na te denken.” De rector weet dat het vaak misgaat met implementeren, maar kent ook voorbeelden van onderzoek dat wel succesvol werd toegepast. “Neem het KiesKompas van politicologie, een stemwijzer die nu zelfs in de VS wordt gebruikt. En onderzoek van een van mijn promovendi naar tilgordels die bijna geen rugklachten bleken te voorkomen, speelde een belangrijke rol bij discussies in de VS, waar men overwoog die gordels verplicht te stellen.”

Tiltechniek overbodig “Til met gebogen knieën en de romp rechtop. Daardoor vermindert u de belasting op de wervelkolom.” Dat meldt de website van het Ministerie van Sociale Zaken onder ‘veilig werken’. Maar het is niet waar. Al toen bewegingswetenschapper Jaap van Dieën in 1993 promoveerde, publiceerden er kranten over de vinding dat je bij het tillen niet door je knieën hoeft te gaan om je rug te sparen. “Toen al was deze informatie niet nieuw”, zegt Van Dieën. “En toch is het nog steeds niet doorgedrongen tot de opleidingen van bedrijfsartsen en fysiotherapeuten.” Volgens Van Dieën liggen er twee oorzaken ten grondslag aan het niet doordringen van de kennis: “Ten eerste hou-

den opleiders, net name in het hbo, de literatuur niet goed bij. Ten tweede bestaan er ongefundeerde ideeën over hoe je moet bewegen.

Dat je rug zo veel mogelijk recht moet zijn, is daar één van.”

Van Dieën vindt het een taak van opleidingen om up-to-date te blijven, maar houdt wel lezingen waarin hij vertelt wat er bekend is over tiltechniek. Een deel van de professionals uit zijn publiek neemt zijn adviezen over, maar er is zeker ook een deel dat het beter denkt te weten. “Het is een veeg teken dat het niet uitmaakt wat je doet, dat opvattingen zo sterk zijn dat wetenschappelijke » resultaten niet doordringen.”

VUMAGAZINE | 7

Eenzaamheid: dagje uit helpt niet Theo van Tilburg, hoogleraar sociale gerontologie, houdt zich al dertig jaar bezig met onderzoek naar eenzaamheid onder ouderen.

Hij ziet dat de aandacht ervoor onderhevig is aan “toevallige fluctuaties”. Vaak is de aandacht oppervlakkig: “Toen we eind vorig jaar het boek Zicht op eenzaamheid uitbrachten, waren media slechts geïnteresseerd in de oneliner dat een derde van de mensen eenzaam is.” De onderzoekers toonden aan wat de oorzaken van eenzaamheid zijn en wat je ertegen kunt doen, maar de standaardredenering bleef dat een dagje uit zou helpen tegen de eenzaamheid van bewoners van het verzorgingstehuis. “De gedachte is dat mensen dan een leuke dag hebben, terwijl er ook een goede mogelijkheid tot een gesprek is. Maar praten doe je op zo’n dag niet veel, zeker niet over belangrijke dingen. En je lege huis lijkt bij thuiskomst nog leger.”

Een diepgravende aanpak, een gespreksgroep met activiteiten onder goede begeleiding, werkt veel beter.

Linda Horn, die enkele jaren implementatiemedewerker was voor het ouderenonderzoek van de VU, legde samen met emeritus-hoogleraar Jenny Gierveld contact met onder andere de Zonnebloem.

Het doel was informatie over te dragen, maar ook om de praktijk te beïnvloeden. De Zonnebloem heeft bijna veertigduizend vrijwilligers die aandacht besteden aan ouderen en mensen met een fysieke beperking, voor wie eenzaamheid dreigt. Alle 1500 afdelingen kregen het boek Zicht op eenzaamheid. In sommige afdelingen worden initiatieven genomen om het probleem aan te pakken en de lessen uit het boek in praktijk te brengen.

8 | VUMAGAZINE

OV-chip kwetsbaar?

Wisten we allang Informaticus Melanie Rieback vond begin 2006 dat RFID-systemen kwetsbaar zijn voor virussen en exploits. Radio Frequency Identification Tags, ofwel RFID-tags, zijn microchips die je bijvoorbeeld aan supermarktproducten en bagagelabels op vliegvelden kunt bevestigen. Ook de OV-chipkaart is gebaseerd op deze technologie.

Omdat de geheugenruimte op de chips beperkt is, nam iedereen aan dat ze niet aangevallen konden worden. Rieback toonde aan dat veiligheid wél een kwestie is bij RFID. Met veilige programmeertechnieken en andere veiligheidsprocedures kan de dreiging voor een groot deel worden teruggebracht, vertelde Rieback er in 2006 meteen bij.

Inmiddels heeft ze een tool ontwikkeld, de RFID-guardian, waarmee je RFID-security audits en penetratietesten kunt uitvoeren.

Toch kon het begin dit jaar gebeuren dat de ontwikkelaars van de OV-chipkaart voor een voldongen feit kwamen te staan toen hackers een kaart wisten te kraken. In het diepste geheim hadden zij een systeem ontwikkeld, zonder voldoende aandacht voor de veiligheid. Aan onbekendheid van Riebacks resultaten heeft het niet gelegen: ze kreeg wereldwijd enorm veel persaandacht. “Het is jammer dat ze ons er niet bij hebben gevraagd, of ons onderzoek hebben bestudeerd. Met onze RFID-guardian hadden ze de problemen in het OV-chipsysteem al vroeg in de ontwikkeling ontdekt. Dat zou nu veel technische en politieke problemen hebben gescheeld.”

Haar RFID-onderzoek wordt in wetenschappelijke kring goed gewaardeerd: ze won er twee best paper awards mee. Na de publicatie van haar onderzoek uit 2006 merkte Rieback dat de reacties van ontwikkelaars uiteenliepen. Sommigen nemen de informatie ter harte en zijn open over de mogelijkheid van aanvallen op de technologie. Anderen proberen Rieback belachelijk te maken. Maar de meeste zorgen maakt ze zich over bedrijven die het er helemaal niet over willen hebben en de boodschap negeren. Zij gaan op de oude voet door met het ontwikkelen van RFID-technologie en zadelen hun afnemers met een gevaar op waarvan ze misschien niet beseffen dat het bestaat.

De buik meten, niet het gewicht In 1984 publiceerde voedingshoogleraar Jaap Seidell voor het eerst dat huisartsen het beste naar buikomvang kunnen kijken om overgewicht vast te stellen. De Wereld Gezondheids Organisatie, Hartstichting, Gezondheidsraad enzovoort namen het advies over, maar in de spreekkamer van de huisarts gaat het, ook in het buitenland, nog steeds over glucosetolerantie, hdl-cholesterol en systolische bloeddruk.

“Wij dachten dat we een simpel en adequaat advies hadden”, zegt Seidell erover, “maar we leerden dat zowel dokter als patiënt dat helemaal niet willen. Ze willen medisch gezag, geen huis-tuin-enkeukenadvies. En liever dan een leefadvies, wil een patiënt een cholesterolpilletje.”

Seidell geeft niemand de schuld, hij vindt het alleen leerzaam. “Zo werkt het kennelijk. Zo willen mensen ook liever veel geld betalen voor melk met een farmaceutische toevoeging waarvan ze gezonder zouden worden, dan gewoon minder gaan eten.” Wordt de obesitas-onderzoeker daar dan niet moedeloos van? “Nee, helemaal niet.

Ik blijf op zoek naar hoe je grote groepen mensen er wél toe kunt brengen hun gedrag te veranderen. Zo ben ik nu betrokken bij het ‘Ik kies bewust’-logo: ik ben benieuwd of mensen met zo’n label op supermarktproducten zijn te beïnvloeden. En we doen onderzoek naar vmbo-scholieren: welke motieven hebben zij voor hun leefgedrag? De zoektocht naar factoren die een structurele gedragsverandering bij mensen kunnen veroorzaken is erg moeilijk, maar als we iets vinden, hebben we ook iets belangrijks in handen.”

Medicijn ligt voor het grijpen Het is een groot, maar onbekend probleem: buikholteontsteking of peritonitis. In het VU medisch centrum overlijden er jaarlijks tachtig tot honderd mensen aan, veel meer mensen worden ziek. Zij liggen twee tot drie weken op de intensive care, wat zo’n dertigduizend euro kost. Om maar te zwijgen van de maanden verpleging die er nog bij komen. Je hoort er nooit iets over (wist u dat Fidel Castro het had?), anders dan wanneer een paar legionellabesmettingen het hele land op zijn kop zetten.

Hoewel de ziekte geen groot issue is, doet bioloog Ben Otto al 25 jaar onderzoek naar het samenspel tussen twee bacteriesoorten dat de infectie zo gevaarlijk maakt. En in feite is het nu al sinds 2003 zover dat een goed medicijn ‘voor het grijpen’ ligt. “In 2003 hadden we een stof te pakken, waarmee de farmaceutische industrie zeker aan de slag kon om een medicijn te ontwikkelen”, zegt Otto. “We moesten alleen nog in een diermodel aantonen dat het echt werkte.

Ik was ervan overtuigd dat als ik twee of drie ton kreeg om nog één jaar onderzoek te doen, we patent konden aanvragen op het middel en het konden gaan proberen bij ernstig zieke patiënten.”

Met moeite kreeg Otto het geld van zijn faculteit Aard- en Levenswetenschappen, maar de wet van Murphy diende zich aan. Van alles ging er mis: zo sloeg er een virus toe in de dierstallen, waardoor het onderzoek maanden stilstond. Uiteindelijk lukte het een klein effect aan te tonen, maar een andere stof leek veel beter te werken. Te laat: het geld was op.

Otto onderhandelt nu al sinds 2004 met partijen die belang kunnen hebben bij een goed medicijn tegen peritonitis. Zelfs bij defensie heeft hij het geprobeerd: schotwonden brengen namelijk vaak peritonitis met zich mee. Bij artsen en verzekeraars heeft hij hopelijk meer succes: als zij het staartje van het onderzoek betalen, met veel kans op succes, kunnen ze op termijn veel zorgkosten besparen wanneer farmaceuten een medicijn hebben ontwikkeld. « VUMAGAZINE | 9

INTERNATIONAAL Het begon met contacten die studenten van Mient Jan Faber hadden met Irakese studenten. Het moet eindigen met een uitwisselingsprogramma voor wetenschappers uit oorlogsgebieden. Zij kunnen hier even op adem komen en kennis uitwisselen, maar daarna keren ze terug naar hun land.

RIANNE LINDHOUT FOTO: MARCO OKHUIZEN

Irakezen te gast E

lke dag reist hoogleraar Zainab Laith Abbas drie uur om op haar werk bij de universiteit van Diyala te komen.

Daarbij komt ze langs enkele check points, waarbij het steeds weer afwachten is of ze haar ongeschonden doorlaten. Vervolgens weet ze niet of ze gewoon aan het werk kan gaan op de universiteit. Haar kamer kan bezet zijn door een van de vele strijdgroepen, collega’s en studenten kunnen verdwenen zijn en hoe kom je aan literatuur? Zo ziet het leven van Irakese wetenschappers er tegenwoordig uit. Zelf wil Laith Abbas niet weg uit Irak, want ze zorgt voor haar zieke moeder. Wel zit ze in het comité dat Irakese wetenschappers selecteert die een tijdje weg willen gaan uit Irak, maar de moed hebben om daarna weer terug te komen.

Het comité komt voort uit een initiatief van Mient Jan Faber, bijzonder hoogleraar burgerbetrokkenheid in oorlogssituaties.

Hij onderzoekt hoe burgers hun veiligheid regelen in een oorlog en betrekt daarbij waar mogelijk zijn studenten. “Ik doceer het vak human security, ik wil dat ze meemaken wat oorlog is. Ik haal mensen hier naartoe en breng studenten in contact met studenten uit oorlogslanden.”

Tweerichtingsverkeer

Door zijn studenten kwam Faber anderhalf jaar geleden op het idee om een structurele uitwisseling op gang te brengen, waarbij wetenschappers uit oorlogsgebieden, te beginnen met Irak, een paar maanden op adem kunnen komen en kunnen leren van vakgenoten hier. “Het is wel tweerichtingsverkeer”, benadrukt Faber. “Zij kunnen politicologen, theologen, juristen, antropologen en anderen hier vertellen over de oorlogssituatie en wat die betekent.

Daar kunnen wetenschappers en studenten veel van leren.” Het is belangrijk dat de wetenschappers na hun verblijf teruggaan naar Irak. Faber: “We willen bijdragen aan het onderwijsniveau in Irak, ondanks de oorlogssituatie maar met het oog op een vreedzame toekomst.”

10 | V U M A G A Z I N E

Faber op werkbezoek in Irak (december 2008). Rechts: gastheer Idris Hadi Salih, minister voor hoger onderwijs en onderzoek. Midden: Fuad Hussein, de stafchef van president Barzani

De VU loopt warm voor het idee van Faber.

Maar het initiatief is eigenlijk een maat te groot voor één universiteit: per wetenschapper is veertigduizend euro nodig om een verblijf van drie tot zes maanden mogelijk te maken.

De andere universiteiten willen aanhaken als de overheid het plan ook steunt, zo bleek begin vorig jaar. Daarop begon de moeilijke klus om subsidie los te krijgen bij het ministerie van OCW, maar ondertussen is op de VU al zestienduizend euro ingezameld onder studenten en medewerkers en probeert het college van bestuur nog andere fondsen aan te boren. “Je moet niet alleen wachten op overheidssteun”, zegt Faber. “Als je laat zien dat je zelf ook al iets kunt neerzetten, krijg je die steun eerder. Bovendien: in Irak is men vol verwachting. Er móét wel wat uitkomen.”

Is het niet omslachtig om dit initiatief vanuit het niets te beginnen? Het lijkt efficiënter om aan te haken bij een bestaand project van een ervaren hulporganisatie. Faber: “Een bestaand programma dat enigszins lijkt op ons idee, bestaat uit een internationale

pool van wetenschappers in noodsituaties.

Zij kunnen via een tamelijk lange, nogal bureaucratische weg bij een passende universiteit worden geplaatst. Wij willen sneller kunnen handelen en we werken vanuit een andere filosofie: we willen wetenschappers een lijntje bieden naar de universitaire wereld hier, maar ze moeten naar hun eigen wereld willen terugkeren met de kennis die ze hier opdoen.” Dat vergt lef, erkent Faber. Om er somber aan toe te voegen: “Een stammenoorlog zoals die in Irak is pas voorbij als de strijders moe zijn en de graven gevuld.” « m actie

academische vrijheid

Als u de actie wilt steunen, kan dat op twee manieren. U kunt geld overmaken naar banknummer 488325978 van VU Amsterdam; vermeld daarbij VU voor academische vrijheid.

Verder is er vorig jaar een postzegelboekje met negen VU-postzegels uitgekomen. Als u dat bij de VU koopt of bestelt, komt de opbrengst ten goede aan deze actie. Zie www. academischevrijheid.vu.nl.

ACHTERGROND

OLYMPISCHE GEDACHTE IN DE UITVERKOOP Leeft de olympische geest nog of is deze opgeofferd aan commerciële en politieke belangen?

Sportfilosoof Ivo van Hilvoorde over de Spelen in Peking en het IOC. ‘Het IOC offert de belangen van sport en atleten op voor het grote geld.’

FRANK VAN KOLFSCHOTEN ILLUSTRATIE: ROB BÖMER

D

e discussie over de Olympische Spelen in Peking is dit jaar hoog opgelaaid. Cabaretier Erik van Muiswinkel nam in Nederland het voortouw met zijn oproep om de Spelen, die in augustus plaatsvinden, te boycotten vanwege de schendingen van de mensenrechten in China. Geen enkele sporter heeft daar tot nu toe gehoor aan gegeven, het bleef bij steunbetuigingen van enkele coaches en sporters, zoals Pieter van den Hoogenband en zijn coach Jacco Verhaeren. “Een boycot kun je nu ook niet meer verwachten van sporters die al jaren hard aan het trainen zijn voor die Spelen”, zegt Ivo van Hilvoorde, docent sportfilosofie bij de faculteit Bewegingswetenschappen.

“Het is ook geen goed middel als je weet dat de Spelen hoe dan ook zullen doorgaan.

Eerdere boycots hebben ook bitter weinig resultaat gehad.” [Het gesprek met Van Hilvoorde vond begin maart plaats, vóór de onlusten in Tibet, red.]

Van Hilvoorde heeft wel sympathie voor Van Muiswinkels actie. “Het is goed dat deze discussie plaatsvindt. Laat de Chinezen en het IOC maar aantonen dat deze Spelen ertoe bijdragen dat het daar de goede kant op gaat met de vrijheid van meningsuiting en de mensenrechten, zoals ze zelf beweren.” De sportfilosoof, die zelf in augustus als toeschouwer naar China hoopt te gaan, vindt het “ongelooflijk” dat sommige sportbestuurders en politici nog steeds volhouden dat sport en politiek niets met elkaar te maken hebben. “Sport is nooit zomaar een spelletje, los van de politieke werkelijkheid.

Landen of steden die de Spelen organiseren, hebben daar een politiek doel mee en de medailles waarom de sporters strijden,

zijn niet alleen voor henzelf, maar ook voor hun natie. Dat wil niet zeggen dat sport niet iets eigens heeft. Je moet ervoor waken dat politieke invloeden dat eigen karakter beschadigen, dat het spelletje zo ernstig wordt misbruikt dat de sportieve prestaties eronder lijden.”

Vernietigen

Het bekendste voorbeeld van misbruik van sport voor politieke doeleinden zijn de Spelen van 1936 in Berlijn, die één grote propagandabijeenkomst voor het nazisme waren. Toch lukte het ook daar niet om het eigene van de sport te vernietigen. “Het meest memorabele van die Spelen was dat de zwarte sporter Jesse Owens alle blanke sporters versloeg en vier gouden medailles won. Uiteindelijk bleef intact dat het bij de Spelen gaat om de sporter die het verst springt en het hardst loopt.”

Van Hilvoorde wijst erop dat ook voor baron Pierre de Coubertin, bedenker van de moderne Olympische Spelen en oprichter van het Internationaal Olympisch Comité (IOC), sport en politiek in elkaars verlengde lagen. “Hij wilde met de herinvoering van de Olympische Spelen in 1896 een bijdrage aan de wereldvrede leveren en hoopte dat de sportieve strijd tussen naties zou leiden tot verbroedering. Door een platform te bieden aan topatleten wilde hij laten zien tot welke prestaties de mens in staat is. Hij verwachtte ook dat het voorbeeld van de olympische helden ertoe zou leiden dat meer mensen gingen sporten.”

De aristocraat liet zich inspireren door de elitaire Engelse public schools waar een strikt amateuristische vorm van sport werd » V U M A G A Z I N E | 11

bedreven. Betaling voor sport was uit den boze en daarom mochten mensen die hun brood verdienden met sport niet naar de Spelen. Amateurisme hield ook in dat sporters niet behoorden te trainen, want dat vertekende het natuurlijke talent. “De Coubertin schrok van de manier waarop atleten in de Verenigde Staten trainden en met antropometrisch onderzoek werden geselecteerd.

Animal rearing, dieren fokken, noemde hij dat. Hij heeft het olympische motto ‘citius, altius, fortius’, ‘sneller, hoger, sterker’, niet bedoeld in de extreme vorm die het bij de huidige Spelen heeft gekregen. Hij zei niet voor niets dat deelnemen belangrijker is dan winnen.”

Hypocrisie

Nog tijdens zijn leven zag De Coubertin de oorspronkelijke olympische idealen veranderen door het succes van de Spelen. Het ideaal van het pure ongetrainde talent verdween langzaam maar zeker doordat sporters en landen steeds meer prestige ontleenden aan olympische medailles; trainen werd een vanzelfsprekendheid.

Toch heeft het IOC het ideaal van amateurisme lang in stand proberen te houden, ook nadat het ongeloofwaardig was geworden door de opkomst van de staatsamateurs uit het Oostblok in de jaren vijftig. Deze atleten konden op kosten van de overheid de hele dag trainen en verschilden daarom in niets van bijvoorbeeld Amerikaanse basketbalprofs. Pas begin jaren negentig werd de amateurclausule geschrapt uit het Olympische Handvest en kon het ‘Dream Team’ van Amerikaanse basketbalprofs in 1992 12 | V U M A G A Z I N E

goud winnen in Barcelona. “Ik denk niet dat het opheffen van het amateurisme de geest van de Spelen heeft veranderd”, zegt Van Hilvoorde. “Het was een logische stap in een ontwikkeling die toch al gaande was. De Spelen gaan om helden creëren, records breken en dan moeten ook de allerbeste atleten mee kunnen doen. Het was dus alleen maar goed dat het IOC de eigen hypocrisie op dat punt doorbrak.”

Corrumpering

De Spelen zijn anno 2008 uitgegroeid tot big business. De organisatie werkt met een begroting van liefst 2,1 miljard dollar en zegt dat bedrag ruim te kunnen dekken uit het marketing- en sponsoringprogramma.

Hoeveel de partners betalen is geheim, alleen van sportschoenenfabrikant Adidas is bekend dat het honderd miljoen dollar betaalt om het olympische logo te mogen gebruiken in China. Deze geldstromen lopen deels via het IOC, dat een soort multinational is geworden. De hoofdtaak van het IOC is in naam het beschermen en uitdragen van de olympische idealen en van de sport.

‘Wat een arrogantie van zo’n Verbruggen!

Hij vindt zichzelf belangrijker dan de atleten’

Hoe dat dient te gebeuren staat in nobele bewoordingen beschreven in het Olympisch Handvest. “Het IOC houdt zich in de praktijk echter steeds minder aan het eigen handvest”, constateert Van Hilvoorde. “De Coubertin zou zich in zijn graf omdraaien als hij zou weten hoe de olympische idealen zijn gaan wringen met de wetten van big business. Het IOC is zelfs bereid de belangen van de sport en de atleten zelf daarvoor op te offeren.” Hij noemt als voorbeeld dat de zwemfinales in Peking in de ochtend worden gehouden met het oog op de inkomsten uit televisierechten, terwijl wetenschappelijk bewezen is dat zwemmers in die uren minder presteren; in Barcelona werden de marathons om dezelfde reden op het heetst van de dag gehouden. “Dat vind ik corrumpering van de sport.”

Er zou volgens Van Hilvoorde een kritisch forum moeten komen van onafhankelijke atleten en coaches, die pal staan voor de belangen van de sport. “Zij moeten beslissen onder welke omstandigheden er optimaal kan worden gesport.” Van Hilvoorde kan zich erg opwinden over IOC-leden zoals Hein Verbruggen, met zijn denigrerende uitspraken over coach Jacco Verhaeren. Hij deed diens oproep aan het IOC om de mensenrechtenschendingen in China te veroordelen af als “popiejopie-gedrag van zomaar een zwemtrainer.” “Wat een arrogantie van zo’n Verbruggen! Hij is niet meer dan een inwisselbare regelaar, maar vindt zichzelf belangrijker dan de atleten.”

Machtig orgaan

Het IOC zou het olympisme veel breder kun-

‘Groene Spelen’ niet zo groen Peking beloofde de wereld ‘Groene Spelen’ bij de lobby voor de toewijzing.

Voorafgaand aan een bezoek van inspecteurs van het Internationaal Olympisch Comité liet de burgemeester in 2001 het gras groen verven om de slechte luchtkwaliteit te verhullen. Het IOC concludeerde dat het wel meeviel met de milieuverontreiniging in de Chinese hoofdstad en dat er bovendien tijd genoeg was voor verbetering. Inmiddels erkent het IOC dat de smogproblemen in Peking op sommige dagen zo ernstig zijn dat wedstrijden mogelijk moeten worden uitgesteld om gezondheidsschade voor de atleten te voorkomen. De Chinezen gaan de smog desnoods wegspoelen door regenbuien op te wekken via het beschieten van wolken met zilverjodide kristallen.

Het schrijnende watertekort in Peking hebben de Chinezen aangepakt door grote hoeveelheden rivierwater naar Peking om te leiden, zodat de Olympische fonteinen rijkelijk kunnen sproeien en het gras in het Olympische park groen blijft. De Olympische roeibaan, die in 2001 nog een drooggevallen rivier was, is nu veranderd in een sappige oase, waarin weer zwanen zwemmen. Boeren uit toch al kurkdroge nabijgelegen provincies betalen de prijs voor het Olympische watermanagement: ze moeten door gebrek aan water overstappen op andere gewassen, of verhuizen.

nen uitdragen wanneer het openlijk erkent dat politiek en sport bij elkaar horen, denkt Van Hilvoorde. “Zo’n machtig orgaan heeft zo veel mogelijkheden om zaken positief te beïnvloeden. Het IOC hoeft geen mensenrechten- of milieuorganisatie te worden, maar zou daar wel een platform voor kunnen bieden, bijvoorbeeld door voorafgaand of tijdens de Spelen congressen of debatten te organiseren waar zowel voor- als tegenstanders aan het woord komen. Ook zou het IOC een organisatie als Amnesty International kunnen vragen om na afloop na te gaan welke veranderingen de Spelen daadwerkelijk teweeg hebben gebracht.”

Maar dat ziet Van Hilvoorde er niet van komen, want het IOC is als de dood om de Chinezen in diskrediet te brengen. “Wat kun je ook verwachten van een instituut dat heel lang is geleid door iemand als Samaranch, een man die een belangrijke positie bekleedde in het Franco-regime en daarover nooit verantwoording heeft afgelegd? En hij was en is niet de enige omstreden figuur in het IOC, getuige de corruptie bij het gunnen van de Spelen, ook weer bij die van Londen in 2012.”

Kinderen

In plaats van schoon schip te maken in eigen kring, richt het IOC de pijlen liever op de strijd tegen dopinggebruik, op het ideaal van de ‘schone’ sporter. Maar dat beleid is in de ogen van Van Hilvoorde aan het ontaarden sinds de invoering van een systeem waarbij atleten moeten melden waar ze verblijven. Zo kunnen ze op elk moment van de dag worden getest door rondrei-

zende dopingcontroleurs. “Dat grijpt zo ver in het privéleven van sporters in, dat ik me afvraag of het niet onethisch is. Bovendien is het een illusie om te denken dat je op die manier alle dopinggebruik zult kunnen opsporen. Elk controlesysteem roept nieuw strategisch gedrag op om het te omzeilen.”

Het IOC zou de Spelen weleens kunnen uithollen als het zo extreem fel op doping blijft, denkt Van Hilvoorde. “Verdedigers van dat beleid zeggen trots dat het antidopingbeleid een succes is en geven als bewijs dat de records bij nummers als speerwerpen en kogelstoten niet meer worden verbeterd.

Maar dat maakt die sporten misschien ook wel minder interessant voor de kijker, en dat kan toch ook niet de bedoeling zijn.”

Van Hilvoorde wil de dopingproblematiek beslist niet bagatelliseren. “Je moet sporters in elk geval goed blijven voorlichten over de gezondheidsrisico’s van doping, maar het blijft hun eigen keuze om wel of niet te gebruiken.”

Meer zorgen maakt hij zich over de toenemende prestatiedruk op kinderen. “Tekenend daarvoor is dat je tegenwoordig op internet een genetische test kunt kopen die meet of je kind meer talent heeft voor duurof voor sprintsporten. Er worden steeds meer medailles gehaald door kinderen die al vanaf hun zesde alleen maar met sport bezig zijn en hun leven grotendeels in de gymzaal doorbrengen. Denk niet dat dit alleen speelt in landen als China, ook in Nederland wordt al serieus getraind en geselecteerd vanaf een jaar of acht. Is dat humaan of is dat precies wat De Coubertin aanduidde met animal rearing?” « V U M A G A Z I N E | 13

MARCEL MÖRING is nu al boos

14 | V U M A G A Z I N E

DUBBELINTERVIEW Marcel Möring is dit jaar schrijver op locatie: hij loopt een jaar op de VU rond en doet daar verslag van. Hij volgt Abdelkader Benali op, die het afgelopen jaar de literaire vlieg aan de VU-muur was. Over bevindingen en verwachtingen.

PETER BREEDVELD FOTO: COMVU/RIECHELLE VAN DER VALK

Eind vorig jaar probeerde voorzitter van de Hboraad Doekle Terpstra Nederlanders te mobiliseren voor een beweging tegen het gedachtegoed van Geert Wilders. De studentenbonden lieten het meteen afweten. “Wij praten alleen over onderwijs”, zei een vertegenwoordiger van de Landelijke Studenten Vakbond. “Wij willen ons contact met Wilders niet verstoren”, aldus het Interstedelijk Studenten Overleg.

Schrijver Marcel Möring schiet meteen uit zijn slof als hij erover hoort: “Hier past maar één woord”, zegt hij. “NSB! Ik word nu al boos! Dit getuigt van gebrek aan persoonlijke moed!” Zijn vakbroeder Abdelkader Benali, Mörings voorganger als ‘schrijver op locatie’, zoekt de oorzaak van de studentikoze principeloosheid in het historische geweten van de gemiddelde student. “Dat is hartstikke dood”, luidt zijn onverbiddelijke oordeel.

Mentale röntgenfoto

Dat Benali niet altijd even positief is over de hedendaagse student, was al duidelijk voor wie het weblog volgde, dat Benali bijhield tijdens zijn verblijf aan de VU. In een van zijn bijdragen hekelde hij de ‘zesjescultuur’ die volgens hem op de Nederlandse universiteiten heerst: ‘Liever zitten jullie stil de uurtjes door te komen dan energie te verspillen aan iets dat je morgen toch weer vergeten zult zijn, laat staan dat je het volgend jaar nog weet. Als er echt een uitdaging wordt gesteld die buiten jullie directe belang valt dan krijgt dit het vernietigende predikaat “vaag”.’

“Er is woedend op gereageerd”, vertelt Benali. “Dat ik generaliseerde, studenten voelden zich vreselijk aangevallen. Alsof ik over een etnische minderheid had geschreven.” Benali heeft het over de letterenstudenten, die hij heeft ontmoet op zijn colleges en tijdens zijn wekelijkse spreekuur. “Met bètastudenten ben ik niet in aanraking geweest.” “Aha”, reageert Möring, “De bètafaculteiten, daar wil ik me tijdens mijn verblijf in gaan verdiepen.”

Möring is van plan om aan de VU “een mentale röntgenfoto van de hedendaagse student” te gaan maken. Dat klinkt hoogdravend, maar al voordat hij Benali sprak, stelde hij zich niet al te veel voor van die moderne student. “Ik ben writer in residence geweest op het University College in Londen, daar was het met de studenten niet veel anders gesteld, al zijn ze daar volgens mij wel politiek actiever dan in Nederland.”

Jongens met baarden

Toch heeft de geringe ambitie van de Nederlandse student een groot voordeel, merkt Benali op. “Hun culturele ongeletterdheid maakt dat ze openstaan voor nieuwe indrukken. Je vertelt ze over Kafka, daar weten ze niets van, en dat gaan ze dan totaal

onbevooroordeeld lezen. Ik heb een schrijverscursus gegeven voor acht studenten die tegen me zeiden dat ze door mijn toedoen nooit meer op dezelfde manier een boek zullen lezen. Dát moet je hebben, dáár ben ik dankbaar voor.”

Alleen de speciale opdracht die Benali meekreeg, vond hij achteraf een afknapper: “Ik moest onderzoeken waarin studenten met een moslim-achtergrond zich onderscheidden van andere studenten. Maar op twee radicale studenten na is er niks opmerkelijks aan moslims op de VU. Ja, bij de gebedsruimte in de kelder zie je jongens met baarden en meisjes met hoofddoeken, die komen daar om te bidden. Ik heb met ze gepraat, ze vertelden me dat ze het leuk vinden dat er op de VU speciaal voor hen die gebedsruimte is, maar ze zijn vooral heel praktisch, heel redelijk, weten hun geloof probleemloos met hun studie te combineren. Want dat zie je hier, meisjes met hoofddoeken die Spinoza lezen, zonder dat ze minder religieus worden of zo.

Ik heb het gevoel dat je hier op de VU een voorproefje krijgt van hoe het in Nederland zal gaan met het waardenpluralisme. Hier zie je Karl Poppers open samenleving in de praktijk gebracht.”

Er is aan de VU natuurlijk al voor de komst van al die moslimstudenten met hetzelfde bijltje gehakt, realiseert Benali zich. De van oorsprong gereformeerde universiteit was altijd al de plek waar gelovigen ontdekten dat hun religie niet in conflict is met wetenschapsbeoefening. “Veel studenten hebben nog steeds een gereformeerde achtergrond. Ik sprak een meisje aan wier manier van praten ik kon horen dat ze uit een domineesgezin kwam. Het bleek waar te zijn!”

Abdelkader Benali:

‘Het historische geweten van de gemiddelde student is hartstikke dood’

Soort verkramping

Möring laat weten dat hij er eigenlijk niet zo veel mee heeft, met christelijke normen en waarden.

“Waarom heb je dan voor dit baantje gesolliciteerd?”, vraagt Benali. “Dat heb ik niet gedaan, ik ben gevraagd”, antwoordt Möring. “En ik heb ja gezegd omdat ik nieuwsgierig ben naar al die verschillende culturele achtergronden van studenten.”

Om die verschillende culturen te ontdekken, zal Möring de kelder van het VU-hoofdgebouw in moeten, want daar bidden, zingen en mediteren in hun afzonderlijke ruimten de moslims, christenen, boeddhisten en ietsisten, die bovengronds nauwelijks van elkaar zijn te onderscheiden. “Ik vind dat ergens wel raar, dat zo’n gebedsruimte wordt weggestopt in de kelder”, zegt Möring. “Is toch heel Hollands?”, reageert Benali. “Levensbeschouwing wordt uit het publieke domein geweerd.” “Sinister”, vindt Möring.

“Je kunt dat ook zien als een manier om levensbeschouwing langzaam te wurgen.”

“Er is hier inderdaad een soort verkramping ten aanzien van gelovige moslimstudenten”, merkt Benali op. “In die zin heb ik wel het gevoel gehad dat ik fungeerde als een soort schaamlap. Maar die verkramping kan ik nooit oplossen.” «

m 25

gratis exemplaren van De soefi Als cadeau voor studenten en medewerkers van de VU schreef Abdelkader Benali het boekje De soefi. Onder snelle e-mailers verloot de redactie 25 exemplaren. Mail uw adres naar vumagazine@vu.nl.

V U M A G A Z I N E | 15

Update[campus] Kieskompas gaat wereldwijd Het door VU-politicoloog André Krouwel ontwikkelde Kieskompas gaat wereldwijd verder als zelfstandig bedrijf. Zo is een Belgische versie gemaakt en een kieswijzer voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen, maar ook was er een Kieskompas bij de verkiezingen voor een nieuwe ondernemingsraad aan de VU. Krouwel ontwikkelde Kieskompas samen met dagblad Trouw voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2006. Het moest de kiezers een beter onderbouwd stemadvies geven dan de bestaande

Stemwijzer. Het initiatief bleek zo’n groot succes dat Krouwel met een aantal zakelijke partners in oktober 2008 de BV Kieskompas oprichtte. Het bedrijf hoopt op opdrachten van ondernemingsraden uit andere bedrijven.

Ook is samen met uitgeverij Wolters-Noordhoff een site gemaakt om leerlingen te helpen omgaan met politieke meningsvorming.

Kieskompas heeft plannen om een Europese site te ontwikkelen en in te spelen op verkiezingen in Europese landen. [www.kieskompas.nl]

Veel EU-geld Vijf VU-wetenschappers kregen begin dit jaar in totaal 4,5 miljoen euro van de Europese Unie. De VU verkreeg daarmee bijna een derde van de aan de Nederlandse universiteiten toegekende subsidies uit het subsidieprogramma ERC Ideas. Dat programma is opgezet door de European Research Council.

De vijf laureaten zijn Arian-

na Betti van Wijsbegeerte, Rick Bethlem en Davide Iannuzzi van Exacte Wetenschappen, Bas van der Klaauw van Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde en Sabrina Corbellini van Letteren. Drie andere VU-kandidaten vielen in de eindronde af, maar zij krijgen geld van de VU om hun onderzoek alsnog te kunnen doen.

Mastervariant jeugdbescherming Binnen de master pedagogische wetenschappen kunnen studenten vanaf september kiezen voor de richting jeugdbescherming.

Studenten werken parttime als jeugdbeschermer op een opleidingsplaats. De tweejarige opleiding komt tegemoet aan de grote behoefte van de jeugdbescherming aan goed opgeleide mensen, die het gat kunnen opvullen tussen werkvloer en management. Afgestudeerden moeten kunnen bijdragen aan supervisie, opleiding, beleid en de verdere inhoudelijke ontwikkeling van het werk binnen de jeugdbescherming. [www.vu.nl, aankomende studenten]

Opleiding goede doelen De nieuwe minoropleiding ‘werken voor het goede doel; fundraising, grantmaking en sponsoring’ is eind januari van start gegaan op Hogeschool Windesheim in Zwolle. Deze eerste ‘opleiding goede doelen’ in het hbo was een initiatief van Theo Schuyt, hoogleraar filantropie aan de VU. “Vanuit het werkveld werd me al langere tijd gevraagd een hbo-opleiding op te zetten”, zegt Schuyt. Tien Windesheimstudenten uit verschillende studierichtingen zijn de opleiding begonnen.

16 | V U M A G A Z I N E

De minoropleiding leert hoe organisaties professioneel kunnen omgaan met fondsenwerving en sponsoring. Ook transparantie en juridische en ethische aspecten komen in de minoropleiding aan de orde. Nederland telt ongeveer dertigduizend organisaties voor goede doelen. Die opereren in een lastige markt met groeiende concurrentie en een groeiend wantrouwen. Tegelijk verdubbelde de waarde van vrijwillige bijdragen afgelopen tien jaar tot zo’n vijf miljard euro per jaar, ruim vijfhonderd euro per huishouden.

Davide Iannuzi ontving 1,8 miljoen euro

FOTO: COMVU/PETER SMITH

Rechten start Zuidas-master Samen met veertien grote advocatenkantoren op de Zuidas gaat de rechtenfaculteit in september een mastervariant aanbieden waarin theorie en praktijk samengaan. “We willen de bedrijven afgestudeerden bieden aan wie ze wat hebben, en studenten de kans geven bij de grote kantoren binnen te kijken”, zegt hoogleraar belastingrecht Jaap Bellingwout, een van de initiatiefnemers. De advocatenkantoren zijn betrokken bij de opzet van

de studie en topadvocaten gaan gastcolleges geven, maar de academische onafhankelijkheid is gewaarborgd. De regie van alle vakken ligt bij rechtendocenten en de bedrijven betalen niet mee aan het onderwijs. Wel sponsoren ze extra dingen om het onderwijs te verbeteren, zoals excursies en conferenties. Voorlopig is plaats voor dertig studenten, die eerst moeten solliciteren naar een stageplek bij een van de bedrijven. [www.zuidasmaster.nl]

Linden-dollars voor MS Op het MS-eiland VUmc op Second Life is tijdens een virtuele ‘Global Dinner Party’ 340.000 Linden-dollar, ruim 1800 euro, gedoneerd voor onderzoek naar multiple sclerose. Deze jaarlijkse feesten voor multiple sclerose, waarvan de eerste 23 februari plaatsvond, zijn een initiatief van de Internationa-

le MS Federatie. De live optredens van zangers, zangeressen en dj’s werden druk bezocht. Het doel is om aandacht te vragen en geld in te zamelen voor onderzoek naar MS. Het MS Island VUmc is een ontmoetingsplaats voor mensen met MS en hun naasten. Ook wordt er voorlichting gegeven.

VUmc op Second Life

VU-Exact scoort Het VU-onderzoek van biologie, scheikunde en natuurkunde scoort goed in de Europese ‘Ranking of Excellent European Graduate Programmes’. De afdelingen zitten bij de vijftien beste onderzoeksinstellingen van Europa, de Excellent groep.

Dat concludeert het Centre for Higher Education Development (CHE), een onafhankelijke instelling in Duitsland die zich inzet voor hervormingen in het hoger onderwijs. Het centrum maakt elk jaar ranglijsten van hogeronderwijsinstellingen, waarmee aankomend masterstudenten en promovendi tot een goede keuze kunnen komen. De CHE Excellence Ranking richt zich op de wetenschapsgebieden biologie, scheikunde, natuurkunde en wiskunde; in de toekomst ook op andere gebieden. [www.che-excellence-ranking.eu]

Taaltoets voor studenten

Ondernemende studenten kweken

Een op de zes nieuwe studenten op de VU heeft grote moeite om foutloos Nederlands te schrijven. Dat blijkt uit een onderzoek dat het Taalcentrum-VU heeft gehouden. De taalproblemen zitten niet alleen bij allochtone studenten.

De VU wil het probleem zo snel

mogelijk aanpakken. Momenteel werkt de stuurgroep taalbeleid eraan: “We streven ernaar in september alle nieuwe studenten te testen. Als ze niet aan onze norm voldoen, krijgen ze een training aangeboden”, aldus stuurgroeplid Eline van Straalen van het Taalcentrum.

Wim Kok

De vier Amsterdamse hogeronderwijsinstellingen gaan het ondernemerschap bij hun studenten stimuleren door meer en beter ondernemerschapsonderwijs aan te bieden. Daartoe werken VU, UvA, Hogeschool van Amsterdam en Hogeschool InHolland sinds 1 april samen in het Centrum van Amsterdamse Scholen voor Entrepreneurship (Case).

Het centrum wil, mede met ondernemers, het huidige onderwijsaanbod vernieuwen en netwerken opbouwen van studenten, ondernemers, docenten en wetenschappers. Daarnaast wil Case onderzoek op het gebied van ondernemerschap stimuleren en toegankelijker maken.

Ook de Gemeente Amsterdam, de Kamer van Koophandel Amsterdam, de Kenniskring Amsterdam, Jong MKB-Nederland en het bedrijfsleven zijn betrokken.

Het samenwerkingsverband moet het ondernemingsklimaat in de regio Amsterdam verbeteren. Het centrum wordt onder meer gesubsidieerd door het ministerie van Economische Zaken. [Zie ook het artikel over ondernemende alumni op pagina 20.]

Kerkvaders De VU en de Universiteit van Tilburg hebben het Centrum voor Patristisch Onderzoek opgericht, voor onderzoek naar de christelijke kerkvaders. Dat zijn orthodoxe schrijvers uit de eerste eeuwen van onze jaartelling, die schreven over het christendom, zoals Sint Augustinus en Sint Johannes Chrystostomos.

Theologen, filosofen, historici en taalkundigen uit binnen- en buitenland gaan samenwerken op het oecumenische instituut. Het onderzoek gaat zich ook richten op de multiculturele samenleving in de eerste eeuwen na Christus.

Oud-premier Wim Kok hield 6 maart een lezing op de VU ter gelegenheid van de eerste bijeenkomst van het Moroccan Dutch Leadership Institute (MDLI). Het MDLI is een initiatief van vier Marokkaans-Nederlandse professionals, zo meldt de website. Het instituut wil een onafhankelijke voorhoede van Marokkaanse Nederlanders creëren en mobiliseren. Na de zomer gaat het instituut leiderschapscursussen geven aan Marokkaans-Nederlandse studenten en pas afgestudeerden. Daarvoor werft het instituut op verschillende universiteiten kandidaten. Het MDLI is onafhankelijk van de overheid, maar wordt gesponsord door verschillende grote bedrijven. Omdat het bestuur van de VU het initiatief toejuicht, stelde de universiteit een zaal beschikbaar voor de bijeenkomst en sprak de decaan van de faculteit Sociale Wetenschappen Bert Klandermans (op de foto naast Kok) een welkomstwoord. [www.mdli.nl] FOTO: COMVU/ANNEMARIE TROVATO V U M A G A Z I N E | 17

DE ALUMNUS

Conservator PAULA VAN DEN BOSCH ‘Ik wil dat kunstenaars zich hier in een warm nest voelen’ ANITA MUSSCHE FOTO: PETER STRELITSKI

K

unstgeschiedenis vond ze suf en truttig.

Paula van den Bosch: “En kunsthistorici werden in het kunstenaarsmilieu waarin ik vanaf mijn twintigste zat, beschouwd als tuig van de richel. Maar ik wilde schrijven over kunst en merkte dat ik het instrumentarium miste: het vocabulaire, de academische training. Dus werd het toch kunstgeschiedenis. Toen ik ook nog naar de VU wilde werd ik gewoon uitgelachen! Maar daar zat hoogleraar Carel Blotkamp, voor wie ik veel bewondering had en heb.”

Van den Bosch, conservator hedendaagse kunst van het Bonnefantenmuseum in Maastricht, groeide met haar vijf broers en zussen op in Brabant, op een hypermoderne varkensboerderij.

Ze wilde aanvankelijk zelf kunstenaar worden, maar daar stapte ze tijdens haar eerstegraads lerarenopleiding aan de kunstacademie in Maastricht vanaf: “De moeilijkste beslissing in mijn leven. Maar ik was veel meer beschouwend dan artistiek begaafd.”

Een stage bij het Kröller-Müller Museum liep uit op een onderzoeksproject van twee jaar en een boek over de belangrijkste privécollectie avantgarde kunst in Nederland, de Visser Collectie. “Ik was dag en nacht met kunst bezig, reisde heel Europa af en bezocht alle tentoonstellingen. Maar toen ik conservator in het Bonnefantenmuseum werd, had ik zelf nog nooit een tentoonstelling gemaakt. Ik heb veel zelf moeten uitzoeken, ik heb me er echt in vastgebeten.”

Van den Bosch beheert, beschrijft en ontsluit de collectie hedendaagse kunst van het museum. Ze initieert en maakt tentoonstellingen, adviseert over aankopen en bedenkt activiteiten om de kunstwerken onder de aandacht te brengen. Dat het museum ‘aan de rand van Nederland’ staat, bepaalt ook de aankopen die ze voorstelt en de tentoonstellingen die ze inricht: “We richten ons

18 | V U M A G A Z I N E

tot nu toe vooral op Duitsland, België en MiddenEuropa; minder op de Angelsaksische kunst. En we stemmen onze collectie af op musea in de regio, zoals in Düsseldorf en Keulen, zodat we dingen niet dubbel doen.”

Het Bonnefantenmuseum wordt vaak in de eerste plaats geprezen om het prachtige gebouw, maar daar wil Van den Bosch een beetje vanaf. “Het gaat om de inhoud. Het gebouw is heel mooi, maar het moet worden gebruikt. Ik geef kunstenaars hier de ruimte om zich te presenteren zoals ze zelf willen.” Ze hecht aan het opbouwen van een persoonlijke band met de kunstenaars die het museum exposeert en volgt ze vaak vanaf het begin van hun carrière: “Kunst is voor mij geen business. Ik wil dat kunstenaars zich hier in een warm nest voelen.”

Onomstreden is haar werk niet altijd geweest: “Misschien wel mijn mooiste tentoonstelling was die van Joëlle Tuerlinckx in 2001, met lichtbeelden en fluorescerende stroken papier.

De tentoonstelling trok echter maar tweeduizend bezoekers en in het gastenboek schreven ze ‘Schande!’. Maar de kunstwereld beschouwt het nu wel als een heel invloedrijke tentoonstelling.”

Van den Bosch wil vooral dat kunst iets doet met de bezoekers, hun geest in beweging brengt: “Kunst gaat over onszelf. Het gaat erom dat de kunstenaar in staat is om ons een ogenblik te raken, zodat we even geloven dat wat we zien waarachtig is.”

Vooral trots is Van den Bosch erop dat ze sterk heeft kunnen bijdragen aan een tentoonstellingsbeleid dat oog heeft voor wat voorheen buitengesloten werd. “De schilderkunst is bijvoorbeeld lang een mannelijk bastion geweest. In het Bonnefanten is de pluriformiteit van de collectie actuele schilderkunst inmiddels een redelijk goede afspiegeling van hoe het is in de kunstwereld. Je moet je ervan bewust zijn dat je door dingen te kiezen, ook dingen níet kiest. En je kunt het er over hebben, maar je moet het vooral dóén.” «

m moet het museumpubliek groeien?

“De kunst móét niets, behalve zichzelf zijn. En musea moeten de zuiver geestelijke waarde die kunst vertegenwoordigt met hand en tand verdedigen. Nederland kent echter een eeuwenoude traditie waarin kunst een maatschappelijk doel dient. Dat neemt karikaturale vormen aan als politici integratieproblemen denken te kunnen oplossen door van musea te eisen meer allochtonen binnen te halen. Het kweken van interesse in kunst en cultuur begint met er thuis en op school serieus aandacht aan te geven. Musea moeten vooral een open en onbevooroordeelde omgeving zijn waar de kunst voorop staat en waar bezoekers ervaren dat je meer profiteert van wat er te zien is als je je erin verdiept. Zo is dat met autoliefhebbers, maar met kunstliefhebbers ook.”

m CV 1964 Geboren in Boekel | 1989 Eerstegraads docentenopleiding handvaardigheid/kunstgeschiedenis Academie voor Beeldende Kunsten Maastricht | 1998 Bul kunstgeschiedenis VU | 1998 Conservator hedendaagse kunst Bonnefantenmuseum, Maastricht | 2008 AICA-Oorkonde ‘voor de beste tentoonstelling van de afgelopen drie jaar’ voor ANSCHOOL van Thomas Hirschhorn in het Bonnefantenmuseum

m excursie Bezoek Paula van den Bosch in het Bonnefantenmuseum! Vrijdag 30 mei organiseert VU podium een excursie.

Kijk op www.vupodium.nl en op pagina 31 in dit nummer.

V U M A G A Z I N E | 19

REPORTAGE Ondernemen moet je een beetje in je hebben, maar je kunt wel veel bijleren. Ervaren VU-alumni coachen nu pas afgestudeerde zielsverwanten, die bij de eerste stappen op hun weg naar het ondernemerschap wel een steuntje in de rug kunnen gebruiken.

ANITA MUSSCHE FOTO’S: COMVU/RIECHELLE VAN DER VALK EN YVONNE COMPIER

 Nee is je grootste vijand

 A

ntwoorden heeft hij niet, zegt coachondernemer Han Dieperink (52) tegen beginnend ondernemer Sander Koppelaar (23). “Antwoorden geef je zelf.

Ik spar met je, maar wat je doet bepaal je helemaal zelf. Jij bent de ondernemer.” De VU-alumni zitten tegenover elkaar in Café Dantzig in Amsterdam. Beiden strak in het streepjespak, Koppelaar met fraaie das, Dieperink wat relaxter zonder. De espresso is nog niet besteld of ze zijn in zaken, niet gestoord door de huilende kinderen en het geroezemoes in het café.

Coach en pupil zijn bij elkaar gebracht door CIMO (Centrum voor Innovatie en Maatschappelijk verantwoord Ondernemen).

Toen de VU in 2006 en 2008 met ABN AMRO de Summerschool Ondernemerschap voor studenten organiseerde, bleek dat studenten die serieus bezig waren met het oprichten van hun eigen bedrijf behoefte hadden aan coaching. CIMO benaderde alumniondernemers van de VU en vroeg hen onder meer of ze jonge ondernemers wilden begeleiden. Eind 2008 werden twee 20 | V U M A G A Z I N E

ervaren ondernemers aan twee beginners gekoppeld, in een pilot voor een coachingstraject.

Koppelaar, in 2006 afgestudeerd bij kunstmatige intelligentie, was een de deelnemers aan de Summerschool. Met een softwareprogramma waarmee werkgevers de ontwikkeling van hun werknemers kunnen volgen, heeft hij vooral in de hotelbranche nationaal en internationaal al succes. Coach Dieperink studeerde in 1986 af als econometrist.

Nu is hij lid van de hoofddirectie van Inter Access, een grote ict-onderneming, en verantwoordelijk voor de strategie en innovatie van het bedrijf. “Met mijn twintig jaar ervaring weet ik wat je fout kunt doen als je een bedrijfje start”, zegt hij. “Natuurlijk wil ik Sander waarschuwen voor valkuilen, maar daar heeft hij eigenlijk een financiële man voor nodig. Ik ben meer een businessman, net als hij. Ik hoop hem vooral aan de ontwikkelingskant een duwtje in de goede richting te kunnen geven. Maar het is de eerste keer dat ik iemand coach, ook voor mij is het een avontuur.”

m onderwijs

in ondernemerschap

”We hebben het tij mee, dit is de tijd van ondernemerschap en innovatie”, weet Enno Masurel, hoogleraar duurzaam ondernemen en directeur van CIMO (Centrum voor Innovatie en Maatschappelijk verantwoord Ondernemen).

“Sinds enige jaren zijn we bezig met het opzetten van onderwijs in ondernemerschap. We willen dat elke student op de VU beseft dat voor jezelf beginnen ook een optie is.”

CIMO begon vorig jaar te inventariseren wat de VU voor haar alumniondernemers kan betekenen en omgekeerd. Zij blijken zich vaak te willen inzetten voor studenten met interesse in het ondernemerschap. Daarom zijn nu twee coachingstrajecten gestart. CIMO wil dit initiatief verder uitbouwen tot een community van alumniondernemers, die elkaar virtueel kunnen ontmoeten. Het centrum onderzoekt ook de mogelijkheden om alumniondernemers vaker in te schakelen bij het onderwijs.

m meer

weten?

www.cimo.vu.nl of mail pieter.van.diepen@cimo.vu.nl.

Sander Koppelaar (l) tegen zijn coach: ‘Ik doe iets fout’

Met dat avontuur wil de VU haar studenten een betere start in het ondernemerschap geven. Onderzoek in het midden- en kleinbedrijf wees uit dat startende ondernemers met een coach innovatiever waren. Reden voor CIMO om hierop in te zetten. Lange tijd hadden academici weinig belangstelling voor ondernemen, maar dat is aan het veranderen. Daarom wil de universiteit ook in bachelor- en masteropleidingen meer plaats inruimen voor ondernemerschapsonderwijs.

Daartoe zou de VU haar alumni-ondernemers dus ook graag als ervaringsdeskundigen voor de collegezaal zien.

Hoger in de boom

Aan het cafétafeltje lopen Dieperink en Koppelaar in hoog tempo hun vaste agenda door, waarbij alle aspecten van Koppelaars onderneming voorbij komen: financiering en marketing, product en bedrijfsvoering. Dit

keer besteden ze veel tijd aan het omgaan met klanten. Koppelaar benaderde telefonisch de managers van een groot aantal hotels, maar kreeg ondanks de positieve reacties op zijn product te weinig opdrachten: “Ik doe iets fout”, concludeert hij.

Dieperink checkt met de jonge ondernemer de factoren die het uitblijven van succes kunnen verklaren: timing, aanpak van het gesprek, aansluiting van het product op de wensen van de klant. En heeft Koppelaar wel de juiste persoon benaderd? “Degene die de dagelijkse leiding heeft is gauw gevonden, maar je moet hoger in de boom komen, waar de besluitvorming plaatsvindt.

Schrijf de mensen die je nu hebt gebeld niet af, ik zie nog heel veel mogelijkheden!” De senior-ondernemer wil ook weten of zijn pupil meteen prijzen heeft genoemd, maar dat heeft Koppelaar geprobeerd uit te stellen. Belangrijk, vindt Dieperink: “Als je een

prijs noemt, moet de manager gaan oppassen dat hij geen toezeggingen doet die hij moet verantwoorden. Dan zegt hij voor de zekerheid nee. En ‘nee’ is je grootste vijand.”

Hoe vindt Dieperink het om zo’n jongen tegenover zich te hebben die net komt kijken? “Leuk toch?!”, glimlacht hij. “Natuurlijk moet hij nog een hoop ervaring opdoen, maar hij zit vol vuur. Hij zou overal aan het werk kunnen en vijf keer zoveel verdienen, maar hij wil hiermee bezig zijn. Je herkent een ondernemer in hem, iemand die autonoom wil zijn. Hij kiest ervoor de uitdaging aan te gaan. Dat is geen garantie voor succes, maar wel een voorwaarde.”

Te dwingend

In zijn bedrijfspand in Amsterdam Noord heeft zelfstandig ondernemer Diederik Tomesen (45) afgesproken met Marie-Christien van Wensen (25), die net als Koppelaar » V U M A G A Z I N E | 21

Coach Diederik Tomesen tegen Marie-Christien Wensen: ‘Neem de kortste weg’

de Summerschool Ondernemen volgde. Ook dit coachingpaar is vrijwel gelijk gekleed, maar dan casual, in T-shirt met vest. Wellicht geen toeval, want bij het koppelen van coaches en pupillen let CIMO op een ‘persoonlijke klik’. Die is belangrijker dan of de ondernemers op hetzelfde terrein actief zijn. Het instituut nodigde vooral alumni uit met veel ervaring en een duidelijke visie op ondernemen.

Als initiatiefnemer en eigenaar van Artitec, een bedrijf dat technisch speelgoed en souvenirs ontwikkelt en produceert, is Tomesen gewend de lakens uit te delen. “Ik ben een ondernemer, ik kan misschien wat te dwingend overkomen”, zegt hij. “Maar ik ben ook ondernemer”, pareert Van Wensen lachend, blijkbaar zelfverzekerd genoeg om weerstand te bieden aan eventuele druk.

Maar dan nemen de laatste ontwikkelingen rond de website ‘Happy moms’, die de vorig 22 | V U M A G A Z I N E

jaar afgestudeerde bedrijfswetenschapper aan het opzetten is, hen in beslag. Geïnteresseerd kijkt Tomesen op de laptop mee naar het ontworpen logo. De structuur van de site ziet er professioneel uit, vindt hij.

Wel is hem opgevallen dat de nadruk ligt op informatievoorziening en het onderling communiceren van de doelgroep, moeders, met elkaar. “Ik kreeg niet de indruk dat je hier iets kunt kopen?” merkt hij op. Van Wensen beaamt dat. Ze wil haar geld verdienen met onder meer met het verkopen van reclamebanners. Nu zit ze echter vast: hoe bepaalt ze de prijs van reclame op een site waarvan ze nog niet weet wat het succes en daarmee de marktwaarde zal zijn? Tomesen denkt dat het belangrijker is aan de slag te gaan met banners verkopen, ook al heeft ze de ideale prijs nog niet bepaald: “Vertel wat een geweldige website je hebt en hoe succesvol die wordt. Misschien verdien je er nu

niet veel aan, maar je doet verkoopervaring op en werft alvast klanten.”

Tomesen wil Van Wensen graag behoeden voor verkeerde beslissingen, vooral waar het gaat om geld uitgeven en het aangaan van verplichtingen. Maar hij wil haar ook helpen een goede balans te vinden tussen theorie en praktisch handelen: “Marie-Christien heeft het na vijf jaar universiteit een beetje gehad met de theorie, ze wil nu snel en praktisch aan het werk. Ik probeer haar te vertellen dat ze niet het kind met het badwater moet weggooien en als academicus haar analytische vaardigheid juist moet gebruiken.” Je kunt echter ook te theoretisch bezig zijn, weet hij: “Als Marie-Christien de waarde van haar website wil berekenen voor ze haar klanten gaat benaderen, zeg ik: neem de kortste weg, bel gewoon op! Maar het is een hele slimme meid en dit is een proces. Het komt allemaal wel goed.” «

DE STELLING Wetenschappers hebben een gepeperde en gefundeerde mening over hun onderzoeksonderwerp.

Hoogleraar hematologie Peter Huijgens (58) vindt dat onze zorgeconomie verkeerd in elkaar zit.

RIANNE LINDHOUT FOTO: COMVU/PETER VALCKX

Peter Huijgens is internist-hematoloog bij het VU medisch centrum en voorzitter van de stichting Hemato-Oncologie voor Volwassenen Nederland (www.hovon.nl).

“

Hoe meer we uitgeven aan zorg, hoe beter

Kijk eens naar de horeca. Mensen eten en drinken buiten de deur als ze zin hebben. Steeds vaker halen mensen een snelle hap. Stel je nu eens voor dat de overheid zou voorschrijven wat de horeca mag aanbieden en ook nog een maximum zou stellen aan het bedrag dat we er met zijn allen aan mogen uitgeven, ook al is het ons eigen, zelfverdiende geld. Dat is precies wat er gebeurt in de zorg. Op een paar stuivers na draait de hele zorg op privaat geld: de premies die we betalen voor zorgverzekeringen en AWBZ. Toch bepaalt de regering dat het geldbedrag dat in die gigantische economie rondgaat, niet groter moet worden dan de huidige zestig miljard euro. Maar ook dat er op het dak van het VU medisch centrum een traumahelikopter moet komen, betaald van datzelfde private geld.

Tot nu toe lukt het mij nog om de steeds meer geavanceerde én duurdere medicijnen voor mijn patiënten te mogen voorschrijven. Maar dat kost me veel moeite en het gaat onvermijdelijk ten koste van andere zorg, misschien wel mensen met een gebroken heup. Want de totale zorguitgaven mogen niet groeien.

Ik ben zeker niet voor het Amerikaanse zorgmodel van een soort vrije markt. Liever zie ik dat we eens per vier jaar discussie voeren over welk deel van onze totale economie

wij in Nederland willen laten rondgaan in de gezondheidseconomie. Daarbij moeten we bijvoorbeeld weten hoeveel mensen in dat deel van de economie hun bestaan vinden.

Dan heb je een door politiek debat gestuurde gezondheidseconomie. Dat is beter dan de niet openbaar uitgesproken, politiek gestuurde beperking van de gezondheidseconomie die we nu kennen.

Kruidvat

Om de zorgkosten te beperken, haalt de overheid rare kunstgrepen uit. Sinds twee jaar is er de lijst dure geneesmiddelen: als een duur medicijn op die lijst staat, krijgt het ziekenhuis het voor tachtig procent vergoed. Inmiddels is het een drama. Een duur middel komt pas op de lijst als het minstens een half procent van de totale kosten bij de ziekenhuisapotheken beslaat. Medicijnen voor zeldzame ziekten komen daardoor niet in aanmerking. En naarmate medicijnen specifieker en dus beter worden, komen ze minder in aanmerking voor vergoeding. In reactie op deze bureaucratie gaan fabrikanten nu maar de prijs van het medicijn verhogen. Dan komen de kosten sneller boven die halve procent uit, zodat het medicijn alsnog in aanmerking komt voor de lijst!

In plaats van naar de uitgaven voor de zorg,

zouden we eens moeten kijken naar de inkomsten van de geneesmiddelenindustrie.

Wat mag een pil eigenlijk kosten? Maar als ik daarover begin bij beleidsmakers, gaan de oogjes dicht. Dat moet in Europees verband, dat is erg ingewikkeld... Ondertussen gaat er heel wat geld over de toonbank voor bijvoorbeeld allerlei merken paracetamol. Je kunt het goedkoop bij Kruidvat kopen, maar bij een apotheek betaal je veel meer. En al die bètablokkers waaruit huisartsen kunnen kiezen... Al die middelen doen hetzelfde, maar er blijven nieuwe bij komen, met octrooien die ze duur maken. Daar zou het preferentiebeleid, waarbij de zorgverzekeraars nog maar één variant van een middel vergoeden, iets aan moeten doen. In plaats daarvan kan ik vaak niet meer kiezen uit twee middelen, waarvan het een net anders werkt dan het andere en het wel degelijk relevant is welk middel iemand krijgt.

De zorg zou een geweldige kenniseconomie kunnen zijn. De zorg redt of verlengt niet alleen levens, hij schept ook veel werkgelegenheid en een gigantische wetenschappelijke productie. Maar de zorgeconomie wordt klein gehouden. Zonde! m reageren?

”

Mail naar vumagazine@vu.nl.

V U M A G A Z I N E | 23

IN DE COLLEGEBANKEN

WAT WÁS EIGENLIJK DE VERANDERING? Hoe weet je of een verandering een verbetering is? Die vraag staat centraal tijdens de cursusavond voor masterstudenten Filosofie in bedrijf. Ze leren een socratisch gesprek te voeren en te begeleiden. ‘Ehh, ik kan het niet zeggen...’ ‘Ja, maar dat is nou filosofie!

We proberen de grens van wat we kunnen verwoorden op te schuiven.’

RIANNE LINDHOUT FOTO’S: CHRISTIAAN KROUWELS

V

ooruitgang. Technologie. Onzekerheid.

Ondoordacht. Het zijn enkele associaties die elf filosofiestudenten noemen bij de vraag op het bord: “Hoe weet je of een verandering ook een verbetering is?” De vraag staat vanavond centraal in een socratisch gesprek: een groepsgesprek over een fundamentele vraag. Het is gericht op consensus en draait vooral om het gezamenlijk zoeken.

De associaties klinken allemaal wat clean, totdat Gerard zegt: “Terug naar af.” Ha, daar zit iemand die het klappen van de zweep kent.

Hij is de enige senior onder de studenten: op zijn zestigste met de VUT gegaan als gemeentesecretaris en daarna weer gaan studeren.

“Is het niet zo dat de associatie die als eerste wordt geroepen bij de anderen weer associaties oproept?” merkt een andere student op.

“Dan zijn het niet meer echt hun eigen associaties.” De docent beaamt dat: “Als je dat wilt voorkomen, laat je mensen hun associaties eerst voor zichzelf opschrijven.”

Bij het keuzevak Methodieken van filosoferen in de praktijk leren studenten in acht avonden plus veel huiswerk hoe ze verschillende typen filosofische gesprekken kunnen begeleiden in organisaties. De cursus is een samenwerking tussen de VU en de Universiteit Utrecht en vindt plaats in Utrecht.

Studeerkamerfilosofen

Binnen de masteropleiding Filosofie in bedrijf, die sinds 2004 bestaat, kun je kiezen voor een theoretische of een praktische variant met meer stage. Iedereen doet kennis en vaardigheden op om bedrijven te helpen begrippen 24 | V U M A G A Z I N E

als ‘integriteit’ en ‘transparantie’ daadwerkelijk te doorgronden en toe te passen. Studenten leren werken aan de losse eindjes van het bedrijfsleven die nogal eens in de knoop raken.

Docent Erik Boers vond al tijdens zijn filosofiestudie aan de VU dat filosofen zich te veel ophielden in hun studeerkamers. “In het normale leven lopen mensen regelmatig met filosofische vragen rond.” In 1999 was hij een van de oprichters van Het Nieuwe Trivium, waar filosofen zich bezighouden met vraagstukken in het bedrijfsleven. De organisatie biedt bijvoorbeeld workshops aan waarin cursisten leren een zakelijk gesprek meer diepgang te geven, precies wat hij zijn studenten nu ook leert. Voordat Boers met de les begint, vertelt hij zijn studenten wat hij de afgelopen week heeft gedaan. Hij begeleidde een gesprek van een Noord-Hollands waterschap, over het dilemma of het de kosten voor dreigende gebreken in dijken moet voorfinancieren en heffen bij de inwoners, zolang het Rijk niet met geld over de brug komt. Behalve een concreet antwoord, kwam bovendrijven dat het eeuwenoude waterschapssysteem helaas is verworden tot een competitiestrijd tussen de waterschappen, terwijl het oorspronkelijk was gebaseerd op solidariteit. Het rijksgeld was er weliswaar gekomen, maar het waterschap klopte toch nogmaals aan in Den Haag om dat principe aan de orde te stellen.

Van de ruim dertig studenten die de master momenteel voltijds of in deeltijd volgen, hebben de meesten al werkervaring. Zoals Michiel: hij gaf drie jaar geleden zijn drukke baan in

de modewereld op, ging een jaar zeilen, doet nu af en toe wat advieswerk en koos voor de studie. Het opzeggen van Michiels baan is de verandering die de studenten kiezen om te bespreken in het socratisch gesprek.

Hoewel Michiel enorm blij is met zijn verandering, kan hij geen moment aanwijzen waarop hij besefte dat die verandering een verbetering was. “De sociale status die je aan je werk ontleent, je patroon en je regelmaat zijn weg, maar ik heb ze niet gemist. Mijn vreugde was groter... Ik kan niet precies zeggen wat er gebeurde.” “Ja, maar dat is nou filosofie, Michiel,” pareert Boers. “We proberen de grens van het te verwoorden op te schuiven.”

Hersenkraker

De studenten zijn onderweg naar het midden van de zandloper van het socratische gesprek.

Die is bovenaan breed begonnen met een vraag, smaller geworden bij het voorbeeld

van Michiels verandering en gaat nu naar een kernbewering: “Ik wist dat verandering X een verbetering was, toen ik Y.” Daarna zal de zandloper weer breder worden en via regels eindigen in principes, waardoor de deelnemers meer leren over hoe je weet of een verandering ook een verbetering is.

Eerst moet de groep ophelderen waaruit nu blijkt dat de voorbeeldverandering een verbetering is. Via ‘eigen keuzes kunnen maken’, hetgeen Michiel in zijn baan ook in behoorlijke mate bleek te kunnen doen, de bewering dat hij misschien wel minder vrijheid heeft in de nieuwe situatie en het idee dat je wel aan zo’n stap toe moet zijn om het een verbetering te vinden, komt er van alles voorbij. De studenten en hun docent kraken hun hersens om te komen tot de kern: wat wás eigenlijk de verandering?

Opeens ziet iedereen er moe uit. Het is bijna halftien; slechts onderbroken door een korte

koffiepauze hebben de studenten drie uur lang echt hard gewerkt, maar ze zijn er nog lang niet. Iemand werpt nog een laatste vraag op, maar Boers kan hem niet meer beantwoorden, het lukt gewoonweg niet meer de vraag op te nemen en een antwoord te formuleren.

Thuis kan iedereen verder oefenen, door een verslag te maken en de verdere vragen om tot een kernbewering te komen zelf in te vullen. Dat moeten ze weer allemaal naar elkaar mailen, om te zien wat de interpretaties van anderen met hun eigen denken doen. Verandermanagers kunnen hun borst natmaken met deze lichting studenten. « m meer

weten?

Informatie over de master Filosofie in bedrijf staat op www.wijsbegeerte.vu.nl.

Op www.hetnieuwetrivium.nl staat meer over wat filosofen kunnen doen in organisaties.

V U M A G A Z I N E | 25

BERNARD WELTEN EN HOOFDDE ZONDEN

7

26 | V U M A G A Z I N E

INTERVIEW Hoe staat Bernard Welten, korpschef van Amsterdam-Amstelland, in het leven? Waar maakt hij zich druk om? Een gesprek met de VU-alumnus politicologie, aan de hand van de zeven hoofdzonden. “Hoogmoed heeft iets tragisch: je prikt er zo doorheen.”

MARIEKE SCHILP FOTO’S: MERLIJN DOOMERNIK

“Ai, de zeven hoofdzonden. Ik zou er niet zo gauw een kunnen bedenken…” Hè? Maar Bernard Welten (1955, Breda) was toch katholiek opgevoed? “Ja, maar wij waren RKnf: rooms-katholiek, niet fanatiek.” De persvoorlichter die het gesprek bijwoont, schiet de hoofdcommissaris te hulp. “U kent wel een hoofdzonde, ik ben een hoofdzonde!” Haar achternaam blijkt ‘Lust’ te zijn.

LUST

Welten: “Lust? Wat doodzonde dat dat een zonde is. Zo lang het iets is waar je samen van kunt genieten...” Waar geniet u zelf van? Lachend: “Dat is wel een impertinente vraag.

Er is bijna niks waar ik zo van kan genieten als mijn drie kinderen. Bas, van zestien, woont nog thuis. Als ik ’s morgens vroeg wegga, zullen we altijd even huggen. Nee, dat heeft niets meer met lust te maken, maar daar kan ik me ook weinig zondigs bij voorstellen. De Amsterdamse Wallen? Dat is toch een gradatie treuriger. Dat heeft niets met wellust te maken, wel met een gevoel van onbevredigd zijn. Ik ben opgehouden met het hebben van een oordeel erover. Niet goed of slecht, wel tragisch.”

HEBZUCHT

“Hebzucht vind ik bijna synoniem voor ontevredenheid en gemaakt aanzien. Kijk mij eens veel hebben. Greedy mensen die hopen dat anderen ze dan aardiger vinden.” Elk mens heeft toch wel iets hebzuchtigs? “Natuurlijk. Ik heb zelf iets met speeltjes, gadgets. Een iPod, die dingen heb ik allemaal wel. Maar ik ben geen hebzuchtig mens. Dat je bereid zou zijn om ten koste van anderen jezelf te verrijken, dat ken ik niet. Nare eigenschap.”

Als politieman kom je dat toch veel tegen. “Zo zie ik dat niet. Ik heb geen oordeel over de psyche van de mens, of hij wellustig is, of hebzuchtig. Pas als zo’n hoofdzonde leidt tot wetsovertredingen, hebben wij verantwoordelijkheid. Kijk, als mensen frauderen vanwege hun hebzucht, heb ik even geen last van hun hebzucht, maar wel van het feit dat ze frauderen. Het maakt mij niet uit waarom-ie het doet, hij dóét het.”

Dus alle dieven zijn even slecht. “Ach, als je de Société Generale voor miljarden kunt tillen, daar moest ik wel om glimlachen. Natuurlijk is het een strafbaar feit, het hok in met die man! Maar het is toch wat anders dan een rotjochie dat uit hebzucht een ouwe vrouw bij een pinautomaat berooft. Dan zijn er een paar andere steekjes los.”

LUIHEID

“Geen last van.” Ook niet van luie mensen? “Ja, dat kan me wel irriteren. Lui zijn is het gevoel hebben dat je geen enkele plicht hebt en dat de wereld er voor jou is in plaats van dat jij er voor de wereld bent. Als een van mijn kinderen een flierefluiter was, zonder veel ambitie, zou ik daar wel last van hebben. Ze mogen van mij feestvieren als ze studeren. Dus pinten prima, maar ook een paar punten. Als we toch met een universiteitsblad van doen hebben…

“Mijn vader was de bakker van Bums dwarsgebakken.

Ik werd geboren boven de winkel en bezorgde als jongen brood voor mijn vader. Jarenlang ben ik misdienaar geweest, in de Sint Anna Parochie in Breda. Soms deden we vier missen op een dag: de ochtendmis, een bruiloft, een begrafenis en de avondmis. Ik was een jaar of tien, elf. Of het verplicht was? Mijn vader was kerkmeester van die parochie, en er zaten ook klanten van hem in de kerk, dus eh… Maar ik heb het nooit vervelend gevonden.

Ik heb er ook van gegeten, hè? Wat zegt u, is vraatzucht ook al een hoofdzonde? Zullen we die maar overslaan?”

JALOEZIE

“Is dat een hoofdzonde? Ja, ooo, ik ben van de categorie doodzonde. Toen ik ging studeren aan de politieacademie is het een tijd uit geweest met Tess, mijn vrouw, met wie ik toen al verkering had. In dat jaar kreeg zij het begin van verkering met een van mijn vrienden. Ik heb me nooit meer zo verdrietig gevoeld. Wilde maar één ding: haar terug. Hartstikke jaloers. En nog. Ik moet er niet aan denken, ik geloof zij ook niet trouwens, dat er iemand anders in het spel zou zijn.”

Er zijn vast ook wel mensen jaloers op ú. “Ik zou niet weten waarop.” Toen u eind 2004 naar Amsterdam kwam, was er veel te doen om de hoogte van uw salaris, en over uw huis in Warmond. Speelde daar geen jaloezie? “Nee, dat moet je ook in de tijd zien. Er gebeurde iets ongebruikelijks, dat kón je verkeerd uitleggen, dus dat deden de journalisten.”

Uw vrouw moest haar tandartspraktijk opgeven. Is zij niet een beetje jaloers op uw carrière? “Nee. We hebben wel een vrij traditionele rolverdeling gehad. Mijn vrouw Tess heeft steeds de grootste zorgtaken voor haar rekening genomen. Ik ga er niet prat op, maar bij ons is het zo gelopen. Slecht hè?” Ik zit hier niet te oordelen. “Nou, u kijkt wel streng. Mijn vrouw is niet jaloers op mijn carrière. Ze is er natuurlijk niet vrolijk over dat mijn carrière die van haar, als tandarts, niet heeft geholpen. En daar heeft ze natuurlijk een punt. Tegelijkertijd ben ik niet zo van mea culpa. We zijn er niet verkeerd uitgekomen. Als je 35 jaar verkering hebt en je bent nog steeds jaloers…”

» V U M A G A Z I N E | 27

HOOGMOED

‘Ik kan tot in het diepste van mijn ziel geraakt zijn als mensen zich schuldig maken aan discriminatie’

28 | V U M A G A Z I N E

Bij uw aantreden in Amsterdam verscheen er een portret van u in Elsevier. Daarin werd u getypeerd als een spookrijder die volhoudt dat alle tegenliggers fout zitten.

“Ja. Nou, nee, ik vind het wel een goede vergelijking.

Ik twijfel echt weleens aan mijn eigen oordeel, en aan hoe mensen naar me kijken. Ik weet uit ervaring dat je je daar geweldig in kunt vergissen. Maar die onzekerheid weerhoudt mij er niet van om zeker op mijn doel af te gaan. Ik organiseer wel tegenspraak. Dat doe ik omdat ik misschien juist wel zo’n spookrijder ben. Als ik weet waar ik wil zijn met het bedrijf, denk ik net zo lang na tot ik het overtuigend kan brengen. Ik ben me ervan bewust dat ik heel veel mensen tegenkom die het niet willen, of niet begrijpen, of juist de andere kant op willen.” Heeft die tegenspraak u weleens op andere gedachten gebracht? “Altijd.” Ook het doel veranderd? “Nee.” Schatert. “Ik leg de ambitie soms iets dichterbij, maar mijn doel veranderen, nee.

“Mensen denken dat je een hoogmoedig mens bent als je op zo’n plek als de mijne zit. Maar ik voel me het meest op mijn gemak in een niet-hoogmoedige omgeving. Ik ben van de gelijkwaardigheid. Hoogmoed heeft ook iets tragisch, je prikt er zo doorheen.” Hoe herken je het dan? “Dat kun je voelen, lezen uit hun blik, zien aan hun gedrag. Als je op straat loopt en je ziet hoe sommige mensen kijken naar iemand die een krant staat te verkopen bij Albert Heijn. Zo’n minachtende blik. Dat mensen zich beter voelen dan anderen, daar hebben we veel last van in de maatschappij. En het is nu nog ingewikkelder doordat er meer culturen zijn. Dat de ene cultuur oordeelt over de andere, is ook hoogmoed. En dat geldt van beide kanten. Mensen nemen afscheid van gelijkwaardigheid, terwijl daar nu juist de integratie begint.

“Gelijkwaardigheid is mijn missie. Iedereen hier kent Artikel 1. Als iemand hier discrimineert op geloof, ras, seksualiteit, weten ze echt wel dat ik daar een opvatting over heb, en die is niet mals. Ik ben trots op onze organisatie: vorig jaar kregen we de diversiteitsprijs,

dit jaar zijn we weer genomineerd. Het zou ook raar zijn als je in deze omgeving niet veel werkt aan diversiteit.

Want als je de gelijkwaardigheid binnen niet georganiseerd krijgt, hoe kun je het buiten dan vormgeven?”

WOEDE

Waar wordt u woedend om?

“Precies hierover. Bel mijn kinderen en vraag ze wat de belangrijkste stelregel van papa is, dan zullen ze in koor zeggen: alle mensen zijn gelijk.

Ik kan tot in het diepste van mijn ziel geraakt zijn als mensen zich schuldig maken aan discriminatie. Moslims die vrouwen geen hand willen geven? Dat kan binnen de politie niet. Daar ben ik volstrekt helder over. Je kunt nog zo’n religieuze reden hebben, maar wij hebben een voorbeeldfunctie. Om die reden verlang ik van al mijn mensen dat ze een hand geven. Wij zijn waakzaam en dienstbaar. Waakzaam op de normering, dienstbaar aan de rechtsstaat. En die rechtsstaat vindt z’n essentie in niets anders dan in Artikel 1 van de Grondwet. Daarin staat dat alle mensen gelijk zijn. Of iemand religieus is, of homoseksueel, het maakt me geen bal uit, je gedraagt je tegenover iedereen hetzelfde. Ik merk dat ik strenger word als ik erover praat.” Als u de straatcoaches in Amsterdam-West kon aansturen… “Dan zei ik: dat gaan we hier anders doen. In sommige kwesties ben ik een buitengewoon rechtlijnige baas.

“Rechtsongelijkheid maakt me ook woedend. Van de week sprak ik hoogleraar Paul Scheffer daar nog over.

Wij moeten niet alleen maar een goede relatie willen hebben met mensen van Marokkaanse afkomst in West.

We moeten ook helder normeren. Want als je onvoldoende ingrijpt, snappen de goedwillenden het niet meer. Op dat moment behandel je mensen rechtsongelijk. We moeten dus iedereen aanpakken die de wet overtreedt. En als daar eens een rel van komt, pakken we dat verlies.”

Vindt u het belangrijk om het met alle wetten eens te zijn? “Wet is wet.” Morgen wordt er verboden in je eigen huis te roken. “Ja, kostelijk. Natuurlijk ga ik dat handhaven, anders kan ik net zo goed opstappen. Dat heet namelijk rechtsstaat, hè.” Dan komt er een wet die hoofddoekjes op straat verbiedt. “Goed voorbeeld. Dat vind ik een rare wet. Het ingewikkelde in ons vak is: als de Tweede Kamer besloten heeft dat een wet nodig is, en zij heeft in haar besluitvorming overwogen dat artikel 1 van de Grondwet daarmee niet geschonden wordt, waaruit al die andere grondwettelijke vrijheden en verplichtingen voortkomen, en zij vindt dat ik moet optreden en ik doe dat niet: dan moet ik weg. Natuurlijk hebben we deze discussie ook weleens bij de politie. Stel je voor dat er een regering zou komen die in onze ogen discriminatoire wetten zou maken. Dan zijn er twee smaken: ik voer ze uit of ik stap op.”

Volgens mij neemt u meer vrijheid dan u nu doet voorkomen. Neem het voorbeeld van de uitgeprocedeerde asielzoekers, die opgespoord en uitgezet hadden moeten worden. “Daar heb ik inderdaad niet bepaald hard gelopen.

En er zijn meer voorbeelden dat ik dacht: ik hoor het wel wanneer ze vinden dat ik te weinig doe. Die speelruimte heb ik. Maar stel, ik word onder druk gezet en de politiek zegt: we eisen van jou dat je nu gaat handhaven. Dan heb ik geen discretionaire bevoegdheid meer, zoals dat in ons vak heet. Dan ben ik gezien. En moet ik gaan.” Staat op en pakt Chief Constables uit de boekenkast, over de positie van korpschefs in Engeland. Leest voor: “‘It has been said that in operational matters the chief constable is answerable to God, his queen, his conscious and to no-one else.’ Ik doe toch zeker geen dingen die tegen mijn geweten ingaan?” «

servicepagina’s De servicepagina’s bevatten mededelingen van de Vereniging VU-Windesheim en aankondigingen van VU podium.

m NIEUWS VOOR LEDEN Ledenraadsvergadering De Ledenraad van de Vereniging VU-Windesheim vergadert op zaterdag 14 juni in Amsterdam. De ledenraad spreekt onder andere over identiteitsontwikkeling, het meerjarenplan, de jaarrekening over 2008 en het profiel van de ledenraad.

Voor meer informatie: dhr. J. Slothouber, tel. 020-5985291; j.slothouber@dienst.vu.nl. (N.B. Deze mededeling geldt als oproeping in de zin van art 34.1 statuten).

Personalia De Raad van Toezicht VU-Windesheim heeft besloten tot een tijdelijke vervanging van collegelid Annette Roeters, die met ingang van 1 februari is benoemd tot Inspecteur Generaal voor het Onderwijs.

René Smit en Hein Dijkstra, respectievelijk voorzitter en vicevoorzitter College van Bestuur VU-Windesheim, hebben besloten om tot uiterlijk einde 2008, de heer drs J.M.J.M. (Jos) van Deursen als interim-manager aan te stellen. De heer Van Deursen (1959) is bedrijfseconoom, hij heeft gewerkt voor de Koninklijke landmacht en de Politie. Hij was van 2003 tot 2006 korpschef van de politieregio Gelderland-Midden. In 2008 was hij ad interim directeur concurrentietoezicht bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit.

Zijn affiniteit met het onderwijs blijkt onder andere uit zijn deeltijddocentschap bij de Haagse Hogeschool (1989 - 2000).

Daarnaast is hij actief in de politiek en bij maatschappelijke instellingen.

Nieuwe adresgegevens > Postadres Vereniging VU-Windesheim Algemeen Bestuur t.a.v. drs. R. Vunderink, secretaris.

De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam > Secretariaat Algemeen Bestuur mw. Lies Jansen-Vlek.

Tel.nr. 020-5985290 e-mail:vereniging@vu.nl > Ledenadministratie mw. Corina Kuiper, tel.nr. 020-5982741. e-mail: ledenadministratie@vu.nl

m ONZE TROTS

Een serie waarin we op zoek gaan naar het nieuwe wij-gevoel in taal, religie, sport en kleding.

Als straks in augustus in Peking het Wilhelmus klinkt, zijn die olympische medailles niet uitsluitend van de atleten, maar van ons allemaal. En als het Nederlands elftal Europees kampioen wordt, zijn wij de beste. Het oranje-gevoel is een echt wij-gevoel.

Zo’n groepsgevoel kennen we op veel meer terreinen dan sport alleen. Als grote Nederlandse bedrijven in buitenlandse handen vallen, haalt het gevoel zelfs het nieuws. Ook al zou het veel praktischer zijn wanneer iedereen elkaar in het Engels of Spaans zou kunnen verstaan, toch blijven we verknocht aan onze taal, soms zelfs ons dialect.

Trots op de eigen gemeenschap is niet alleen bij verschillende volken groot, maar ook bij religieuze groeperingen. Het idee dat onze god de beste is, leidt al snel tot uitsluiting en geweld tegen mensen met andere opvattingen over het opperwezen.

Globalisering en nieuwe media maken de afstanden tussen mensen steeds kleiner. Je ontmoet niet langer alleen mensen die hetzelfde denken, voelen en geloven. Je komt voortdurend mensen tegen die écht anders zijn. Of is dat slechts een kwestie van klederdracht en hoofddoek?

Bij verschijnen van VU Magazine resteren nog twee lezingen.

Socioloog en historicus Herman Roodenburg (VU) en onderzoekster Nederlandse etnologie Hester Dibbits (KNAW) bespreken op dinsdag 22 april in Zwolle en woensdag 23 april in Amsterdam het wij-gevoel in kleding.

De lezing in Zwolle vindt op 22 april plaats in Windesheim, Campus 2-6. De lezing in Amsterdam vindt op 23 april plaats in Felix Meritis aan de Keizersgracht 324. De lezingen starten om 19.30 uur. Toegang is € 9,00 per lezing. Leden van de Vereniging VU-Windesheim betalen € 6,00 en studenten mogen gratis deelnemen. Kijk voor verdere prijsinformatie op www.vupodium.nl.

V U M A G A Z I N E | 29

>service

m IN HET SPOOR VAN JEZUS EN MOHAMMED Een serie activiteiten naar aanleiding van het verschijnen van de gelijknamige bundel.

Wat weten christenen nu eigenlijk van de betekenis van de profeet Mohammed voor moslims? En wat weten moslims op hun beurt over hoe christenen tegen Jezus aankijken? In de media overheersen vooral de one-liners en woeden heftige debatten over spotprenten en wat wel of niet mag. Kortom, onbegrip viert hoogtij. Waar liggen nu de echte verschillen en overeenkomsten in het beeld wat moslims en christenen over hun profeten hebben?

Over deze vragen verscheen bij uitgeverij Meinema onder redactie van hoogleraar Henk Vroom (VU) en docente Arabisch Stella elBouayadi-Van de Wetering (VU) de bundel In het spoor van Jezus en Mohammed, waarin zes moslims en zes christenen schrijven over Jezus, Mohammed, Maria en Aisha, hun persoon, hun betekenis en hun voorbeeld voor het leven. In drie bijeenkomsten belichten het Centrum voor Islamitische Theologie VU, het nieuwe onderzoeksinstituut VISOR en VU podium naar aanleiding van de bundel de plaats van Jezus en Mohammed in hun geloofstraditie vanuit verschillende gezichtspunten. Twee van die bijeenkomsten vinden plaats na het verschijnen van VU Magazine.

Donderdag 24 april spreken Stella el-Bouayadi-Van de Wetering en Benedikte Bos om 20.00 uur in de Laurenskerk in Rotterdam.

De lezingen worden gevolgd door een discussie onder leiding van dominee Taco Noorman.

De laatste bijeenkomst vindt plaats op dinsdag 27 mei om 19.30 uur in het Titus Brandsmahuis in Leeuwarden. Hier komen docent Arslan Karagül (VU) en Henk Vroom aan het woord. Ook deze avond wordt afgesloten met een discussie. Beide lezingen zijn gratis toegankelijk.

m EN DE WINNAAR IS…

Feestelijke prijsuitreiking van de VU Poëzieprijs.

Op 12 mei wordt om 14.00 uur bekendgemaakt wie de VU Poëzieprijs (voorheen de VU podium Poëzieprijs) heeft gewonnen. Ook dit jaar werden honderden gedichten ingezonden om mee te dingen naar de hoofdprijs van € 1.000,-. In deze negende editie van de prijsvraag stond het thema ‘Taalgrens voorbij’ centraal. Een deskundige jury onder leiding van letterkundige Ad Zuiderent (VU) heeft de beste inzendingen geselecteerd en zal in De Rode Hoed in Amsterdam de hoofdprijs uitreiken. Uit de inzendingen wordt een bloemlezing samengesteld.

Maandag 12 mei 2008 | 14.00 uur | De Rode Hoed | Keizersgracht 102 Amsterdam | € 12,00 | lezers VU-Magazine € 6,00 | studenten gratis.

30 | V U M A G A Z I N E

m OVER RELIGIE EN MORAAL

Symposium over godsdienst als bindende factor van de samenleving.

In zijn boek Tot hiertoe heeft de Heer ons geholpen stelt publicist Herman Vuijsje dat morele overtuigingen de samenleving bijeenhouden. Aangezien die overtuigingen bijna altijd op godsdienstige opvattingen stoelen, vormt godsdienst dus het bindende element van de samenleving. Veranderingen in godsdiensten en de beleving daarvan dreigen de band tussen religie en moraal echter door te snijden, met fatale gevolgen voor de samenleving.

Op deze stelling wordt van christelijke zijde gereageerd door hoogleraar politieke filosofie Henk Woldring (VU). De gedachte dat moraal exclusief door religie kan worden gefundeerd, wordt vanuit een atheïstische positie bestreden door August-Hans den Boef, auteur van Nederland seculier! De romanschrijfster Nelleke Noordervliet zal in een column haar commentaar op de kwestie geven.

Vrijdag 30 mei 2008 | 14.00 uur | De Rode Hoed | Keizersgracht 102 Amsterdam | € 7,50 | leden Vereniging VU-Windesheim en studenten gratis.

m VERLAMD DOOR SCHULDGEVOEL

Debat over Europa met Pascal Bruckner en Jan Pronk.

Europa heeft zich, zegt de Franse filosoof Pascal Bruckner, een vreemde houding aangemeten. Europa put zich uit in uitspraken over onrecht en mensenrechten. Toch kijken Europeanen vaak weg zodra het over autoritaire regimes en intolerante religies in de derde wereld gaat. Die afzijdigheid komt volgens Bruckner voort uit een diep geworteld schuldbesef over wat onze voorouders in het verleden in deze voormalige koloniën hebben aangericht. Hoe begrijpelijk ook, die houding leidt nu tot een even gevaarlijke als gemakkelijke houding. Een houding die verraad betekent aan onze hoogste idealen, zo betoogt hij in De tirannie van het berouw (SUN, 2008). Bruckner noemt het Europese gebrek aan daadkracht zelfs immoreel. Europa dient zich zo snel mogelijk te bevrijden van ziekelijke zelfbeschuldigingen en onverwijld in te grijpen waar mensenrechten worden geschonden.

Over deze opvatting gaat Bruckner in debat met Jan Pronk, voormalig VN-gezant in Darfur en drijvende kracht achter het PvdA-programma voor de Europese verkiezingen 2009.

Maandag 26 mei 2008 | 20.00 uur | Felix Meritis | Keizersgracht 324 Amsterdam | In samenwerking met het Blaise Pascal Instituut | Kijk voor actuele informatie op www.vupodium.nl.

m EXCLUSIEF EXCURSIE BONNEFANTENMUSEUM MAASTRICHT

Op bezoek bij een VU-alumnus.

Op pagina 18 en 19 kunt u lezen over de werkzaamheden van VU-alumna en conservator Paula van den Bosch in het Bonnefantenmuseum in Maastricht. VU podium biedt u de exclusieve mogelijkheid om het niet bij lezen te laten, maar Paula van den Bosch op vrijdag 30 mei te bezoeken op haar werkplek.

Het Bonnefantenmuseum is het belangrijkste museum voor beeldende kunst in de provincie Limburg en een van Maastrichts bekendste herkenningspunten. Het gebouw is ontworpen door de bekende Italiaanse architect Aldo Rossi.

Deze excursie biedt een middagvullend programma met onder andere een lezing van Van den Bosch over tentoonstellingen in de maak en een rondleiding bij de tentoonstelling Roman Signer Reisebilder zwischen Leben und Tot. De dag wordt besloten met een borrel.

Vrijdag 30 mei 2008 | 13.30 uur tot 18.00 uur | Bonnefantenmuseum | Maastricht | € 30,00 | lezers VU-Magazine € 15,00 | studenten € 25,00.

m OP PAD MET VU PODIUM

Ieder jaar organiseert VU podium in de zomerperiode een uitgebreid en interessant aanbod van excursies. Voor alle excursies geldt dat opgave vooraf verplicht is! Na opgave ontvangt u nadere informatie.

m VIERHUIZEN

natuur rondom het fort is relatief ongestoord. Er is een eigen biotoop ontstaan met een aantal bijzondere plantensoorten. De rondleiding wordt verzorgd door vrijwilligers.

Vrijdag 30 mei 2008 | 11.45 uur tot 16.30 uur | Fort Spijkerboor | Westbeemster | € 30,00 | lezers VU-Magazine € 15,00 | studenten € 25,00.

In het kader van 2008, het Jaar van het Religieus Erfgoed, is er een excursie naar het Kerkje van Vierhuizen. Het kerkje dat in 2006 de finale won van het tv-programma ‘Restauratie’, is gerestaureerd en weer in oude glorie hersteld. Tijdens een lezing en wandeling wordt aandacht besteed aan de geschiedenis en de restauratie.

Zaterdag 17 mei 2008 | 10.30 uur tot 16.00 uur | Vierhuizen | € 25,00 | leden Vereniging VU-Windesheim en studenten € 12,50.

m NOORDWIJK

m SCHIPBORG EN DE DRENTSE AA

Literaire wandeling en lezing door Gjalt Zondergeld, oud-docent nieuwste geschiedenis VU. De jaarlijkse kuier vindt dit jaar rond de Grote Kerk in Leeuwarden plaats. Het boek De Wuttelhaven del (1989) van Steven de Jong (Gijsbert Japicxprijs 1992) speelt op deze dag een belangrijke rol.

Zaterdag 7 juni 2008 | 10.00 tot 15.30 uur | Leeuwarden | € 25,00 | leden Vereniging VU-Windesheim en studenten € 12,50.

Wandeling door het natuurgebied de Drentse Aa, een van de weinige stroomdalen in Nederland waar beken nog kronkelen. Het ligt tussen twee door de ijstijden gevormde zandruggen, de Hondsrug en de Rug van Tynaarlo. Emeritus hoogleraar plantkunde aan de VU Wilfried Ernst neemt u mee langs de unieke ecosystemen die zijn ontstaan onder invloed van jarenlange turfwinning, beweiding en houtkap.

Vrijdag 23 mei 2008 | 10.30 tot 17.00 uur | Schipborg | € 15,00 | leden Vereniging VU-Windesheim en studenten € 7,50.

m FORT SPIJKERBOOR

Rondleiding langs historie en natuur. Fort Spijkerboor is onderdeel van de Stelling van Amsterdam. Een militair verdedigingswerk dat tussen 1870 en 1915 is aangelegd ter bescherming van Amsterdam. De Stelling is echter nooit als verdedigingswerk gebruikt. De forten en infrastructuur zijn bewaard gebleven waardoor een uniek monument van defensieve en waterstaatkundige techniek is ontstaan. In 1995 is de Stelling toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van de Unesco. De

Wandeling door het duingebied rondom Noordwijk waarbij veel informatie wordt gegeven over de bijzondere flora en fauna en ook de waterwinning in dit gebied.

Donderdag 5 juni 2008 | 10.00 tot 17.00 uur | Noordwijk | € 15,00 | leden Vereniging VU-Windesheim € 7,50 | studenten € 10,00.

m LEEUWARDEN

m ERFGOED IN MIDDELBURG

Stadswandeling onder leiding van Aad de Klerk. In het kader van het Jaar van het Religieus Erfgoed worden in Middelburg diverse activiteiten georganiseerd. Onder andere een speciale tentoonstelling in het Zeeuws archief en een Zeven-Kerkenroute. Zowel de Oostkerk als de abdijkerken zijn opgenomen in deze stadswandeling.

Zaterdag 7 juni 2008 | Middelburg | 10.30 uur tot 17.00 uur | € 30,00 | leden Vereniging VU-Windesheim € 15,00 | studenten € 25,00 (inclusief lunch).

V U M A G A Z I N E | 31

service.

LEZINGENSERIE ISLAMITISCHE STROMINGEN Vanaf donderdag 8 mei onderzoekt VU podium in samenwerking met het Centrum voor Islamitische Theologie (CIT) verschillende stromingen in de islam. De serie van vier lezingen vindt plaats in het Hoofdgebouw van de VU in Amsterdam. Zie www.vupodium.nl.

m NAARDERMEER

Varen door een uniek natuurgebied met Jan Simons en Marten van Bracht.

Het Naardermeer is een van onze oudste natuurmonumenten.

Het staat bekend om zijn bijzondere flora en fauna. Tijdens de excursie bewondert u vanaf het water diverse planten en dieren, waaronder een kolonie aalscholvers, op en rond dit unieke water- en moerasgebied. Voorafgaand aan de excursie krijgt u van bioloog Jan Simons (VU) informatie over de kranswieren die zich in het voedselrijke en heldere water bevinden. Marten van Bracht (Natuurmonumenten) vertelt over het onderhoud van het Naardermeer.

Donderdag 12 juni en vrijdag 13 juni 2008 | 13.30 uur tot 17.00 uur | Naarden | €15,00 | leden Vereniging VU-Windesheim € 7,50 | studenten € 10,00.

m BEMELEN

Excursie onder leiding van Evert van Acker.

Bemelen heeft alles wat typisch Limburgs is. Deze wandeling voert over kalkgraslanden en langs grotten. Langs de weilanden en akkers met uitleg over Carreboerderijen, de dorpscultuur, de meiboom en Moeder Gotske van Wielder. Ter afsluiting een bezoek aan de kerk en naar de graven van burgemeesters.

Zaterdag 14 juni 2008 | 12.00 uur tot 17.00 uur | Bemelen | € 30,00 | leden Vereniging VU-Windesheim € 15,00 | studenten € 25,00 (inclusief lunch).

m EN VERDER…

VU podium heeft nog veel meer voor u in petto.

VINCENT VAN GOGH, KUNSTENAAR EN EVANGELIST Maandag 21 april vertelt emeritus hoogleraar theologie Anton Wessels over de minder bekende kant van Vincent van Gogh.

Lucaskerk | Tweeschaar 125 Breda | 20.00 uur | € 5,50 | leden Vereniging VU-Windesheim en studenten gratis.

RELIGIE TERUG VAN WEGGEWEEST Theoloog en emeritus hoogleraar Gerrit Manenschijn spreekt op donderdag 24 april over het vernieuwde elan van religie in onze maatschappij.

VU Boekhandel | De Boelelaan 1105 Amsterdam | 20.00 uur | toegang gratis.

DEMOCRATIE ONDER DRUK Jan Dirk Pruim, raadsgrifier in Almere, gaat dinsdag 20 mei met u in discussie over de staat van de lokale democratie. Over de macht van de gemeente, de rol van de burgemeester en ambtenaren.

Café-Restaurant De Ziel | Poëziestraat 360 Almere | 20.00 uur | toegang gratis.

32 | V U M A G A Z I N E

COMAZUIPEN In de derde filmvertoning van de serie Slikken, zuipen en spuiten wordt op donderdag 22 mei de Zembla-documentaire Comazuipen vertoond. Spreker is Lourina Poot, projectmanager integrale veiligheid Politie IJsselland.

Windesheim Zaal G220 | Campus 2-6 Zwolle | 18.30 uur | toegang gratis.

GELOVEN IN VERNIEUWING Donderdag 22 mei bespreekt Bob Goudzwaard, emeritus hoogleraar economie (VU) de relatie tussen geloof, spiritualiteit, economie en politiek.

VU Boekhandel | De Boelelaan 1105 Amsterdam | 20.00 uur | toegang gratis.

VERBINDEN IN DE ZORG Hoe kan de zorgsector het hoofd bieden aan de stijgende vraag uit de samenleving? Marjanne Sint (Isala klinieken), Hein Dijkstra (CvB VU-Windesheim) en Windesheim-lectoren gaan op vrijdag 30 mei in een dagvullend programma met u in discussie over een betere samenwerking in de gezondheidszorg.

Windesheim | Campus 2-6 Zwolle | 10.00 uur | toegang € 50,00 | leden Vereniging VU-Windesheim € 35,00 | studenten gratis.

TRAINSPOTTING In deze laatste avond van de serie Slikken, zuipen en spuiten op donderdag 5 juni vertelt de film Trainspotting het schokkende verhaal van de werkloze Mark Renton. Spreker is Peter Barendsen, ex-verslaafde en werkzaam bij het Assertive Community Treatment Team van Verslavingszorg Noord-Nederland.

Windesheim Zaal G220 | Campus 2-6 Zwolle | 18.30 uur | toegang gratis.

SERIES BIJ VU PODIUM Op verschillende locaties in het land organiseert VU podium kenniscafés. Het gaat om laagdrempelige bijeenkomsten met een wetenschappelijke basis. Wetenschappers van VU, VUmc en Windesheim bespreken de laatste ontwikkelingen in hun vak, actuele vragen en ethische achtergronden.

Kijk op www.vupodium.nl voor nadere gegevens over onze series: FILOSOFISCH CAFÉ, WETENSCHAPSCAFÉ in De Rode Hoed en PAROOL THEATER in Amsterdam en PEPER & ZOUT te Zwolle.

Nieuwe series zijn in de maak, dus houdt onze website in de gaten! >Kijk voor bestellingen, actuele gegevens en het complete programma op www.vupodium.nl.

BOEK

Houdt u van literatuur in het algemeen en van poëzie in het bijzonder, van Amsterdam, Frankrijk en goede muziek én speelt de VU in uw persoonlijke levensgeschiedenis een rol? Dan is het dagboek Energieke doelloosheid van dichter Ad Zuiderent een feest van inspiratie en herkenning.

MARCO LAST

DICHTER OP DE HUID Een schrijver die een boekje opendoet over zijn persoonlijke werkwijze kan steevast rekenen op belangstelling. Niet alleen lezers zijn nieuwsgierig naar de totstandkoming van een literaire tekst, maar ook iedereen die zelf weleens een gedicht of verhaal op papier zet.

Ad Zuiderent, dichter van acht dichtbundels, criticus en universitair docent bij de opleiding Nederlands aan de letterenfaculteit van de VU, schreef een boek waarin hij een zomer lang reflecteert op zijn dichterschap. Maar ook over zijn bestaan als docent, vriend, partner, vader en eigenaar van een tweede huisje in de Ardèche. Ingewijden zullen vele locaties en personages herkennen, maar ook voor wie nooit Nederlands heeft gestudeerd op de VU valt er genoeg te genieten.

In één zomer

Het boek gaat op een prettige manier alle kanten op. De tientallen korte hoofdstukken houden het midden tussen columns en lichtvoetige essays. Deels zijn ze daadwerkelijk in één zomer geschreven, deels betreft het oudere teksten die zijn opgepoetst en herschreven.

Talloze associatieve verbindingen houden het geheel opmerkelijk stevig bij elkaar.

Rivieren, kanalen en haventerreinen keren telkens terug – bij voorkeur overdacht vanaf de fiets – evenals Zuiderents liefde voor Lucebert, T.S. Eliot, Gombrowicz, Sjostakovitsj en bijbeltaal. En natuurlijk zijn eigen gedichten: bijna terloops komen we veel te weten over een hele reeks meer of minder bekende gedichten uit Zuiderents oeuvre. Van zijn orthodox calvinistische opvoeding is hij weggegroeid, maar zijn jeugd is toch regelmatig aanleiding voor een prikkelende gedachte of nuchtere constatering.

Een dichter zit niet peinzend achter zijn bureau. Althans, Zuiderent niet. Goede ideeën komen pas echt je hoofd binnendrijven wanneer je er niet doelgericht naar op zoek bent, zo blijkt. ‘Afwachten, dat is zo ongeveer de belangrijkste eigenschap die ik er als schrijver op na moet houden’, schrijft hij – maar ondertussen leeft Zuiderent het leven wel met wijdopen ogen en oren. De titel Energieke doelloosheid verwijst naar deze ontvankelijke, maar ook laconieke en actieve levenshouding. Zuiderent laat zich inspireren door wat hij zoal leest, hij observeert en overpeinst, laat gedachten wat rijpen in het achterhoofd terwijl hij het huishouden doet, tuiniert, scripties leest of een concert bezoekt. Het eigenlijke schrijfwerk laat zich niet sturen.

Een dichter zou wat Zuiderent betreft ook eerder vragen moeten stellen dan ze beantwoorden. Het boek begint en eindigt met een verslag van zijn bevindingen op een schrijverscongres in Finland, waar hij op uitnodiging meepraat over het thema ‘Wat is heilig?’.

‘Het nooit bevestigde vermoeden, dat is heilig’, concludeert hij. Schrijvers die grossieren in stelligheden hebben niet zijn hart, evenmin als religieuze scherpslijpers. Het gaat om de verwachting, niet om de vervulling. “Wind die wat woorden waait.” « Ad Zuiderent. Energieke doelloosheid, € 18,50.

Uitgeverij Vesuvius (www.vu-uitgeverij.nl), Amsterdam 2008. ISBN 978 90 8659 176 3.

m mail

snel en win

Onder de snelste mailers verloot de redactie tien exemplaren van het boek Energieke doelloosheid.

Mail naam en adres naar vu-magazine@vu.nl.

V U M A G A Z I N E | 33

MET DE BUL OP ZAK > BIOLOGIE Op de VU kun je veel opleidingen volgen.

Inmiddels staan er ruim 40.000 alumni in het adressenbestand. Waar komen ze zoal terecht na hun studie? Deze keer vijf vragen aan drie alumni biologie.

ANITA MUSSCHE FOTO’S: JORDI HUISMAN

Gabriëlle van Dinteren

44, afgestudeerd in 1988

Wat voor baan heb je? “Ik ben communicatiemedewerker bij Het Zeeuwse Landschap.

Ik geef onder meer voorlichting over onze terreinen, richt exposities in en organiseer excursies. En als Statenlid voor GroenLinks met Ruimte, Ecologie en Water als werkterrein mag ik meebepalen hoe we in Zeeland met natuur omgaan.”

Heb je veel aan je opleiding? “Ik heb veel gehad aan mijn biologische kennis. Door ecologie werd het zo vanzelfsprekend dat alles in de natuur met elkaar samenhangt. In mijn huidige werk zie ik vaak dat mensen dat nog steeds niet beseffen. Bij het vak biologie en samenleving begon ik in te zien dat we als biologen nog zo veel kunnen weten en vinden over natuur, maar dat je zonder communicatie nooit draagvlak zult krijgen bij publiek, beleidsmakers en bestuurders als er sprake is van tegengestelde belangen.”

34 | V U M A G A Z I N E

Waarom biologie? “Eigenlijk wilde ik diergeneeskunde doen, maar toen ik vier keer was uitgeloot, dacht ik: Dan moet ik er hier gewoon wat van maken. Alles wat met planten en dieren te maken had, vond ik geweldig. Het leukste vak was gedragsbiologie, waarvoor ik een halfjaar chimpansees heb bestudeerd.”

Wat is de mooiste herinnering uit je studietijd? “Met docent Ebel Nieboer heb ik op Schiermonnikoog vogels geringd, die we op de zandplaten vingen in netten. Midden in de nacht stond je op het wad, het water lichtte groen op door fluorescerende bacteriën, in je handen had je zo’n beestje dat honderden kilometers had gevlogen.”

En waar vond je niets aan? “Het vak microbiologie. Alles aan dieren en planten vond ik leuk, maar wat zich in een cel afspeelde interesseerde me echt niet. De docent heeft erg zijn best gedaan, maar ik vond het verschrikkelijk.”

Alwin Kool

36, afgestudeerd in 1997 Wat voor werk doe je? “Ik ben milieuspecialist voor de regio Afrika bij de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO. Ik analyseer de bedrijven die leningen aanvragen op milieu- en sociale prestaties en adviseer ons kredietcomité.

Vervolgens monitor ik de bedrijven gedurende de looptijd van de lening of participatie.”

Doe je nog veel met biologie? “Ik ben afgestudeerd bij de vakgroep Biologie en samenleving. In mijn werk doe ik niet veel meer met fundamentele biologie, maar het op een gestructureerde manier kijken naar de samenhang in ecologische systemen kan ik goed gebruiken. Ik werkte eerder voor het milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) in Genève en ben milieuconsultant geweest.”

m waar

zijn onze alumni Biologie?

De VU heeft een aantal alumni uit het oog verloren. Kent u een van de alumni hiernaast, wilt u hen dan vragen hun juiste gegevens door te geven? Dat kan via het aanmeldingsformulier op www.vu.nl/alumni of via een e-mail naar alumni@vu.nl.

Waarom ben je biologie gaan studeren? “Ik werd drie keer uitgeloot voor geneeskunde. Medische biologie leek een goed alternatief, maar na het gemeenschappelijke eerste jaar besloot ik: als het dan toch geen geneeskunde wordt, wil ik ook echt biologie doen. Als kind was ik al bezig met diertjes, slootjes en visnetjes. Ik heb dat altijd heel leuk gevonden.”

Wat was je lievelingsplek op de campus? “De biologenvereniging Gyrinus natans had een eigen kroeg in D-103: de Tegenstelling. Er waren feesten en darttoernooien en je kon je er op een goedkoop leren bankje even terugtrekken van het weinig sexy gangenstelsel van het W&N-gebouw.”

Wat was het vervelendste vak? “Het vak filosofie. Na drie keer tentamen doen, heb ik alsnog een opdracht moeten maken om te kunnen afstuderen. De filosoof Popper met zijn ‘kritisch rationalisme’ is me goed bijgebleven…”

Tussen haken het jaar van afstuderen: dhr. H. Breman [1967], dhr. J.W.M. Bulte [1987], mevr. L.M. Carlée [1995], dhr. P.M.T. Deen [1987], dhr. A. Dierick, [2000], dhr. S.J. van Dyck [1996], mevr. C.M. Gaasterland [1964], mevr. K.A. Gryszczuk, [2002], mevr. M.A.M. van ‘t Hof [1998], dhr. J.M. Jansen, [2002], mevr. E.S. Jordanova [1997], mevr. S.M. Koning [1997], drs. R.P.J. de Lange [1991], mevr. M.G.G. Licht [1974], mevr.

M. Mesman, [2001], dhr. A.A. Olthof [1984], dhr. A. Oostdam [1988], mevr. M. Postma [1963], dhr. G.J. de Vries [1976], mevr. A. van Zanten [1999], dhr. J.Z.A. Zethof [1986], dhr. V.S. Ramgolam [1996], J.G. Engel [1979], P. Giesberg [1990], G. Thyssen [1959] en J.J.A. Touw [1976].

Kees van Dijk

61, afgestudeerd in 1978 Wat doe je nu? “Ik ben biologiedocent bij de Berger Scholengemeenschap, maar stop in augustus. Met vriend Piet van Ipenburg en VU-hoogleraar Bas Kooijman heb ik Stichting Biodiversiteit en Educatie opgericht, om het probleem van de afnemende soortenrijkdom onder de aandacht te brengen. We organiseren voor leerlingen en studenten studiereizen naar het regenwoud van Peru.

Die activiteiten wil ik nu verder uitbreiden.” (www.stichtingbee.nl) Sluit dat aan bij je studie? “Strikt genomen niet. Ik studeerde af in de microbiologie en wilde de wetenschap in, maar werd uiteindelijk docent, met een veel bredere kijk op de biologie. Nu kom ik toch weer bij de wetenschap terecht, maar op een heel ander gebied. Ecologie kende ik niet, biochemie is iets totaal anders. Ik leer heel veel bij, het lijkt net of ik weer aan het studeren ben.”

Ben je blij met je studiekeuze? “Als de studie biomedische wetenschappen toen had bestaan, zou ik daarvoor hebben gekozen. Ik moest nog kiezen tussen geneeskunde en biologie. Biologie aan de VU sprong eruit met een heel gestructureerd programma. Geneeskunde viel af omdat ik toch meer de wetenschap in wilde.”

Wat blijft je altijd bij uit je studietijd?

“Ik zal nooit de lezing vergeten van Jan Wolkers en zijn vrouw Karina in 1969.

Zij waren door studievereniging Gyrinus natans uitgenodigd. Dat vond ik echt geweldig.”

Geen vervelende herinneringen? “Ik wilde een keer petrischaaltjes ontsmetten, en presteerde het om duizend plastic – in plaats van glazen – schaaltjes in de oven te zetten. Dat gaf ongelooflijk zwarte rookwolken en de oven was naar de filistijnen. Er lag een hele berg gesmolten plastic onderin.” « V U M A G A Z I N E | 35

ADVERTORIAL

Met dank aan

19532-1 Dienst Communicatie VU, fotografie Digidaan, Yvonne Compier

sponsors

Kinderstad in VU medisch centrum

In Ronald McDonald VU Kinderstad

bijvoorbeeld toneelvoorstellingen,

hebben langdurig zieke kinderen

een TV-werkplaats en een speel- en

een plek om even helemaal ‘weg’ te

bouwhoek.

zijn uit het ziekenhuis. Hier kunnen

Het gebouw is ontworpen door

ze weer even kind zijn en vergeten

Bjorn van Rheenen, Roland Pouw

dat ze ziek zijn.

en Rupali Gupta. Het interieur is

VUmc heeft in Nederland de primeur

deels door de architecten, deels

Van buitenaf maakt de opbouw

met zo’n voorziening. Kinderstad

door sponsors en deels door

van Kinderstad een ingetogen

werd begin februari geopend door

studenten van de Rietveld Academie

indruk. Maar in Ronald McDonald

Prins Maurits en Prinses Marilène en

ontworpen.

VU Kinderstad is onder andere een

is volledig gerealiseerd met de hulp

De bijna geheel glazen gevel met

Ajax Spelershome met een indoor

van grote en kleine sponsors.

titaniumdeeltjes erin verwerkt

voetbalveldje, een Studio 538 waar

In de KPN Wizz Kidscorner kunnen

geeft een bijzonder effect, net als

kinderen zelf DJ kunnen zijn en

kinderen internetten, beeldbellen

de overhangende en uitkragende

een Schiphol Spottersnest voor het

en hun eigen website maken.

delen. De glazen gevels worden

spotten van vliegtuigen.

Door een speciaal raam in deze

op drie plaatsen onderbroken

Het gebouw is genomineerd voor de

ruimte kunnen zelfs bedlegerige

door uitstekende boxen met prints

Gouden Amsterdamse Architectuur

kinderen meespelen. Ook staat

van natuurlijke materialen: mos,

Prijs. Op 23 april krijgt de winnaar

er een echte Spyker racewagen

boomstammen en honingraat. De

deze door het Architectuurcentrum

met een videoscherm erop, waar-

daklichten en open gevels met glas

Amsterdam in het leven geroepen

door kinderen in de auto een

van het plafond tot op de vloer

prijs uitgereikt.

racespel kunnen spelen. Verder

maken een weids uitzicht mogelijk.

is er een groot speelplein voor

19532-1_ADV_COM_ gewBijz_def.ind1 1

05-03-2008 11:34:47