Akademos februari 2004

17-02-2004

10:38

Pagina 1

akademos Informatieblad van de Vrije Universiteit Brussel www.vub.ac.be

akademos A4 2

Inhoud

VUB-onderzoek kort 2-3

Van Kali naar Bama 4-6

Hans Blix krijgt VUB-eredoctoraat

6

Wandelende robot op 7 de VUB: LEVE LUCY !

VUB lauwert Brusselse strippers

8

VUB onderzoekt top- 8 sportbeleid in Vlaanderen

VUB-nieuws kort

9

Back to the roots

10

James Brown en Kiss 11 in de glasverwerkingsfabriek

BelgiĂŤ-Belgique P.B. - P.P. 1050 Brussel 5 1/6313

2004 - nummer 1

VUB-onderzoek vaak geciteerd in wetenschappelijke literatuur De VUB gaf aan het Centrum voor Wetenschaps- en Technologie Studies van de Universiteit van Leiden de opdracht het aantal artikels van de hand van VUB-onderzoekers verschenen in wetenschappelijke tijdschriften te tellen. Tegelijkertijd werd gemeten hoe vaak andere experts in een bepaald onderzoeksdomein naar deze artikels verwijzen. Deze bibliometrische analyse voor het VUB-onderzoek liep over een periode van 10 jaar (1992 - 2001). Hieruit kwamen twee duidelijke conclusies naar voren: enerzijds verwijzen experts veelvuldig naar wetenschappelijke VUB-artikels en anderzijds is de medewerking van VUB-onderzoekers aan internationaal wetenschappelijk onderzoek in de afgelopen 10 jaar substantieel toegenomen.

Uit het onderzoek blijkt dat de publicatie-impact van de VUB (de mate waarin in wetenschappelijke tijdschriften naar artikels van VUB-onderzoekers wordt verwezen) ruim 16 procent boven het wereldgemiddelde ligt. Vooral naar onderzoeksteams uit de geneeskunde, farmacie, toegepaste biologische wetenschappen (bio-ingenieur), scheikunde en natuurkunde wordt opvallend meer verwezen dan internationaal gangbaar is.

Voor de wetenschappelijke bijdragen van VUBonderzoekers uit de geneeskunde (campus Jette) loopt dit zelfs op tot 35% meer citaties per artikel. Met een boutade zou men kunnen zeggen dat een wetenschappelijk artikel geschreven door medische VUB-onderzoekers inslaat als een bom.

Het Brusselse onderzoek heeft qua impact dus zeker een plaats verworven in de internationale wetenschappelijke literatuur. Een blik in het Vlaams Indicatorenboek 1999 leert dat de VUBpublicaties op dit vlak ook beter dan het Vlaamse gemiddelde scoren.

Uit een aanvullende analyse blijkt bovendien dat VUB-onderzoekers substantieel en in toenemende mate bijdragen aan publicaties die tot stand kwamen in internationale wetenschappelijke samenwerking.

Kwantiteit en kwaliteit De onlangs genomen beslissing van de overheid om bij de verdeling van de middelen uit het Bijzonder Onderzoeksfonds (BOF) ook rekening te houden met het aantal onderzoekspublicaties en -citaties valt voor de VUB dus gunstig uit. Deze extra parameter zorgt ervoor dat de VUB haar onderzoeksmiddelen, komende uit het BOF, ziet stijgen. Bovendien zal de parameter 'publicaties en citaties' in de toekomst nog zwaarder gaan doorwegen bij de verdeling van de onderzoeksmiddelen.

Hoewel de VUB - en de onderzoeksraad in het bijzonder - via deze studie nu ook een beter inzicht krijgt in de bibliometrische resultaten van het VUB-onderzoek, wil ze geen afbreuk doen aan haar traditie van kwaliteitsevaluaties via peer review. Onderzoeksmiddelen zullen aan de VUB dan ook zeker niet louter op basis van een bibliometrische indicator worden verdeeld.

De bibliometrische studie werd uitgevoerd voor een zo groot mogelijk onderzoeksdomein, namelijk alle disciplines waarvoor voldoende tijdschriften zijn opgenomen in de databestanden van het Institute for Scientific Information.

In grote lijnen zijn dit de exacte, de toegepaste en de biomedische wetenschappen. De analyse van de Universiteit van Leiden zegt dus weinig over het onderzoek verricht in de Humane wetenschappen, die trouwens doorgaans in dergelijke bibliometrische studies buiten beeld blijven.

akademos A4 2

17-02-2004

10:38

Pagina 2

VUB-onderzoek kort Wist u dat...

evolutieve geschiedenis van de moderne kikkers.

De soort komt bijna uitsluitend te voorschijn voor de voortplanting tijdens de eerste weken van de moesson, om dan weer diep onder de grond te verdwijnen. Dit verklaart grotendeels waarom deze 100 miljoen jaar oude evolutieve lijn zo lang onopgemerkt gebleven is.

?

… gehoorstoornissen de meest voorkomende langdurige lichamelijke handicap zijn?

… wie te hard en te vaak snuit een chronische sinusitis in de hand werkt?

Een onderzoek van prof. Peter Clement, diensthoofd KNO in het AZ-VUB, toont aan dat het snuitgedrag van de meeste mensen verkeerd is. We moeten snuiten zonder de twee neusgaten eerst af te sluiten, met weinig druk en enkel als het productief is. Als bij het snuiten geen neusslijm vrijkomt, heeft het geen enkele zin om verder te proberen, al zit de neus verstopt. Wie toch te hard gesnoten heeft, kan maar best zijn neus een paar keer goed optrekken. Het is misschien niet de meest beleefde reflex, maar wel de natuurlijkste.

… heel wat kleine ondernemingen nog geen computer bezitten?

Jo Pierson (Communicatiewetenschappen) onderzocht voor zijn doctoraat 750 microondernemingen (bedrijven met minder dan 10 werknemers) en ontdekte dat veel zelfstandigen en zaakvoerders van kleine bedrijfjes computers eigenlijk helemaal niet zien zitten. Bij ondernemers blijkt bijvoorbeeld een lage opleiding een veel belangrijkere drempel te zijn voor de doorbraak van ICT dan de hoge kosten.

Ook het soort werk is bepalend. Kappers of landbouwers zien het nut van computers helemaal niet in omdat ze zichzelf ook niet als ondernemer beschouwen. Ze willen in de eerste plaats in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien en daarbij is ICT niet zo noodzakelijk.

… VUB-vorsers voor het eerst in 75 jaar een nieuwe kikkerfamilie ontdekt hebben?

Dr. Franky Bossuyt van het labo Ecologie & Systematiek omschrijft de ontdekking als de 'missing link' in de evolutie van kikkers.

Deze kikker is de nauwste verwant van vier kikkersoorten die enkel op twee kleine Seychellen-eilanden voorkomen. De wetenschap was al tientallen jaren op zoek naar een verklaring waarom die vier soorten op de Seychellen nergens leken te passen in de

2

Vlaanderen telt maar liefst 800.000 doven en slechthorenden. Toch is onze maatschappij niet toegankelijk voor doven en slechthorenden. Daar iets aan doen is niet zozeer een kwestie van veel geld, wel van goodwill. Vlaanderen probeert nog altijd dove en slechthorende kinderen in de eerste plaats de gesproken taal aan te leren omdat ouders denken dat gebarentaal per definitie een minder hoog leerniveau inhoudt. Dat staat in een studie die professor Gerrit Loots (vakgroep Pedagogie) samen met collega’s van de UGent en de KU Leuven uitgevoerd heeft.

… wie lang met de auto rijdt, dat na verloop van tijd steeds minder goed doet?

Bij langdurige autoreizen ontsnapt niemand aan het zogenaamde dipje tussen 2 en 4 uur 's nachts of overdag. Maar zodra de thuishaven in zicht is, zal een bestuurder 's nachts opnieuw beter rijden. Dit 'coming home'effect werd ontdekt tijdens een onderzoek over slaperigheid achter het stuur, uitgevoerd door Elke De Valck (vakgroep Cognitieve en Fysiologische Psychologie) in samenwerking met VAB en Ford.

… twee monumentale beelden op het Rubensplein in Knokke gemaakt zijn uit Vubonite?

De beelden zijn vervaardigd in IPC Inorganic Phosphate Cement of Vubonite dat bestand is tegen de gure

weersomstandigheden, het zout van de zee en de erosie door het zand, wat al veel kunstwerken aan de kust fataal is geworden. De beelden in IPC zijn een primeur voor de kust. IPC is een revolutionair nieuw bouwmateriaal dat werd ontwikkeld door de vakgroep Mechanica van materialen en constructies (MEMC ) van de Vrije Universiteit Brussel. Meer info op de nieuwe website www.vubonite.com

… een gedetineerde in een Belgische gevangenis de overheid gemiddeld 76 euro per dag kost… …. en dat de 32 strafinrichtingen in ons land in 2000 gemiddeld 8.543 gedetineerden per dag huisvestten? Sonja Snacken (vakgroep criminologie) wijst op verschillende verklaringen voor de stijging van het aantal lang- en de daling van het aantal kortgestraften. 'De rechters vellen zwaardere straffen, maar ook de wetgeving is verstrengd. De samenleving is minder tolerant geworden voor geweld, wat zich weerspiegelt in meer klachten. Ten slotte speelt ook de overbevolking in de gevangenissen mee. Sinds de jaren ‘80 probeert de overheid de kortgestraften zo snel mogelijk uit de gevangenissen weg te werken. Ze creëerde daarvoor de 'voorlopige invrijheidstelling'.

… 80% van de Vlamingen dagelijks TV kijkt... ...en dat lezers van populaire kranten niet de sensatiezoekers zijn waarvoor ze vaak worden versleten? Dat blijkt uit het doctoraatsonderzoek van Jo Bauwens en Kristel Van Den Brande (Communicatiewetenschappen) die het kijk- en leesgedrag van de gemiddelde Vlaming onderzochten. In het algemeen beschouwt men het nieuws in de krant als een aanvulling op het tv-nieuws. Het televisiejournaal blijkt voor 46% van de ondervraagden het favoriete programma te zijn. Mensen leggen zichzelf ook regels op voor het tv-kijken. Zo is overdag tv-kijken nog altijd taboe, wordt er niet gekeken tijdens de maaltijden, en ook niet als er bezoek is.

akademos A4 2

17-02-2004

10:38

Pagina 3

… de tiende editie van het internationale congres over Density Functional Theory voor het eerst in België plaatsvond?

De VUB mocht - dankzij de internationale reputatie van de VUB-onderzoeksgroep Algemene Chemie onder leiding van Prof. Paul Geerlings gastheer zijn. Sprekers en deelnemers uit alle hoeken van de wereld, waaronder Walter Kohn, Nobelprijswinnaar Scheikunde en grondlegger van de Density Functional Theory, zakten af naar de VUB. Density Functional Theory, een belangrijk onderdeel van de kwantummechanica, kent sinds enkele jaren een enorme bloei. Deze tak van de kwantummechanica laat toe het verloop van bepaalde chemische (molecuul en atoom) reacties door computersimulatie te voorspellen en te interpreteren. Het bedrijfsleven maakt veelvuldig gebruik van dergelijke simulaties van chemische reacties omdat ze kostenbesparend zijn en de veiligheid verhogen. Men hoeft immers niet 'in de realiteit' te experimenteren. De opkomst van krachtigere computers maakt bovendien dat de berekeningen steeds sneller en accurater kunnen worden uitgevoerd. Vooral industriële en farmaceutische sectoren volgen de nieuwste onderzoeksontwikkelingen op het gebied van Density Functional Theory op de voet. De recentste onderzoeksresultaten inzake chemische berekeningstechnieken en interpretatiemethodes kwamen aan bod op het driedaagse congres van 7 tot en met 12 september 2003.

… het verhaal van het Vlaams neergeschreven werd door Prof. Willemyns?

“Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden” is de titel van het jongste boek van Prof. Roland Willemyns van de vakgroep Germaanse talen. Het

boek sluit aan bij “Het verhaal van een taal” – een geschiedenis van het Nederlands in zijn geheel – dat verscheen in 1995 en waaraan Prof.

Roland Willemyns eveneens heeft meegewerkt.

De auteur legt in zijn werk de nadruk op wat er met de taal gebeurt en niet in de taal, al heeft hij ook aandacht voor zuiver taalkundige facetten. De klemtoon ligt in de eerste plaats op de historische, sociale, politieke, economische en culturele context, waarbinnen het Nederlands zich in het zuiden van het taalgebied heeft ontwikkeld. Deze benadering maakt het boek zo boeiend, ook voor wie geen taalkundige opleiding heeft genoten.

“Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden”, (Standaard Uitgeverij, Antwerpen; Spectrum, Utrecht), telt 399 bladzijden en kost 24,95 euro.

Meer informatie en VUB-nieuws op http://www.vub.ac.be/nieuws/nieuws.html

… de leerlingenpopulatie in het Brusselse Nederlandstalig onderwijs uitgesproken meertalig is?

41% van de leerlingen in het Algemeen Nederlandstalig Secundair Onderwijs is Nederlandstalig, d.w.z. spreekt thuis meestal of uitsluitend Nederlands, 15% is Franstalig.

De overige leerlingen komen uit anderstalige en taalgemengde gezinnen, waarbij het Frans vaak prominent aanwezig is. Slechts een minderheid van de leerlingen (bijna 22 %) beweert thuis nooit Nederlands te spreken.

De Frans- en Nederlandstalige leerlingen hebben een positievere houding tegenover de andere taal en cultuur, dan de leerlingen in Vlaanderen en Wallonië. Ze zijn ook meer gemotiveerd om de andere taal te leren en te gebruiken. De Nederlandstalige taalvaardigheid van de Nederlandstalige leerlingen in Brussel is te vergelijken met deze van de leerlingen in

Gelezen in de krant Robin Janssens (tv-presentator) over zijn tijd als student Communicatiewetenschappen aan de VUB “Tot mijn eerste dag unief had ik nooit een pint aangeraakt, maar in Brussel heb ik mijn schade ruimschoots ingehaald. (...) In de tweede kandidatuur werd ik sportpraeses en in de eerste licentie praeses van de “Perskring”, die meer dan 400 leden telde. Daar heb ik leren overleggen, vergaderingen leiden, compromissen sluiten, evenementen op poten zetten... (...) Kortom, een fantastische leerschool.”

Menzo – 1 januari 2004

Vlaanderen. Voor een aantal aspecten, zoals de lees- en de luistervaardigheid en de Franse taalvaardigheid, behalen ze zelfs betere resultaten. Dat blijkt uit een studie onder leiding van de professoren Alex Housen en Michel Pierrard waaraan op actieve wijze werd meegewerkt door Laurence Mettewie van het Centrum voor Linguïstiek (CLIN) van de VUB. Meer informatie: 02/629.38.84

Jean-Paul Van Bendegem (VUBfilosoof) over het bestaan van God “Een god is straal overbodig. De natuurkunde kan het heelal verklaren zonder er een god bij te halen, de biologie kan het leven verklaren. De idee dat wij deel uitmaken van één of ander hoger plan is zelfs mensonterend. Wat zijn we als mens nog waard, en waarom zouden we ons in dit leven nog moe maken voor wat dan ook, als we uiteindelijk allemaal toch maar nietige onderdeeltjes zijn van een groter geheel dat we ons zelfs niet kunnen voorstellen?”

Het Nieuwsblad - 24 december 2003

Laurence Mettewie van het Centrum voor Linguïstiek

Benjamin Van Camp (rector van de VUB) over het verbod op de hoofddoek “Er zijn ongetwijfeld meisjes en vrouwen die gedwongen worden om een hoofddoek te dragen, maar er zijn ook anderen die de hoofddoek als uiting van hun eigen keuzes en persoonlijkheid beschouwen. De dialoog tussen de levensbeschouwelijke en etnische gemeenschappen in België is soms moeilijk, maar niet onmogelijk. Er zijn tal van initiatieven die bedoeld zijn om de gettovorming tegen te werken.

Kortom, we bevinden ons in België nog steeds binnen de voorwaarden voor een actieve verdraagzaamheid en dus voor gesprekken.

Het is in die omstandigheden niet wenselijk om een of meer van de gesprekspartners nog verder van het maatschappelijke proces te verwijderen door een algemeen verbod op persoonlijke levensbeschouwelijke symbolen.”

De Standaard - 21 januari 2004

3

akademos A4 2

17-02-2004

10:38

Pagina 4

Van Kali naar Bama

studiegebied. Ook kan je – indien je dat wenst – een tweede Bachelor halen in de minor die je hebt gevolgd.

Bachelors, masters en flexibilisering aan de VUB

Zullen we in de toekomst nog van studiejaren spreken?

De VUB wil resoluut voor de flexiblisering gaan.

Ik bedoel daarmee dat we het denken in termen van studiejaren te zijner tijd verlaten en overstappen op een soepeler systeem, uitgedrukt in studiepunten. Het bestaande strakke studiejarensysteem biedt de student ten slotte weinig ruimte voor inhaalmanoeuvres. Wanneer je in het nieuwe systeem voor opleidingsonderdelen een bewijs ontvangt dat je 'geslaagd' bent, de zogenaamde creditattesten, dan biedt dat veel meer mogelijkheden.

Een gemotiveerde student die in het eerste jaar een misstap doet, zal dat gedurende zijn opleiding dus recht kunnen zetten en moet dus geen extra jaar studeren. Ook vroeger hadden niet-geslaagde studenten reeds de kans om – in geval van voldoende vrijstellingen – vakken van het volgende jaar op te nemen (het zogenaamde Individueel Aangepast Jaar of IAJ). De ervaring leert evenwel dat weinig studenten dit systeem succesvol gebruiken en dat het in elk geval tot een verlenging van de studieduur leidt.

Neen, dit is niet de titel van Paul Theroux’s nieuwste reisverhaal dat zich ergens in het verre Afrika afspeelt. Dit is echter wel een mogelijke omschrijving van de immense uitdaging waarmee alle Vlaamse universiteiten en hogescholen bij de start van het volgende academiejaar geconfronteerd worden.

Kandidaturen en licenties heten dan voortaan bachelors en masters. Ook de VUB heeft al haar opleidingen onder de loep genomen en plaatste daarbij vooral kennisverbreding, studieflexibiliteit en opleidingsvolledigheid centraal. Akademos ging praten met Prof. Dr. Rosette S’jegers, Vice-rector Onderwijs aan de VUB, over de nieuwe mogelijkheden, uitdagingen, maar ook de moeilijkheden die gepaard gaan met deze revolutionaire omschakeling in ons hoger onderwijs.

Wat verandert er concreet voor iemand die in september start in het eerste bachelorjaar?

De studenten die in het nieuwe academiejaar starten, zullen de eersten zijn die niet langer vastzitten in het strakke keurslijf van een opleiding.

In de nieuwe structuur kan je je studietraject namelijk beter op je interessesfeer afstemmen door de door jou gekozen hoofdopleiding aan te vullen met keuzepakketten in andere, complementaire studiedomeinen, de zogenaamde minoren.

Zo kan je bijvoorbeeld tijdens je bacheloropleiding Geschiedenis kiezen voor een minor Communicatiewetenschappen of Politieke wetenschappen.

Je kiest voor een opleiding Germaanse Taal- en Letterkunde? Niets belet je om als tweede taal Spaans of Italiaans uit het pakket Romaanse te kiezen. Of studeer je Chemie, maar blijkt na een tijdje dat Biologie toch meer jouw ding is? Geen enkel probleem, je vult dan je opleiding Chemie in met opleidingsonderdelen uit het studiedomein Biologie, waarmee je nadien toegang hebt tot de masteropleiding Biologie. Een groot voordeel ten

4

Vice-rector Onderwijs, Rosette S’Jegers opzichte van vroeger. Toen startte je in een bepaalde opleiding en voldeed die niet aan je interessesfeer of vaardigheden dan diende je opnieuw van nul te starten in een andere opleiding.

Je kan dus je studieprogramma naar eigen believen samenstellen?

Ja en neen... Bij de keuze van een bepaalde minor wordt de student - om te vermijden dat hij/zij er later weinig mee is - niet helemaal vrijgelaten. De student kiest dus niet 'à la carte', maar kiest voor een samenhangend (vakken)pakket. Uiteraard hoef je niet te kiezen voor een aanvullende minor. Je kan ook 'gewoon' alle vakken van je gekozen bachelor volgen zonder een deel te vervangen door vakken uit andere domeinen. Kortom, de zogenaamde kennisverbreding zorgt er voor dat je een studieprogramma volgt dat meer op jouw maat is gesneden, dat bijsturen of combineren van trajecten mogelijk maakt en dat je toelaat om na drie jaar (eenmaal 180 studiepunten van de Bachelor behaald) te stoppen met je studies.

En wat na die bacheloropleiding?

Het is zo dat een bachelordiploma een volwaardig diploma is waarmee je op de arbeidsmarkt terecht kunt. De VUB hecht hier veel belang aan. Zo kan je in verschillende opleidingen reeds tijdens de bachelorjaren stage lopen in een relevante sector waardoor je een eerste professionele ervaring opdoet.

Een academische opleiding stopt echter niet bij het bachelordiploma. Je bent dan immers ideaal voorbereid om je verder te verdiepen in een bepaald studiegebied in de masterfase. Dit studiegebied ligt ofwel in het verlengde van je bacheloropleiding (bijvoorbeeld met een bachelor economie naar een master economie) ofwel maak je gebruik van de overbruggingen die de VUB biedt en behaal je een Master in een ander

En wat als ik het als student nu net wel kalmpjes aan wil doen?

Geen probleem, dan zorgen je behaalde creditattesten ervoor dat je deze opleidingsonderdelen bij het hervatten van je studie niet meer opnieuw hoeft te doen. Waarom zou de ene student een volledig opleidingstraject (van bachelor en master) van in totaal bijvoorbeeld 240 studiepunten niet in vier jaar kunnen afwerken terwijl de andere student dat doet in vijfeneenhalf jaar?

Bovendien past deze studieflexibiliteit in onze filosofie een opleiding zo toegankelijk mogelijk voor iedereen te maken. Ook voor studenten die in het huidige strakkere studiejarensysteem minder makkelijk kunnen instromen. Wel mag de versoepeling niet leiden tot studeren 'à la carte': vakken dienen binnen welbepaalde termijnen te

akademos A4 2

17-02-2004

10:38

Pagina 5

Maakt het dat niet allemaal een stuk ingewikkelder?

Zodra de student weet in welk traject hij instapt, zal hij daar niet veel van merken. De meeste studenten die in september 2004 hun studies aan de universiteit aanvangen, hebben de huidige kandidatuur-licentiestructuur niet eens gekend, dus voor hen verandert er in principe niet veel. En de huidige studenten kunnen hun studies afronden in het traject waarin ze begonnen zijn.

worden afgerond, maar dus niet noodzakelijk binnen één jaar. Een belangrijke stap in de richting van deze studieflexibilisering was de invoering van het semestersysteem, waardoor je bepaalde opleidingsonderdelen na een half jaar al afrondt. Het studietraject opdelen in semesters heeft ook een impact op de mobiliteit. Een semester studeren aan een andere Europese universiteit wordt veel eenvoudiger. En wanneer je terugkeert, start je het volgend semester met een nieuw pakket vakken zodat je geen achterstand hebt op je studiegenoten die niet naar het buitenland trokken.

De huidige studenten doorlopen nog wel het kandidatuur-licentietraject.

Inderdaad, wie dit academiejaar in de eerste kandidatuur startte, doorloopt het opleidingstraject op de klassieke manier. Zo zullen bijvoorbeeld in 2007 bepaalde studenten als licentiaat afstuderen, terwijl op dat moment ook al de eerste bachelordiploma’s worden uitgereikt. Het huidige systeem werkt dus uitdovend en het nieuwe wordt geleidelijk ingevoerd. De eerste initiële masteropleidingen, zeg maar de opleidingen die aansluiten op het bachelordiploma, starten bijgevolg pas in het academiejaar 2007-2008.

Raadpleeg het VUB-bachelor-masteraanbod via www.vub.ac.be

Wat met de huidige eerste kandidatuurstudenten die hun jaar misschien moeten overdoen?

Zij zijn de uitzondering die de regel bevestigt; zij kunnen niet opnieuw starten in de eerste kandidatuur of een IAJ-programma krijgen. Ze moeten samen met de nieuwe studenten starten in het eerste bachelorjaar en zullen voor optimalisering van hun studietraject aangepaste overgangsmaatregelen nodig hebben.

Dat kan hen misschien extra motiveren gedurende de examens.

Deze hervorming zal hoogstwaarschijnlijk heel wat extra administratief werk met zich meebrengen?

Inderdaad, het tezelfdertijd aanbieden van het huidige én het nieuwe studietraject vereist veel organisatie en extra inspanningen van het administratief personeel. Om dat op te vangen willen we extra support geven aan de faculteiten.

De hele hervorming komt er toch en het zal even wennen zijn, maar met goede communicatie naar het personeel en de studenten willen we de overgangsperiode zo vlot mogelijk laten verlopen.

Daar zullen we in de komende maanden dan ook zeker werk van maken.

Leren van onze noorderburen, of net niet...

Bij onze noorderburen staan ze al een stap verder in het bama-proces. Daar kozen ze reeds vorig academiejaar voor een versnelde invoering van de bachelor-masterstructuur.

“Haast en spoed is zelden goed” kunnen we stellen, want nu, anderhalf jaar later, gaan er bij de Nederlandse studenten steeds meer kritische stemmen op. Ze klagen over de gebrekkige informatie, onduidelijke overgangsregelingen en een haastig bijeengeveegd curriculum. Het bachelormasterstelsel werd er immers ingevoerd met het idee om het de studenten naar de zin te maken en toch lijken de studenten nu net te verdwalen in het veranderde onderwijssysteem.

Vooral de informatie over de aangeboden masteropleidingen schiet tekort, aldus de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb)1.

We kunnen op dit vlak dus heel wat leren (uit de fouten) van de Nederlanders.

1

Bron: Memory Magazine; tijdschrift voor ambitieuze HEAO-studenten en afgestudeerden. Amsterdam, Januari-februari 2004.

Zorgt de hervorming niet voor problemen op het vlak van de overheidsfinanciering?

Daar zitten we momenteel inderdaad met een moeilijkheid wat betreft de zogenaamde ‘aanvullende middelen’. Vlak na de indiening van het Onderwijsontwikkelingsplan 2003-2006, waarin initiatieven rond de bachelor-masterhervorming, onderwijsinnovatie en flexibilisering zijn geïntegreerd, halveerde het Vlaams Departement voor Onderwijs voor dit jaar het bedrag van die aanvullende middelen.

Deze forse bezuiniging bemoeilijkt de realisering van het plan, zoals voorzien bij de indiening ervan, waardoor we genoodzaakt waren het enigzins aan te passen. We hopen dan ook dat de minister in de toekomst rekening houdt met de bijkomende inspanningen die de bachelor-masterhervorming van onze universiteit vergt en instemt met een substantiële verhoging van de aanvullende middelen.

Bama op de faculteiten Een plaats waar de bachelor-masterhervorming in de praktijk voor heel wat veranderingen zal zorgen is het faculteitssecretariaat. Hoe bereidt men zich daar voor op deze grootscheepse operatie? Wij gingen ons licht opsteken bij Mireille Ponet van de faculteit Toegepaste Wetenschappen.

Hoe kijken u en uw medewerkers tegen de hele bama-operatie aan?

Eerst schrok het ons een beetje af. De grote onduidelijkheid die er in het begin was, zorgde voor vele vragen. Momenteel krijgen we gelukkig een beter zicht op de omvang en de impact van de hervormingen. We zijn dan ook al een paar jaar bezig met de voorbereiding van deze operatie. Zo hebben we binnen onze faculteit de bestaande kandidaturen reeds in een nieuwe vorm gegoten waardoor de omschakeling naar de bachelorbenaming vlot zal verlopen.

Wat wordt volgens u de grootste uitdaging?

Het grote vraagteken binnen de bachelormasterhervorming blijft de invoering van de flexibilisering. We weten nog niet in welke mate deze vernieuwing het studietraject van de studenten zal beïnvloeden. Kiest de grote meerderheid voor een modeltraject of zullen we voor elke student een ingewikkeld, individueel dossier moeten bijhouden?

De aanstelling van een lid van het Zelfstandig Academische Personeel (ZAP) om deze operatie per faculteit in goede banen te leiden en dagelijks op te volgen, lijkt me hier een goed idee. In instellingen die reeds met het creditsysteem vertrouwd zijn, is dit trouwens al het geval.

Natuurlijk kan alles wat er op ons afkomt verschrikkelijker lijken dan het is. Uiteindelijk zullen we meegroeien met het nieuwe systeem en met vallen en opstaan komen we er wel.

Toen in het verleden, bij de invoering van het nieuwe inschrijvingssysteem, de faculteitssecretariaten er een pak werk bijkregen, was er eerst ook wat wrevel, maar nu loopt die procedure al een hele tijd heel vlot.

5

akademos A4 2

17-02-2004

10:38

Pagina 6

Bachelor? Master?

• Bacheloropleiding: in grote lijnen de kandidatuursopleiding van vroeger; sluit aan op het secundair onderwijs en duurt tenminste drie jaar; omvat tenminste 180 studiepunten; leidt tot doorstroming naar een masteropleiding, of naar de arbeidsmarkt.

• Bachelorproef: proefschrift (= soort minithesis) op het einde van de bacheloropleiding.

• Masteropleiding: sluit aan op de bacheloropleiding in het academisch onderwijs of op een andere masteropleiding; omvat tenminste 60 SP; duurt één of twee jaar naargelang het gekozen vakgebied en het type masteropleiding; met uitzondering van de masteropleiding Geneeskunde die vier jaar duurt (= 240 SP); wordt afgesloten met een masterproef.

• Schakelprogramma: zorgt voor de doorstroom van een professionele bacheloropleiding (= bachelor behaald op een hogeschool) naar een masteropleiding en legt de nadruk op de wetenschappelijke vorming; telt tussen de 45 SP en de 90 SP; deze duur kan verminderd worden tot 30 SP, op basis van elders verworven competenties en kwalificaties.

Een verdere vermindering van de studieomvang kan enkel als blijkt dat uit eerder verworven kwalificaties de nodige wetenschappelijke voorkennis verworven is.

• Afstudeerrichting: specifiek onderdeel van je vakgebied waarin je je specialiseert en waarin je afstudeert.

• Masterproef: proefschrift (= thesis, licentiaatsverhandeling) op het einde van de masteropleiding.

• Profiel: een verdiepend (keuze)vakkenpakket in een specifiek deel van je vakgebied. Je kiest er dus voor om je te verdiepen in een welbepaalde tak van je vakgebied.

• Master na Master-opleiding: in grote lijnen de vroegere voortgezette academische opleiding (GAS en GGS); is een masteropleiding die aansluit op een andere

• Minor: een verbredend (keuze)vakkenpakket uit andere, complementaire studiedomeinen. Een minor is een verbreding buiten het eigen vakgebied en

Hans Blix krijgt VUB-eredoctoraat Tijdens een plechtige academische zitting werd de titel van doctor honoris causa toegekend aan vijf opmerkelijke personaliteiten die grote verdiensten kunnen voorleggen op maatschappelijk, cultureel en academisch vlak.

De bekendste onder hen is Dr. Hans Blix die in de aanloop naar de oorlog in Irak dagelijks het nieuws haalde als chef van het UNMOVIC-Team.

Blix, ondertussen met pensioen, blijft echter strijdbaar. Zo ijverde hij in zijn speech tijdens de plechtige uitreiking op 27 november voor de herwaardering van de Verenigde Naties in de internationale politiek en noemde hij de beslissing om Irak aan te vallen “the mother of all misjudgements”.

Hans Blix is sinds 1960 professor internationaal recht aan de universiteit van Stockholm. Van 1963 tot 1976 was hij kabinetschef op het Zweedse ministerie voor Buitenlandse Zaken. In ’76 werd hij eerst vice-staatssecretaris op Buitenlandse Zaken en later, in 1978, minister van Buitenlandse Zaken. Blix was ook jarenlang lid van de Zweedse VN-delegatie en was één van de vertegenwoordigers van zijn land op de

6

masteropleiding; laat je toe je te verdiepen in een bepaald vakgebied en/of in een specifieke tak van de wetenschap.

conferentie voor ontwapening in Genève. Tussen 1981 en 1997 was hij directeur-generaal van het Internationaal Atoomagentschap.

Een tweede gelauwerde is pianist-dirigent Daniël Barenboim. Hij kreeg de titel van eredoctor onder meer voor zijn inspanningen om volkeren via muziek met elkaar in contact te brengen. Op zijn initiatief werd immers een ‘West-Eastern Divan Workshop’ opgezet waarbij jonge, getalenteerde muzikanten tussen 14 en 25 jaar uit Egypte, Syrië, Libanon, Jordanië, Tunesië en Israël samengebracht werden. Als gastdirigent begeleidde hij al meermaals de belangrijkste Europese en Amerikaanse symfonische orkesten.

De overige nieuwe VUB-eredoctores zijn Dr. Noam Chomsky, professor linguïstiek die de basis legde voor de theorie van de Universele Grammatica en

vormt een meerwaarde o.m. bij toekomstige tewerkstelling.

• Modeltraject: studietraject waarbij je alle vakken van je gekozen bachelor volgt, zonder een deel te vervangen door vakken uit andere studiedomeinen en dat de doorstroming naar de gelijknamige masteropleiding realiseert.

• Flexibilisering: het invoeren van een studiepuntensysteem dat de mobiliteit van de student en de mogelijkheden tot differentiëring binnen het onderwijs en tot levenslang leren moet vergroten. Het studieprogramma wordt hierbij uitgedrukt in ECTS (European Credit Transfer System) studiepunten. Bij het voltooien van een opleidingsonderdeel ontvangt de student een creditattest.

• Studiepunt: een internationale eenheid die overeenstemt met ten minste 25 en ten hoogste 30 uren voorgeschreven onderwijs-, leer- en evaluatieactiviteiten en waarmee de studieomvang van elke opleiding of elk opleidingsonderdeel wordt uitgedrukt.

tevens één van de meest gezaghebbende politieke commentatoren van de Verenigde Staten, Richard Stallman, bekend van zijn baanbrekend werk i.v.m. de rechten van de softwaregebruiker en de verspreiding van vrije software, en ten slotte Prof. Alan Trounson van de Monash University in Australië, pionier op het vlak van onder andere in vitro fertilisatie en cryopreservatie (d.w.z. het bewaren van embryo’s op zeer lage temperaturen). Meer informatie over de VUB-eredoctores vindt u op www.vub.ac.be/nieuws/DHC waar u ook de volledige toespraak van Dr. Hans Blix kan lezen.

Van links naar rechts: rector Benjamin Van Camp, voorzitter van de Raad van Bestuur Eddy Van Gelder, dr. Hans Blix

akademos A4 2

17-02-2004

10:38

Pagina 7

Wandelende robot op de VUB: LEVE LUCY! De droom van vele ingenieurs is het uitdenken en bouwen van een humanoïde of menselijke robot. Lange tijd behoorde dit eerder tot de science-fictionsfeer dan tot de realiteit, waardoor de robotica, in de ogen van het publiek, de verwachtingen niet echt inloste. Robots waren niet meer dan logge en domme machines in de fabriekshal die eindeloos dezelfde taak uitvoerden.

Vandaag maken robots een (r)evolutie door van machine naar intelligente, huiselijke, rationeel en zelfs emotioneel interagerende helpers die zelfstandig een waaier van taken kunnen uitvoeren en die op termijn een menselijk uiterlijk zullen krijgen. Ook binnen de vakgroep werktuigkunde van de VUB bouwt men, mede dankzij de aan de VUB ontwikkelde “geplooide pneumatische artificiële spier”, een humanoïde robot: “Lucy”.

“Humanoïds”, zoals menselijk functionerende robots worden genoemd, zijn uiterst complexe, mechanische systemen waarin een waaier van technologieën geïmplementeerd is. Van hardwaretoepassingen die de structuur, aandrijving en de sensoriek bepalen tot softwareapplicaties zoals artificiële intelligentie, sensorfusie, routeplanning, visie- en spraaktechnologie, controletheorie en regeltechniek. Voor al deze onderdelen is de humanoïde robot afhankelijk van de meest recente high-tech ontwikkelingen.

In Japan, waar het bouwen van humanoïde robots big business is, investeren universiteiten en bedrijven als Waseda University, Tokyo University, Kobe University, Honda en Sony fabelachtige bedragen in dit onderzoek. Ook in Amerika begint de interesse in humanoïds sterk te groeien. De NASA is bijvoorbeeld bezig met het bouwen van de eerste Robonaut. In Europa is de interesse bij overheden en bedrijfswereld kleiner, wat bijgevolg ook te merken is aan de beschikbare middelen.

Desalniettemin zitten heel wat universiteiten en onderzoeksinstellingen, waaronder de onderzoeksgroep Multibody Mechanica van de vakgroep werktuigkunde van de VUB, niet stil.

Lucy’s team: van links naar rechts: Björn Verrelst, Ronald Van Ham, Dirk Lefeber, Frank Daerden, Andre Plasschaert en Bram Vanderborght

Lucy is de naam Binnen deze groep zijn de onderzoekers Björn Verrelst en Ronald Van Ham o.l.v. Prof. Dirk Lefeber sinds enkele jaren bezig met het bouwen van een tweepotige robot, die ze de naam Lucy gegeven hebben.

Lucy bestaat uit zes identieke modules die scharnierend verbonden zijn in knie- en heupgewrichten, met daarbij twee voeten verbonden aan de structuur via enkelgewrichten.

Ontluchtte toestand van de GPAS

als een soort “trek-balg” omschreven worden.

Naarmate deze met perslucht gevuld wordt, zal hij verkorten en een trekkracht genereren (zie afbeelding). Een artificiële spier van nog geen 100 gram kan zo gemakkelijk tot 300 kg optillen.

Daar komt bij dat de karakteristieken van krachtverplaatsing en de samendrukbaarheid van lucht ervoor zorgen dat de spier een soepel en elastisch gedrag heeft, in tegenstelling tot de huidige industriële robots die meestal elektrisch of hydraulisch aangedreven zijn en een star, stijf gedrag vertonen.

Wandelen als een mens Nu Lucy gebouwd is, heeft ze haar eerste, voorzichtige stapjes gezet onder de vakkundige sturing van Bram Vanderborght. Verder onderzoek is nodig om Lucy te laten stappen in verschillende omgevingen op een soepele en dynamisch gestabiliseerde manier, m.a.w. zoals een mens. Hier zullen de geplooide pneumatische artificiële spieren zeker hun nut bewijzen.

Op http://lucy.vub.ac.be vindt u meer informatie over de vordering van het onderzoek.

Opgeblazen toestand van de GPAS Elk van de zes modules bevat twee spieren en bekrachtigt daarmee een enkel-, knie- of heupgewricht.

De humanoïde robot “Lucy” Daarnaast bevat elke module ook een microprocessor die instaat voor het sturen van de juiste hoekpositie en soepelheid van het gewricht. Alle microprocessoren zijn verbonden met een computer die alle informatie over de robot inleest en nieuwe stelwaarden doorgeeft aan de gewrichten van de robot.

Soepele robot De geplooide pneumatische artificiële spieren (GPAS), die door Frank Daerden werden ontwikkeld en die zeer sterk en tevens zeer licht zijn, bezitten de nodige eigenschappen die het stappen en lopen van robots soepel en efficiënt, d.w.z. menselijk, laten gebeuren.

Deze artificiële spieren kunnen het eenvoudigst

Lucy is eveneens de populaire naam van een skelet van een Australopithecus afarensis gevonden in Hadar, Ethiopië (1974). Alhoewel ze geclassificeerd is als een aap, had ze enkele menselijke trekken. De vorm van de heup en de ruggengraat tonen aan dat Lucy een van de eerste was die rechtop liep zoals de mens, en dus niet zoals een aap.

Omdat op het moment van de vondst het liedje 'Lucy in the sky with diamonds' van de Beatles draaide, werd het skelet Lucy genoemd.

De GPAS in andere toepassingen De onderzoeksgroep gebruikt de geplooide pneumatische artificiële spieren (GPAS) tevens als aandrijving van een robotarm (manipulator) die de mens helpt bij het uitvoeren van belastende taken.

In tegenstelling tot de gekende industriële robotarmen kan deze arm direct door de bedieningsvakman zelf gebruikt worden, bijvoorbeeld bij het plaatsen van een batterij in een wagen aan de assemblageband. De taak van de robotarm bestaat er dan in de batterij te dragen terwijl de bedieningsvakman de batterij enkel op de juiste plaats brengt. De bedieningsvakman gebruikt hierbij geen externe besturingsmiddelen zoals een joy-stick, maar neemt zelf, tesamen met de robot, de last ter hand.

Een minder voor de hand liggende toepassing van deze soepele artificiële spieren is het opspannen van zeil- of tentstructuren in de architectuur. De VUB-vakgroep architectuur is in dit domein actief.

De onderzoeksgroep wil de geplooide pneumatische artificiële spieren ook binnen de geneeskunde en de revalidatie gebruiken waar ze een enorm potentieel bieden bij het ontwikkelen van actieve prothesen.

7

akademos A4 2

17-02-2004

10:38

Pagina 8

VUB lauwert Brusselse strippers

andere de geschiedenis van de wiskunde.

Anderen trokken hun stoute reporterschoenen aan en bestudeerden de culinaire en culturele verbanden in het kleurrijke Brussel. Ook de geschiedkundige kennis van de striptekenaar

Eind vorig jaar stond de grote ComiX-files-finale weer op de agenda. Niet minder dan 250 enthousiaste tieners uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werden genomineerd voor de spetterende slothappening van deze educatieve stripverhalenwedstrijd. In naam van de strip en de wetenschap bonden zij van september tot december 2003 met elkaar de strijd aan: de nieuwe professoren Barabas en Zonnebloem zijn geboren!

De Cel Wetenschapscommunicatie van de Vrije Universiteit Brussel blikt zeer tevreden terug op de resultaten van de derde en tweetalige editie van de ComiX-Files. Deze ComiX kaderen in de sensibiliseringscampagne voor de wetenschappen en de wetenschappelijke beroepen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Operatie Ishango. Deze is zeker geslaagd: welgeteld 2465 deelnemers waagden zich aan het spannende ComiX-avontuur.

Het verhaal verliep als volgt: vanaf 1 september ontcijferden 378 ComiX-teams uit de eerste graad 40 raadsels: Aardrijkskunde met Yoko Tsuno, Biologie met Kobe de Koe, Geschiedenis met Papyrus en Technologie met Leonardo. Wie deze raadsels met glorie doorstond en de bekende wetenschapper had geraden (dit jaar was het Marie Curie), mocht de volgende uitdaging aangaan. De teams kregen 5 doe-opdrachten voorgeschoteld en werden verondersteld daar als echte professoren, wetenschappers en uitvinders mee om te gaan. Enkelen herschreven onder

VUB onderzoekt topsportbeleid in Vlaanderen Wanneer de prestaties van Belgische sportlui tijdens de Olympische Spelen worden vergeleken met een aantal vergelijkbare landen dan blijkt dat België, in verhouding tot de grootte en de rijkdom, op deze landen achterloopt. Dat er één en ander schort aan het Belgisch topsportbeleid werd de laatste maanden meermaals door de media in het daglicht gesteld.

Toch tonen de resultaten van Belgische topsporters in bepaalde sporttakken (tennis, judo,…) aan dat het mogelijk is om, mits een efficiënt en doelgericht beleid, goede resultaten te behalen. Een VUB-onderzoeksteam onder leiding van professor Paul De Knop licht momenteel het Vlaamse topsportklimaat en het

8

De ComiX-Files-winnaars werd op wetenschappelijke wijze onder de loep genomen.

De finale vond plaats op 17 december in het nieuwe Jijé Stripmuseum waar alle realisaties voor één dag integraal deel uitmaakten van de museumcollectie. Het werd een bruisende wetenschapsshow met gekke improvisatie-proffen, veel genomineerden, een hoop prijzen, een ComiX-duel, een hoofdwinnaar en een receptie!

De hoofdprijs ging naar ‘l’Institut des Ursulines’ uit Molenbeek. Zij hadden het Papyrus-verhaal op een originele en uiterst creatieve manier benaderd. Op de slothappening stalen zij de show met een historisch defilé van zelfgemaakte Egyptische kostuums.

Via de ComiX-wedstrijd komen jongeren op een speelse manier in aanraking met de wondere wereld van de wetenschap: interdisciplinair, vakoverschrijdend en herkenbaar ontdekken ze stap voor stap dat biologie, fysica, geschiedenis

beleid terzake door.

Aan de hand van deze doorlichting zal professor De Knop de Vlaamse overheid advies verstrekken over het te voeren sportbeleid voor de komende jaren.

Deze doorlichting verloopt in twee fasen. In een eerste Prof. Dr. Paul De Knop fase wordt een analyse gemaakt van het huidige topsportklimaat in België. Bedoeling is te achterhalen hoe topatleten, toptrainers en topsportcoördinatoren het huidige topsportbeleid beoordelen voor wat betreft hun individuele leefsituatie, sportspecifieke begeleiding, trainings- en wedstrijdfaciliteiten en maatschappelijke waardering. Op basis van deze gegevens zal vervolgens een analyse gemaakt worden van de sterke en zwakke punten in het beleid. De VUB voert deze analyse uit voor Vlaanderen. Voor

of technologie niet per definitie saai zijn. De formule is eigenlijk simpel: neem iets dat jongeren interesseert en distilleer daaruit wat leerrijk en bruikbaar is. Dat stripverhalen, wetenschap en technologie een succesvolle combinatie vormen, werd voor de derde keer met de ComiX-Files bewezen.

De ComiX-Files vormen maar één van de vele succesvolle projecten van de Cel Wetenschapscommunicatie van de VUB. Afgelopen maand werd hun nieuwste project, Stimulus, gelanceerd.

Stimulus is een flexibele ICT-toepassing, die leerkrachten en leerlingen in het secundair

onderwijs toelaat informatietechnologie te gebruiken zonder daarom een informaticaspecialist te zijn. On line lesgeven aan een leerling die omwille van ziekte thuis moet blijven, is geen heksentoer meer. Stimulus is ook in het klaslokaal zeer flexibel.

Stimulus is opgebouwd volgens het principe van opdrachtgestuurd onderwijs; “al doende leert men”. De leerkracht coacht de leerlingen bij de uitwerking van de ‘vraagstukken’ en geeft waar nodig theoretische toelichting. Om het geheel ook leuk te maken, werden in Stimulus herkenbare elementen uit videospelletjes geïntegreerd.

Alle projecten vind je ook terug in het Virtueel Wetenschapsmuseum, een e-leeromgeving die reeds verscheidene prijzen wegkaapte.

Meer info op http://www.comiX-Files.be http://stimulus.vub.ac.be http://virtueelmuseum.vub.ac.be

Wallonië en Brussel is het onderzoek toegekend aan BESMaC, van de Solvay Business School (ULB), in samenwerking met het ISEPK - ULB, de Faculteit Lichamelijke Opvoeding - VUB en het BOIC. Om een nog duidelijker zicht te krijgen op het topsportklimaat in België zal ook een topsportindex opgesteld worden. Deze geeft per kwartaal een doorlopende indicatie van de prestaties van de Belgische topsporters. Op deze manier wordt het mogelijk hun prestaties bij te houden en door de jaren heen met elkaar te vergelijken.

Een tweede onderzoeksluik omvat een concurrentie-analyse om na te gaan waar België staat in de wereld op het vlak van topsport.

Met deze onderzoeksresultaten kunnen aanbevelingen naar een toekomstig topsportbeleid geformuleerd worden. Wanneer men er de wetenschappelijke literatuur op naslaat dan blijkt alvast dat topsportprestaties reeds voor ongeveer 50 à 60% worden bepaald door de socio-economische omstandigheden van een land.

akademos A4 2

17-02-2004

10:38

Pagina 9

VUB-nieuws kort Akademos in een nieuw jasje…

U zult voortaan Akademos in deze nieuwe vorm 5 maal per jaar ontvangen. Herman De Belder, een dierbare collega die jarenlang instond voor de VUB-publicaties, is nu met pensioen. Tussen 1985 en 2003 verschenen onder zijn auspiciën 45 nummers van dit VUBmagazine. De nieuwe redactie hoopt hem te kunnen evenaren…

formule blijkt succesvol te zijn: meer dan 8.000 van de 22.000 studenten van de Vlaamse hogescholen en universiteiten in Brussel vroegen een gratis abonnement aan. Vooral studenten van de VUB (37.4%) en van de Erasmushogeschool (24.5%) maken er gebruik van.

Primeur voor de VUB: de elektronische deliberatie

VUB en KUB werken samen op vlak van ontwikkelingssamenwerking

Jan Goovaerts stopt als dirigent van de zangfaculteit Na elf jaar van intense samenwerking stopt Jan Goovaerts als dirigent van de ZangFaculteit VUB. Bij wijze van afscheidsgeschenk bezorgde hij de ZangFaculteit nog een koorbewerking van ‘Le Semeur’ en ‘Die Gedanken sind frei’.

Zijn meest recente compositie is ‘Transreligiosa’, een amalgaan van liederen uit zeven verschillende godsdiensten of geloofsovertuigingen. Deze compositie werd uitgevoerd met honderd zangers op zaterdag 14 februari 2004 in de Carolus Borromeuskerk te Antwerpen, in het kader van een internationaal congres over ‘European World Humanism’. De compositie werd eerder al vertolkt door de Zangfaculteit tijdens de academische openingszitting van de VUB. Jan Goovaerts wordt opgevolgd door Dieter Staelens. Deze nieuwe dirigent is geen onbekende in het Vlaamse Koorlandschap. Hij leidde o.m. het Leuvens Universitair Koor.

Gratis openbaar vervoer groot succes Vanaf dit academiejaar kunnen studenten van Vlaamse hogescholen en universiteiten in Brussel genieten van gratis openbaar vervoer. Ruim 3.000 VUB-studenten namen dankzij de vzw Quartier Latin – Student in Brussel zo’n gratis MIVBabonnement. De studenten moeten wel eerst zelf een abonnement kopen en daarna een aanvraag tot terugbetaling indienen. Hiervoor worden 10 euro administratiekosten aangerekend. De

VUB-rector Benjamin Van Camp en Mark Van Hoecke, rector van de Katholieke Universiteit Brussel, ondertekenden een overeenkomst aangaande de administratieve ondersteuning van de programmatie van de Vlaamse Interuniversitaire Raad – Universitaire Ontwikkelingssamenwerking (VLIR-UOS) waarbij een lid van de Cel Ontwikkelingssamenwerking van de VUB expertise zal verlenen.

De bedoeling is de academische gemeenschap te sensibiliseren rond de VLIR-UOS-initiatieven en een aanzet te geven tot mogelijke interuniversitaire projectvoorstellen.

VUB als filmlocatie voor RITS In het kader van het werkcollege ‘Videoreportage’ kwamen studenten van de filmschool RITS, een

De faculteit Toegepaste Wetenschappen heeft een elektronisch stemsysteem voor de deliberaties in gebruik genomen. Het systeem is volledig binnen de faculteit ontworpen om zo goed mogelijk aan de specifieke noden te voldoen. Met het nieuwe systeem wordt o.a. de samenstelling van de jury per student, het snel en correct toepassen van alle bestaande regels, het berekenen van het quorum en het afdrukken van een volledig verslag van de deliberatie, sterk vereenvoudigd.

Het systeem moet meer doen dan enkel ‘ja’stemmen, ‘nee’-stemmen en onthoudingen tellen, zoals het geval is bij het stemsysteem in het parlement. Daarom werd aan Ronald Van Ham, assistent en doctorandus bij de dienst werktuigkunde, gevraagd een stemsysteem te ontwerpen waarbij zo veel mogelijk taken worden overgenomen door een computer.

Het stemsysteem bestaat uit 80 stemboxen met elk 3 knoppen, een controller die de stemboxen verbindt met de PC en speciale software op de PC om alles duidelijk te visualiseren op een groot scherm.

Wie meer informatie wenst omtrent het elektronisch stemsysteem kan terecht bij Ronald.Van.Ham@vub.ac.be

Het van zelf tot sap smeltend vlees van een perzik (als iemand bij je is om het fluweel er af te stropen), kruimels afgebroken van je brood en in de mond gedrenkt met slokjes vocht het is het laatste

departement van de Erasmushogeschool Brussel, filmen op de VUB-campus. Ze oefenden het afnemen van interviews - waarvoor ze studenten, docenten en voorbijgangers aanspraken - en maakten sfeerbeelden, zowel binnen als buiten.

De RITS-studenten waren zeer te spreken over het vriendelijke onthaal en de spontane medewerking van het VUB-personeel. Voor onze associatiepartner doen we immers alles…

wat we samen nog bedachten, een maaltijd uit te spreiden over uren, armemensenhoop, ontsteltenis van kinderen, aan je lippen werd de volgende dag het ijswater gebracht je weigerde.

Naar aanleiding van het overlijden van zijn moeder schreef Prof. Dr. Michel Bartosik dit gedicht, opgenomen in zijn nieuwste dichtbundel “Geschreven Familie”, Poëziecentrum Gent, 15,50 euro, meer info op 09/225.22.25

9

17-02-2004

10:38

Pagina 10

Photolab EMBL

akademos A4 2

Frederic Rousseau en Joost Schymkowitz

Partners in crime gedurende jaren

Back to the roots VUB-ingenieurs keren terug naar België dankzij nieuw onderzoeksprogramma Frederic Rousseau en Joost Schymkowitz, die in 1997 als Bio-ingenieur aan de VUB afstudeerden, verrichten sinds het begin van dit academiejaar pionierswerk in het kader van het New Projects Programme van het Vlaams Interuniversitair Instituut voor Biotechnologie (VIB).

Na een doctoraat aan de universiteit van Cambridge en post-doctoraal onderzoek in Heidelberg keerden de ingenieurs terug naar de VUB waar ze in optimale omstandigheden hun researchwerkzaamheden kunnen verderzetten.

Ondanks de vele verhalen over Belgische wetenschappers die naar het buitenland trekken om hoogstaand onderzoek te verrichten, zijn er ook nog researchers die het omgekeerde doen.

Frederic Rousseau en Joost Schymkowitz zijn daar een voorbeeld van. Het recente New Projects Programme van het VIB dat aan jonge vorsers de kans biedt om in de beste omstandigheden vernieuwend onderzoek te doen, bracht hen ertoe terug te keren naar België om hier hun baanbrekend werk op het vlak van eiwitaggregatie en amyloidose, zoals geobserveerd in de ziekten van Alzheimer en Parkinson, verder te zetten.

Aan hun toelating tot het New Projects Programme ging een rigoureuze selectieprocedure vooraf. Het VIB lanceerde een oproep tot deelname in vakbladen als Nature, Cell en Science. Van de 70 aanvragen werden er 12 weerhouden. De onderzoeksvoorstellen van de geselecteerde researchers werden door maar liefst drie panels beoordeeld: één bestaande uit Belgische experts, één bestaande uit internationale deskundigen en ten slotte één bestaande uit directieleden van het VIB zelf.

10

Frederic en Joost leerden elkaar kennen toen ze in 1992 de studies voor bio-ingenieur aanvatten.

Beiden deelden op studiegebied hun interesse voor het zogenaamde ‘protein folding’ of ‘eiwitvouwen’. Voor hun thesisonderzoek rond deze materie moesten ze in het buitenland op zoek naar een geschikte instelling. Zo kwamen ze terecht bij Alan Fersht aan de universiteit van Cambridge die op het vlak van ‘protein folding’ een sterke reputatie geniet. Mede dankzij de steun van de VUB en een beurs van de British Council spendeerden Frederic en Joost zes maanden aan de gerenommeerde Engelse universiteit. Na een kort verblijf in België voor het schrijven van hun thesis, keerden de jonge onderzoekers terug naar Cambridge om er hun doctoraat succesvol te beëindigen. Nadien volgde post-doctoraal onderzoek bij Luis Serrano aan het European Molecular Biology Laboratory (EMBL).

Luis Serrano is een internationaal erkende waarde op het gebied van ‘protein design’ en ontwikkelde verscheidene bio-informatica algoritmes voor het voorspellen van eiwitstabiliteit en ‘folding’.

Tot op de dag van vandaag werken Frederic en Joost evenwaardig samen. Zo leiden ze samen het Switch laboratorium op de VUB. Die gedeelde verantwoordelijkheid is eerder uitzonderlijk in de wetenschappelijke wereld.

Toch zien Frederic en Joost enkel voordelen in hun nauwe samenwerking.

Uitstekende faciliteiten De ingenieurs kozen er bewust voor om hun onderzoek aan de VUB verder te zetten.

“We opteerden niet alleen voor de VUB omwille van de warme herinneringen en de nabijheid van vrienden en kennissen, maar bovenal omwille van de aanwezige infrastructuur, de knowhow en de uitstekende faciliteiten waarin we onze experimenten kunnen uitvoeren. Op dat vlak is het departement, onder leiding van Prof. Dr. Lode Wyns en Prof. Dr. Jan Steyaert, op internationaal vlak heel competitief en is het dus een ideale omgeving om onze researchgroep op te starten”, aldus Frederic en Joost.

Het is ook ongewoon in België dat een nieuwe

onderzoeksgroep naar Angelsaksisch model wordt opgestart. Nieuwe projecten in België ressorteren immers meestal onder de vleugels van gevestigde waarden in de wetenschappelijke wereld, wat het soms moeilijk maakt om als jonge vorser uit een ander onderzoeksdomein aan te sluiten bij de prioriteiten van een bestaande groep. Nu werken Frederic en Joost met een relatief klein team dat ze samen leiden. Het VIB wil met deze nieuwe projecten het Vlaamse onderzoekslandschap verder internationaliseren en nieuwe grensverleggende thema’s aantrekken.

Over eiwitten en foute structuren Onderzoek wees uit dat bij ziekten van Parkinson, Alzheimer en de Dolle Koeien-ziekte bepaalde eiwitten verkeerd ‘vouwen’ (folding) en daardoor een verkeerde structuur aannemen. Deze foute, generische structuur is bij de verschillende ziekten dezelfde waardoor de onderzoekers interessante parallellen kunnen trekken.

De oorspronkelijke functie van het bewuste eiwit wordt door de verkeerde structuur vernietigd en de toxische eigenschappen van deze structuur leiden bovendien tot het afsterven van cellen.

In het SWITCH-laboratorium wordt onderzoek verricht naar de structurele en thermodynamische oorzaken van deze zogenaamde eiwitaggregatie en amyloidose, evenals naar de cellulaire mechanismen die leiden tot de toxiciteit van deze eiwitaggregaten.

De onderzoekers besteden verder bijzondere aandacht aan de zogenaamde chaperoneeiwitten die de conformationele huishouding van eiwitten reguleren en een belangrijke rol spelen voor de signaaltransductie van externe stimuli naar de kern van de cel. Het laboratorium koos voor een interdisciplinaire aanpak en combineert bio-informatica met biofysische en cellulaire studies. Op langere termijn is het de bedoeling dat hun bevindingen leiden tot nieuwe strategieën voor het ontwerpen van geneesmiddelen in de strijd tegen de ziekten van Parkinson en Alzheimer.

Het Switch-laboratorium is net als het VIBdepartement Moleculaire en Cellulaire Interacties gevestigd in een nieuw gebouw op de VUB-campus Etterbeek. Dat is eveneens de nieuwe thuishaven van het Instituut voor Moleculaire Biologie en Biotechnologie (IMOL).

Dit instituut was jarenlang gehuisvest op de VUB-Campus in Sint-Genesius-Rode maar verhuisde vorig jaar naar dat gloednieuwe gebouw E dat op 9 februari jongstleden feestelijk werd ingehuldigd. Het IMOL krijgt in het gebouw 7000 m2 ruimte ter beschikking.

Omwille van de specifieke vereisten omtrent klimaatregeling, isolatie, laboratoriumuitrusting e.d. bedroeg de kostprijs ruim 10 miljoen euro.

akademos A4 2

17-02-2004

10:38

Pagina 11

Jonge mensen opleiden tot kritische, zelfstandige en ambitieuze individuen die vrij denken en durven afwijken van platgetreden paden. Dat is één van de objectieven die de VUB zichzelf stelt.

Akademos geeft in elk nummer een oudstudent het woord die ook na zijn/haar studies blijk gaf van deze VUB-kwaliteiten.

Jacques Langhendries is iemand die aan de eerder vermelde criteria voldoet.

Vertrokken voor een carrière met de spreekwoordelijke sky als limit, besloot hij plots het roer om te gooien en een eigen bedrijf in glasverwerking op te starten. Vader van drie kinderen zijnde, zei hij toch zijn job op en verdiepte zich gedurende twee jaar in het opzetten van zijn eigen onderneming en het zoeken naar financiers. Vandaag staat zijn bedrijf, High 5 Recycling, in de haven van Antwerpen jaarlijks in voor de recyclage van maar liefst 20.000 ton, veelal vervuild, vensterglas.

“Mijn carrière begon in feite toen ik aan de VUB met mijn proefschrift 'kostenbatenanalyse van glasrecycling' in 1989 de allereerste OVAM-prijs behaalde. Na mijn studie Handelsingenieur Solvay kon ik onmiddellijk aan de slag als auditor bij PriceWaterhouseCoopers. Vervolgens kreeg ik van de Groep Verlipack de kans een flessenglasrecyclageproces op te zetten. Na 5 jaar voor Verlipack gewerkt te hebben, kwam ik terecht bij de Nederlandse groep Van Gansewinkel als Director Business Unit Glass. In die functie was ik verantwoordelijk voor negen glasverwerkingsfabrieken verspreid over Nederland, Frankrijk en Portugal."

Na een tijdje gewerkt te hebben in de sector groeide Jacques’ interesse in de verwerking van vlakglas. Dit was immers een nog onontgonnen markt. Voor de verwerking ervan moest een geheel nieuw proces worden opgezet, maar bij zijn werkgever vond hij met zijn plannen geen gehoor.

"In een impulsieve bui heb ik toen mijn ontslag gegeven. Wat me bezielde weet ik, nu ik terugkijk, nog steeds niet, maar zonder mijn vrouw te verwittigen zei ik mijn - nochtans boeiende - job op. Ik werd teveel de speelbal van de aandeelhouders. Gemaakte afspraken werden niet nagekomen. Ik kreeg meer en meer zin zelf de uitdaging aan te gaan. Bouw- en sloopbedrijven moesten immers nog altijd met hun glas naar het stort rijden."

Delta Magazine

James Brown en Kiss in de glasverwerkingsfabriek

Eenmaal de beslissing genomen, werd Jacques in zijn directe omgeving geconfronteerd met veel twijfels. Toch heeft hij na zijn ontslag nooit getwijfeld. "Eenmaal de beslissing genomen, ben ik er resoluut voor gegaan."

En dat was nodig ook, want de gekozen weg was zeker niet de gemakkelijkste. De eerste hindernis was het zoeken van financiers.

"Dat was een zeer moeilijke periode! Ik moest op zoek naar kapitaal in de periode van de crash van Lernout & Hauspie. Niemand durfde nog risico's te nemen. Uiteindelijk waren het de banken KBC en ING die als eerste bereid waren in te staan voor 70% van de financiering, mits het eigen vermogen bij elkaar werd gevonden.

Het negatieve beeld dat banken weinig ondernemingsgezind, conservatief en risicoschuw zijn, klopt in dit geval dus niet.

Het dossier van High 5 Recycling werd door hen grondig en kritisch bestudeerd en ze hebben de moed gehad me te steunen."

Toch mocht Jacques niet te vroeg juichen. In België was namelijk geen enkele andere bereidwillige investeerder te vinden. Capital Ventures, Business Angels, de GIMV,... allemaal hadden ze een reden om niet mee in het project te stappen. "Was ik twee jaar eerder met mijn dossier op de proppen gekomen, voor het Lernout & Hauspie debacle, dan had ik wellicht wel financiers in België gevonden. Al heb je nog zo'n degelijk onderbouwd dossier, ook de marktomstandigheden, de tijdsgeest en een portie geluk spelen een niet onbelangrijke rol. En dat geluk kwam net op tijd. Mijn vrouw had me een laatste kans gegeven toen ik in contact kwam met het Nederlandse Delta Groep BV. Ik lichtte mijn plannen toe en binnen een periode van 6 maanden was de deal rond. Mijn zoektocht naar het nodige kapitaal duurde uiteindelijk dus twee jaar. Twee moeilijke jaren waarin je een evenwicht moet vinden tussen je werk en het nastreven van je droom enerzijds en je gezinsleven anderzijds. Eigenlijk is het niet de combinatie die moeilijk is, want je hebt je gezinnetje om op terug te vallen. Het is vooral de onzekerheid die je je gezin aandoet om je eigen dromen te kunnen realiseren. Dat vreet aan een relatie, hoe graag je elkaar ook ziet. Er treden twijfels op. Financieel heb je het veel minder breed. Het is alsof je samen een berg beklimt. De ene wil absoluut die berg op, de ander raakt stilletjes aan moe en hinkt achterop.

Wat doe je dan? Stug verder klimmen? Wanneer

beslis je terug te keren, de berg af te dalen en dus je droom op te geven. Niet gemakkelijk hoor."

Jacques’ studie-ervaring aan de Solvay Managementschool van de VUB kwam bij het opstarten van zijn bedrijf zeker van pas. “Tijdens mijn studies heb ik een goede basis meegekregen, aan de VUB leerde ik grote hoeveelheden leerstof te verwerken, zelfstandig te plannen alsook in team samen te werken."

De MBA die hij nadien aan de Boston University, waar het onderwijs meer case-study-gericht is en waar bovendien alle proffen verplicht actief zijn in het bedrijfsleven, volgde, ervaarde hij als een extra troef. Die bedrijfservaring integreren in het lessenprogramma is volgen hem een must. “Je kan toch niemand leren auto rijden, zonder zelf ooit met een wagen te hebben gereden."

De dynamiek die Jacques tijdens zijn studiejaren wist te appreciëren, ontwikkelt hij nu ook bij het leiden van zijn bedrijf. Zo hanteert hij het KISSprincipe: “keep it simple & stupid” oftewel “probeer duidelijk, transparant en eenvoudig te zijn”. En gaan de zaken goed, dan weerklinkt in de fabriekshal “I feel good” van James Brown!

Profiel Student VUB: 1984-1989, oud-praeses SolvayKring ('85-'86 en '87-'88) en lid van Alumni Solvay VUB Diploma: Handelsingenieur Solvay (VUB) en Master in Science of Management (Boston University) Carrière: Senior audit bij Price Waterhouse Coopers, Recycling Manager Verlipack NV, Director Business Unit Glass Van Gansewinkel Groep, General Manager en eigenaar van High 5 Recycling Group.

High 5 Recycling: glasverwerking in de haven van Antwerpen In de Antwerpse haven staat een volledig geautomatiseerde fabriek voor de recycling van vlakglas, in de volksmond ook wel ramen- of vensterglas genoemd. Dit glas komt voornamelijk uit bouw-, sloop- en renovatieprojecten en wordt be- en verwerkt tot een hoogwaardige grondstof voor zowel hol glasproducten(flessen) als vlakglasproducten en glaswol. De nieuwste foto-, laser-, scheidings- en brekerstechnieken worden hiervoor ingezet. De scheidingstechniek is zo geprofessionaliseerd dat in principe het glas, inclusief kozijn, kader (met eventuele vervuiling zoals lood, stopverf, …) rechtstreeks kan aangeleverd worden en uiteindelijk als gescheiden basisstromen de fabriek weer verlaat. Een unicum in Europa. Voor al de restproducten heeft High 5 Recycling inmiddels een afzetmarkt gevonden.

Meer weten? www.high5recycling.com

11

akademos A4 2

17-02-2004

10:38

Pagina 12

VUB-personalia

Hoe wordt een

Prijzen, benoemingen of uitzonderlijke prestaties van VUB-ers . Onze felicitaties!

• Rector Van Camp ontvangt de gouden medaille van de Universiteit Gent op voorstel van de Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen voor zijn uitzonderlijke verdiensten op het vlak van immunohematologie.

• Eddy Van Gelder werd herkozen als voorzitter Raad van Bestuur VUB. Steven Vervoort, vorser bij het Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie van de Vrije Universiteit Brussel, werd herkozen als ondervoorzitter.

• Jean-Luc Vanraes werd op 5 november 2003 door de Raad van Bestuur van de vzw Universitaire Associatie Brussel (UAB) unaniem tot voorzitter verkozen. Jean-Luc Vanraes is voorzitter van de Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) in Brussel. Als advocaat en oud-student van de VUB (Licentiaat Rechten) is hij reeds jaren actief in de lokale Brusselse politiek en het verenigingsleven.

• VUB-licentiaat Wijsbegeerte Curt Claeys won de aanmoedigingsprijs van de Vlaamse Scriptieprijs voor zijn eindwerk 'Putnams realiteit: een filosofisch detectiveverhaal'.

• VUB-student Tim Festraets won de ADMB-award 2003 voor zijn eindverhandeling over de problematiek van het sociaal overleg in België.

• De Agathon de Potter prijs voor Astronomie, uitgereikt door de Belgische Koninklijke Academie voor Wetenschappen, ging naar Chris Sterken van de vakgroep Natuurkunde.

• Diverse prijzen van de Koninklijke academie voor Geneeskunde werden toegekend aan VUB-vorsers Yvan Van der Heyden, Kewal Asosingh, Ilse Rooman en Harry Heimberg • De Prijs Mgr. Charles De Clercq 2003 van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten werd voor het eerst toegekend aan een VUB-historicus. Roel De Groof kreeg de prijs voor zijn doctoraal proefschrift over de impact van o.m. de katholieke partij op de schoolpolitieke besluitvorming in de periode 1830-1919.

• Prestigieuze award van de royal photographic society (UK) voor Eddie Maes, medewerker van het VUB-OnderwijsServiceCentrum, voor zijn fotografisch werk.

• VUB-natuurkundigen François Eglert en Robert Brout zijn door de Israëlische Wolf Foundation onderscheiden voor hun werk met subatomaire deeltjes. Deze onderscheiding is goed voor 100.000 dollar.

• Michael de Bouw, Architectuurstudent van de VUB, wint de prijs Herman Delaunois 2003 voor zijn eindwerk over ‘De restauratiestudie van de ijzeren hangbrug van het kasteel Wissekerke’.

• VUB-Burgerlijk Ingenieur Jürgen Van Erps won een Barco/FWO-prijs voor zijn werk “Micro-optische componenten voor herconfigureerbare optische interconnecties” onder leiding van Prof. Hugo Thienpont.

?! een

Infozaterdagen 2004 6 maart 8 mei 4 september 18 september voor de avondstudenten

Colofon

12

Meer informatie: 02/629 21 35 infovub@vub.ac.be - www.vub.ac.be

SCRITTO

Redactie: Sandra Van Maurik, Jeroen De Samblancx, Veerle Magits, Thomas Mels Eindredactie: Thomas Mels Vormgeving: Livo Sales Verleenden verder hun medewerking: Elvire Delanote, Ronald Van Ham, Bram Vanderborght, Björn Verrelst Cartoons: Norbert Van Yperzeele Foto’s: Christophe Empsen, Thomas Mels, Steven Collin Redactiesecretariaat: Myriam Depelseneer Dienst Interne en Externe Communicatie / Pleinlaan – B –1050 Brussel Tel.: (32) (2) 629 21 34 / Fax: (32) (2) 629 12 10 E-mail: ieco@vub.ac.be / Web: http://www.vub.ac.be Verantwoordelijke Uitgever: Prof. Dr. Benjamin Van Camp, Rector VUB Pleinlaan 2 / B – 1050 Brussel

Vrije Universiteit Brussel Campus Etterbeek - Medische Campus Jette