2007
Jaarverslag
in woord en beeld
Het denken mag zich nooit onderwerpen. Noch aan een dogma, noch aan een partij, noch aan een hartstocht, noch aan een belang, noch aan een vooroordeel, noch aan om het even wat, maar uitsluitend aan de feiten zelf. Want zich onderwerpen betekent het einde van alle denken. Lijfspreuk van de Vrije Universiteit Brussel, van Henri PoincarĂŠ
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Vrije Universiteit Brussel geschetst
1969 8 73 43 9.000 41.000 2 59 327.000 17 108 1.300
p
Stichtingsjaar:
p
Aantal faculteiten:
p
Onderzoeksbudget:
p
Onderwijsbudget:
p
Aantal studenten: ruim
p
Aantal alumni:
p
Aantal campussen:
p
Totale grondoppervlakte:
p
Totale m2 gebouwen:
p
Aantal aula’s en leslokalen:
p
Aantal studentenkamers:
miljoen euro
miljoen euro
(een in Etterbeek en een in Jette)
hectare
m2
aula’s en
leslokalen
kamers in eigen beheer
5
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Universitair Ziekenhuis Vrije Universiteit Brussel
Universitaire Associatie Brussel1
1
Vrije Universiteit Brussel en Erasmushogeschool Brussel
729 26.000 18.000 309.000 55.500 3.000
p
Aantal bedden:
p
Aantal hospitalisaties:
p
Aantal daghospitalisaties:
p
Aantal consultaties polikliniek:
p
Aantal urgentiepatiĂŤnten (spoed):
p
Aantal personeelsleden:
p
Aantal opleidingen:
55 107 11 13.500 3.500 Bachelors
Masters
Postgraduaten
p
Aantal studenten:
p
Aantal personeelsleden:
7
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Inhoud Identiteitskaart
5
De universiteit van morgen
10
Vrije Universiteit Brussel in cijfers
12
Vrije Universiteit Brussel in de media
16
Momenten uit 2007
20
Onderzoeksbeleid
24
Onderwijsbeleid
32
Studentenbeleid
40
Personeelsgegevens
48
Beknopte jaarrekening
52
Bestuur & Partners
54
Nuttige adressen
58
9
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
De universiteit van morgen
De Vrije Universiteit Brussel is een volwaardige universiteit in het hart van België en Europa. Dat is al zo sinds haar ontstaan in 1969. En ook in de toekomst wil ze dat blijven. Want in de complexe wereld van vandaag is er meer dan ooit nood aan een redelijk eigenzinnige instelling als de onze, waar kwalitatief hoogstaand onderwijs en onderzoek hand in hand gaan met een kritische ingesteldheid en een open geest, wars van dogma’s en in het teken van dissidence and creativity, zoals de Egyptische feministe en schrijfster Nawal el Saadawi het verwoordt. Nawal el Saadawi kreeg eind 2007 een eredoctoraat van de twee Brusselse universiteiten VUB en ULB. Maar om onze toekomst veilig te stellen, moeten we verder kijken dan de eigen Brusselse campussen in Etterbeek en Jette. Het universitaire landschap in Vlaanderen en Europa is de jongste jaren immers onderhevig aan ingrijpende veranderingen. De « eenvoudige » universiteit van vroeger met kandidaturen en licenties heeft plaats geruimd voor een nieuwe onderwijsstructuur met bachelors en masters. De overheid eist dat universiteiten en hogescholen slagvaardiger en competitiever worden en tegelijk nauwer gaan samenwerken. Instellingen die zich niet aanpassen aan de nieuwe realiteit dreigen letterlijk de rekening gepresenteerd te krijgen.
Sterke partners in Brussel en Vlaanderen De Vrije Universiteit Brussel heeft het voorbije jaar alvast niet stilgezeten. De universiteit heeft sterke partners gezocht en gevonden, zowel in Brussel als in Vlaanderen. De Erasmushogeschool Brussel is al enkele jaren onze partner in de Universitaire Associatie Brussel. Maar in 2007 hebben we samen de beslissing genomen om veel verder te gaan: beide instellingen zullen opgaan in een nieuw type instelling van hoger onderwijs. Die nieuwe universiteit groepeert onder de koepel van studiedomeinen academische en professionele bacheloropleidingen. Zo zal je binnen het studiedomein Gezondheid niet alleen academische opleidingen zoals Geneeskunde en Farmacie aantreffen, maar ook tal van verwante professionele opleidingen zoals Verpleeg- en Vroedkunde. De verstrengeling van beide instellingen gebeurt stap voor stap, begeleid door de Universitaire Associatie Brussel. Nu al volgen de industriële ingenieurs van de Erasmushogeschool Brussel samen les met de studenten Ingenieurswetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel. De vertalers en tolken van de Toegepaste Taalkunde verhuizen naar de universitaire campus in Etterbeek. Maar niet alleen binnen Brussel hebben we een sterke partner, ook in Vlaanderen. De Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Gent hebben het licht op groen gezet om een strategische alliantie aan te gaan. Beide universiteiten willen samenwerken op het vlak van onderwijs, onderzoek, doctoraatswerking en dienstverlening. De overeenkomst is gebaseerd op wederzijds respect. De Universiteit Gent waardeert de troeven van onze universiteit: een sterke onderzoekstraditie en onderwijs ingebed in de internationale uitstraling van Brussel. De alliantie met de Universiteit Gent en de associatie met de Erasmushogeschool Brussel zijn twee voorbeelden van noodzakelijke « herpositionering ». Er zijn er nog andere, zoals de internationalisering en de verdere uitbouw van onderwijs in het Engels. Of de verankering van onze samenwerking op het vlak van onderzoek en onderwijs met de Université Libre de Bruxelles, onze Franstalige zusteruniversiteit. Samen maken we ook deel uit van Unica, een belangrijk netwerk van universiteiten van Europese hoofdsteden. Een ding is alvast duidelijk: de Vrije Universiteit Brussel zal zich voortdurend moeten aanpassen aan een steeds veranderende context. Dat is een ingrijpend en soms moeizaam proces, waaronder ik de voorbije acht jaar mijn schouders heb gezet. Het is nu aan mijn opvolger Paul De Knop om het werk verder te zetten.
Ben Van Camp rector
11
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
V r i j e U n i v e r s i t e i t B r u s s e l i n ci j f e r s
Vrije Universiteit Brussel in cijfers
Studenten De Vrije Universiteit Brussel telt 9.157 studenten. Dat zijn er bijna 3 procent meer dan in 2006. Het aantal generatiestudenten bedraagt 1.309 of ruim 13% van het totaal. Generatiestudenten zijn studenten die zich voor de eerste keer aan een universiteit of hogeschool inschrijven. De vrouwen zetten hun opmars verder. Ze vertegenwoordigen ruim 54% van de studenten, hun mannelijke collega’s 46%. Meer dan de helft van de studenten komt uit Vlaams-Brabant en Brussel. HERKOMST STUDENTEN BelgiÍ 88% Vrouwen 54% Buiten EU 8% Mannen 46%
Europese Unie 4%
Personeel In totaal telt de Vrije Universiteit Brussel 2.697 personeelsleden, van wie 1.546 voltijdse en 1.151 deeltijdse medewerkers. Van de 2.697 personeelsleden maken er 1.789 deel uit van het academisch personeel. Het gaat om 28% professoren, 17% assistenten (belast met een onderzoeks- en onderwijsopdracht) en 55% bijzonder wetenschappelijk personeel (onderzoekers zonder onderwijsopdracht). 908 personen zijn aangesteld als administratief en technisch personeel, dat is een lichte daling ten opzichte van vorig jaar.
Administratief en technisch personeel 34%
Vrouw 40%
Man 60%
Academisch personeel 66%
13
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
V r i j e U n i v e r s i t e i t B r u s s e l i n ci j f e r s
Onderzoek In 2007 beschikt de Vrije Universiteit Brussel over een onderzoeksbudget van 73.133.068 euro, dat is ruim 6 miljoen euro meer dan in 2006. De middelen voor toegepast onderzoek, zowel van de overheid als van de privĂŠsector, stijgen sneller dan de middelen voor fundamenteel onderzoek. Hiermee volgen de onderzoeksinkomsten van de Vrije Universiteit Brussel alvast de trend die ook in de rest van Vlaanderen kan worden vastgesteld. Het aantal succesvol ingediende doctoraten blijft stijgen, van 114 in 2006 naar 133 in 2007. IN 2007 GING ruim 73 MILJOEN EURO NAAR ONDERZOEK Vlaamse overheidsmiddelen voor fundamenteel onderzoek1 16%
Eigen onderzoeksmiddelen 22,5%
Inkomsten uit samenwerking met privĂŠsector 20,5%
Projectfinanciering door overheden 41%
onderzoeksmiddelen in miljoen euro
ONDERZOEKSMIDDELEN NEMEN STERK TOE 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
1
Exclusief FWO-mandaten
Onderwijs De Vrije Universiteit Brussel biedt 28 bacheloropleidingen aan, 60 masteropleidingen en 35 master-namasters. In 2007 zijn de eerste bi-diploma’s uitgereikt door de Vrije Universiteit Brussel en de Université Libre de Bruxelles. Samen organiseren ze een Engelstalige variant van de opleiding Handelsingenieur. Ook met de Erasmushogeschool Brussel werpt de samenwerking binnen de Universitaire Associatie Brussel haar vruchten af. Zo volgen de studenten industrieel ingenieur van de Erasmushogeschool een aantal theoretische hoorcolleges samen met de studenten burgerlijk ingenieur van de Vrije Universiteit Brussel. Het teleleerplatform Pointcarré zit in de lift. In 2006-2007 werd het bijna 1 miljoen keer gebruikt. Op het platform vinden studenten steeds meer nuttig lesmateriaal en virtuele lesactiviteiten. Gebruik teleleerplatform pointcarré 1000000
800000
600000
400000
200000
0 2004-2005
2005-2006
2006-2007
15
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
V r i j e Un i v e r s i t e i t B r u s s e l i n d e m e d i a
Vrije Universiteit Brussel in de media Onderzoekers ontdekken nieuwe minikikker Een team onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) heeft in het regenwoud van India één van de kleinste kikkers ter wereld ontdekt. Het team onder leiding van S.D. Biju en Franky Bossuyt doopte de nieuwe soort Nyctibatrachus minimus, letterlijk ‘de kleinste nachtkikker’. De Morgen, 9 oktober 2007
Seks tot de laatste snik Of u de gedachte nu lekker vindt of niet: de jongste seksuele revolutie vindt plaats in de steriele setting van rust- en verzorgingstehuizen. Naar verluidt zelfs met alles erop en eraan. De vraag is echter niet óf (hoog)bejaarden seks hebben, maar waarom jongere generaties (o.a. zij die de bejaarden verzorgen) er blijkbaar zo’n moeite mee hebben dat oudjes nog nood hebben aan intiem geknuffel. Met andere woorden: aantrekkingskracht en seks in de nabijheid van de dood moeten dringend gedefinieerd worden en wel in de eerste plaats door het personeel in de RVT’s. Dat is de conclusie van het onderzoek van agoge (welzijnswerkster) Eva Bossuyt, thesisstudente aan de Vrije Universiteit Brussel. Het Laatste Nieuws, 20 november 2007
Barthold Kuijken is eerste doctor in de muziek Barthold Kuijken maakte een proefschrift over hoe J.S. Bach in zijn tijd geklonken moet hebben. Op 30 november legt hij dat proefschrift voor aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Vrije Universiteit Brussel (VUB). De Standaard, 13 november 2007
Patrick Dewael: “Ik heb
Herdenking Théodore Verhaegen in het teken van patriottisme
gestudeerd aan de VUB en ben een aanhanger van het principe van Poincaré: dat
Op de campussen van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Université Libre de Bruxelles (ULB) en in de straten van Brussel is dinsdag Pierre-Théodore Verhaegen herdacht, de stichter van de ULB. Sint-V of Sint-Verhaegen stond dit jaar, naar aanleiding van de politieke actualiteit, in het teken van patriottisme. (…) Honderden studenten namen deel aan de symbolische actie, waarmee ze de wil om samen verder te leven en de bloemetjes buiten te zetten, wilden uitdrukken.
het denken zich nooit mag
Belga, 20 november 2007
Knack, 14 maart 2007
onderwerpen, omdat dat het einde van het denken zou betekenen.”
Lage rugpijn houdt vaak verband met spierproblemen Lage rugpijn waarvoor geen specifieke oorzaak gevonden wordt, is in de meeste gevallen gerelateerd aan problemen met het spierweefsel. Dat blijkt uit een onderzoek van de Vrije Universiteit Brussel (VUB). DeMorgen.be, 15 oktober 2007
17
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
V r i j e Un i v e r s i t e i t B r u s s e l i n d e m e d i a
Brutus-project krijgt 20.000 euro van Koning Boudewijnstichting De Koning Boudewijnstichting heeft 20.000 euro toegekend aan het project Brusselse Tutoren voor Scholieren (Brutus) van de Vrije Universiteit Brussel. Dat gebeurt in het kader van de projectoproep ‘Student Tutoring’, die de slaagkansen van allochtone jongeren in het onderwijs wil bevorderen. Belga, 26 september 2007
Congrestassen voor Kinshasa Deelnemers aan congressen krijgen doorgaans een tas mee om dossiers in te stoppen. Meestal worden die tassen na afloop achtergelaten in hotelkamers of thuis in een hoek gezwierd en vergeten. Dat is een doorn in het oog van de Brusselse VUB-professor Frank Deconinck die een nuttig alternatief heeft gevonden: congrestassen dienst laten doen als boekentassen voor Congolese schoolkinderen. Het Belang van Limburg, 12 september 2007
Thielemans neemt deel aan vrijzinnig zangfeest De studenten van de Vrije Universiteit Brussel en hun Franstalige collega’s van de ULB organiseerden gisteravond voor het eerst een ‘massacantus’. De ‘Cantus Bruxellensis’ werd door niemand minder dan oudstudent Freddy Thielemans, burgemeester van Brussel, geopend. Het zangfeest vond plaats op de Bécokaai, naast de Citroëngarage. «Met de massacantus willen we de Brusselse studenten van de campussen in Etterbeek en Elsene naar het centrum van de stad krijgen en tonen dat taal noch regionale afkomst een barrière hoeven te zijn», klinkt het. Het Laatste Nieuws, 26 april 2007
“Je mag gerust zeggen dat studenten geschiedenis vandaag meer op hun bord krijgen dan die van 30 jaar geleden. Dat geldt trouwens voor de meeste takken van de wetenschap, die almaar verder evolueert. Dat men dus maar stopt te beweren dat de universiteit vandaag gemakkelijker is dan vroeger.” Ererector Els Witte in De Tijd, 22 september 2007
Universal fundamentals
KV helpt bij hartonderzoek
Theoretical physicist Stephen Hawking and Nobel Prize winner Harold Kroto gave a free talk before a sold-out audience at the Heysel conference centre in Brussels on Sunday, May 20. Hosted by the Brussels Free Universities (VUB/ULB) and the Solvay Institute, the talks were titled The Origin of the Universe and Architecture in Nanospace. The Bulletin, 24 mei 2007
De befaamde hartspecialist professor Pedro Brugada van het Brusselse UZ Brussel gaat met voetbalclub KV Mechelen in zee voor een wetenschappelijk onderzoek naar acute hartdood, ook wel bekend als het ‘sudden death syndroom’. Een tachtigtal jeugdspelers van de club wordt daarbij onderworpen aan een hartonderzoek. Gazet van Antwerpen, 6 maart 2007
Bacteriën bepalen smaak van chocolade Bacteriën bepalen de smaak van chocolade tijdens het gistingsproces van de cacaoboon. Dat blijkt uit een studie van de onderzoeksgroep Industriële Microbiologie en Voedingsbiotechnologie van de Vrije Universiteit Brussel. Met dit inzicht kan de smaak van chocolade nu verfijnd worden en kunnen nieuwe soorten chocolade ontwikkeld worden.
Vrije Universiteit Brussel start opleiding Chinees Recht Het Brussels Institute of Contemporary China Studies van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) start volgend academiejaar met een postgraduaat Chinees Recht. De opleiding richt zich vooral op zakenlui, juristen en magistraten. «Steeds meer Belgische bedrijven doen zaken met China», zegt een woordvoerder van de VUB. «Bij contracten eisen Chinese zakenlui dat hun recht van toepassing is.» De lessen zullen in het Engels zijn. Het Laatste Nieuws, 18 januari 2007
Het Laatste Nieuws, 1 juni 2007
19
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
M o m e n t e n u i t 2 0 07
Momenten uit 2007 Het AZ-VUB heet voortaan UZ Brussel Het AZ-VUB heet voortaan Universitair Ziekenhuis Brussel. Het ziekenhuis in Jette bestaat 30 jaar en wil met de naamsverandering uiting geven aan zijn nieuw elan. Er wordt volop geïnvesteerd in mensen, in medische ontwikkelingen en in infrastructuur. De naamsverandering ging gepaard met de opening van het Louis Tielemans Paviljoen. Dat is een gloednieuw laboratorium dat bloedstalen analyseert met behulp van robots.
Helft van de studentenkamers vernieuwd
Prinses Astrid bezoekt Campus Jette
De renovatie van de studentenkamers op Campus Jette is afgerond. De studentenkamers zijn van binnen en van buiten grondig onder handen genomen. Ze kregen onder meer een nieuwe keuken en badkamer. Het concept van eenheden met vier slaapkamers bleef behouden. Op Campus Jette zijn er 208 eenpersoonskamers, 18 tweepersoonsflats en 2 studio’s voor studenten met een functiebeperking. In augustus 2007 startte de Vrije Universiteit Brussel ook met de renovatie van het studentenhuis “Nieuwelaan” in Etterbeek (340 kamers). Deze werken zullen tegen de zomer van 2008 voltooid zijn.
Prinses Astrid brengt in mei een bezoek aan de Campus Jette van de Vrije Universiteit Brussel. Ze doet dit in het kader van de projecten die de Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth steunt. Prinses Astrid bezoekt de laboratoria van de “Research Group Experimental Neuropharmacology” van prof. dr. Yvette Michotte, decaan van de Faculteit Geneeskunde en Farmacie.
Eredoctoraten voor sterke vrouwen De Vrije Universiteit Brussel reikt in november eredoctoraten uit aan drie sterke vrouwen: de Franse politica Simone Veil, de Egyptische gynaecologe, moslimfeministe en schrijfster Nawal el Saadawi en Frie Leysen, oprichtster van het Brusselse KunstenFESTIVALdesarts. De academische overheid van de Vrije Universiteit Brussel heeft de drie vrouwen voorgedragen omdat het krachtige persoonlijkheden zijn die tegen de heersende opvattingen durven ingaan. Voortaan mogen ook drie mannen zich eredoctor van de Vrije Universiteit Brussel noemen: Burt Rutan (oprichter van “Scaled Composites Incorporated” in Californië), prof. Martin Raff (Biology Department, University College London) en prof. Michael Posner (Department of Psychology, University of Oregon).
Nawal el Saadawi
(°1931) krijgt een eredoctoraat van zowel de Vrije Universiteit Brussel als de Université Libre de Bruxelles (ULB). De Egyptische heeft de controverse nooit geschuwd. Haar boek “Women and Sex” veroorzaakte in de jaren zeventig een schandaal. Met haar feministische pressiegroep stelde ze allerlei misstanden aan de kaak, zoals vrouwenbesnijdenis en het islamitisch huwelijk. Ze belandde een tijd in de gevangenis en krijgt sinds de jaren tachtig doodsbedreigingen van islamitische fundamentalisten.
Rectoraatsgebouw is beschermd monument Het rectoraatsgebouw van de Vrije Universiteit Brussel is voortaan een beschermd monument. Brussels staatssecretaris Emir Kir, bevoegd voor Monumenten en Landschappen, heeft de bescherming officieel goedgekeurd. Daarmee is ‘gebouw M’ meteen een van de jongste beschermde gebouwen, met een leeftijd van amper 30 jaar. Het rectoraatsgebouw werd ontworpen door architect Renaat Braem (1910-2001). Hij wilde met de merkwaardige vorm het gedachtegoed van de Vrije Universiteit Brussel onderstrepen. “Dit is een universiteit op basis van vrij onderzoek, wat een bepaalde anti-dogmatische stellingname impliceert. Daarom moet het gebouw als het ware een symbolische vorm hebben die aansluit bij de meest primaire wetenschappelijke waarheid, de meest primaire grondvorm die in de natuur voorkomt. Dit sluit de rechthoek uit, die een opzettelijke ordenende wet uitdrukt, een vorm van dwang”, stelde Braem. Hij koos daarom voor een ellips, omdat het een vorm is met twee centra en daardoor een dynamiek in zich heeft.
21
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
M o m e n t e n u i t 2 0 07
Vrije Universiteit Brussel en Erasmushogeschool Brussel dichter bij elkaar De Vrije Universiteit Brussel en de Erasmushogeschool moeten in de toekomst opgaan in een nieuwe instelling voor hoger onderwijs. Dat maakt Ben Van Camp bekend bij de start van zijn laatste academiejaar als VUB-rector. De Vrije Universiteit Brussel en de Erasmushogeschool vormen nu al een associatie. Samen tellen ze 14.000 studenten en 3.500 personeelsleden.
Gaston Maggetto overleden (1939-2007) Op 9 februari 2007 overleed prof. dr. ir. em. Gaston Maggetto, gewezen decaan en gewoon hoogleraar aan de faculteit Ingenieurswetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel. Gaston Maggetto begon in de jaren zeventig onderzoek te verrichten naar elektrisch aangedreven voertuigen. Een schot in de roos, zo bleek. Gaandeweg werd een gereputeerd researcheam uitgebouwd, dat nationale en internationale erkenning kreeg.
Eerste vrouwelijke rector Vrije Universiteit Brussel met pensioen Professor en gewezen rector Els Witte van de Vrije Universiteit Brussel gaat met emeritaat. Met de overhandiging van het liber alumnorum 'De Tuin Van Heden' brengen collega-academici, studenten en alumni hulde aan Witte. Als historica kwam Els Witte in 1974 op de Vrije Universiteit Brussel terecht. Tussen 1994 en 2000 stond ze aan het hoofd van de universiteit als rector. Ze was een van de eerste vrouwelijke rectoren van Vlaanderen. Bij het brede publiek is ze bekend als coauteur van het standaardwerk 'Politieke geschiedenis van BelgiĂŤ'. Ze is ook nog voorzitter geweest van de openbare omroep (toen nog BRTN). Els Witte is alvast niet van plan om op haar lauweren te gaan rusten. Ze blijft lesgeven en zet haar werk als voorzitster van het Vlaams Instituut voor Geschiedenis verder. Daarnaast werkt Witte nog aan een aantal boeken.
Strategische alliantie met Universiteit Gent De Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Gent ondertekenen in 2007 een intentieverklaring tot structurele samenwerking. De twee raden van bestuur zetten daarvoor het licht op groen. Beide universiteiten gaan samenwerken op het vlak van onderwijs en onderzoek, maar met respect voor elkaars identiteit. De samenwerking richt zich in eerste instantie op het masteraanbod en het daarbij horende onderzoek in de medische, wetenschaps- en ingenieursdisciplines.
Afscheid van ererector Oscar Steenhaut In januari 2007 overleed prof. dr. ir. em. Oscar Steenhaut. Van 1982 tot 1986 was hij rector van de Vrije Universiteit Brussel. Eerder was hij ook decaan van de Faculteit Ingenieurswetenschappen. Sinds 1998 was hij met emiritaat. Door zijn uitzonderlijke intelligentie en sterk maatschappelijk engagement had Steenhaut een groot netwerk van binnen- en buitenlandse contacten. Maar tegelijk was hij altijd bereikbaar en voor iedereen Oscar, ook voor de studenten. Oscar Steenhaut werd 74. Hij overleed op zijn geboortedag.
Brussels incubatiecentrum voor ICT-sector Op de Arsenaal-site vlakbij de campus in Etterbeek komt het incubatiecentrum ICAB (Incubatiecentrum Arsenaal Brussel). De Brusselse ministers van Wetenschappelijk Onderzoek en Begroting BenoĂŽt Cerexhe en Guy Vanhengel leggen in november 2007 symbolisch de eerste steen. Het onderzoekscentrum zal geleid worden door de Vrije Universiteit Brussel en moet vanaf begin 2009 jonge Brusselse bedrijven (spin-offs) aantrekken die onderzoeksprojecten ontwikkelen in het domein van de informatieen communicatietechnologie. ICAB heeft een oppervlakte van 2100 m2 en moet werk creĂŤren voor honderden Brusselse onderzoekers.
23
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
O n d e r zo e ks b e l e i d
Onderzoek
2007 bekeken door vicerector Onderzoek Jan Cornelis
Opvallende vaststellingen Positieve evoluties p
p
Het gestructureerde begeleidingsproces van doctorandi werpt zijn vruchten af. Sinds 2002-2003 na 5 jaar van stagnatie stijgt het aantal afgelegde doctoraten gestadig. Ik hoop dat het nieuwe concept voor Doctoral Schools dat in 2007 werd uitgewerkt en van start gaat in 2008-2009 de onderzoekscultuur rond doctoreren in alle uithoeken van de universitaire gemeenschap nog verder zal verbeteren. Door wetenschappelijke excellentie te koppelen aan maatschappelijke relevantie en impact, differentiĂŤren we ons van de anderen. De onderzoeksmiddelen verworven op basis van prestatie-indicatoren en externe competitie nemen sterk toe en bedragen 73 miljoen euro in 2007. Alle R&D outputindicatoren (citaties, spin-offs, patenten, industriĂŤle projecten) voor de Vrije Universiteit Brussel tonen aan dat we goed zijn in het realiseren van impact. We hebben ook sterk strategisch basisonderzoek, dat dit ondersteunt. Het volume van activiteiten rond kennis- en technologieoverdracht is groot: Crosstalks voor de multidisciplinaire kennis naar alle maatschappelijke actoren; de wetenschapscommunicatie naar de non-profit sector en het onderwijs; beleidsvoorbereidend onderzoek naar de overheden; de creatie van nieuwe economische activiteit via patenten en spin-offs, de samenwerking met reeds bestaande industrie. De hoofdgroei in 2007 realiseren we in het strategisch basisonderzoek, waarbij we inspelen op het toenemend accent dat de overheid legt op innovatie.
p
Tijdens de voorbije 8 jaar creĂŤerde de Vrije Universiteit Brussel het hoogste aantal spin-offs per ZAP-lid in Vlaanderen.
p
Na 7 jaar stagnatie van Web of Science publicaties, stijgt het aantal publicaties vanaf 2003, en op dit ogenblik zelfs sterker dan het Vlaamse gemiddelde.
p
De multidisciplinaire onderwijs/onderzoekplatformen (Kunsten en Urban Studies) op associatieniveau zijn succesformules.
Uitdagingen p
Het budget voor fundamenteel onderzoek op initiatief van de vorser en de onderzoeksgroep, neemt procentueel af in het totale onderzoeksbudget, wat de lange termijnvoedingsbodem in gevaar brengt. Dit vraagt om speciale aandacht, voornamelijk in de gedragswetenschappen.
p
We hebben een bewezen enthousiasme en capaciteit tot internationale netwerking en samenwerking. Een meer gestructureerde en professionele centrale ondersteuning bij grote internationale projecten is een noodzaak om de hieraan gekoppelde inkomstenstroom te vergroten.
25
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
O n d e r zo e ks b e l e i d
Onderzoeksbeleid
73 miljoen euro onderzoeksgeld
onderzoeksmiddelen in miljoen euro
In 2007 bedroeg het onderzoeksbudget van de Vrije Universiteit Brussel meer dan 73 miljoen euro, dat is 6 miljoen meer dan in 2006. De middelen voor toegepast onderzoek (zowel afkomstig van de overheid als de privĂŠsector) stijgen sneller dan de middelen voor fundamenteel onderzoek. Dit is overigens een algemene trend in Vlaanderen.
80 70 60 50 40 30 20 10 0 2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Wetenschapscommunicatie De cel Wetenschapscommunicatie van de Vrije Universiteit Brussel maakt al jaren jongeren warm voor de wetenschap. In 2007 werden alle jongerenprojecten in een wetenschap- en technieklijn ondergebracht. De opeenvolging van de projecten in een didactisch onderbouwde leerlijn moet leiden tot een duurzame relatie met basis- en secundaire scholen. In 2007 werd het Project Pi afgesloten. Pi is een wetenschapstraject voor jongeren tussen 12 en 19. Pi tracht het bezoek aan wetenschappelijke musea en instellingen tijdens de vrije tijd te stimuleren via exclusieve verwendagen. In oktober 2006 startte dit proefproject in samenwerking met het tijdschrift Klasse. Op het einde van het project waren er zowat 1.000 Pi-leden.
Tijdsdruk maakt werknemers ongelukkig Tijdsdruk maakt ongelukkig. Dat blijkt uit een grootschalige studie van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) naar het geluksgevoel bij de Belgen. Volgens socioloog Mark Elchardus is het geluksgevoel het kleinst bij de volwassenen die weinig of geen vrije tijd hebben. Vanaf de leeftijd van 55 jaar neemt het aantal mensen dat zich gelukkig noemt toe. Ook het inkomen speelt een belangrijke rol. In de groep met een rooskleurige financiĂŤle situatie noemt 70% zich gelukkig. Trends, 19 april 2007
Wetenschapswinkel In 2007 werd het concept van de Wetenschapswinkels verder gezet aan alle Vlaamse universiteiten. De Wetenschapswinkel maakt academische kennis toegankelijk voor non-profitorganisaties. De Vrije Universiteit Brussel is naast initiatiefnemer van Wetenschapswinkel Brussel tevens coĂśrdinator van het netwerk Wetenschapswinkel.be. Daarmee is de Vrije Universiteit Brussel het centrale aanspreekpunt voor Vlaamse organisaties die een wetenschappelijk antwoord zoeken op hun vragen. In 2007 werden ook de eerste projecten in samenwerking met associatiepartner Erasmushogeschool Brussel opgestart.
27
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
O n d e r zo e ks b e l e i d
Doctoraten in de lift In 2007 hebben 133 onderzoekers hun doctoraatsproefschrift succesvol afgerond. Dat zijn er aanzienlijk meer dan in 2006, toen 114 doctoraten werden afgerond. De faculteiten Ingenieurswetenschappen, Wetenschappen en Geneeskunde & Farmacie blijven de koplopers. In totaal zijn er 999 doctoraten in voorbereiding. De mannelijke doctorandi zijn in de meerderheid: 576 tegen 423 vrouwen. 150
CROSSTALKS,
het industrie- en universiteitsnetwerk van Vrije Universiteit Brussel verzamelde enkele academische en industriĂŤle ontwerpers en architecten, maar ook kunstenaars en humane wetenschappers met het oog op een discussie over de voorwaarden tot de ontwikkeling van duurzame technologie en toekomstige interfaces. Wat begon rond de tafel, mondde uit in een internationaal congres, en nu is er zelfs een boek.
120
voltooide doctoraten
90
60
30
0 2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Het Ingenieursblad, 1 oktober 2007
3000
Meer geregistreerde wetenschappelijke publicaties
2500 2000
Niet alle vorsers registreren hun publicaties bij REDNET, waardoor het werkelijke aantal nog hoger ligt.
1500 1000 publicaties
De wetenschappelijke publicaties van onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel worden geregistreerd in REDNET, een databank van het department Research & Development. Het aantal publicaties (monografie, artikel, e.a.) is gestegen tot 2.894, ruim 3% meer dan in 2006.
500 0
2004
2005 2006 2007
Slimme lichten op elk Vlaams kruispunt Zelfregulerende verkeerslichten, die zich automatisch aanpassen aan de verkeersdrukte op dat moment, kunnen tijdens spitsuren de totale wachttijd voor voertuigen met 64% verminderen. Dat blijkt uit het doctoraatsonderzoek van Carlos Gershenson van de Vrije Universiteit Brussel. Gazet van Antwerpen, 4 mei 2007
Octrooien en spin-offs Op 1 januari 2008 beheerde de Vrije Universiteit Brussel een honderdtal octrooifamilies, waarvan ruim 40 lopende octrooien/octrooiaanvragen (onder de naam VUB) en zowat 60 octrooien in samenwerking met derden, waaronder Leuven R&D, VIB, IMEC en andere partners. Beschermingen aangevraagd voor VUBuitvindingen door bedrijven zijn hierin niet meegerekend. Zoals steeds moesten sommige octrooidossiers worden stopgezet omdat er geen marktpotentieel bleek te zijn of omdat het octrooidossier niet sterk genoeg was. De Vrije Universiteit Brussel kan tevens prat gaan op 20 opgerichte spin-offs waarvan er nog steeds 17 (15 spin-offs en 2 incubatoren) actief zijn.
29
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
O n d e r zo e ks b e l e i d
“Ouders hebben wél grote invloed op kinderen” VUB-doctoraat weerlegt dat kroost totaal andere normen zou hebben. Ouders hebben een flinke invloed op hun kroost, en niet alleen als de kinderen klein zijn. Volgens sociologe Jessy Siongers nemen pubers de culturele smaak van mama en papa én hun houding tegenover de maatschappij over. Het Laatste Nieuws, 31 oktober 2007
Incubatieruimte voor startende bedrijven Als ondersteuning van haar economisch valorisatiebeleid beschikt de Vrije Universiteit Brussel over een incubatiecentrum in het Researchpark van Zellik (Vlaams-Brabant). Omdat het incubatiecentrum in Zellik een maximale bezetting kent, is in 2007 gestart met de bouw van een tweede incubatiecentrum. Het centrum komt in een te renoveren gebouw van de voormalige Arsenaal-site, op een steenworp van de campus Etterbeek. Het Incubatiecentrum Arsenaal Brussel (ICAB) krijgt financiële steun van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het moet bijdragen tot een versterking van de economische rol van de Vrije Universiteit Brussel in de hoofdstad. De werken moeten begin 2009 voltooid zijn. ICAB zal dan beschikken over meer dan 2.000 m2 bedrijfsmodules, naast gemeenschappelijke vergaderzalen, een cafetaria, ontmoetingsruimten, enz. In afwachting is ICAB gevestigd in het nieuwe bedrijvencentrum Tweebeek van de GOM Brussel in Neder-Over-Heembeek.
31
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Onderwijsbeleid
Onderwijs
2007 bekeken door vicerector Onderwijs Rosette S’Jegers
Opvallende bevinding p
Voltooid project p
De invoering van de bachelor-masterstructuur is zo goed als afgerond. In 2007 werden de programma’s voor de masteropleidingen goedgekeurd en de masters werden opgestart in het academiejaar 2007-2008. Daarmee is het volledige BAMA-curriculum geïmplementeerd.
Nieuwe projecten p In 2007 is binnen de Universitaire Associatie Brussel
(Vrije Universiteit Brussel en Erasmushogeschool Brussel) het voorstel goedgekeurd om het Onderwijsintegratieplatform op te richten. Het Onderwijsintegratieplatform moet de samenwerking tussen de partners van de Universitaire Associatie Brussel stimuleren, o.m. op het vlak van curriculum, trajectbegeleiding, onderwijsvernieuwing en kwaliteitszorg.
Op basis van visitaties blijkt dat het onderwijsconcept dat de Vrije Universiteit Brussel ontwikkeld heeft een zeer positieve beoordeling krijgt door externen. Het onderwijsconcept is gestoeld op flexibiliteit (onder de vorm van minoren) en verwevenheid tussen de verschillende opleidingen. Het is kenmerkend voor de eigenheid van de Vrije Universiteit Brussel. Verschillende commissies moedigen ons aan om dit onderwijsconcept te bestendigen.
Uitdaging p
Op onderwijsgebied wordt het een uitdaging om de bestaande samenwerking met de associatie- en alliantiepartner verder uit te werken. Dit moet leiden tot een rijker opleidingsaanbod, waarbij de Vrije Universiteit Brussel haar troeven op het vlak van kwaliteit, doelgroepen en locatie volop kan uitspelen.
p De raad van bestuur van de Vrije Universiteit Brussel
heeft beslist om een doctoraatsopleiding te organiseren, gekoppeld aan Doctoral Schools. De oprichting van de Doctoral Schools gebeurt in samenwerking met Universiteit Gent, de alliantiepartner van de Vrije Universiteit Brussel.
p In 2007 is gestart met de uitbouw van een digitaal
campusmanagementsysteem. Dit zal een enorme impact hebben op de opbouw van het curriculum en het beheer ervan in de databank.
33
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Onderwijsbeleid
Onderwijsbeleid
Vrije Universiteit Brussel en Université Libre de Bruxelles reiken eerste bi-diploma’s uit In 2007 hebben de Vrije Universiteit Brussel en de Université Libre de Bruxelles hun eerste bi-diploma’s uitgereikt voor de Engelstalige opleiding Handelsingenieur. De opleiding werd in het academiejaar 2005-2006 opgestart. Het programma bestaat uit opleidingsonderdelen toegeleverd vanuit beide universiteiten. Indien de student slaagt voor het volledige opleidingsprogramma, krijgt hij zowel een diploma van de Vrije Universiteit Brussel als van de Université Libre de Bruxelles. Sinds het academiejaar 2007-2008 wordt hetzelfde programma als een gezamenlijke opleiding aangeboden.
Ingenieursstudenten Universitaire Associatie Brussel volgen samen les De drie eenjarige masters Industriële Wetenschappen van de Erasmushogeschool Brussel (Elektronica-ICT, Elektromechanica en Luchtvaarttechnologie) worden voortaan voor een deel op campus Etterbeek van de Vrije Universiteit Brussel gedoceerd. De studenten Industrieel Ingenieur van de Erasmushogeschool Brussel volgen een aantal opleidingsonderdelen (theoretische hoorcolleges) samen met de studenten Burgerlijk Ingenieur van de Vrije Universiteit Brussel. De practica blijven de studenten van Erasmushogeschool Brussel aan hun eigen instelling volgen. Deze nauwe samenwerking tussen ingenieursopleidingen is uniek in Vlaanderen en benadrukt de hechte samenwerking tussen hogeschool en universiteit binnen de Universitaire Associatie Brussel.
VUB en ULB starten opleiding Vermogensplanning De Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Stichting Vermogensplanning starten in oktober samen met de Université Libre de Bruxelles (ULB) de tweetalige postgraduaatsopleiding ‘Vermogensplanning/Planification patrimoniale’. «Het plannen van je vermogen bij leven en bij overlijden is meer en meer een echt specialisme geworden dat om verdere professionalisering vraagt. Van notarissen en advocaten wordt steeds vaker verlangd dat ze daarin adviserend optreden», zegt Hélène Casman van de rechtenfaculteit. Het Laatste Nieuws, 8 september 2007
Nieuwe samenwerkingsovereenkomsten De Vrije Universiteit Brussel en de Stichting Opleiding Manuele Therapie Amersfoort hebben een raamovereenkomst afgesloten om een brede en intense samenwerking te realiseren op het gebied van onderwijs en onderzoek met betrekking tot manuele therapie. De Vrije Universiteit Brussel en de KULeuven sloten in 2007 een overeenkomst af om samen een master in de Geografie te organiseren. De onderwijsactiviteiten worden gespreid over de campus van de Vrije Universiteit Brussel en deze van de KULeuven. Bij voltooiing van de opleiding krijgen de studenten hun diploma uitgereikt door KULeuven en Vrije Universiteit Brussel samen. Tussen VUB-ULB en Infrabel werd een overeenkomst afgesloten tot financiering van een leergang “spoorwegtechnologie” binnen de master in de Ingenieurswetenschappen: werktuigkunde-elektrotechniek. Zo kan de student tijdens de opleiding al kennismaken met spoorwegtechnologie en wordt hij optimaal voorbereid op de arbeidsmarkt in die sector.
35
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Onderwijsbeleid
Opbouw BAMA-structuur In het voorjaar van 2007 werd voor het eerst het volledige initiële BAMA-opleidingsaanbod goedgekeurd. Dit houdt in dat voor het eerst een programma werd goedgekeurd voor alle bacheloropleidingen en initiële masteropleidingen. De masteropleidingen werden opgestart in het academiejaar 2007-2008, terwijl op het einde van het academiejaar 2006-2007 de eerste bachelordiploma’s werden uitgereikt. Met de start van de masteropleidingen is de opbouw van de BAMA-structuur en de afbouw van de oude structuur met kandidaturen en licenties een feit.
Wanneer is een student geslaagd? De deliberatieregeling opgenomen in het examenreglement voorziet dat na het eerste jaar van het modeltraject van de bachelor en op het einde van een bachelortraject de examencommissie een uitspraak doet of de student al dan niet geslaagd is. Vóór het academiejaar 2007-2008 regelde elke faculteit autonoom het aantal onvoldoendes dat aan een student werd toegestaan. Dit leidde tot grote verschillen tussen de faculteiten, een ongelijke behandeling van de studenten en onduidelijkheid bij docenten. Daarom heeft de vicerector Onderwijs in 2007 het initiatief genomen om de verschillende regelingen te harmoniseren. Vanaf 2007-2008 is een student geslaagd wanneer hij/zij: p voor elk opleidingsonderdeel een creditattest heeft verworven, of p een gemiddelde van 55% en maximaal 3 punten onder 10/20 behaalt, gespreid over maximaal 2 opleidingsonderdelen en geen cijfer lager dan 8/20.
Kwaliteitszorg en e-valuatie De Vrije Universiteit Brussel evalueert permanent de kwaliteit van haar onderwijs. In 2007 werd de elektronische rapporteringstool voor de onderwijs-e-valuatie gerealiseerd. Docenten en opleidingsraden kunnen de voor hen bestemde gegevens raadplegen op een aparte website. Onderstaande grafiek geeft de tevredenheid van de studenten weer in het tweede semester van 2006-2007. Gemiddelde teverdenheidsscore op 20 Aantal geëvalueerde opleidingsonderdelen
1000
Hoorcollege Studiemateriaal Werkvormen Examinering GLOBAAL
800
600
400
200
0 0-4 zeer slecht
5-9 slecht
10-11 middelmatig
12-15 goed
16-20 zeer goed
Student-ondernemer op reis Dertien laatstejaars handelsingenieurs van de Solvay Business School trekken voor drie weken naar Brazilië. Ze vertegenwoordigen er elk een Belgisch bedrijf dat zo goedkoop contacten kan leggen of prospectie kan doen in een groeimarkt. Voor de studenten is het de voorlopige apotheose van hun curriculum. (…) Agfa-Gevaert en Barry-Callebaut, maar ook tal van kmo’s maakten al gebruik van het handelsmissieproject. Volgens de hoofdbegeleider, professor Rosette S’Jegers, kan de toekomstige lichting handelsingenieurs de toegangsdrempel voor de bedrijven om te ondernemen in een groeieconomie mee helpen verlagen. De Tijd, 11 oktober 2007
37
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Onderwijsbeleid
Erasmus Mundus: de campus is de wereld De Vrije Universiteit Brussel ontvangt elk jaar gemiddeld 150 Erasmus-studenten uit Europa. Maar daarnaast is er ook Erasmus Mundus, een programma dat uitwisselingen met landen van buiten de EU mogelijk maakt. Zo kwamen in 2007 Egyptenaren, Israëli en Palestijnen naar Brussel afgezakt. Ze maakten gebruik van het Erasmus Mundus II-programma, waarvan de Vrije Universiteit Brussel coördinator is. Omgekeerd kunnen studenten en onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel een leerrijke periode in Egypte, Israël of Palestina doorbrengen.
Positieve visitaties in 2007 Externe deskundigen beoordelen de kwaliteit van de universitaire opleidingen. De zogeheten visitatiecommissies controleren niet alle opleidingen tegelijk. Elk jaar inspecteren ze een beperkt aantal opleidingen, volgens een visitatiekalender. In 2006-2007 waren er positieve visitaties voor volgende opleidingen:
p Bachelor en master in de Communicatiewetenschappen p Bachelor en master in de Politieke Wetenschappen p Bachelor en master in de Sociologie p Master-na-master in de Sportgeneeskunde, Jeugdgezondheidszorg, Arbeidsgeneeskunde, Ziekenhuishygiëne
p Master in het Toerisme p Master-na-master of International and Comparative Law p Master-na-master of Advanced Studies in Human Ecology
500.000 euro voor dichten kloof technologie-ondernemerschap De Vrije Universiteit Brussel (VUB) krijgt 500.000 euro voor haar onderwijsproject Technologisch Ondernemen. Dat probeert wetenschappelijke kennis te laten doorstromen naar het bedrijfsleven en te verzilveren in innovatieve producten en diensten. Dat is nu onvoldoende het geval, meldt de VUB. (…) De eerste doelgroep van Technologisch Ondernemen zijn masterstudenten in de richtingen burgerlijk ingenieur en bio-ingenieur. ‘We maken onze ingenieurs tijdens hun opleiding wegwijs in het bedrijfsleven, zoals het schrijven van een businessplan, rondkrijgen van financiering en ontwikkelen van een marketingstrategie, afgestemd op specifieke technologische sectoren zoals biotechnologie, fotonica, micro-electronica en ICT’, zegt projectleider Marc Goldchstein. De Tijd, 16 februari 2007
Aantal opleidingen De Vrije Universiteit Brussel biedt 28 bacheloropleidingen, 60 masteropleidingen en 35 master-namasteropleidingen aan, alsook een lerarenopleiding. In 2007 bood het Instituut voor Postacademische Vorming (iPAVUB) 55 permanente en postacademische opleidingen voor professionals aan.
39
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Studentenbeleid
Studentenbeleid
2007 bekeken door vicerector Studentenbeleid Michel Magits
Uitdagingen p
De begeleiding van studenten is altijd al een paradepaardje van de Vrije Universiteit Brussel geweest. Om de begeleiding in de toekomst nog efficiĂŤnter te maken, is er volgens ons nood aan een meer gecoĂśrdineerde benadering (trajectbegeleiding, studieadvies en diversiteit, centra voor studie en begeleiding). Zo kunnen we nog beter inspelen op de nieuwe situaties die het gevolg zijn van de flexibilisering van het hoger onderwijs.
p
Om de nieuwe wijze van financiering van het hoger onderwijs te ondersteunen, komt er een nieuwe centrale databank om de studentengegevens bij te houden. De databank wordt gebouwd door de Vlaamse onderwijsadministratie samen met de instellingen voor hoger onderwijs. Voor de student zal dit het voordeel bieden dat zijn curriculum, zijn leerkrediet en zijn studietoelagekrediet via een overheidsportaal consulteerbaar en transparant zullen zijn. De instellingen kunnen deze gegevens van de student in de centrale overheidsdatabank raadplegen. Vanaf 2008-2009 zullen we dagelijks gegevens uitwisselen tussen de databank hoger onderwijs en onze studentendatabank. Dit vraagt om een grondige aanpassing van onze processen. Om dit alles in goede banen te leiden, komen er informatieacties bij personeel en studenten. De afdeling Studentenbeleid is een belangrijke schakel voor het welslagen van dit ambitieuze project.
Voltooide projecten p
Een sociaal-financieel dossier per student. Studenten kunnen voortaan met al hun financiĂŤle beslommeringen terecht op de Sociale Dienst Studenten.
p
De dienst Huisvesting zal vanaf 2008-2009 een vaste huurprijs hanteren. De Sociale Dienst Studenten geeft een huurtoelage aan studenten die het financieel moeilijk hebben.
Nieuwe projecten p
Naar analogie met de Kieswijzer is de ontwikkeling van de Studeerwijzer gestart. Dat is een handboek om de studeermethode van de student te begeleiden. De Studeerwijzer gaat dieper in op alles wat met studeren te maken heeft, zoals timemanagement, omgaan met faalangst, methodes om grote hoeveelheden stof te verwerken, het gebruik van het Nederlands in een academische setting.
Opvallendste bevinding p
Door de toenemende en steeds sneller wijzigende regelgeving, in combinatie met steeds meer samenwerkingsverbanden binnen en buiten Vlaanderen, worden almaar hogere eisen gesteld inzake flexibiliteit van onze medewerkers, van onze bedrijfsprocessen en van onze IT-systemen.
41
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Studentenbeleid
Studentenbeleid
Aantal studenten blijft stijgen Aan de Vrije Universiteit Brussel hebben zich in het academiejaar 2006-2007 in totaal 9.157 studenten ingeschreven, dat zijn er 3% meer dan in het jaar voordien. 1.309 of ruim 13% van het totale aantal studenten zijn generatiestudenten. Dat zijn studenten die zich voor de eerste keer in het hoger onderwijs inschrijven. In vergelijking met vorig academiejaar is het aantal generatiestudenten aan de Vrije Universiteit Brussel gestegen met 1,7%. Daarbij is het overwicht van vrouwelijke generatiestudenten iets groter geworden: 55,1% tegen 44,9% mannelijke generatiestudenten.
Letteren en Wijsbegeerte grootste faculteit Op basis van de hoofdinschrijving van de studenten telt de faculteit Letteren en Wijsbegeerte het grootste aantal studenten, op de voet gevolgd door Recht en Criminologie en Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen. Het kleinst aantal studenten vinden we bij Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie. Een beperkt aantal studenten volgt de Academische InitiĂŤle Lerarenopleiding als enige opleiding. FACULTEIT
studenten
Letteren en Wijsbegeerte...................................................................................................................................................................................1.573 Recht en Criminologie..............................................................................................................................................................................................1.495 Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen............................................................................ 1.418 Psychologie en Educatiewetenschappen......................................................................................................................1.178 Wetenschappen..............................................................................................................................................................................................................................909 Geneeskunde en Farmacie..............................................................................................................................................................................1.155 Ingenieurswetenschappen.....................................................................................................................................................................................749 Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie......................................................................................................................443 Interdisciplinaire Vakgroep Lerarenopleiding............................................................................................................237 Totaal
42
9.157
inschrijvingen: verdeling man/vrouw
Letteren en Wijsbegeerte Recht en Criminologie Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen en Solvay Business School Psychologie en Educatiewetenschappen Wetenschappen Geneeskunde en Farmacie
Vrouwen
Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie
Mannen
Ingenieurswetenschappen 0
5
10
15
20
43
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Studentenbeleid
Verdeling studenten (2006-2007) volgens geboortejaar °jaar Studenten
Meer beursstudenten Globaal genomen is het totale aantal beurs- en bijnabeursgerechtigde studenten in vergelijking met vorig jaar gestegen. Voor het academiejaar 2005-2006 telden we 1.235 beursstudenten en 39 bijna-beursstudenten. In het academiejaar 2006-2007 gaat het om respectievelijk 1.739 en 68 studenten. Verhoudingsgewijs is het grootste aantal beursstudenten terug te vinden in de faculteit Psychologie en Educatiewetenschappen: ruim 28% van de studenten is er beursgerechtigd. Het kleinste percentage beursgerechtigde studenten treffen we aan bij de Ingenieurswetenschappen (13,1%).
1934............................................................... 1 1942............................................................... 2 1945............................................................... 1 1946............................................................... 1 1947............................................................... 4 1948............................................................... 2 1949............................................................... 1 1950............................................................... 4 1951................................................................ 5 1952.......................................................... 10 1953............................................................... 8 1954.......................................................... 10 1955............................................................... 8 1956.......................................................... 10 1957.......................................................... 21 1958..........................................................17 1959..........................................................20 1960..........................................................24 1961...........................................................24 1962..........................................................27 1963..........................................................28 1964..........................................................35 1965..........................................................38 1966..........................................................34 1967..........................................................35 1968..........................................................48 1969..........................................................52 1970...........................................................69 1971...........................................................83 1972..........................................................90 1973......................................................117 1974.....................................................133 1975.....................................................153 1976.....................................................194 1977.....................................................238 1978.....................................................277 1979.....................................................342 1980.....................................................382 1981......................................................506 1982.....................................................564 1983.....................................................763 1984.....................................................878 1985..................................................... 931 1986.....................................................936 1987..............................................1.108 1988.....................................................895 1989..........................................................26 1991................................................................ 1 1990............................................................... 1
43% eerstejaarsstudenten geslaagd De slaagcijfers voor de generatiestudenten werden berekend op basis van de proclamaties na het eerste jaar bachelor. Het slaagpercentage bedraagt 43%, wat lager is dan het voorgaande academiejaar (50%). Het slaagpercentage bij de vrouwelijke studenten ligt traditioneel hoger dan bij hun mannelijke collega’s: 51,73% versus 34,18%. Het is vooral bij de mannelijke studenten dat het slaagpercentage t.o.v. vorig academiejaar gedaald is, namelijk met zowat 10%.
34%
mannelijke studenten geslaagd
52%
vrouwelijke studenten geslaagd
45
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Studentenbeleid
Studentenwijk campus Jette helemaal vernieuwd Op de campus Jette werd de studentenwijk grondig onder handen genomen. De werken hebben bijna 2 jaar geduurd (tot oktober 2007), omdat de kamers een voor een werden aangepakt. Zo kon 80% van de studentenwijk beschikbaar blijven voor studentenhuisvesting. De studentenkamers zijn zowel van binnen als van buiten grondig vernieuwd. Het concept van eenheden met vier slaapkamers werd behouden. In Jette zijn 246 plaatsen. Intussen is ook gestart met de renovatie van het studentenhuis Nieuwelaan, vlakbij campus Etterbeek. De dienst Huisvesting renoveert er 340 kamers. Dat is ook nodig, want de kamers dateren van de jaren ’70. De werken moeten voltooid zijn tegen de start van het academiejaar 2008-2009. In totaal beschikt de Vrije Universiteit Brussel over 1.300 eigen studentenkamers, verspreid over vijf studentenhuizen. De gemiddelde huurprijs in 2007 bedroeg 169 euro.
Samenwerking met Quartier Latin – Student in Brussel Voor de studenten die niet in aanmerking komen voor een kamer van de Vrije Universiteit Brussel of liever elders in Brussel op kot zitten, is er vzw Quartier Latin. Dit is een uniek samenwerkingsproject waarbij alle Nederlandstalige hogescholen en universiteiten in Brussel een gemeenschappelijk kamerbestand van 4.000 privÊkamers beheren, verspreid over de negentien Brusselse gemeenten.
185.500 warme maaltijden in studentenrestaurant In het studentenrestaurant van de Vrije Universiteit Brussel kan je dagelijks een keuze maken tussen twee dagmenu’s, een wok- en pastaschotel, een vegetarisch menu, een light menu, en de grill. In 2007 werden 185.500 maaltijden geserveerd, dat is 5% meer dan in 2006. Studenten verorberden 102.000 maaltijden, personeelsleden 74.000 en externe bezoekers 9.000.
47
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Pe r s o n e e l s g e g e v e n s
Personeelsgegevens
Aantal personeelsleden in 2007 In totaal telt de Vrije Universiteit Brussel 2.697 personeelsleden van wie 1.546 voltijdse en 1.151 deeltijdse medewerkers. Van de 2.697 tewerkgestelde personeelsleden vallen 1.789 in de categorie academisch personeel. 28% zijn professoren, 17% zijn assistenten (belast met een onderzoeks- en onderwijsopdracht) en 55% is bijzonder wetenschappelijk personeel (onderzoekers niet belast met een onderwijsopdracht). 908 personen zijn aangesteld als administratief en technisch personeel.
Financiering van de personeelsleden De Vrije Universiteit Brussel financiert 51% van haar 2.697 personeelsleden met overheidsgelden (werkingstoelage), 49% wordt betaald via andere financieringsbronnen (o.m. onderzoeksgelden). Vooral het academisch personeel (meer specifiek de wetenschappelijke medewerkers en doctoraatsbursalen) wordt meer en meer gefinancierd via andere gelden dan die van de werkingstoelage.
Man/vrouw-verdeling Het academisch personeel (professoren, assistenten en onderzoekers) van de Vrije Universiteit Brussel bestaat voor 60% uit mannen en 40% vrouwen. Het aandeel vrouwen onder het academisch personeel is sinds 2000 gestegen met 10%. Wanneer we specifiek naar de groep professoren kijken (het zogenaamde zelfstandig academisch personeel) dan bedraagt het aandeel vrouwen hierin 23%. Bij de groep bijzonder academisch personeel (veelal jonge vorsers) is de man/vrouw-verdeling veel evenwichtiger: 47% vrouwen en 53% mannen. Het administratief en technisch personeel bestaat voor 40% uit mannen en 60% vrouwen.
Verdeling van het academisch personeel per faculteit Verdeling van de 1.207 voltijdse equivalenten academisch personeel over de 8 faculteiten. Betaald met overheidsmiddelen (werking Vrije Universiteit Brussel)
Letteren en Wijsbegeerte Recht en Criminologie
Andere financieringsbronnen
Economische, Politieke en Sociale Wetenschappen en Solvay Business School Psychologie en Educatiewetenschappen Wetenschappen Geneeskunde en Farmacie Ingenieurswetenschappen Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie Academisch personeel in diensten als ITO, IES, centra voor studie en begeleiding enz.
% 0
5
10
15
20
25
45% van het administratief personeel werkt in een faculteit Van de 754 voltijdse equivalenten administratief en technisch personeel werkt 45% in de faculteiten en 55% in administratieve en logistieke diensten. De verdeling van het administratief en technisch personeel (in voltijdse plaatsen) over de 8 faculteiten is als volgt: Betaald met overheidsmiddelen (werking Vrije Universiteit Brussel)
Letteren en Wijsbegeerte Recht en Criminologie
Andere financieringsbronnen
Economische, Politieke en Sociale Wetenschappen en Solvay Business School Psychologie en Educatiewetenschappen Wetenschappen Geneeskunde en Farmacie Ingenieurswetenschappen Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie Academisch personeel in diensten als ITO, IES, centra voor studie en begeleiding enz.
% 0
3
6
9
12
15
49
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Pe r s o n e e l s g e g e v e n s
55% van het administratief en technisch personeel werkt in een dienst Diensten Directie-Generaal Dienst Personeel Financieel beheer en administratie Technische diensten Facility Management ICT-diensten Studenten- en personeelsvoorzieningen Diensten van de Rector
Betaald met overheidsmiddelen (werking Vrije Universiteit Brussel)
Diensten van de vicerector onderwijs Diensten van de vicerector onderzoek
Andere financieringsbronnen
Diensten van de vicerector studentenbeleid Secretariaat van de Raad
% 0
2
4
6
8
10
12
Jonge vorsers Het aantal jonge vorsers, veelal aangesteld op onderzoeksprojecten, is sinds 2000 gestegen met 86%. Deze groep bijzonder wetenschappelijk personeel situeert zich vooral in de leeftijdsgroep 24 tot 35 jaar (82%) en is exclusief met onderzoek bezig (90% van hun dagtaak). Bijna de helft van deze groep onderzoekers is vrouw. Jonge onderzoekers aan de Vrije Universiteit Brussel 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Instroom vanuit de eigen universiteit 78% van de professoren heeft een diploma van de Vrije Universiteit Brussel, 22% is afgestudeerd aan een andere universitaire instelling. 87% van de assistenten komt van de Vrije Universiteit Brussel, 13% heeft aan een andere universiteit gestudeerd.
Leeftijd academisch personeel 60% van de professoren is 50 jaar of ouder. De mandaatassistenten (belast met een 60% onderzoeks- en 40% onderwijsopdracht) en onderzoekers (bijzonder academisch personeel, exclusief bezig met onderzoek) zijn veelal jonger dan 35 jaar, respectievelijk 90% en 82%.
Leeftijd administratief en technisch personeel 31% van het administratief en technisch personeel is 50 jaar of ouder. 25% is 34 of jonger.
51
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
B e k n o p t e j aar r e k e n i n g
Beknopte jaarrekening Werking Investeringen Sociale Sector BOF Gecum. saldo 2006
50.817.664,85
26.155.410,38
83.308.301,56
3.426.000,00
Andere onderzoeks- middelen
5.889.491,76 24.818.446,51 19.372.059,99
Patrimonium
Voor Orde
TOTAAL
25.946.507,89 9.633.769,10 162.633.350,48
Inkomsten lopend jaar Overheidsuitkeringen
2.021.000,00
11.860.500,00
32.800.131,60
46.004,52 133.461.937,68
Intern. Organismen
7.691.842,60
7.691.842,60
PrivĂŠsector
5.954.616,42
1.784.301,64
7.738.918,06
12.571,53
2.946.038,29
2.958.609,82
Inschr. en Examengelden
2.932.751,04
2.932.751,04
FinanciĂŤle Inkomsten
336.664,42
240.615,37
12.832.687,01
13.409.966,80
Onroerende Goederen
598.981,11
2.087.159,54
1.525.452,26
4.211.592,91
Diversen
709.256,00
5.696.256,36
15.525.877,09
28.094.167,97
TOTAAL
83.308.301,56
Rechten, Royalties, Overhead
Uitgaven lopend jaar
6.162.778,52
5.070.901,53 10.045.031,27 11.860.500,00 52.621.940,67
35.762.805,69 1.830.306,16 200.499.786,88
Personeel
62.799.584,90
0
4.047.162,34
4.618.876,66
23.083.738,91
10.614.923,63
Werking en Uitrusting
20.479.388,31
3.528.238,12
6.299.974,37
3.634.696,75
18.260.127,82
8.931.506,25
8.253.573,41 41.343.866,73
19.546.429,88
TOTAAL
83.278.973,21
Interne overschrijvingen
3.528.238,12 10.347.136,71
8.392.759,00
200.000,00
Uitgaven
1.906.430,00
124.000,00
TOTAAL
6.486.329,00
76.000,00
883.228,00
-644.641,00
6.515.657,35
1.618.663,41
581.122,56
2.962.285,59
57.333.322,20
27.774.073,79
6.470.614,32
27.780.732,10
Saldo 2007 Gecum. saldo 2007
757.394,81
61.891.326,43
845.968,80 167.144.186,86
Inkomsten
883.228,00
88.573,99 105.252.860,43
0,00
11.182.417,00
6.792.116,00
8.800,00
11.182.417,00
0,00
-6.792.116,00
-8.800,00
0,00
11.278.073,94
9.424.259,81
975.537,36
33.355.600,02
1.706.430,00 2.351.071,00
30.650.133,93
35.370.767,70 10.609.306,46 195.988.950,50
Jaarrekening 2007 in vergelijking met 2006 (in duizenden euro) Inkomsten boekjaar
2007
2006
133.461.937,68
126.839.913,79
83.308.301,56
81.140.185,66
Investeringen
3.426.000,00
3.308.000,00
Sociale Sector
2.021.000,00
1.980.000,00
Bijzonder Onderzoeksfonds
11.860.500,00
11.513.800,00
Andere Onderzoeksfondsen
32.800.131,60
28.853.854,14
46.004,52
44.073,99
Internationale Organismen
7.691.842,60
3.862.811,64
Private sector
7.738.918,06
6.997.873,98
Rechten, Royalties, Overhead
2.958.609,82
2.397.353,57
Inschrijving en Examengelden
2.932.751,04
4.203.000,78
FinanciĂŤle Inkomsten
13.409.966,80
4.900.577,58
Onroerende Goederen
4.211.592,91
3.854.623,70
28.094.167,97
17.379.676,54
Overheidsuitkeringen Werking
Voor Orde
Diversen TOTAAL
200.499.786,88
170.435.831,58
Uitgaven boekjaar Personeel Werking en Uitrusting TOTAAL
SALDO
105.252.860,43
102.482.908,60
61.891.326,43
53.695.330,63
167.144.186,86
156.178.239,23
33.355.600,02
14.257.592,35
53
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Par t n e r s & B e s t u u r
Partners & Bestuur Onderwijspartners - Associatiepartner Erasmushogeschool Brussel bestaande uit de departementen: - Rits - Koninklijk Conservatorium Brussel - Horteco - Hotel en Toerisme - Toegepaste Taalkunde - Gezondheidszorg - Lerarenopleiding - Sociaal-agogisch werk - IndustriĂŤle wetenschappen & technologie - Communicatie - UniversitĂŠ Libre de Bruxelles (Franstalige zusteruniversiteit) - Vesalius College (Engelstalige under-graduate school) - UNICA (netwerk van Europese hoofdstedelijke universiteiten) - Centrum voor Volwassenenonderwijs (van de Kamer voor Handel en Nijverheid van Brussel) - Universiteit Kent - Hogeschool Limburg - Provinciale Hogeschool Limburg - Koninklijke Militaire School - Hoger Instituut voor Readaptatiewetenschappen - Institutioneel samenwerkingsakkoord met 41 universiteiten in de wereld - Studenten- en personeelsuitwisselingsakkoord met 180 universiteiten - Vijf scholengroepen van het gemeenschapsonderwijs (40.000 leerlingen)
Raad van Bestuur Vrije Universiteit Brussel Voorzitter: Eddy VAN GELDER Ondervoorzitter: Michaël DOOMS Rector: Benjamin VAN CAMP Vicerector Onderwijs: Rosette S’JEGERS Vicerector Onderzoek: Jan CORNELIS Vicerector Studentenbeleid: Michel MAGITS (met raadgevende stem) + Faculteitsdecanen: Jean-Paul VAN BENDEGEM, Letteren en Wijsbegeerte Hélène CASMAN, Recht en Criminologie Patrick DE BAETSELIER, Wetenschappen Yvette MICHOTTE, Geneeskunde en Farmacie Rudolph WILLEM, Ingenieurswetenschappen Gustaaf GEERAERTS, Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen en Solvay Business School Roland PEPERMANS, Psychologie en Educatiewetenschappen Paul DE KNOP, Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie + Afgevaardigden van het Zelfstandig Academisch Personeel: Rudolf DE SMET, Letteren en Wijsbegeerte Wilfried RAUWS, Recht en Criminologie Viviane JONCKERS, Wetenschappen Guy EBINGER, Geneeskunde en Farmacie Philippe LATAIRE, Ingenieurswetenschappen Ignace GLORIEUX, Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen en Solvay Business School Dominique VERTE, Psychologie en Educatiewetenschappen Ivan BAUTMANS, Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie + Afgevaardigden van het Assisterend Academisch Personeel: Wim VANOBBERGHEN, Letteren en Wijsbegeerte Mark DELANOTE, Recht en Criminologie Peter Ebraert, Wetenschappen Bert THYS, Geneeskunde en Farmacie Bram VANDERBORGHT, Ingenieurswetenschappen Gwendoline HOTTON, Psychologie en Educatiewetenschappen Peter DERIEMAEKER, Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie
55
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
Par t n e r s & B e s t u u r
+ Afgevaardigden van de Studenten: Chris SCHIJNS, Recht en Criminologie Arafat BADANDI, Wetenschappen Sofie PAUWELS, Geneeskunde en Farmacie Vincent GINIS, Ingenieurswetenschappen Jasper DE MAN, Economische, Sociale en Politieke Wetenschappen en Solvay Business School Lora GEYPEN, Psychologie en Educatiewetenschappen + Afgevaardigden van het Administratief en Technisch Personeel: Jean AELBRECHT, Johan D’HONDT, Rita HEBBELINCK + Afgevaardigde van het Academisch Personeel van de Centrale Diensten: Michael WHITBURN + Afgevaardigde van de Oudstudentenbond: Bjorn DEMEULENAERE + Afgevaardigde van het niet-academisch personeel UZ Brussel: Freddy JACOBS + Gecoöpteerde leden: Vic ANCIAUX, Fred ERDMAN, Sven GATZ, Koen PELLERIAUX, Henk VAN HELLEM Met raadgevende stem: Johan DHONDT, Commissaris van de Vlaamse Regering Marc VERELST, Inspecteur van Financiën Werner SOETENS, Voorzitter R.U.Z Secretaris van de Raad: Nadina PEETERS
Raad van Bestuur Universitaire Associatie Brussel Jean-Luc VANRAES, Voorzitter Benjamin VAN CAMP, Rector Vrije Universiteit Brussel Luc Van de Velde, Algemeen Directeur Erasmushogeschool Brussel Helène Casman, Philippe Lataire, Bart Rombaut, Michaël Dooms, Vanessa De Cock, Bert Van den Auwera, Lode Plas, Francis Vander Mynsbrugge, Patrick Ongena, Peter Theunissen, Bart Van Bael + Gecoöpteerden Raymond Engelen, Martine De Rouck, Guido Vissers Algemeen Coördinator UAB: Anne Beyers
Studentenraad Vincent GINIS, Voorzitter 8 studenten die rechtstreeks verkozen werden voor de Raad van Bestuur 8 studenten die rechtstreeks verkozen werden voor de Onderwijsraad 8 studenten die rechtstreeks verkozen werden voor de Studentenraad zelf Raadgevers: Michel MAGITS, Vicerector Studentenbeleid Jim VAN LEEMPUT, Algemeen Directeur Verantwoordelijken diensten studentenvoorzieningen Voorzitters BSG, VO en studentenpublicaties
57
Vrije Un ivers it eit Br us s el Jaarv e rsl ag 2 0 07
N u t t i g e ad r e s s e n
Nuttige adressen Vrije Universiteit Brussel
Vesalius College
Campus Etterbeek Pleinlaan 2 1050 Brussel Tel: 02/629 21 11
Triomflaan 32 1160 Brussel Tel: 02/629 28 21 Fax: 02/629 36 37 E-mail: vesalius@vub.ac.be Website: www.vesalius.edu
Infopunt Studenten Gebouw D1.02 Tel: 02/629 20 10 E-mail: info@vub.ac.be Website: www.vub.ac.be Campus Jette Laarbeeklaan 103 1090 Brussel Tel: 02/477 41 10 E-mail: info@vub.ac.be Website: www.vub.ac.be Universitair Ziekenhuis Laarbeeklaan 101 1090 Brussel Tel: 02/477 41 11 Fax: 02/477 58 00 Website: www.uzbrussel.be
ULB Campus du Solbosch Franklin D. Rooseveltlaan 50 1050 Brussel Tel: 02/650 21 11 E-mail: webmaster@ulb.ac.be Website: www.ulb.ac.be
Erasmushogeschool Brussel Nijverheidskaai 170 1070 Brussel Tel: 02/523 37 37 Fax: 02/523 37 57 E-mail: info@ehb.be Website: www.ehb.be
Universitaire Associatie Brussel Pleinlaan 2 1050 Brussel Tel: 02/629 21 41 E-mail: associatie@vub.ac.be Website: www.vub.ac.be/associatie/
Colofon Verantwoordelijke uitgever Prof. dr. Benjamin Van Camp Rector Vrije Universiteit Brussel
Realisatie Vrije Universiteit Brussel Dienst interne en externe communicatie Pleinlaan 2 1050 Brussel Tel: 02/629 21 34 Fax: 02/629 12 10 E-mail: ieco@vub.ac.be
Foto's Jan Pollers Bernadette Mergaerts
Opmaak Kunstmaan.be
Eindrealisatie
Wenst u op de hoogte te blijven van het reilen en zeilen aan de Vrije Universiteit Brussel?
Livo Sales & Services Abonneer u dan gratis op de elektronische nieuwsbrief en het informatieblad Akademos door een e-mail te sturen naar ieco@vub.ac.be Surf ook eens naar onze website www.vub.ac.be
Ja arvers lag 2007 Vr ije U n iv e rsite it B ru sse l
w w w.v ub.ac .be