HOVO Amsterdam cursusaanbod najaar 2018 by Vrije Universiteit Amsterdam

n!!!

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina I

HOVO AMSTERDAM

ZIN IN KENNIS najaar 2018 leergangen cursussen

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 21-04-18 10:26 Pagina II

II contact

hovo Amsterdam De Boelelaan 1105 1081 hv Amsterdam e-mail: hovoAvu.nl telefoon (020) 598 56 69 / bereikbaar 9.30 – 12.00 uur website: hovo.vu.nl facebook: facebook.com/hovo.amsterdam

HOVO programmacommissie

De hovo programmacommissie heeft als voornaamste taak het bewaken van de kwaliteit van het onderwijs van hovo. De leden zijn aangesteld namens de Vrije Universiteit. prof. dr. Herman Verhoef, Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen (voorzitter) prof. dr. Leo Hoek, Faculteit der Geesteswetenschappen drs. Brenda van Keeken, Faculteit der Gedrags- en Bewegingswetenschappen prof. dr. Piet Mulders, Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen prof. dr. Arko Oderwald, vu Medisch Centrum prof. mr. Jan Struiksma, Faculteit der Rechtsgeleerdheid dr. Anja Swennen, Faculteit der Gedrags- en Bewegingswetenschappen drs. Carolien van Bergen, algemeen coördinator hovo Amsterdam drs. Dominicus Kamsma, directeur ucgb dr. Bob Baljet, cursist hovo, voorzitter Stichting Vrienden hovo vu drs. Alma van Donk, Bureau Bestuurszaken vu

bronvermelding

De in deze gids gebruikte afbeeldingen zijn rechtenvrij of gebruikt met toestemming van de rechthebbende. Verplichte vermeldingen van rechthebbenden staan hieronder. Mocht u desondanks menen rechten te kunnen doen gelden, neemt u dan alstublieft contact met ons op binnen de verschijningsperiode van deze gids. De volgende afbeeldingen vallen onder de Creactive Commons licences en zijn afkomstig van Wikimediacommons. (l=links, m=midden, r= rechts, kv=omslag voor, ka=omslag achter) kv, p.34m, Louis Panassié; p.13l, Miguel Hermoso Cuesta; p.13r, Sailko; p.15m, Yair Haklai; p.16r, Pilvi Takala; p.18l, Heidas; p.19l, MichaelMaggs; p.19m, ka,Photo: Myrabella; p.19r, Asif Masimov; p.20m, Josep Renalias; p.21m, MathKnight and Zachi Evenor; p.22r, René Voorburg; p.23l, El Comandante; p.23m, Lorenru; p.23r By Erick1984; p.26r, Pimke; p.27m, Frits Wiarda (Own work); p.32r, Alexander Kenney / Kungliga Operan; p.34m, Louis Panassié; p.38m, Tothkaroj; p.38r, Tothkaroj; p.39r, Jane023 (Own work); p.41r, Pimke; p.42r, © Raimond Spekking; p.54l, Bryan Derksen; p.58m, Anrie; p.59l, Julian Litzel; ka,p.23m, By Lorenru Overige verplichte bronvermelding: p.20r, Berlin Museum; p.45r, Boom Uitgevers Amsterdam, p. 49l, kv Dagmarillustraties.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 1

hovo Amsterdam Zin in kennis

Cursusprogramma september â&#x20AC;&#x201C; december 2018 Vrije Universiteit Amsterdam

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 2

Najaar 2018

inhoudsopgave

2 2

Inhoudsopgave

Voorwoord

algemene informatie

Over hovo Amsterdam

cursusoverzichten

6 8

Rooster per kennisdomein Rooster per dag en periode

overzicht leergangen

Leergangen bij hovo

kennisdomeinen

12 20 30 35 41 53 56

Kunstgeschiedenis en architectuur (Cultuur)geschiedenis Muziekwetenschap Letteren en taalkunde FilosoďŹ e en religie Sociale wetenschappen en psychologie Medische en exacte vakken

HOVO-winterlezing

Voeding en gezondheid: lessen van Sarphati

aanmelding

63 65

Inschrijving en algemene voorwaarden Aanmeldingsformulieren

Vrije Universiteit

67 68

Faciliteiten en bereikbaarheid vu Plattegrond en hovo-leslocaties

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 3

voorwoord

Zin in kennis

Zin in kennis: onder dat motto presenteren we onze nieuwe najaarsgids. Want daar gaat het om bij hovo: zin in kennis. De docenten hebben er zin in: ze brengen u komend najaar onderwerpen die variëren van Homo Deus tot het mysterieuze heelal, van Maya’s tot Shakespeare en van Caesar tot fresco’s. Als hovo-team hebben we er ook zin in: we werken met veel plezier aan een zorgvuldige selectie van docenten en onderwerpen en een soepele organisatie van de cursussen. Uit onze evaluaties weten we dat u er ook zin in heeft. U beoordeelt onze cursussen voor zowel cursusinhoud als docent gemiddeld met een 4,5 of hoger (schaal 0–5) en daar zijn we heel blij mee. Een van de uitdagingen voor docenten is dat de achtergrondkennis en leerbehoeften van de cursisten zeer divers zijn. Terwijl de ene cursist al tien jaar ﬁlosoﬁecursussen heeft gevolgd, stapt de ander er kersvers in. De oud-ingenieur zit naast de econoom; de verpleegkundige naast de archivaris. De ene cursist wordt puur door behoefte aan kennis gedreven, voor de ander biedt samen napraten in The Basket een zinvolle toevoeging aan het college. Een derde gebruikt de kennis indirect in haar werk en de vierde doet ideeën op voor een reis. Wat verbindt al deze cursisten? Zin in kennis! En dat is voor elke docent een inspirerend uitgangspunt, hoe verschillend de deelnemers verder ook zijn. Geniet van ons najaarsaanbod, wij wensen u veel plezier! Mede namens prof. dr. Herman Verhoef (voorzitter Programmacommissie), Drs. Carolien van Bergen (opleidingsmanager hovo)

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 4

HOVO Amsterdam

Wat is hovo Amsterdam ?

VU vanaf vijftig 4 onderwijs bij HOVO Amsterdam?

Sinds 1990 biedt de Vrije Universiteit – onder de noemer hovo Amsterdam – onderwijs voor iedereen vanaf vijftig jaar. Het aanbod bestaat uit hoorcolleges en cursussen op het gebied van : algemene ontwikkeling: kunst, architectuur, letteren, muziek, archeologie en (cultuur)geschiedenis; beschouwing: filosofie en religie; mens en maatschappij: actuele thema’s op het gebied van economie, sociale wetenschappen en psychologie; exacte wetenschappen: exacte vakken en medische wetenschap.

deskundig en inspirerend onderwijs

hovo is onderdeel van de Vrije Universiteit (het vu Universitair Centrum voor Gedrag en Bewegen). U kunt dan ook rekenen op deskundige en inspirerende docenten. Op ruimte voor eigen oordeelsvorming. Op discussie, kritische beschouwing en verdieping. hovo staat voor wetenschappelijk onderwijs, dus voor studeren en een zelfstandige leerhouding. De onderwijskwaliteit wordt gewaarborgd door de hovo Programmacommissie, die bestaat uit vertegenwoordigers van de Vrije Universiteit.

collegeperiodes

hovo Amsterdam biedt colleges in het najaar, in het voorjaar en in de zomer.

HOVO Nederland

hovo Amsterdam is lid van hovo Nederland. hovo Nederland is de landelijke vereniging van hovo-instellingen en heeft als doel hoger onderwijs voor iedereen vanaf vijftig jaar in Nederland te ondersteunen. Meer informatie vindt u op hovonederland.nl.

aanbod en aanmelding via de website

U kunt ons volledige programma ook bekijken op hovo.vu.nl.

Praktische onderwijsinformatie

onderwijsniveau

Het onderwijsniveau van hovo is algemeen inleidend en is vergelijkbaar met dat van eerstejaarscolleges. Vanwege de gestelde leeftijdsgrens wordt een algemene ontwikkeling bij de deelnemers verondersteld, maar specifieke voorkennis is niet nodig – tenzij dit bij de cursusomschrijving anders staat vermeld.

onderwijsvorm

De meeste cursussen bestaan uit hoorcolleges met gelegenheid tot vragen of discussie en een vorm van zelfstudie. Vaak is een reader beschikbaar die de docenten hebben samengesteld, een syllabus die de docenten hebben geschreven, of wordt een boek opgegeven.

zelfstudie

U bepaalt zelf hoe diep u op de stof ingaat: hovo kent geen studieverplichting, maar biedt wel de mogelijkheid tot verdieping. De hoeveelheid zelfstudie is meestal enkele uren per week. Bij sommige cursussen wordt een actievere inbreng gevraagd. Dit staat vermeld bij de onder-

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 5

wijsvorm en studiebelasting. Bij sommige cursussen hebt u de mogelijkheid om een toets te maken; dit is niet verplicht. studiemateriaal

Verplichte readers en syllabi ontvangt u in papieren vorm bij het eerste college. Kosten hiervan zijn bij de cursusprijs inbegrepen. Soms krijgt u aanvullend studiemateriaal per mail. De in de colleges gebruikte presentaties ontvangt u – vanwege het auteursrecht – niet in alle gevallen.

maximum aantal deelnemers

Bij sommige cursussen staat een maximum aantal deelnemers. Dit aantal is vastgesteld om zaaltechnische en didactische redenen. Soms wijkt hovo af van het maximum aantal deelnemers, mits dit geen gevolgen heeft voor de didactiek.

excursies en studiereizen

Bij sommige colleges wordt facultatief een excursie aangeboden, georganiseerd door de docent. De kosten hiervan zijn niet bij de cursusprijs inbegrepen, tenzij anders vermeld. Langere studiereizen worden georganiseerd door een erkende reisorganisatie. Meer informatie hierover vindt u bij de cursusbeschrijving en in de advertentie achter in deze gids.

toezending studiegids

Hebt u zich ingeschreven voor een van onze cursussen? Dan ontvangt u automatisch de studiegids voor de volgende periode (najaar, voorjaar of zomer; één gids per adres). Als u zich niet (meer) inschrijft, stopt de toezending automatisch.

collegetijd en inhaalcollege

De colleges vinden wekelijks plaats en duren twee tot drie uur, inclusief pauze. De cursusduur varieert van twee tot tien bijeenkomsten. Als een college uitvalt, wordt het in principe ingehaald in de week na het laatste college, op dezelfde dag en tijd. Per cursus staan eventuele collegevrije data vermeld (in verband met vakantie of tentamenweken vu).

onderwijsvoorzieningen

hovo gebruikt de faciliteiten van de Vrije Universiteit. In de collegezalen zijn beamers en computers aanwezig. Op pagina 67 vindt u meer informatie over overige faciliteiten van de vu.

beelden geluidsopnames

Het maken van beelden geluidsopnames wordt niet op prijs gesteld.

evaluaties

Om de kwaliteit van ons cursusaanbod te bewaken en waar nodig te verbeteren, worden onze cursussen regelmatig geëvalueerd. U ontvangt kort voor aﬂoop van de cursus een mail met het verzoek een evaluatieformulier in te vullen. De resultaten worden anoniem verwerkt en worden aan uw docent en aan de programmacommissie gestuurd. We waarderen het als u er in uw bewoording rekening mee houdt dat de losse opmerkingen ook onder ogen komen van uw docent.

Stichting Cursisten HOVO-VU

De Stichting Cursisten hovo-vu beheert een studiefonds. Wie financieel minder draagkrachtig is, kan hieruit een korting op het cursusgeld ontvangen (zie pagina 64). Wilt u de Stichting Cursisten hovo-vu steunen? Dat kan met een donatie van minimaal H 15,– per jaar. De stichting organiseert jaarlijks enkele excursies voor haar donateurs. Als donateur ontvangt u bovendien tweemaal per jaar een donateursbulletin. De stichting is onafhankelijk van hovo en voert haar eigen administratie. U kunt zich aanmelden bij dhr. N. Koning, via koningn@planet.nl.

klachtenregeling

Onze klachtenregeling vindt u op hovo.vu.nl. Hebt u geen toegang tot internet, dan kunt u uw klacht schriftelijk indienen bij hovo Amsterdam.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 6

Rooster per kennisdomein

cursusoverzicht

6 kunstgeschiedenis

12 13 14 15 16 17

architectuur

18 19

(cultuur)geschiedenis

20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

muziekwetenschap

30 31 32 33 34

letteren

35 36 37 38

Ik, Maria van Gelre drs. Thea Willemsen Fresco’s in Toscane en Umbrië drs. Ernest Kurpershoek Kunstgeschiedenis iii – Renaissance drs. Frans Henk Hoekstra Kunstgeschiedenis vi - Beeldende kunst en bouwkunst (1900–1940) drs. Frans Henk Hoekstra Kunst in context i – Een andere kunstgeschiedenis (1800 – nu) drs. Frans Henk Hoekstra Kunst in context iv - Collecties Rijksmuseum, Stedelijk en Van Gogh (1700–1900) drs. Frans Henk Hoekstra Architectuurgeschiedenis iii – De 19e en 20ste eeuw (tot 1980) drs. Betty Abas Acht markante architecten drs. Betty Abas Een kennismaking met het oude Mesopotamië dr. Rients de Boer Geschiedenis van Jeruzalem dr. Diklah Zohar Caesars verovering van Noord-Gallië prof. dr. Nico Roymans Meso-Amerika (i) – Vóór de Spaanse verovering dr. Paul van den Akker Nederlandse geschiedenis in Europese context (1750 – heden) dr. Hans de Waardt e.a. Europa 1900–1945. Van euforie tot zelfdestructie prof. dr. Hans Renner Adolf Hitler: gezicht van het Derde Rijk drs. Dick Salfischberger Geschiedenis van nu: de laatste veertig jaar in beeld drs. Marjolein van Schenkel Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen (i) – Oudheid tot 1800 prof. dr. Peter Demant Richard Wagner en de Duitse mythe drs. Michiel Hagdorn Westerse Muziekgeschiedenis iii – Barok en Classicisme (1600–1800) drs. Frans Jansen Fuga-analyse (i) – Bach – Das Wohltemperirtes Clavier i dr. Marcel Zwitser Muziekgeschiedenis van Rusland: Tsjaikovski in context dr. Marcel Zwitser Franse componisten van de 19e eeuw – De Romantici drs. Jan Ezendam Leven en werk van Duke Ellington prof. dr. Walter van de Leur Homerus en Odysseus drs. Hein van Dolen Shakespeare en zijn tijdgenoten (ii) drs. Ron Hoffman Engelse Literatuur van de Eerste Wereldoorlog drs. Ron Hoffman Boelgakov, meester van de Sovjet-literatuur drs. Judith Janssen

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 7

39 taalkunde

filosofie

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

religie

51 52

psychologie

53 54

academische vaardigheden

medische vakken

exacte vakken

57 58 59 60 61

HOVO-winterlezing

Een kleine geschiedenis der geneeskunde in tien romans prof. dr. Arko Oderwald Wat er zo mooi is aan dialecten dr. Jan Stroop Het kwaad in de filosofie drs. Arend Klaas Jagersma Filosofiegeschiedenis iii – De middeleeuwse wijsbegeerte drs. Arend Klaas Jagersma Thomas van Aquino: Over het zijnde en het wezen drs. Arend Klaas Jagersma Spinoza’s spirituele levenskunst ir. Wim Lintsen Heden, verleden en toekomst volgens Spengler Ype de Boer ma De verbeelding verwoord – inleiding in de filosofie van de kunst drs. Katja Rodenburg De weg van het mensenleven drs. Arnold Ziegelaar Tocqueville en de huidige stand van zaken in Amerika drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer Homo Deus en andere ideeën over de toekomst van de mens drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer Zen en het Westen prof. dr. André van der Braak Op weg met Abraham naar Mozes, van geschenk tot gebod dr. Paul Gabriner Met muziek door de kerk drs. Saskia van Lier Psychologie V – Psychologie en emoties dr. Andreas Wismeijer Perceptie en cognitie dr. Manon Mulckhuyse Workshop Werken aan een promotievoorstel prof. dr. Jeanne de Bruijn Het verstoorde brein dr. Hanneke Hulst e.a. Systeem Aarde, een planeet in beweging dr. Simon Troelstra Graven in Afrika – bijzondere fossielen, ongewone ontdekkers prof. dr. Bert Boekschoten Gecorreleerde elektronensystemen – van magnetisme naar supergeleiding dr. Urs Wyder Kwantumfysica voor niet-fysici Ir. Paul van Leeuwen msc Het mysterieuze heelal: Raadsels en ontdekkingen prof. dr. Henny Lamers Voeding en gezondheid: lessen van Sarphati prof. dr. Jaap Seidell

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 8

Rooster per dag en periode*

cursusoverzicht

8 maandagochtend 24 september t/m 3 december 1 oktober t/m 10 december

15 49

17 september t/m 8 oktober 24 september t/m 3 december 24 september t/m 3 december 24 september t/m 26 november 1 oktober t/m 26 november 1 oktober t/m 10 december 8 oktober t/m 19 november 26 november t/m 17 december

21 17 36 50 19 48 54 52

1 oktober t/m 10 december

25 september t/m 4 december 25 september t/m 4 december 6 november t/m 4 december

53 31 40

25 september t/m 4 december 25 september t/m 4 december 25 september t/m 4 december 2 oktober t/m 27 november 9 oktober t/m 20 november 9 oktober t/m 4 december

29 32 43 20 58 61

25 september t/m 4 december

Kunstgeschiedenis vi – Beeldende kunst en bouwkunst (1900–1940) Homo Deus en andere ideeën over de toekomst van de mens maandagmiddag

Geschiedenis van Jeruzalem Kunst in context iv – Collecties Rijksmuseum, Stedelijk en Van Gogh (1700–1900) Shakespeare en zijn tijdgenoten (ii) Zen en het Westen Acht markante architecten Tocqueville en de huidige stand van zaken in Amerika Perceptie en cognitie Met muziek door de kerk maandagavond

De weg van het mensenleven dinsdagochtend

Psychologie v – Psychologie en emoties Fuga-analyse (i) – Bach – Das Wohltemperirtes Clavier i Wat er zo mooi is aan dialecten dinsdagmiddag

Richard Wagner en de Duitse mythe Muziekgeschiedenis van Rusland: Tsjajkovski in context Thomas van Aquino: Over het zijnde en het wezen Een kennismaking met het oude Mesopotamië Graven in Afrika – bijzondere fossielen, ongewone ontdekkers Het mysterieuze heelal: Raadsels en ontdekkingen dinsdagavond

Filosoﬁegeschiedenis iii – De middeleeuwse wijsbegeerte woensdagochtend

26 september t/m 24 oktober 26 september t/m 5 december 3 oktober t/m 14 november 14 november t/m 5 december

13 45 57 35

26 september t/m 5 december 26 september t/m 5 december 26 september t/m 5 december 26 september t/m 7 november 3 oktober t/m 28 november 3 oktober t/m 10 april 31 oktober t/m 28 november 14 november t/m 5 december

18 26 46 60 44 55 22 12

Fresco’s in Toscane en Umbrië Heden, verleden en toekomst volgens Spengler Systeem Aarde, een planeet in beweging Homerus en Odysseus woensdagmiddag

Architectuurgeschiedenis iii – De 19e en 20ste eeuw (tot 1980) Adolf Hitler: gezicht van het Derde Rijk De verbeelding verwoord – inleiding in de ﬁlosoﬁe van de kunst Kwantumfysica voor niet-fysici Spinoza’s spirituele levenskunst Workshop Werken aan een promotievoorstel Caesars verovering van Noord-Gallië Ik, Maria van Gelre

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 9

donderdagochtend 27 september t/m 6 december 27 september t/m 29 november 4 oktober t/m 15 november 4 oktober t/m 29 november 11 oktober t/m 6 december

16 56 27 34 51

27 september t/m 6 december 27 september t/m 13 december 27 september t/m 6 december 27 september t/m 6 december 4 oktober t/m 6 december 4 oktober t/m 13 december

14 23 28 37 30 59

16 november t/m 7 december

Kunst in context i – Een andere kunstgeschiedenis (1800 – nu) Het ‘verstoorde’ brein Geschiedenis van nu: de laatste veertig jaar in beeld Leven en werk van Duke Ellington Op weg met Abraham naar Mozes, van geschenk tot gebod donderdagmiddag

Kunstgeschiedenis iii – Renaissance Meso-Amerika (i) – Vóór de Spaanse verovering Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen (i) – Oudheid tot 1800 Engelse Literatuur van de Eerste Wereldoorlog Westerse Muziekgeschiedenis iii – Barok en Classicisme (1600–1800) Gecorreleerde elektronensystemen – van magnetisme naar supergeleiding vrijdagochtend

Boelgakov, meester van de Sovjet-literatuur vrijdagmiddag

Literatuur en geneeskunde: Een kleine geschiedenis der geneeskunde in tien romans Europa 1900–1945. Van euforie tot zelfdestructie Franse componisten van de 19e eeuw – De Romantici

28 september t/m 7 december

5 oktober t/m 14 december 30 november t/m 25 januari

25 33

22 september t/m 8 december 22 september t/m 15 december

24 41

Nederlandse geschiedenis in Europese context (1750 – heden) Het kwaad in de ﬁlosoﬁe

18 december 2018

hovo-winterlezing ‘Voeding en gezondheid: lessen van Sarphati’

zaterdag

* de exacte data en de collegevrije dagen staan bij de cursusbeschrijvingen vermeld Wilt u (ook) een cursus volgen in de zomer? Kijk dan op hovo.vu.nl

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 10

Leergangen bij hovo

10 Wat is een leergang?

Wilt u uitgebreid kennis opdoen over een bepaald onderwerp en u langere tijd in één kennisgebied verdiepen? Dan is een leergang een goede optie: een leergang bij hovo bestaat uit een afgerond geheel van opeenvolgende cursussen over een bepaald vakgebied, waar u per cursus voor inschrijft.

Onderwijsvorm

Kennisoverdracht staat centraal, meestal in de vorm van hoorcolleges met ruimte voor vragen. Leergangen zijn geen beroepsopleidingen, maar bedoeld voor uw algemene ontwikkeling. U plukt daarmee wel de vruchten van het onderzoek, maar er zijn geen verplichte tentamens, groepsopdrachten of statistiekvakken. Alle cursussen in een leergang zijn onafhankelijk van elkaar te volgen. U schrijft zich in per cursus en u kunt op elk moment instappen – u hoeft dus niet bij deel I te starten. De cursussen binnen een leergang vinden altijd op dezelfde dag en tijd plaats, in de periode septemberdecember en januari/februari-maart/april. Op hovo.vu.nl vindt u het rooster per leergang.

Voorrang op inschrijving

Deelnemers aan een cursus uit een leergang hebben altijd tot twee weken na het verschijnen van de gids voorrang op inschrijving voor het volgende deel uit de leergang.

Cursusbeschrijvingen

Hieronder vindt u korte introducties van al onze leergangen plus de paginaverwijzingen naar alle cursusbeschrijvingen van het komende semester.

Uitgebreide informatie

Op hovo.vu.nl/leergangen vindt u uitgebreidere beschrijvingen per leergang, plus de meerjarenplanning van de lopende leergangen.

Korte introducties per leergang Kunstgeschiedenis 8 cursussen

In acht cursussen krijgt u inzicht in de westerse beeldende kunst en architectuur vanaf de klassieke oudheid tot nu. De eerste vier cursussen richten zich op grote tijdsperiodes; de laatste vier cursussen richten zich op de kunstontwikkelingen na 1800. Namen, stromingen, stijlen en ontwikkelingen worden geplaatst tegen de achtergrond van hun historische, ﬁlosoﬁsche en kunsthistorische context. Door het bestuderen van literatuur (boek en reader) wordt een academische houding ten opzichte van de kunstgeschiedenis gestimuleerd en vrijwillig getoetst door middel van een tentamen. Pagina 14 – deel iii – Renaissance Pagina 15 – deel vii – Beeldende kunst en bouwkunst (1900–1940)

Kunst in context 4 cursussen

Dé kunstgeschiedenis bestaat niet. De leergang Kunst in Context (i–iv) biedt verdieping. Met één kunstwerk als leidraad bestuderen we veel kunstwerken en kunstenaars die niet aan bod komen in de leergang Kunstgeschiedenis. Zo ontstaat een ‘andere’ kunstgeschiedenis met (soms) verrassende wendingen. Deel i start met een selectie kunst uit

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 11

internationale musea. Deel ii tot en met iv geven een fascinerend beeld van de collecties van het Rijksmuseum, Van Goghmuseum en het Stedelijk Museum. Pagina 16 – deel i –Een andere kunstgeschiedenis (1800–nu) Pagina 17 – deel iv – Collecties Rijksmuseum, Stedelijk en Van Gogh (1700–1900) Architectuurgeschiedenis 5 cursussen

Deze leergang voert u langs 2000 jaar Westerse Architectuurgeschiedenis; van de vroegchristelijke kerken naar de Sint Pieter en Versailles; van het Paleis op de Dam naar the Houses of Parlement en van de Beurs van Berlage naar de skyline van Rotterdam en Shanghai. U krijgt geen droge opeenvolging van bouwstijlen, maar u maakt ook kennis met de geschiedenis van de gebouwde omgeving. Door plaatsing in de maatschappelijke context krijgt u meer inzicht in de uiterlijke verschijningsvormen. Pagina 18 – deel iii – De negentiende en twintigste eeuw (tot 1980)

Westerse muziekgeschiedenis 7 cursussen

De leergang Westerse muziekgeschiedenis is geen doolhof van namen en stijlen, maar een spannende cultuurreis met een logische opbouw die zich uitstrekt over twee millennia. Gedurende zeven semesters over wat ‘de klassieke muziek’ is gaan heten staat deze chronologische ontwikkeling van muziekstijlen met bijbehorende genres centraal. De grote componisten en hun meesterwerken uit alle stijlperiodes fungeren daarbij als klinkende voorbeelden van dit rijke verleden, waarvan veel ook in onze tijd nog zeer actueel is. Pagina 30 – deel iii – Barok en classicisme (1600–1800)

Filosofiegeschiedenis 8 cursussen

Wie zich wil verdiepen in de geschiedenis van de filosofie, dreigt gemakkelijk te worden overweldigd door een intimiderende hoeveelheid namen, stromingen en begrippen. De leergang Filosofiegeschiedenis maakt u wegwijs in de westerse wijsbegeerte door een helder en gedegen overzicht te bieden van de talrijke en originele zienswijzen die vanaf de klassieke oudheid tot aan de hedendaagse tijd door beroemde denkers zijn ontwikkeld. Daarbij wordt niet alleen aandacht geschonken aan individuele kopstukken, maar ook gewezen op overkoepelende verbanden. Pagina 42 – deel iii – De middeleeuwse wijsbegeerte

Psychologie 6 cursussen

Menselijk gedrag kent ontelbaar veel varianten en wordt beïnvloed door allerlei factoren, zoals onze biologie, persoonlijkheid, de aanof juist afwezigheid van anderen en fysieke omgevingsfactoren. Het willen verklaren van menselijk gedrag, ons gedrag, is een belangrijke menselijke motivatie. Maar hebben we wel controle over ons eigen gedrag? Waar komt gedrag vandaan en in welke mate is het bij te sturen? Tijdens deze leergang worden gedrag en emoties vanuit verschillende perspectieven bekeken zoals de persoonlijkheidsleer, de psychobiologie, evolutionaire psychologie en de rol die leerervaringen spelen. Pagina 53 - deel v – Psychologie en emoties

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 12

kunstgeschiedenis

Ik, Maria van Gelre

onderwijsvorm

Dit najaar kunt u in Museum Het Valkhof in Nijmegen een tentoonstelling bezoeken over het befaamde getijdenboek van hertogin Maria van Gelre (1380-na 1428). Zij werd geboren als Marie d’Harcourt en verkeerde van jongs af aan in de omgeving van het Franse hof. In 1405 trouwde zij met Reinoud iv, hertog van Gelre, die in 1402 zijn onverwacht overleden broer moest opvolgen. De voortzetting van de dynastie was een belangrijke reden voor dit huwelijk, maar evenzo de bezegeling van de banden met Frankrijk. Niemand minder dan Lodewijk van Orléans, broer van de Franse koning, betaalde een aanzienlijke bruidsschat om Maria, tot dan toe hofdame van zijn echtgenote, tot deze positie te promoveren.

4 hoorcolleges dag en tijd

woensdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V596-18nj data

14 november t/m 5 december 2018 cursusprijs

H 124 (incl. reader t.w.v. H 12) studiebelasting

ca. 1-2 uur zelfstudie per week literatuur

geprinte reader uiterste aanmelddatum

31 oktober

Het Getijdenboek is nu over twee locaties verspreid, bibliotheken in Berlijn en Wenen. Het gedeelte in Berlijn, waarin alle miniaturen zijn opgenomen, is gerestaureerd. Waartoe dat heeft geleid, is op de tentoonstelling te zien. Daarbij wordt tevens een beeld geschetst van de hertogin, die zich in het Gelderse dermate thuis voelde dat zij haar gebeden in het Nederlands (Nederduits) liet optekenen. De verluchting van dit handschrift is uitzonderlijk: vervaardigd in de geboortestreek van de befaamde Gebroeders van Limburg, zijn heel wat invloeden van deze meesters aanwijsbaar in de illustraties. De cursus belicht de historische achtergronden van het huis van Gelre en de positie van Maria van Gelre. De miniaturen worden nauwgezet geanalyseerd, waarbij antwoorden worden aangedragen op kunsthistorisch actuele vragen. Welke positie neemt dit handschrift in binnen de geschiedenis van de Noord-Nederlandse schilderkunst? Is er visueel aanleiding om connecties met andere kunstcentra te vermoeden? En wat vertellen de gebeden en de verluchting ons over de opdrachtgeefster en haar leefwereld? docent

Drs. Thea Willemsen studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en geeft al jaren cursussen en lezingen, onder andere bij diverse hovo-instellingen. Daarnaast organiseert zij excursies.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 13

Fresco’s in Toscane en Umbrië

kunstgeschiedenis

In 2011 schreef Ernest Kurpershoek een boek over Italiaanse fresco’s. Bij hovo Amsterdam gaf hij toen ook cursussen over dat onderwerp. Inmiddels zijn op dit gebied heel wat nieuwe inzichten verkregen en ontdekkingen gedaan. Tijd om de frescokunst weer onder de aandacht te brengen en verder uit te diepen. Vanwege de ongelooflijke rijkdom aan fresco’s in Italië beperken we ons tot één bepaald gebied: Toscane en Umbrië, het hart van Italië en tevens het hart van de Italiaanse frescokunst. De fresco’s die vanaf de dertiende eeuw in de Franciscuskerk van Assisi in Umbrië tot stand kwamen, vormden de opmaat tot de langdurige en weergaloze bloeiperiode van de Italiaanse frescokunst. Italiaanse fresco’s vormen een wereld op zich in alle aspecten van het bestaan lijken daarin een plaats te hebben gevonden. In de cursus komt daarom een breed scala aan thema’s aan bod. We letten op de voorstellingen, de verteltrant en stijl, maar staan ook uitgebreid stil bij het hele ontstaansproces en de achterliggende redenen voor de opdrachtverlening van frescocycli. Niet alleen bekende fresco’s worden behandeld, zoals die uit Assisi en de fresco’s van Piero della Francesca in Arezzo, maar speciale aandacht gaat uit naar fresco’s die tot dusver aan de aandacht van het grote publiek zijn ontsnapt. Florentijnse fresco’s worden niet behandeld; dit onderwerp vraagt om een eigen cursus. docent

Drs. Ernest Kurpershoek is als kunsthistoricus gespecialiseerd in Italiaanse frescokunst. Hij geeft reeds vele jaren cursussen bij hovo en begeleidt kunstreizen naar Italië. Hij heeft onder andere het boek Italiaanse fresco’s geschreven.

onderwijsvorm

5 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

woensdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

H534-18nj data

26 september t/m 24 oktober 2018 cursusprijs

H 140 studiebelasting

enkele uren per week literatuur

Ernest Kurpershoek, Italiaanse fresco’s, Olive Press, 2011 digitale hand-outs overige informatie

De cursus is de eerste van een serie cursussen over Italiaanse fresco’s die per regio worden behandeld. Enige voorkennis op het gebied van kunstgeschiedenis verdient zeker aanbeveling. Veel relevante literatuur is in het Engels. uiterste aanmelddatum

17 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 14

leergang

Kunstgeschiedenis iii – Renaissance

Kunstgeschiedenis

Italië, Duitsland en de Nederlanden

onderwijsvorm

Wanneer en waar maakten de middeleeuwen plaats voor de renaissance? Hoe omschrijven we ‘renaissance’ of zijn er wellicht verschillende ‘renaissances’? Hoe houdbaar zijn deze definities in het licht van de diversiteit in de beeldende kunst en architectuur? De eerste helft van deze cursus richt zich op Italië, met als vertrekpunt het ontstaan van de paneelschilderkunst ‘als een roerend goed’. Niet langer is de kunstenaar een anonieme ambachtsman, maar iemand die wij bij naam kennen. Het zelfbewustzijn van steden als Siena en Florence leidt tot een ongekende bloei van architectuur en kunst. In de schitterende fresco’s is een veranderend wereldbeeld zichtbaar. Stadspolitiek en privébelangen vermengen zich met Bijbelse episodes en/of ideeën uit de klassieke filosofie. Nieuwe religieuze opvattingen leiden tot andere uitbeeldingen van heiligen en in geschreven traktaten ontwikkelt zich een ‘taal’ voor de schilderkunst. De beeldende kunsten worden verheven tot ‘artes liberales’, met geometrie en getallenreeksen de grondslagen van de architectuur. Vanuit deze invalshoeken bestuderen we werken van Fra Angelico, Bramante, Raphaël, Michelangelo en minder bekende kunstenaars. In West-Europa verspreidt vanaf de dertiende eeuw de gotiek zich vanuit Frankrijk naar omringende landen. We herkennen gotische, maar ook renaissancistische elementen in de architectuur van Brugge, Gent en Haarlem. Ontwikkelingen in Italië drongen door tot in het gebied ten noorden van de Alpen. Die wisselwerking tussen de Renaissance in Italië en de lage landen vormt nog steeds een levendige bron van onderzoek en zorgt voor veel discussie. In de vijftiende en zestiende-eeuwse schilderkunst van Lucas van Leyden, Jan van Scorel en Albrecht Dürer manifesteert zich de Renaissance in het noorden. Nieuwe onderwerpen, ideeën en composities vormen een vruchtbare voedingsbodem voor de latere genres in de Gouden Eeuw.

10 hoorcolleges dag en tijd

donderdag, 14.00–17.00 uur cursuscode

H502-18nj data

27 september t/m 6 december 2018 geen college op 25 oktober cursusprijs

H 299 (incl. reader t.w.v. H 19) studiebelasting

6 à 8 uur per week literatuur

H. Honour en J. Fleming, Algemene Kunstgeschiedenis, Amsterdam, Meulenhoff, 14e uitgebreide en herziene editie, 2009 geprinte reader (deels Engelstalig, beschikbaar tijdens eerste college) overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Kunstgeschiedenis (zie pagina 10), maar staat open voor alle belangstellenden. uiterste aanmelddatum

13 september

docent

Drs. Frans Henk Hoekstra is kunsthistoricus en geeft sinds 1994 cursussen voor hovo. Zijn leergangen heeft hij speciaal voor hovo ontwikkeld. Daarnaast werkt hij als rondleider in musea en organiseert hij studiereizen. Zie ook franshenkhoekstra.nl

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 15

Kunstgeschiedenis vi

leergang

Beeldende kunst en bouwkunst (1900–1940)

Kunstgeschiedenis 15

Van Matisse tot Mondriaan, van Arp tot Zadkine, van Berlage tot Bauhaus: de eerste helft van de twintigste eeuw vormt een van de meest dynamische periodes in de kunstgeschiedenis. Manifesten en ideeën over kunst en architectuur wisselen elkaar in hoog tempo af. Vooral in de jaren voor de Eerste Wereldoorlog en de jaren na de Russische revolutie worden veel utopistische ideeën over schilderkunst en maatschappij verwoord. Het is de tijd waarin een architect of vormgever durft te geloven dat kunst en architectuur de mensheid een betere wereld kunnen brengen.

onderwijsvorm

Dromen en verlangens over een nieuwe tijd klinken door in teksten van Kandinsky, Mondriaan en Gropius. In de cursus wordt een aantal van deze fascinerende teksten besproken en in verband gebracht met het beeldende werk. In de schilderijen van Matisse en Picasso verandert de betekenis van kleur en ruimte. De verzelfstandiging van het vlak wordt manifest in ‘Zwart Vierkant’ van Malevich. Daarbij wordt in de cursus ook de vraag gesteld in hoeverre de gedachte dat kunstgeschiedenis een weg is van figuratie naar abstractie (nog) juist is. Nieuwe inzichten over ruimte en massa zijn ook van invloed op de beeldhouwkunst, vormgeving en architectuur. In de beelden van Henry Moore, Hans Arp en Giacometti worden klassieke thema’s opnieuw ontleed en vormgegeven. In de bouwkunst leiden ideeën over ornament, materiaal en constructie tot uiteenlopende stromingen. In Nederland komt dit goed naar voren in de verschillen tussen de architectuur van de Amsterdamse School (Plan Zuid van Berlage) en het Nieuwe Bouwen. Aan het Bauhaus in Duitsland ontstaat een nieuwe vorm van kunstonderwijs, waarbij beeldende kunst, vormgeving en architectuur een maatschappelijk doel dienen.

cursusprijs

10 hoorcolleges dag en tijd

maandag, 10.00–13.00 uur cursuscode

H505-18nj data

24 september t/m 3 december 2018 geen college op 22 oktober H 299 (incl. reader t.w.v. H 19) studiebelasting

ca. 6–8 uur zelfstudie per week literatuur

geprinte reader (deels Engelstalig) H. Honour en J. Fleming, Algemene Kunstgeschiedenis, Amsterdam, Meulenhoff, 14e uitgebreide en herziene editie, 2009 of later verschenen herdrukken overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Kunstgeschiedenis (zie pagina 10), maar staat open voor alle belangstellenden. uiterste aanmelddatum

docent

10 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 16

leergang

Kunst in context i

Kunst in context

Een andere kunstgeschiedenis (1800–nu)

onderwijsvorm

Dé kunstgeschiedenis bestaat niet. Een schilderij of hedendaags videowerk is begin- en eindpunt van een mogelijke kriskras route door de kunstgeschiedenis. Daarom staat in deze cursus één kunstwerk per college centraal. Elk kunstwerk wordt in de context geplaatst van zijn tijd: geschiedenis, maatschappij, religie, filosofie kunnen een rol spelen. Maar, beeldende kunst is geen illustratie van een wetenschap. Zien is weten, maar weten is ook (meer) zien. Vragen die aan bod komen zijn: wat zie ik als toeschouwer? Hoe is het kunstwerk (technisch) gemaakt? Welke ideeën heeft de kunstenaar en hoe weten wij dat? Welke informatie heb ik als toeschouwer nodig? Hedendaagse werken worden vergeleken met kunstwerken uit vroegere tijdsperiodes. Zo komen tal van (on)bekende kunstenaars voorbij: Goya, Manet, Carl Carus, Robert Capa, Bruce Nauman, Ilya Kabakov, Katharina Fritsch, Beat Streuli en vele anderen. We gaan kijken naar een andere kunstgeschiedenis met onverwachte wendingen.

10 hoorcolleges dag en tijd

donderdag, 10.00–13.00 uur cursuscode

H592-18nj data

27 september t/m 6 december 2018 geen college op 25 oktober cursusprijs

H 299 (incl. reader t.w.v. H 19) studiebelasting

6 à 8 uur per week literatuur

geprinte reader (deels Engelstalig) overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Kunst in context (zie pagina 10), maar inschrijving staat open voor alle belangstellenden. uiterste aanmelddatum

13 september

De volgende kunstwerken staan in deze reeks (vanaf 1800) centraal: college 1 Caspar David Friedrich, Morgen im Riesengebirge, c. 1810 college 2 Gustave Caillebotte, Rue de Paris, temps de pluie, 1877 college 3 Pablo Picasso, Guernica, 1937 college 4 Mark Rothko, Untitled (Unber, Blue, Umber, Brown), 1962 college 5 Bas Jan Ader, I’m too sad to tell you, 1971 college 6 Jeff Wall, Picture for Women, 1979 college 7 Rineke Dijkstra, Hilton Head Island, S.C., usa, 1992 college 8 Louise Bourgeois, Cell xxvi, 2003 college 9 Guido van der Werve, The day that I didn’t turn with the world, 2007 college 10 Pilvi Takkala, Real Snow White, 2009 docent

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 17

Kunst in context iv – Collecties Rijksmuseum,

leergang

Stedelijk en Van Gogh (1700–1900)

Kunst in context 17

Tien kunstwerken uit het Rijksmuseum, Van Gogh Museum en het Stedelijk Museum zijn leidraad voor een kunstgeschiedenis van de achttiende en negentiende eeuw. Ieder hoorcollege heeft één kunstwerk als begin- en eindpunt. Deze werken worden in samenhang met andere werken uit Nederlandse en buitenlandse musea besproken. Van Rachel Ruysch tot Auguste Rodin, van Berthe Morisot tot Claude Monet, van John Constable tot Mary Cassatt. Regelmatig worden dwarsverbanden gelegd naar kunst en architectuur uit andere tijden. Daarnaast wordt aandacht besteed aan het verzamelbeleid van de drie musea rondom het Museumplein. In al deze musea is kunst te zien uit de negentiende eeuw. De bezoeker treft in alle musea werken van Vincent van Gogh. Hoe is dit zo ontstaan? Zou een heldere scheiding in musea wat betreft de periodes niet wenselijker zijn?

onderwijsvorm

De volgende kunstwerken staan centraal: college 1 Cornelis Troost, Portret van een muziekliefhebber, lid van de familie Van der Mersch, 1736 college 2 Johann Joachim Kändler, Dierfiguren, Meissener Porzellan Manufaktur, 1731 college 3 Giovanni Battista Tiepolo, De Onbevlekte Ontvangenis, ca. 1757 – ca. 1759 college 4 Francisco Goya, Portret van Don Ramón Satué, 1823 college 5 Louis Royer, Model voor een standbeeld van Rembrandt, 1840 college 6 Paul Cézanne, La Montagne Sainte-Victoire, 1888 college 7 Edgar Degas, De tobbe, ontwerp circa 1889, gietsel na 1919 college 8 Vincent Van Gogh, Boomwortels, 1890 college 9 Maurice Denis, De Ontzetting, 1891 college 10 Jan Sluijters, Bal Tabarin, 1907

overige informatie

docent

10 hoorcolleges dag en tijd

maandag, 14.00–16.30 uur cursuscode

V554-18nj data

24 september t/m 3 december 2018 geen college op 22 oktober cursusprijs

H 299 (incl. reader t.w.v. H 19) studiebelasting

ca. 6 uur per week (plus tentamenmogelijkheid) Deze reeks maakt deel uit van de leergang Kunst in context (zie pag. 10). Enige passieve kennis van Engels is wenselijk. literatuur

geprinte reader (beschikbaar tijdens het eerste college) uiterste aanmelddatum

10 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:11 Pagina 18

leergang

Architectuurgeschiedenis iii

Architectuurgeschiedenis

De negentiende en twintigste eeuw (tot 1980)

onderwijsvorm

De Opéra in Parijs, het Schauspielhaus in Berlijn en het House of Parliament in Londen zijn voorbeelden van architectuur in de negentiende eeuw waarbij de architecten teruggrijpen op bouwstijlen uit het verleden. Onderdeel van dit Historicisme zijn het internationaal neoclassicisme, de neogotiek en de Victoriaanse gotiek.

10 hoorcolleges dag en tijd

woensdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

H510-18nj data

26 september t/m 5 december 2018 geen college op 24 oktober cursusprijs

H 294 (incl. reader t.w.v. H 14) studiebelasting

enkele uren zelfstudie per week literatuur

D. Watkin, De Westerse architectuur, Een geschiedenis (sun, 2008); geprinte reader (deels Engelstalig, verkrijgbaar tijdens het eerste college); hand-outs (per e-mail) overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Architectuurgeschiedenis (zie pagina 10–11)

In Amerika ontstaat aan het einde van de negentiende eeuw een nieuwe bouwkunst met de Chicago School en het werk van Frank Lloyd Wright. In Nederland vindt een strijd plaats om de nationale bouwstijl – terwijl het neoclassicisme de overhand heeft in de negentiende eeuw, pleit Cuypers juist voor neogotiek. Daarna komt met Berlage een nieuwe bouwkunst. In de twintigste eeuw ontstaat eerst een expressionistische naast een functionalistische bouwstijl. Het modernisme breekt definitief door met de architecten Gropius, Le Corbusier en Mies van der Rohe. Nederland wordt in de twintigste eeuw vertegenwoordigd door ‘het nieuwe bouwen’ met onder anderen de architecten Oud, Brinkman en Van der Vlugt en Duiker. Naast deze stromingen blijft het traditionalisme bestaan. In de tweede helft van de twintigste eeuw klinkt bij Aldo van Eyk en Herman Hertzberger een roep om de terugkeer naar de menselijke maat in de architectuur. Ook internationaal komen er stromingen die zich afzetten tegen de functionalistische kijk op de architectuur, wat onder meer tot uiting komt in het brutalisme en de organische architectuur.

uiterste aanmelddatum

12 september

Door het plaatsen van de architectuur in haar maatschappelijke en cultuurhistorische context wordt in deze colleges getracht enige orde te scheppen in het diverse beeld van de vormentaal in deze tijd. docent

Drs. Betty Abas studeerde kunstgeschiedenis en architectuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en geeft sinds 1997 cursussen voor hovo Amsterdam. Daarnaast organiseert en begeleidt ze architectuurhistorische reizen naar Europese steden.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 19

Acht markante architecten

architectuur

Vijf eeuwen architectuur, acht architecten, geboren in acht verschillende landen en behorend tot de invloedrijkste architecten van hun tijd. Zij creëerden, elk op eigen wijze, een vernieuwing in de architectuur. Bij de bespreking van deze markante persoonlijkheden komt de vraag aan de orde welke rol de politieke en sociale omgeving waarin zij leefden en werkten speelde en in hoeverre de wensen van hun invloedrijke opdrachtgevers doorslaggevend waren. college 1 Andrea Palladio (1508 Padua – 1580 Maser, Italië): gaf door middel van zijn villa’s vorm gaf aan het leven op het land. college 2 Philips Vingboons (1607 Amsterdam – 1678 Amsterdam): vertaalde de classicistische vormentaal naar het Amsterdamse stadshuis. college 3 Robert Adam (1728 Kirkcaldy, Schotland – 1792 Londen): combineerde het Palladianisme met een vleugje Piranesi en creëerde zo zijn eigen ‘picturesque’ stijl. college 4 Claude Nicolas Ledoux (1776 Dormans – 1806 Parijs): keek in dienst van het ‘Ancien Régim’ met een visionaire blik naar de toekomst. college 5 Louis Henry Sullivan (1856 Boston – 1924 Chicago): doorbrak de Beaux Arts traditie en gaf de wolkenkrabber een nieuw uiterlijk. college 6 Ludwig Mies van der Rohe (1886 Aken – 1969 Chicago): groeide op in de oude wereld, maar werd de universele vormgever van de architectuur in de nieuwe wereld. college 7 Louis Khan (1901 Kuressaare, Estland – 1974 New York): gaf het modernisme een persoonlijk gezicht, wat resulteerde in krachtige architectuur vol schoonheid, ruimte en licht. college 8 Zaha Hadid (1950 Bagdad – 2016 Miami): de ‘vrouwelijke’ verbeelding aan de macht! Een blijvende kracht? docent

Drs. Betty Abas studeerde kunstgeschiedenis en architectuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en geeft al geruime tijd cursussen voor hovo Amsterdam. Daarnaast organiseert en begeleidt ze architectuurhistorische reizen naar Europese steden.

onderwijsvorm

8 hoorcolleges dag en tijd

maandag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V578-18nj data

1 oktober t/m 26 november 2018 geen college op 22 oktober cursusprijs

H 224 (incl. hand-out) literatuur

hand-out per mail studiebelasting

enkele uren per week uiterste aanmelddatum

24 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 20

assyriologie

Aan Babels rivieren Een kennismaking met het oude Mesopotamië

20 onderwijsvorm

8 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

dinsdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V272-18nj data

2 oktober t/m 27 november 2018 geen college op 23 oktober cursusprijs

H 244 (incl. reader t.w.v. H 20) studiebelasting

enkele uren per week

Deze cursus is een uitgebreide introductie tot de Mesopotamische cultuur, de oudst bekende beschaving die zijn oorsprong vindt in ZuidIrak en heeft bestaan tot ca. 200 n.C. Wetenschap en literatuur kwamen er tot bloei, meer dan tweeduizend jaar voordat het Parthenon in Athene werd gebouwd. Velen zullen door de Bijbel, schrijvers uit de oudheid of tentoonstellingen (Nineve) een vaag idee hebben van wie de Sumeriërs, Babyloniërs en Assyriërs waren, maar niet weten waar en wanneer wie precies leefde. In feite is de geschiedenis van het oude Nabije Oosten dan ook een lange aaneenschakeling van koninkrijken, keizerrijken en daaropvolgende politieke versplintering. Men gebruikte in Mesopotamië het spijkerschrift om in een tiental verschillende talen te schrijven. Gelukkig voor ons deed men dit op kleitabletten, waarvan er miljoenen de tand des tijds hebben doorstaan.

literatuur

geprinte reader

docent

overige informatie

Dr. Rients de Boer is assyrioloog en doceert aan de vakgroep Oudheidswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft aan de Rijksuniversiteit Groningen gestudeerd en in Parijs aan de Sorbonne en is gepromoveerd aan de Universiteit Leiden.

Deze cursus is eerder aangeboden bij hovo (najaar 2016) uiterste aanmelddatum

18 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 21

Geschiedenis van Jeruzalem

geschiedenis

Jeruzalem, de stad waar het jodendom, christendom en de islam samenkomen, is een van de meest veelzijdige en boeiende steden ter wereld. Het is een stad van uitersten, van conflicten en van een zeer bewogen geschiedenis. Deze cursus behandelt de geschiedenis van de stad in vier bijeenkomsten, vanaf haar vroegste begin als Kanaänitische stad, zo’n 5000 jaar geleden, tot de moderne tijd. Maar Jeruzalem roept meer op dan politieke intriges en militaire veroveringen. Ondanks dat koningen, keizers, ridders en sultans zich de stad hebben toegeëigend en er hun eigen stempel op drukten, bleef het een stad met een enorme diversiteit. Een stad waarnaar generaties van pelgrims hebben verlangd, die zij eeuwenlang hebben beschreven en geschilderd en waar zij lofzangen aan hebben opgedragen. Een bezoeker aan het Jeruzalem van nu merkt direct de verschillende bevolkingsgroepen op: joden en moslims, seculieren en orthodoxen, nonnen en monniken van alle mogelijke christelijke stromingen, van Grieks-Orthodoxen, Franciscanen en Armeniërs, tot de kleinste minderheden zoals de Ethiopische en de Syrische kerk. Ieder met eigen gewoontes en feestdagen, maar vaste tradities rondom de heilige plaatsen. Het houden van een balans tussen deze groepen is niet eenvoudig en de grens tussen vredig samenwerking en explosief geweld is soms flinterdun. In deze cursus bestuderen we wat aan de oppervlakte te zien is, maar ook wat eronder schuilt, met aandacht voor geschiedenis, kunst en beroemde monumenten, boven én onder de grond. opbouw

college 1 Bijbels Jeruzalem: van een Kanaänitische stad tot een verwoeste hoofdstad (eerstetempelperiode) college 2 Van de terugkeer naar Zion (tweedetempelperiode) tot de Byzantijnse tijd: Jeruzalem als Hagia Polis college 3 De Islamitische tijd en de kruisvaarders tot de Ottomaanse tijd college 4 Jeruzalem in de nieuwe tijd docent

Dr. Diklah Zohar is archeoloog en kunsthistorica. Ze studeerde in Jeruzalem en Leiden en promoveerde aan de Vrije Universiteit Amsterdam op mozaïekkunst in de vroege kerk.

onderwijsvorm

4 hoorcolleges dag en tijd

maandag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V296-18nj data

17 september t/m 8 oktober 2018 cursusprijs

H 116 (incl. syllabus t.w.v. H 4) studiebelasting

1 à 2 uur per week literatuur

geprinte syllabus overige informatie

Als vervolg op deze cursus wordt een vijfdaagse reis naar Jeruzalem georganiseerd in samenwerking met reisorganisatie Labrys (zie advertentie achterin deze gids). uiterste aanmelddatum

3 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 22

geschiedenis

Caesars verovering van Noord-Gallië Massageweld, genocide en etnische stereotypering

22 onderwijsvorm

5 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

woensdag, 14.00–16.30 uur cursuscode

V297-18nj data

31 oktober t/m 28 november 2018 cursusprijs

H 148 (incl. reader t.w.v. H 8) studiebelasting

Tot voor kort viel er door archeologen weinig te zeggen over de Romeinse verovering van de noordelijke randzone van Gallië door Julius Caesar (58–51 v.Chr). Er zijn weliswaar verslagen van Caesar van zijn militaire acties in deze regio, maar archeologisch bleek zijn optreden vrijwel ongrijpbaar. Daar is sinds kort verandering in gekomen. Verschillende slagveldlocaties zijn geïdentificeerd en er is onderzoek verricht naar de (dramatische) demografische consequenties van Caesars optreden, alsook naar de invloed van zijn veroveringen op de inheemse goudcirculatie. Door een gecombineerd gebruik van historische en archeologische gegevens kunnen we nu een verrassend scherp beeld schetsen van de gevolgen van de Romeinse verovering voor de stamsamenlevingen in het noordelijke grensgebied van Gallië.

enkele uren per week literatuur

opbouw

geprinte reader (één Engelstalige, drie Nederlandstalige teksten van Roymans) De docent geeft tijdens de cursus verdere literatuurreferenties

college 1 De archeologie van slagvelden en conflicten uit de Oudheid college 2 Caesar en de vernietiging van de Tencteri en Usipetes in het Nederlandse rivierengebied college 3 Een leeg gebied? Over de demografische gevolgen van Caesars Gallische veroveringen college 4 Caesar en de verdwijning van het Gallische goud college 5 Over de vorming en identiteit van de Bataafse samenleving in de context van het Romeinse rijk

uiterste aanmelddatum

22 oktober

Deze collegereeks schetst niet het traditionele verhaal van de Romeinen als brengers van beschaving, orde en economische welvaart, maar focust op de desastreuze consequenties van de Romeinse militaire expansie in de veroveringsfase. docent

Prof. dr. Nico Roymans is hoogleraar Noordwest-Europese Archeologie aan de Vrije Universiteit en verricht al vele jaren onderzoek naar Keltisch-Germaanse samenlevingen en hun integratie in het Romeinse rijk. Voorts geldt hij als specialist op het gebied van conflictarcheologie.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 23

Meso-Amerika (i)

cultuurgeschiedenis

Vóór de Spaanse verovering 23

In het collegejaar 2018–2019 zitten we op precies 500 jaar na het begin van de verovering van het Azteekse rijk (1519–1521), een cruciaal moment in de geschiedenis van Meso-Amerika. Hoewel dit gebied door verschillende volken werd bewoond, is het bij de meeste mensen voornamelijk bekend als de regio van de Mayabeschaving en het Azteekse rijk. In deze collegereeks kijken we naar de culturele geschiedenis van deze regio vóór de Spaanse verovering. Hoe hebben de eerste bewoners deze regio bevolkt? Wat was de invloed van de Olmeekse moedercultuur? Door welk politiek spel is het Azteekse rijk zo machtig geworden? En wat zijn de laatste ideeën over de zogenaamde ‘ineenstorting van de Mayabeschaving’? Aan de hand van archeologische voorbeelden gaan we stapsgewijs door de geschiedenis van Meso-Amerika en behandelen we de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van kunst, architectuur en politiek door de eeuwen heen – tot aan het eerste contact met de Spanjaarden. Mythologie en religie spelen hierbij een belangrijke rol. Dankzij diepgaand onderzoek naar (muur)schilderingen, monumenten en prekoloniale boeken zijn delen van de mythologie en geschiedschrijving voor ons weer toegankelijk. Zo zullen we bijvoorbeeld kijken naar de legendarische stichting van de Azteekse hoofdstad Tenochtitlan, vandaag Mexico-Stad, waarvan we elementen terugzien in de huidige Mexicaanse vlag.

onderwijsvorm

Na afloop van deze cursus heeft u een duidelijk begrip van het cultuurgebied Meso-Amerika. In Leergang Meso-Amerika II kijken we vervolgens naar de veranderingen in deze culturen die de ‘cultural encounter’ tussen de inheemse bevolking en de Spanjaarden teweeg heeft gebracht.

studiebelasting

docent

Dr. Paul van den Akker heeft zijn promotieonderzoek aan de Universiteit Leiden verricht. Hij is als archeoloog en antropoloog gespecialiseerd in de inheemse culturen van Centraal Amerika en Mexico, waar hij enkele jaren heeft gewoond.

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

donderdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V295-18nj data

27 september t/m 13 december 2018 geen college op 25 oktober en 1 november cursusprijs

H 292 (incl. reader t.w.v. H 12) literatuur

geprinte reader (beschikbaar eerste college) literatuursuggestie

Grube, N., & V.T. van Vilsteren (ed.), 2016. Maya’s, heersers van het regenwoud. Zwolle: wbooks. isbn 978 94 625 8123 4. enkele hand-outs ca. 1 a 2 uur per week/enkele uren per week (naast de colleges) overige informatie

Deelnemers aan deel I hebben tot twee weken na de verschijningsdatum van de voorjaarsgids voorrang op aanmelding voor deel ii – Meso-Amerika – na de Spaanse verovering (voorjaar 2019). uiterste aanmelddatum

13 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 24

geschiedenis

Nederlandse geschiedenis in Europese context, 1750 – heden

24 onderwijsvorm

10 hoorcolleges dag en tijd

zaterdag, 11.00–13.30 uur cursuscode

H773-18nj data

22 september t/m 8 december 2018 geen college op 27 oktober en 3 november cursusprijs

H 280 literatuur

digitale hand-outs verdere suggesties volgen tijdens de cursus studiebelasting

naar eigen inzicht

De geschiedenis van de noordelijke Lage Landen aan de Zee, het huidige Nederland, is in veel opzichten anders dan die van de omringende landen. In de achttiende eeuw verloor de Nederlandse republiek de leidende economische, politieke en culturele positie die zij in de voorgaande eeuw had gehad, terwijl in nabijgelegen landen als Engeland en Frankrijk juist een ongekende economische en culturele bloei inzette. Deze cursus richt zich op de moderne geschiedenis van Nederland. In de eerste colleges staan achtereenvolgens centraal: de opkomst van de moderne samenleving aan het einde van de achttiende eeuw, de Bataafs-Franse tijd en de mislukte poging om na 1813 een groot Koninkrijk der Nederlanden gestalte te geven. Daarop volgen de doorbraak van de liberale staatsvorm na 1848, de economische opbloei vanaf 1870, de tweede gouden eeuw van de Nederlandse wetenschap rond 1900, de Eerste Wereldoorlog, de grote depressie en de Tweede Wereldoorlog. Bij dat laatste thema wordt specifiek aandacht besteed aan de Holocaust. Ten slotte komen de verzuiling en de ontzuiling en de diep ingrijpende economische en culturele veranderingen van de laatste decennia van de twintigste eeuw en het begin van de huidige eeuw aan bod.

overige informatie

Het rooster per college vindt u op hovo.vu.nl uiterste aanmelddatum

11 september

Aan de hand van chronologische en thematische aspecten wordt een overzicht geboden. Zo kan worden getoond hoe diepgaand de Nederlandse samenleving in de loop van de afgelopen twee eeuwen is veranderd en ook in welke opzichten ontwikkelingen hier aansloten bij wat elders gebeurde én in welke mate zij dat nu juist niet deden. docenten

Dr. Hans de Waardt is historicus en universitair docent aan de Vrije Universiteit Amsterdam (Faculteit Geesteswetenschappen) is gespecialiseerd in vroegmoderne geschiedenis. In deze cursus geven hij en diverse collega’s (Vrije Universiteit Amsterdam) gastcolleges over hun specialisme op het gebied van de Nederlandse geschiedenis in Europese context: dr. Edwina Hagen, dr. Ronald Kroeze, dr. Bettine Siertsema, prof. Fred van Lieburg, dr. Pepijn Brandon en dr. Dienke Hondius.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 25

Europa 1900–1945: van euforie tot zelfdestructie

geschiedenis

De eerste helft van de twintigste eeuw in Europa is een tijdperk waarin zich twee verwoestende wereldoorlogen afspeelden, die zich voltrokken binnen het leven van één generatie. Toch voerden rond de vorige eeuwwisseling in Europa optimisme en enthousiasme nog de boventoon. De Europese toekomst zag er aan het begin van de vorige eeuw rooskleurig uit. Nieuwe technologieën in dienst van de mens zouden garant staan voor maatschappelijke vooruitgang, voor welvaart. En de vrede zou blijvend zijn. Na de periode 1900–1914, toen wetenschap en kunsten bloeiden als nooit tevoren, kwam volstrekt onverwacht de mokerslag. De Grote Oorlog brak uit. Hij eindigde honderd jaar geleden op 11 november 1918. De gevolgen waren catastrofaal en zijn in Europa nog steeds voelbaar. Welke sentimenten en bewegingen, welke (geo)politieke en sociale ontwikkelingen hebben de kortstondige en wankele vrede in het interbellum om zeep geholpen en de weg naar de Tweede Wereldoorlog geëffend? Met nog grotere verwoestingen, met nog wredere barbarijen, met nog meer slachtoffers. Twee atoombommen aan het einde van de oorlog vormen het bewijs, maar tevens een waarschuwing, dat de mens in staat is zijn eigen soort volledig uit te roeien. De brandende vragen blijven: hebben wij genoeg van de geschiedenis geleerd? Zijn wij anno 2018 beter in staat de vrede en veiligheid te handhaven? Soms lijkt het alsof wij de aanleidingen tot beide oorlogen uit ons historische geheugen hebben gewist De docenten staat geen ‘klassieke kennisoverdracht’ van feiten en gebeurtenissen voor ogen. Om de deelnemers in staat te stellen zich goed ‘in te voelen’ in het onderwerp is er ook aandacht voor de ‘kleine’ individuele geschiedenis te midden van de grote historische lijnen. docenten

Prof. dr. Doeko Bosscher (drie colleges) en prof. dr. Hans Renner (zeven colleges) zijn historici en emeriti hoogleraren aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zie hovo.vu.nl voor de verdeling van de colleges.

onderwijsvorm

10 colleges met gelegenheid tot vragen en discussie na afloop dag en tijd

vrijdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V298-18nj data

5 oktober t/m 14 december 2018 geen college op 26 oktober cursusprijs

H 284 (incl. syllabus t.w.v. H 4) studiebelasting

circa 1 uur per week literatuur

geprinte syllabus (beschikbaar tijdens eerste college) overige informatie

Vanaf 13.05 uur wordt voor de liefhebbers een korte voorfilm vertoond. Zaal open vanaf 13.00 uur resp. 13.25 uur. De colleges worden aangevuld met historische beelden, film- en muziekfragmenten, literatuurcitaten en ooggetuigenverslagen. uiterste aanmelddatum

21 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 26

geschiedenis

Adolf Hitler Het gezicht van het Derde Rijk

26 onderwijsvorm

10 hoorcolleges met beperkte ruimte voor vragen/discussie dag en tijd

woensdag, 13.30–16.30 uur cursuscode

H271-18nj data

26 september t/m 5 december 2018 geen college op 24 oktober cursusprijs

H 280 studiebelasting

naar eigen inzicht literatuur

Teksten van de docent, op basis van vrijwilligheid en in overleg met de docent aan te schaffen. Iedere cursist ontvangt een uitvoerige literatuurlijst. overige informatie

Herhaling van eerder gegeven cursus, met andere accenten. Geen voorkennis of zelfstandige studie vereist. Enige passieve kennis van de Engelse- en Duitse is gewenst, maar beslist niet noodzakelijk. uiterste aanmelddatum

17 september

Als Adolf Hitler na de Eerste Wereldoorlog terugkeert in München, is hij een volstrekt onbetekende man. Dat verandert in de zomer van 1919 als hij een giftige ideologie creëert van nationalisme, antikapitalisme en antisemitisme. Het nazisme, in de figuur van Hitler, keert zicht tegen het internationalisme van de communisten (Lenin) en tegen het burgerlijk kapitalisme. Hitler beschouwde beide als bedenksels van het jodendom en gericht tegen Duitsland. De motor achter deze vilein totalitaire ideologie is het ressentiment, gebonden aan de schreeuw om verlossing in een nieuwe Duitse volksgemeenschap. Die schreeuw is uiteindelijk een poging de moderne, op het individu gerichte samenleving in het grauw van het totalitaire collectief te doden. De crisis van de jaren dertig brengt Hitler aan de macht. En na de uitschakeling van de SA, in de Nacht der Lange Messen (zomer 1934), als Hitler de volledige macht in handen heeft, wordt de oorlogsmachine op gang gebracht. Het resultaat: zestig miljoen doden. In de cursus worden al deze aspecten besproken. In het bijzonder staan we stil bij de vraag hoe de Duitse Weimarrepubliek zichzelf te gronde richtte. Verder de vraag komt de vraag aan de orde wat de rol van het antisemitisme in de nazi-ideologie was: is er een direct verband tussen de teksten van Hitler in zijn Mein kampf, of was de genocide een intrinsiek onderdeel van de te voeren wereldoorlog? Intentie of functie? Ten slotte de intrigerende vraag: hebben de nazi’s, heeft Hitler, ooit zicht gehad op de eindoverwinning? Het antwoord hoort in de cursus. docent

Drs. Dick Salfischberger studeerde politicologie met als hoofdvakken geschiedenis, economie en filosofie (cum laude afgestudeerd). Na enkele jaren docentschap aan de Universiteit van Amsterdam geeft hij sinds 1996 cursussen bij hovo Amsterdam en werkt hij als docent op het Keizer Karel College. Bijzonder interesse: het totalitaire denken.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 27

Geschiedenis van nu:

geschiedenis

de laatste veertig jaar in beeld 27

Bronnenmateriaal en zelfs ooggetuigenverslagen: van geen andere periode in de geschiedenis zijn die zo ruim voorhanden als van de tijd waarin wij nu leven. Welke grote ontwikkelingen kenmerken de periode 1975 tot nu, en wat vertellen die ons over de huidige tijd? Aan de hand van historische beelden, bronnenmateriaal en persoonlijke ervaringen en herinneringen onderzoeken we een zestal grote recente historische gebeurtenissen en hun verband met de situatie anno nu. Daarbij spelen de cursisten een actieve rol: voorafgaand aan ieder college wordt gevraagd om een bijzondere persoonlijke herinnering of ervaring met betrekking tot het onderwerp te delen met de docent, die hieruit een keuze maakt ter behandeling tijdens het college, waarin het (gestructureerde) debat een belangrijke rol speelt. De reeks begint met de opstand op het Plein van de Hemelse Vrede in China en de val van het communisme in Oost-Europa, en eindigt met de rol van de Verenigde Staten op het wereldtoneel. Ook het IsraĂŤlischPalestijnse conflict, genocide in onze tijd, het einde van de apartheid en rassengelijkheid, en internationale machtsblokken en allianties komen aan de orde. Steeds met een concrete link naar de actualiteit. Deze collegereeks biedt zo de mogelijkheid om aan de hand van historische voorbeelden de hedendaagse ontwikkelingen in een breder perspectief te plaatsen, en daarover inzichten uit te wisselen met medestudenten. docent

Drs. Marjolein Schenkel studeerde Geschiedenis aan de vu in Amsterdam en is werkzaam bij het niod, het Instituut voor Oorlogs-, Genocide- en Holocauststudies. Zij is gespecialiseerd in moderne geschiedenis, in het bijzonder van de Holocaust.

onderwijsvorm

6 hoorcolleges met ruimte voor debat en het stellen van vragen dag en tijd

donderdag, 10.30â&#x20AC;&#x201C;13.00 uur cursuscode

V575-18nj data

4 oktober t/m 15 november 2018 geen college op 25 oktober maximum aantal

45 deelnemers cursusprijs

H 168 studiebelasting

ca. 1â&#x20AC;&#x201C;2 uren per week literatuur

enkele geprinte hand-outs uiterste aanmelddatum

27 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 28

geschiedenis

Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen (i) Oudheid tot 1800

studiebelasting

Hoe is de wereldpolitiek van vandaag tot stand gekomen? De geschiedenis van internationale betrekkingen (ib) is meer dan een relaas van oorlog en vrede, van de val van Constantinopel, de slag bij Waterloo, of Pearl Harbor. Behalve veldheren en diplomaten spelen ook ondernemers hun rol, en volksverhuizers, profeten en revolutionairen. IB gaat over ambities en trauma’s van Romeinen, Mongolen en andere wereldveroveraars, maar ook over uitbreiding van wereldhandel en kapitaal, triomf en verval van islam en christendom, groei en crisis van de democratie. Bovenal is het een zoektocht naar hoe staten en volken met elkaar leerden samenleven: een weg van vallen en opstaan. Deze dubbelcursus biedt een analyse van de grote lijnen van dit proces zonder weg te zinken in feitjes en jaartallen, en zonder ‘eurocentrische’ oogkleppen, blind optimisme of pessimisme, maar mét aandacht voor de belangrijkste denkers van toen en nu.

enkele uren per week, afhankelijk van eigen inzet

opbouw

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

donderdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V299-18nj data

27 september t/m 6 december 2018 geen college op 25 oktober cursusprijs

H 299 (incl. reader t.w.v. H 19)

literatuur

geprinte reader literatuursuggestie

Adam Watson, The Evolution of International Society: A comparative historical analysis. Oxon and New York: Routledge, 2009 (2nd ed.; 1992, 1st).

college 1 college 2 college 3 college 4 college 5 college 6

overige informatie

Deelnemers aan deel i hebben tot twee weken na de verschijningsdatum van de voorjaarsgids voorrang op aanmelding voor deel ii. Passieve kennis van het Engels is wenselijk.

college 7 college 8 college 9 college 10

Inleiding: waarom zijn er staten en wat willen/moeten ze? Oudheid: Internationale betrekkingen vóór moderne staten China: wereldrijk, toch geen hegemonie? Islam: expansieve wereldgodsdienst door concurrentie ingehaald Middeleeuwen: keizer en paus vegen christelijk wereldstaat-ideaal van de kaart 1450-1648: moderne staten, godsdienstoorlogen, eerste internationale orde 1400–1800: ontdekkingsreizen creëren vroegmoderne kapitalistische wereldeconomie 1648–1789: absolutisme en Verlichting Rusland en Ottomaanse Rijk, twee vroege moderniseerders? 1789-1815: Franse Revolutie en Napoleon Bonaparte: bevrijder of veroveraar?

uiterste aanmelddatum

13 september

docent

Prof. dr. Peter Demant is gespecialiseerd in het Midden-Oosten, was als onderzoeker verbonden aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem en doceerde Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van São Paulo, Brazilië.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 29

Richard Wagner en de Duitse mythe

cultuurgeschiedenis

Der Ring des Nibelungen 29

Der Ring des Nibelungen is het magnum opus van Richard Wagner (1813–1883). Het bestaat uit een immense cyclus van een voorspel (Das Rheingold) en drie muziekdrama´s (Die Walküre, Siegfried, Götterdämmerung), waarin ontstaan en ondergang van de hele schepping wordt verbeeld: in dramatische handeling, poëtische tekst en muziek. Volgens Wagner was het noodzakelijk dat de Duitse negentiendeeeuwse samenleving werd geconfronteerd met een revolutionaire mythe om haar diepste identiteit weer te geven en tegelijk op te wekken tot een betere, diepere en meer authentieke levenshouding. Hiertoe greep Wagner terug op de Germaanse sagen rondom de held Siegfried, overgeleverd in vroegmiddeleeuwse teksten (vooral de Edda, het Nibelungenlied en de Völsungensaga). Deze bewerkte hij tot zijn mythische muziekdrama over goden en mensen, de strijd tussen liefde en macht, heldenmoed en verraad.

onderwijsvorm

De volgende onderwerpen komen aan bod: – Richard Wagner, zijn leven en zijn tijd – Wagners revolutionaire ideeën, antisemitisme en kunstopvatting – Bronnen van Der Ring des Nibelungen, met name de Edda en het Nibelungenlied – Interpretatie van Der Ring des Nibelungen – Ontvangst en invloed van Wagners werk (o.a. Duits nationalisme en nationaal-socialisme, Ludwig ii, Friedrich Nietzsche en Thomas Mann)

literatuur

De cursus is niet muziekwetenschappelijk (al zullen muzikale aspecten wel enige aandacht krijgen), maar is gericht op Wagners kunstenaarschap en opvattingen, tegen de achtergrond van de Duitse negentiende-eeuwse (ideeën)geschiedenis, en op verdieping in het mythische verhaal van de Ring. Ieder college wordt afgesloten met de vertoning van een fragment uit Der Ring des Nibelungen.

10 hoorcolleges met ruimte voor vragendag en tijd dinsdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

H308-18nj data

25 september t/m 4 december 2018 geen college op 23 oktober cursusprijs

H 295 (incl. syllabus t.w.v. H 15) studiebelasting

Geen verplichting, maar kennis van het libretto van de ‘Ring des Nibelungen’ is aan te raden. Richard Wagner, Der Ring des Nibelungen. Vollständiger Text mit Notentafeln der Leitmotive. Herausgegeben von Julius Burghold. isbn 3-254-08829-x (± H 14,–). geprinte syllabus literatuursuggestie

De Ring-uitgave van De Nederlandse Opera (1997), aangevuld met Nederlandse vertaling en begeleidende teksten (H 10,– per deel), te bestellen via info operaballet.nl of 0205518922. overige informatie

docent

Drs. Michiel Hagdorn studeerde literatuurwetenschap aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Sinds 1997 doceert hij in hovo-verband Duitse literatuur, muziek- en cultuurgeschiedenis.

Enige passieve kennis van het Duits is aanbevolen. uiterste aanmelddatum

11 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 30

leergang

Westerse muziekgeschiedenis iii

Muziekwetenschap

Barok en classicisme (1600–1800)

onderwijsvorm

Bij de overgang naar de barok aan het begin van de zeventiende eeuw ontstaan vanuit Italië nieuwe muziek-esthetische idealen. Men zet zich af tegen de complexe en overstaanbare polyfonie van de renaissance. Vocale muziek voert weliswaar nog altijd de boventoon, maar componisten voegen zoveel mogelijk emotie, expressie en dynamiek toe om de luisteraar tot tranen toe te roeren. Talloze retorische figuren en muzikale effecten worden bedacht om de gezongen tekst zoveel mogelijk kracht bij te zetten. ‘Prima le parole e poi la musica’ (‘Eerst de woorden en dan de muziek’) wordt dan ook het motto. Vertrouwde vormen als mis en motet verliezen terrein aan nieuwe genres als opera, cantate en oratorium. Deze worden in korte tijd razend populair in alle delen van Europa, zij het steeds met nationale accenten. Daarnaast maakt de instrumentale muziek een stevige doorstart met de sonate en het concerto grosso als leidende genres, veelal met de toevoeging van gestileerde dansvormen. Qua ensemblespel ontstaan kleine orkesten, die generaties later zullen uitmonden in het moderne symfonieorkest. Muziektheoretisch wordt afscheid genomen van de oude, middeleeuwse kerktoonsoorten. Het tonale stelsel, met de mineur en majeur toonladders, ziet het levenslicht. Dit stelsel zal ruim drie eeuwen de basis blijven voor alle muzikale structuren. Vertegenwoordigers van deze vernieuwende periode zijn talrijk, net als hun composities. Welluidende namen als Monteverdi (Italië), Schütz en Buxthehude (Duitsland), Lully (Frankrijk) en Purcell (Engeland) spreken nog steeds tot de verbeelding en zullen daarom veelvuldig de revue passeren.

8 hoorcolleges dag en tijd

donderdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V437-18nj data

4 oktober t/m 6 december 2018 geen college op 18 en 25 oktober cursusprijs

H 224 studiebelasting

ca. 2 uur per week/enkele uren per week literatuur

Geschiedenis van de Westerse muziek van Donald J. Grout en Claude v. Palisca (alleen antiquarisch verkrijgbaar), of de onlangs vernieuwde Engelse versie (zie hovo.vu.nl voor meer informatie) De cursusinhoud kan, samen met alle muziekfragmenten, naderhand gratis worden gedownload van de website van de docent (achterdenoten.nl). overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Muziekgeschiedenis (zie pagina 10 en 11), maar staat open voor alle belangstellenden. Enige basale kennis van het notenschrift is aanbevolen. uiterste aanmelddatum

25 september

De cursus wordt rijkelijk geïllustreerd met luisterfragmenten uitgevoerd door gespecialiseerde musici van deze tijd. docent

Drs. Frans Jansen (musicoloog) studeerde muziekwetenschap aan de Universiteit Utrecht en is gespecialiseerd in muziek uit de periode 1600–1800. Sinds 2007 verzorgt hij cursussen aan diverse hovo’s in Nederland.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 31

Fuga-analyse (i) – Bach

muziekwetenschap

Das Wohltemperirtes Clavier i 31

In 1722 en 1723 componeerde Johann Sebastian Bach het eerste boek Das wohltemperirte Clavier, een bundel met 24 fuga’s, elk voorafgegaan door een preludium. Dit werk wordt nu beschouwd als één van de grootste exercities in contrapunt uit de Europese muziekgeschiedenis en wordt wereldwijd aan conservatoria gebruikt om studenten te instrueren in zogenaamd ‘harmonisch contrapunt.’ In deze cursus zullen tien fuga’s uit Das wohltemperirte Clavier klassikaal worden geanalyseerd. Nadat in de eerste les is uiteengezet hoe fuga’s kunnen worden geanalyseerd, krijgen cursisten voor de volgende zittingen steeds de opdracht op eigen kracht een opgegeven fuga zelf te analyseren en hun bevindingen mee te nemen naar het college. Aangezien iedere fuga weer anders in elkaar zit, levert dit iedere week weer een nieuwe puzzel op. In een door de docent geleid klassengesprek zullen de diverse bevindingen besproken en worden tot een volledige analyse uitgewerkt.

onderwijsvorm

10 werkcolleges dag en tijd

dinsdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

V436-18nj data

25 september t/m 4 december 2018 geen college op 23 oktober cursusprijs

H 280 maximum aantal

30 deelnemers studiebelasting

enkele uren per week docent

literatuur

Dr. Marcel Zwitser promoveerde in 2012 op een interdisciplinair onderzoek in muziekwetenschap en historische theologie en werkt als freelance-docent muziekwetenschap, muziektheorie en theologie onder meer aan het University College Roosevelt in Middelburg.

Cursisten ontvangen na afloop van ieder college een pdf-document met een volledige uitwerking van de geanalyseerde fuga. overige informatie

Deze cursus is uitsluitend toegankelijk voor degenen die in de afgelopen twee jaar de cursus Harmonieleer bij Marcel Zwitser hebben gevolgd of zich elders de harmonieleer hebben eigen gemaakt. uiterste aanmelddatum

18 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 32

muziekwetenschap

Muziekgeschiedenis van Rusland Tsjaikovski in context

32 onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

dinsdag, 14.00–16.30 uur cursuscode

V435-18nj data

25 septembert/m 4 december 2018 geen college op 23 oktober cursusprijs

H 288 (incl. syllabus t.w.v. H 8) studiebelasting

ca. 1 uur per week (luisteropdrachten) literatuur

geprinte syllabus (beschikbaar tijdens eerste college) overige informatie

Deelnemers aan deel i hebben tot twee weken na de verschijningsdatum van de voorjaarsgids voorrang op aanmelding voor deel ii (voorjaar 2019). uiterste aanmelddatum

11 september

Russische muziek uit de negentiende en twintigste eeuw is niet meer weg te denken uit onze concertzalen. Bepaalde werken van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski (1840–1893) behoren tot de meest gespeelde stukken in dit repertoire. Weliswaar behoren een aantal symfonieën, balletten en concerten tot het standaardrepertoire van de westerse muziek, maar de vraag kan worden gesteld hoe goed we Tsjaikovski nu echt kennen – vooral omdat een niet onaanzienlijk deel van de werken weinig tot niet gespeeld wordt, waardoor het gevaar bestaat een eenzijdig beeld van Tsjaikovski te krijgen. In deze cursus wordt de loopbaan van Tsjaikovski in de context van zijn tijd geplaatst: zijn studie aan het pas opgerichte conservatorium in Sint Petersburg, zijn werk als docent aan het conservatorium in Moskou, zijn contacten met collega’s in Sint Petersburg en zijn houding ten opzichte van muziek uit West Europa. Bekende werken – zoals het ballet Het Zwanenmeer, het Eerste Pianoconcert en de Zesde symfonie (‘Pathétique’) – maar ook minder bekende werken zullen tegen deze achtergronden worden besproken. De bedoeling is een rijk geschakeerd portret van de mens en componist Tsjaikovski te schetsen. Ook werken van tijdgenoten als Musorgski, Borodin en Rimski-Korsakov komen aan de orde. docent

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 33

Franse componisten van de negentiende eeuw

muziekwetenschap

De Romantici 33

Waarin vindt de Franse muziek uit de negentiende eeuw haar muzikale oorsprong? Wat is de rol van de oude meesters aan het Franse Hof, en wat was hun invloed op de muziek van na de Franse revolutie? In deze cursus over de Franse componisten van de negentiende eeuw ligt het accent op de Romantici. In 1871 richtte Camille Saint-Saëns de ‘Société Nationale de ‘Musique Française’ op. Hij streefde hiermee de karakteristieke kwaliteiten van de nationale muziek te herontdekken en de aandacht minder te richten op opera en komische opera. Leden van dit genootschap waren Franck, Lalo, Massenet, Bizet, Fauré, Satie en Debussy. Deze componisten, met zowel verschillende ambities als verschillende talenten, ontmoetten elkaar teneinde de Franse muziek van vreemde – vooral Wagneriaanse – smetten te zuiveren, om zo de Franse traditie die in de late achttiende eeuw was ontstaan te herstellen. Al snel ontstonden drie richtingen: de typisch Franse traditie, doorgegeven door Saint-Saëns en zijn leerlingen, in het bijzonder Fauré; de kosmopolitische traditie, met componisten als Franck en zijn leerling d’Indy, die aan de klassieke schema’s wilden blijven vasthouden; en tot slot de derde lijn, geworteld in de traditie van Rameau en Couperin. Latere generaties verwerkten deze waarden op geheel nieuwe wijze en dit bood zowel de Franse- als de buitenlandse muziek ongekende perspectieven. Deze ontwikkelingslijnen vormen de basis voor deze zes colleges, waarin per college een componist centraal staat.

onderwijsvorm

6 hoorcolleges dag en tijd

vrijdag, 13.30–15.45 uur cursuscode

V438-18nj data

30 november, 7, 14 december 2018 en 11, 18 en 25 januari 2019 cursusprijs

H 168 studiebelasting

nihil literatuur

geen overige informatie

Van de deelnemers wordt geen specifieke voorkennis zoals notenlezen verwacht. Toegankelijkheid zaal: Laatste etage is alleen toegankelijk per trap. uiterste aanmelddatum

21 november Jan Ezendam bespreekt de werken in samenhang met de persoonlijke scheppingswereld van de componist en in samenhang met het tijdsbeeld en de veranderende stijlkenmerken. Per college worden specifieke aandachtspunten en bouwstenen van de compositie behandeld, toegelicht aan de piano. De opbouw van de cursus per college vindt u op hovo.vu.nl. docent

Drs. Jan Ezendam studeerde vanaf 1972 piano, orkestdirectie, theorie en compositie aan de Conservatoria van Maastricht en Luik. Hij is sinds 1980 als docent theoretische vakken, arrangeren en ensembleleiding verbonden aan het Conservatorium Maastricht en geeft al jaren colleges in hovo-verband.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 34

muziekwetenschappen

Leven en werk van Duke Ellington

onderwijsvorm

Duke Ellington geldt als een van de belangrijkste jazzcomponisten van de twintigste eeuw. Bijna vijftig jaar was hij actief als pianist, componist, arrangeur en orkestleider. Hij heeft een indrukwekkend oeuvre nagelaten, van kleinschalige meesterwerkjes tot suites, en van muziek voor theater tot filmpartituren. Zijn werk is vereeuwigd op honderden platen. In deze cursus bestuderen we leven en werken van Ellington, ontmoeten we de belangrijkste musici in zijn bijzondere orkest, beluisteren we exemplarische stukken, en bestuderen we zijn ongebruikelijke aanpak bij het componeren. Ook de veelbesproken samenwerking tussen Duke Ellington en Billy Strayhorn zal aan de orde komen. Natuurlijk wordt Ellington in zijn tijd geplaatst. Daarvoor kijken we naar hoe er door de jaren heen over zijn orkest is gedacht en geschreven; dat verschaft ook inzicht op een veranderende kijk op jazz.

8 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

donderdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

V413-18nj data

4 oktober t/m 29 november 2018 geen college op 25 oktober. Houd rekening met een eventuele uitloop op 6 december i.v.m. congresbezoek cursusprijs

H 224 (incl. enkele hand-outs) maximum aantal

30 deelnemers studiebelasting

ca. 2 uur per week literatuur

enkele geprinte hand-outs overige informatie

Zie hovo.vu.nl voor de opbouw per college uiterste aanmelddatum

De volgende thema’s en ontwikkelingen komen in ieder geval aan bod: allereerst de vroege jaren van Ellington en de oprichting van de Cotton Club, gevolgd door de internationale doorbraak. De Swing Era (1932– 1945) ging gepaard met een groei van het orkest en een bijzondere rol voor Billy Strayhorn. Na de oorlog werden de grenzen van het jazzgenre verkend en trad de band bijvoorbeeld op in Carnegie Hall. De jaren ’50 vormden een periode waarin het orkest in zwaar weer verkeerde, maar met het optreden op het Newport Jazz Festival (1956) begon de revival. De cursus sluit af met de late jaren, die zowel erkenning brachten, maar waarin ook belangrijke orkestleden overleden.

27 september docent

Prof. dr. Walter van de Leur is hoogleraar jazz- en -improvisatiemuziek aan de Universiteit van Amsterdam, in opdracht van het Conservatorium van Amsterdam. Hij promoveerde op een proefschrift over de muziek van Billy Strayhorn, de rechterhand van Duke Ellington, en deed geruime tijd onderzoek naar de handgeschreven muziek van Elington en zijn medewerkers in de Duke Ellington Collection in Washington dc.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 35

Homerus en Odysseus

letteren

De Odyssee is onbetwistbaar een van de fraaiste dichtwerken die ooit zijn geschreven. Sinds het ontstaan van dit werk, waarschijnlijk rond 725 v.C., zijn in elke eeuw talrijke studies verschenen over de persoon van de dichter, Homerus, en zijn twee heldendichten, Ilias en Odyssee. De geboorteplaats, het leven en de werkwijze van deze begaafde ‘bard’ zijn altijd onderwerp van discussie geweest, maar ook de vraag of beide boeken wel van zijn hand waren en wat de betekenis van deze twee geschriften is geweest voor de antieke mens in de latere generaties. In vier colleges zal Homerus, en vooral de Odyssee, centraal staan. Aandacht wordt besteed aan zoveel mogelijk facetten van de dichter en zijn werk. Eerst wordt een inleiding gegeven over de persoon van Homerus en de twee epen. Vervolgens komt het dagelijks leven ten tijde van Homerus aan bod: hoe woonde men, wat werd er gegeten en gedronken, hoe kleedden de mensen zich, waaruit bestonden de ceremonies en offers, welke begrafenisriten waren er, hoe werd er gevaren en heeft Homerus de schrijfkunst beheerst? Aan de persoon van Odysseus zal uitgebreid aandacht worden besteed, zijn wederwaardigheden, karakter, uiterlijk en dood. Daarna komen de reizen van Odysseus en zijn zoon aan de orde. Bovendien worden tal van theorieën besproken die er in alle eeuwen zijn geopperd over de locaties van Odysseus’ zwerftochten. Ten slotte wordt gesproken over de figuur van Odysseus zoals die bij latere Griekse en Europese schrijvers voorkomt. docent

Drs. Hein van Dolen (1941) is classicus, vertaler en publicist. Hij vertaalde onder meer blijspelen van Aristophanes, het volledige werk van Herodotus en een groot aantal filosofische en retorische teksten. Hij gaf vele colleges voor hovo en begeleidde ook – mede voor hovo – studiereizen naar onder andere Turkije en Griekenland.

onderwijsvorm

4 hoorcolleges dag en tijd

woensdag, 10.30–13.00 uur cursusnummer

H282-18nj data

14 november t/m 5 december 2018 cursusprijs

H 123 (incl. syllabus t.w.v. H 11) studiebelasting

geen literatuur

geprinte syllabus uiterste aanmelddatum

31 oktober

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 36

letteren

Shakespeare en zijn tijdgenoten (ii)

onderwijsvorm

Naast de teksten van Shakespeare zijn ook die van auteurs uit dezelfde periode de moeite waard. In deze cursus staan, naast Shakespeare, zijn dramaturgische tijdgenoten centraal, met name Christopher Marlowe. We lezen Marlowe’s voornaamste werk, Dr Faustus, waarin een geleerde zijn ziel verkoopt aan de duivel. Faustus laat zich verleiden door de duivel om hem in staat te stellen zijn grootste dromen na te jagen. Ook lezen we het beroemde Macbeth: een man die, mede aangespoord door zijn vrouw, de koning vermoordt, zelf koning wordt, maar dan spijt krijgt. Macbeth behoort tot de allergrootste werken van Shakespeare; natuurlijk zullen we ons de vraag stellen waarom dat zo is. Een andere vraag die we zullen beantwoorden is hoe deze twee stukken zich tot elkaar verhouden. Naast Dr. Faustus en Macbeth lezen we nog enkele andere korte teksten van rond 1600. Deze worden tijdens de colleges uitgereikt.

10 hoorcolleges dag en tijd

maandag, 13.30–16.15 uur cursuscode

V360-18nj data

24 september t/m 3 december 2018 geen college op 22 oktober cursusprijs

H 292 (incl. studiemateriaal t.w.v. H 12) maximum aantal

30 deelnemers studiebelasting

enkele uren per week literatuur

Aanbevolen edities: Macbeth, the Arden editon 3 (2015), editors Sandra Clark en Pamela Mason. Dr Faustus, de A tekst. Er zijn vele uitgaves van dit werk, belangrijk is om de zogenaamde ‘A text’ te kopen. geprint studiemateriaal overige informatie

Ook deelnemers die deel i (najaar 2017) niet hebben gevolgd, zijn ook welkom bij deze cursus. uiterste aanmelddatum

15 september

Het is de bedoeling om voor aanvang van het eerste college van Macbeth de eerste en tweede scene van Act I gelezen te hebben. Het is erg belangrijk om de Introduction in de uitgave van Macbeth niet te lezen voordat de cursus begint. docent

Drs. Ron Hoffman studeerde Engelse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam en was tijdens zijn studie korte tijd verbonden aan het James Joyce instituut. Hij geeft sinds geruime tijd cursussen voor hovo Amsterdam.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 37

Engelse literatuur van de Eerste Wereldoorlog

letteren

Binnen de Engelse literatuur is de Eerste Wereldoorlog een belangrijk onderwerp: honderden boeken zijn over dit thema geschreven en er verschijnen nog steeds boeken over, zowel fictie als non-fictie. Dit heeft te maken met de grote betekenis die ‘the Great War’ voor de Britten heeft.

onderwijsvorm

10 hoorcolleges dag en tijd

donderdag, 13.30–16.15 uur cursuscode

V361-18nj Deze cursus bestaat uit het lezen van een combinatie van verschillende teksten. We lezen het beroemde en beruchte boek Death of a Hero van Richard Aldington uit 1929. Aldington had gevochten aan het front en deze ervaring zou hem zijn hele leven bijblijven. De stijl en de directheid waarmee Aldington allerlei zaken aan de orde stelt is nog steeds opmerkelijk. Hoewel een aantal passages gecensureerd is, is het nog verrassend dat het gepubliceerd werd. Het lijkt wel een roman die pas zeer recent is geschreven. Ook publiceerde Aldington gedichten, waarvan we er een aantal lezen.

data

27 september t/m 6 december 2018 geen college op 25 oktober cursusprijs

H 295 (incl. studiemateriaal t.w.v. H 15) maximum aantal

30 deelnemers studiebelasting

Daarnaast lezen we gedichten van anderen. Natuurlijk van de beroemde Wilfred Owen, en ook van Siegfried Sassoon, Edward Thomas en van minder bekende schrijvers. Ook lezen we hoofdstukken uit andere boeken, dagboekfragmenten en memoires. Heel bewust is hier gekozen voor schrijvers die de oorlog zelf hebben meegemaakt. Uiteraard besteden we aandacht aan de verschillende contexten van deze Great War, maar de nadruk ligt wel op de literatuur. docent

enkele uren per week literatuur

Richard Aldington Death of a Hero (1929). Aanbevolen editie the Hogarth Press. Het is de bedoeling dat u de eerste drie hoofdstukken van dit boek heeft gelezen voor aanvang van het eerste college. geprint studiemateriaal (uitgereikt tijdens cursus) uiterste aanmelddatum

20 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 38

letteren

Boelgakov, meester van de Sovjet-literatuur

onderwijsvorm

Michail Boelgakov (1891–1940) wordt gezien als een van de grootste schrijvers van de 20e-eeuwse Russische literatuur. Hij schreef – aanvankelijk als broodschrijver – korte verhalen, komische schetsen, satirische novelles, vernieuwende toneelstukken en meerdere meeslepende romans over zeer diverse en controversiële thema’s: van een biografie over Molière tot een autobiografische ‘witte’ familiegeschiedenis ten tijde van de burgeroorlog in Kiev. Hij nam het chronische woningtekort en het leven in de communale woning in het Moskou van jaren ’20 op de korrel en maakte in de novelle Hondenhart de pogingen van de sovjets om de nieuwe mens te creëren op onnavolgbare wijze belachelijk. Zijn werk werd zwaar gecensureerd. Zijn belangrijkste roman, Meester en Margarita werd pas in 1967 uitgebracht door zijn weduwe. Hierin laat hij de duivel met zijn kompanen in het Moskou van de jaren ’30 op bezoek komen en verweeft hij dit duivels-verhaal met het verhaal van Jezus die berecht wordt door Pontius Pilatus en met een liefdesgeschiedenis. Het is het begin van zijn grote postume roem. Zijn levendige fantasie en komische stijl, de herkenbare, grappige personages, de absurde scenes en de vaart in zijn verhalen en romans bezorgen de Russische lezer – van arbeider tot hoogleraar – eindeloos veel plezier. Diverse personages uit zijn werk hebben bijna de status van een popster, net als Boelgakov zelf. Ook in het Westen sloeg het boek in als een bom. In deze colleges staat het werk van Boelgakov centraal. We maken een verkenningsreis door zijn werk, lezen fragmenten daaruit, bespreken thema’s en motieven, bespreken sleutelscenes en proberen zijn werk te duiden.

4 hoorcolleges met ruimte voor vragen/interactie dag en tijd

vrijdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

V362-18nj data

16 november t/m 7 december 2018 cursusprijs

H 127 (incl. reader t.w.v. H 15) studiebelasting

enkele uren per week literatuur

geprinte reader met literatuurfragmenten (in Nederlandse vertaling), literatuurlijst aanbevolen achtergrondliteratuur

Karel van het Reve, Geschiedenis van de Russische Literatuur, Amsterdam: G.A. Van Oorschot 2014. isbn 9789028260412; Emmanuel Waegemans, Geschiedenis van de Russische literatuur, herziene editie, Uitg. Vrijdag 2016 isbn13 9789460014239. uiterste aanmelddatum

1 november

docent

Drs. Judith Janssen studeerde Slavische taal- en letterkunde in Utrecht, Amsterdam en Moskou, geeft regelmatig hovo-cursussen en begeleidt literaire reizen, waaronder in 2018 een cruise over de Wolga.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 39

Literatuur en geneeskunde: een kleine

letteren

geschiedenis der geneeskunde in tien romans

geneeskunde 39

Onze huidige medische kennis is in de afgelopen eeuwen met moeite vergaard. De eerste anatomische atlas is van 1543, het concept van de bloedsomloop uit 1628. Rond 1670 volgde de eerste echte microscoop. In de negentiende eeuw ontstond de wetenschappelijke basis voor onze huidige geneeskunde aan de hand van wetenschappers als Claude Bernard en Rudolf Virchov. Deze ontwikkelingen zijn tot leven gebracht in diverse romans. In deze cursus volgen we aan de hand van tien romans de geschiedenis van de geneeskunde vanaf de zestiende eeuw tot en met het begin van de twintigste eeuw. In de colleges zullen telkens de medische context van de roman, de schrijver van de roman en de inhoud van de roman centraal staan. De deelnemers krijgen de gelegenheid om hun eigen leeservaring te delen met de medecursisten en de docent.

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met interactie dag en tijd

vrijdag, 13.30â&#x20AC;&#x201C;16.30 uur cursuscode

V359-18nj data

28 september t/m 7 december 2018 geen college op 26 oktober cursusprijs

H 280 maximum aantal

35 deelnemers studiebelasting

In de cursus worden de volgende romans besproken: college 1 Introductie â&#x20AC;&#x201C; Frederico Andahazi: De Anatoom college 2 Marguerite Yourcenar: Het hermetisch zwart college 3 Rascha Peper: Vingers van marsepein college 4 Per Olav Enquist: De vijfde winter van de magnetiseur college 5 Alissa Walser: Nachtmuziek college 6 Gustave Flaubert: Madame Bovary college 7 Arthur Japin:Â Kolja college 8 Per Olav Enquist: Blanche en Marie college 9 Roger Martin du Gard: De Thibaults college 10 Pat Barker: Weg der geesten docent

Prof. dr. Arko Oderwald is verbonden aan de afdeling Huisartsgeneeskunde en Ouderengeneeskunde van het vu medisch centrum.

Van de deelnemers wordt verwacht dat zij bovengenoemde romans lezen. De belasting zal afhangen van het boek en individuele omstandigheden. literatuur

Naast bovengenoemde romans (verplichte literatuur), wordt aanbevolen: Roy Porter: Blood and guts. ca. H 12. overige informatie

Reserveer a.u.b. 14 december als reservedatum, dit in verband met mogelijke verplichtingen van de docent op een van de andere data. uiterste aanmelddatum

18 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 40

taalkunde

Wat er zo mooi is aan dialecten

onderwijsvorm

Dialecten hebben stuk voor stuk hun eigen geschiedenis en vertonen daardoor een grote diversiteit. Hun klanksystemen verschillen van elkaar. Mooi voorbeeld is de uitspraak van de ‘ui’ van het abn, in een woord als huis. Die gaat van ‘hoes’ via ‘huus’ naar ‘huis’. Ook wat hun woordvormen betreft, is er een grote verscheidenheid. In het ene gebied zeg je ‘mannetje’, elders weer ‘manneke’ of ‘menneke’ en zelfs ‘mantje’. Maar dat is nog niets vergeleken bij de woordenschat. Alle dialectwoorden bij elkaar vormen een veelvoud van die van de standaardtaal. Voor zoiets alledaags als de paardenbloem bestaan bijvoorbeeld zestig verschillende namen met de wonderlijkste achtergronden. Zoals het verhaal achter de Zuid-Nederlandse benaming ‘pisbloem’ voor de paardenbloem. Waarom hebben we in het abn wel het Franse ‘tante’ overgenomen en niet het even Franse ‘(n)onkel’? Aan de andere kant: we zijn met spijkerbroek het enige land ter wereld met een niet-Engelse naam voor jeans. Taalkaartjes zoals zoals hierboven, gemaakt door Jan Stroop, laten de verspreiding van al die verschillende namen zien. Die verspreiding geeft vaak aan waar een bepaald woord vandaan komt. In Zeeland heet de aardbei ‘frènse’ net als in West-Vlaanderen. Dat Franse leenwoord stamt uit de tijd dat West-Vlaanderen deel uitmaakte van het Franse koninkrijk. Zo vormt de dialectologie ook hier een belangrijke aanvulling bij de officiële geschiedenis.

5 hoorcolleges met veel interactie dag en tijd

dinsdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

V363-18nj data

6 november t/m 4 december 2018 cursusprijs

H 147 (incl. syllabus t.w.v. H 7) studiebelasting

enkele uren per week literatuur

geprinte syllabus De PowerPointpresentaties zijn via janstroop.nl beschikbaar uiterste aanmelddatum

23 oktober

docent

Dr. Jan Stroop is acht jaar medewerker geweest bij het Meertens Instituut. Daarna was hoofddocent aan de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft het Poldernederlands ontdekt. Zijn laatste boek heet ‘Die taal, die weet wat’. Stroop is nu gastonderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 41

Het kwaad in de filosofie

filosofie

Het probleem van het kwaad betreft een oeroud, hardnekkig en weerbarstig vraagstuk. In de filosofie heeft men zich van oudsher moeite getroost antwoorden te vinden op de talrijke kwesties die met deze problematiek samenhangen. Ten eerste: wat is de bestaanswijze van het kwaad? Betreft het een zelfstandige realiteit of dient het als de afwezigheid van het goede te worden begrepen? Vervolgens: is het kwaad iets objectiefs, of is het onverbrekelijk verbonden met iemands perspectief of interpretatie? Is de mens de maat van het kwaad, of staat het los van subjectieve beoordeling? Ten derde is ook de oorsprongsvraag – niet los te denken van de schuldvraag – veelvuldig overdacht. Waar komt het kwaad vandaan, of was het er van meet af aan? Dient God als oorzaak van het kwaad te worden beschouwd, of ontspringt het aan de bron van het bewuste en weloverwogen menselijke handelen? Moet wellicht nog een alternatieve mogelijkheid in ogenschouw worden genomen – de duivel, de vrijheid, het onbewuste, het irrationele, de groep, het systeem, de ideologie, de markt, het brein, het dna? En ten slotte: komen we het kwaad ooit te boven, of moeten we met de onvermijdelijke realiteit ervan leren leven? In de loop van de wijsgerige geschiedenis hebben vele grote denkers originele, diepgravende en gezaghebbende opvattingen over de afkomst, de aard en de loopbaan van het kwaad ontwikkeld. In deze cursus willen we aandacht besteden aan deze rijke verscheidenheid aan denkbeelden inzake het probleem van het kwaad. De bijeenkomsten bieden aldus een dwarsdoorsnede van de filosofische geschiedenis. docent

Drs. Arend Klaas Jagersma studeerde onder andere filosofie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en was als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit te Groningen. Momenteel is hij werkzaam als zelfstandig onderzoeker en docent filosofie.

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

zaterdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V480-18nj data

22 september t/m 15 december 2018 geen college op 27 oktober, 3 en 24 november cursusprijs

H 280 studiebelasting

ca. 3 uren zelfstudie per week literatuur

A. Kinneging en R. Wiche (red.), Van kwaad tot erger. Het kwaad in de filosofie, Spectrum, 2007 e.v. uiterste aanmelddatum

11 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 42

leergang

Filosofiegeschiedenis iii

Filosofiegeschiedenis

De middeleeuwse wijsbegeerte

onderwijsvorm

De benaming ‘middeleeuwen’ voor de periode van ruwweg 500 tot 1500 a.d. weerspiegelt een oud vooroordeel. Lange tijd beschouwde men dit tijdperk namelijk als een tijdperk van stagnatie, verval en barbarij, gelegen tussen de bloeitijd van de klassieke oudheid en die van de renaissance. Een dergelijke kwalificatie doet echter geen recht aan de veelzijdigheid en fijnzinnigheid van de middeleeuwse filosofie en geldt inmiddels als achterhaald. Het middeleeuwse denken laat zich bovenal begrijpen als een grootse poging om het klassieke wijsgerige gedachtegoed, waarin de autonomie van de rede werd bepleit, te integreren in de christelijke levensbeschouwing, die het nieuwe religieuze, politieke en intellectuele kader vormde. Zelden oefenden Plato en Aristoteles meer invloed uit dan in de middeleeuwen, maar hun erfenis werd toegesneden op de geopenbaarde waarheden van het geloof. De meeste kerkvaders uit de eerste eeuwen van onze jaartelling waren namelijk overtuigd van de mogelijkheid om geloof en rede met elkaar te verzoenen en onderschreven de eenheid van filosofie en theologie. Gedurende de middeleeuwse Scholastiek werkte men in kloosterscholen en universiteiten onvermoeibaar aan de vervolmaking van dit synthesemodel. Velen beschouwen het denken van Thomas van Aquino (1225–1274) als de bekroning van dit streven. Vanaf de veertiende eeuw begon het eenheidsmodel echter barsten te vertonen. De opvatting dat rede en filosofie dienstbaar horen te zijn aan geloof en kerk lag in toenemende mate onder vuur, als gevolg waarvan de weg werd bereid voor de renaissance en de moderne tijd.

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

dinsdag, 18.15–20.45 uur cursuscode

V478-18nj data

25 september t/m 4 december 2018 geen college op 23 oktober cursusprijs

H 280 studiebelasting

ca. 1 uur zelfstudie per week literatuur

H.J. Störig, Geschiedenis van de filosofie, Spectrum, 2010 overige informatie

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Filosofiegeschiedenis (zie pagina 10 en 11), maar staat open voor alle belangstellenden uiterste aanmelddatum

18 september docent

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 43

Thomas van Aquino: Over het zijnde en het wezen

filosofie

De dertiende eeuw wordt door velen beschouwd als de hoogvlakte van de middeleeuwse wijsbegeerte. Binnen het illustere gezelschap van vermaarde denkers dat in deze bloeitijd van de Scholastiek werkzaam was, neemt de Dominicaanse theoloog en filosoof Thomas van Aquino (1225–1274) een uitnemende plaats in. Door velen wordt zijn diepzinnige en omvangrijke oeuvre beschouwd als de culminatie van het middeleeuwse denken en als de bekroning van het voor de scholastieke filosofie kenmerkende streven naar een optimale vereniging van (christelijk) geloof en rede. Met ongekende ijver en zorgvuldigheid werkte Thomas aan een grootse en omvattende synthese van op de rede gebaseerde kennis en aan de christelijke openbaring ontleende geloofsinzichten, zoals blijkt uit zijn befaamde Summa Theologiae. Daarbij werd hij geleid door de overtuiging dat filosofie en theologie, natuurlijke en bovennatuurlijke waarheden, elkaar niet tegenspreken, maar juist naadloos op elkaar aansluiten. Zintuigelijke ervaring en verstand zijn legitieme bronnen van kennis, die ons op weg helpen naar hogere inzichten, die we op hun beurt niet op eigen kracht, maar via de Bijbel aangereikt krijgen, en die als voltooiing en vervolmaking van onze natuurlijke vermogens dienen te worden beschouwd. Bij de uitwerking van zijn synthesemodel maakte Thomas intensief gebruik van het wijsgerige instrumentarium van de Griekse filosoof Aristoteles. Diens in de twaalfde en dertiende eeuw herontdekte en in het Latijn vertaalde boeken wekten bij velen grote bewondering. In zijn beroemde korte geschrift De ente et essentia (‘Over het zijnde en het wezen’), geeft hij een indrukwekkende en typerende analyse van de basisbegrippen van de aristotelische metafysica. docent

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

dinsdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V479-18nj data

25 september t/m 4 december 2018 geen college op 23 oktober cursusprijs

H 280 studiebelasting

ca. 3 uren zelfstudie per week literatuur

Thomas van Aquino, Over het zijnde en het wezen, Damon, 2017 uiterste aanmelddatum

16 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 44

filosofie

Spinoza’s spirituele levenskunst

onderwijsvorm

Levenskunst is de kunst om van je leven een kunstwerk te maken. Centraal in de levenskunst staat je eigen leven en hoe je je daartoe verhoudt. Het is een zorg voor jezelf, die kan uitmonden in een rijk en creatief leven vol inzicht, kracht en stijl. Spinoza biedt ons in zijn Ethica een metafysische vorm van levenskunst, die op verschillende manieren kan worden toegepast: rationeel, naturalistisch of spiritueel. Het naturalisme van Spinoza komt met name tot uitdrukking in zijn emotieleer. Zijn stelling luidt: om de mens te begrijpen, moet je zijn emoties begrijpen. We zullen Spinoza in deze cursus beschouwen als een filosoof-psycholoog die ons confronteert met onze eigen emoties. Het hoogtepunt in zijn Ethica is de amor Dei intellectualis, de verstandelijke liefde tot God-Natuur. Deze liefde heeft een spirituele lading die diep kan ingrijpen. Je voelt dan bij jezelf hoe sterk je emoties kunnen doorwerken in je eigen leven en wat het betekent om ze te integreren in een nieuwe liefde voor jezelf. Dit fascinerende perspectief is ontwikkeld door de Belgische filosoof Herman De Dijn, die Spinoza’s emotieleer op een bijna Freudiaanse wijze ontleedt. De Dijn bezette in 2007 de Spinozaleerstoel aan de Universiteit van Amsterdam. Van zijn gastcolleges is een uitgebreide samenvatting gemaakt, die tijdens de cursus wordt gebruikt. Daarmee kunnen we voor het eerst of opnieuw kennismaken met het beroemde ‘kunstwerk’ van Spinoza: de Ethica.

8 hoorcolleges met veel interactie dag en tijd

woensdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

H498-18nj data

3 oktober t/m 28 november 2018 geen college op 24 oktober cursusprijs

H 232 (incl. syllabus t.w.v. H 8) studiebelasting

ca. 2 uur per week literatuur

geprinte syllabus (Wim Lintsen, Spinoza’s levenskunst volgens Herman De Dijn) Bento de Spinoza, Ethica, in de vertaling van Nico van Suchtelen, Wereldbibliotheek, kosten tweedehands vanaf H 18,95 (bij bol.com) uiterste aanmelddatum

19 september

docent

Ir. Wim Lintsen is ingenieur en filosoof. Hij verzorgt cursussen aan diverse hovo’s. Zijn interesse geldt het raakvlak tussen wetenschap en filosofie.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 45

Heden, verleden en toekomst volgens Spengler

filosofie

Afgelopen jaar deed de Nederlandse vertaling van Oswald Spenglers (1880–1936) De ondergang van het Avondland veel stof opwaaien. Spengler was een van invloedrijkste denkers van de twintigste eeuw – Wittgenstein, Heidegger, Adorno zijn door hem beïnvloed – maar hij geldt tevens als een van de meest controversiële: hoewel hij het nazisme barbaars noemde en sterk bekritiseerde, stond hij wel achter de algemene idee van een nationalistische, antidemocratische beweging en bracht hij ooit zijn stem uit op de Hitlerpartij. Of het nu politiek, kunst, moraal, wetenschap of religie betreft, al zijn ideeën zijn ingebed in een gigantisch historisch-vergelijkend onderzoek, waarin hij op basis van een origineel en dwingend perspectief op de wereldgeschiedenis, een poging doet om de toekomst van de westerse cultuur te voorspellen. In deze collegereeks staat filosoof Ype de Boer met u stil bij Spenglers hoogst originele idee om culturen op te vatten als ‘levende organismes’. Net als planten, dieren en mensen, kennen culturen een geboorte, bloei, rijping en verwelken. Dit perspectief stelt Spengler in staat om de verschillende ‘zielen’ van culturen van elkaar te onderscheiden en de fase waarin de westerse cultuur zich bevindt te duiden. Dit perspectief stelt Spengler in staat om culturen van elkaar te onderscheiden en de fase waarin de westerse, ‘Faustiaanse’, cultuur zich bevindt te duiden. Hoe zien geschiedenis, heden en toekomst er volgens Spengler uit? docent

Ype de Boer ma studeerde filosofie, werkt aan de Vrije Universiteit aan zijn promotieonderzoek over het werk van de Italiaanse filosoof Giorgio Agamben, vertaalde enkele filosofische werken, schreef een leeswijzer bij Spenglers De ondergang van het Avondland, en debuteerde eind 2017 met Murakami en het gespleten leven.

onderwijsvorm

10 hoorcolleges afgewisseld met stukken close-reading dag en tijd

woensdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

V474-18nj data

26 september t/m 5 december 2018 geen college op 24 oktober cursusprijs

H 280 studiebelasting

ca. 4 uur per week literatuur

Spengler, O. (2017) De ondergang van het Avondland, Boom: Amsterdam. Hardcover H 90 (paperbackeditie, mits op tijd verkrijgbaar, ca. H 45) Aanschaf boek geeft tevens toegang tot de samenvatting van en artikelen over het boek op leesspengler.nl uiterste aanmelddatum

17 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 46

filosofie

De verbeelding verwoord

kunstgeschiedenis

Inleiding in de filosofie van de kunst

onderwijsvorm

We raken niet uitgepraat over kunst. Dat is al het geval sinds de tijd van Plato. Het onderwerp vormt een uitdagend en onlosmakelijk onderdeel van de filosofie. Wat is schoonheid? Wat is kunst? Wat is de taak en betekenis van kunst? Hoe werkt een kunstenaar? Hoe nemen wij kunst waar? Dit is het terrein van de esthetica, maar het gaat ook over hoe we onszelf beschouwen en waarderen. Filosofen en kunstenaars markeren de belangrijke momenten in de ontwikkeling van ons denken. De kunstfilosofie brengt beide groepen bij elkaar. In deze inleiding in de kunstfilosofie spreken we over kunst, maar ook over de esthetische ervaring. We bespreken (filosofische) tekstfragmenten en citaten en analyseren kunstwerken en beeldmateriaal. We zitten als het ware bij de filosofen en kunstenaars aan tafel en we maken ons op voor een goed gesprek; afstand in tijd en ruimte vormt geen belemmering. Deze dialoog levert bijzondere perspectieven op. Zoals: wat vindt Plato van de pop art van Andy Warhol in New York? Of: waarom is in de negentiende eeuw Nietzsche zo in de ban van Griekse tragedies uit de oudheid? Verrassende dwarsverbanden laten ons beter de kunstopvatting van nu én van onszelf begrijpen. Daarbij zijn filosofen als Plato en Aristoteles, Burke en Kant, Nietzsche en Benjamin, Georges Bataille, Michel Foucault en Jean Baudrillard onze gids. De kunstenaars en andere ‘beeld’makers zijn afkomstig uit de periode tussen de prehistorie en nu – te veel om op te noemen. Als onverwachte gasten zorgen zij er in ieder geval voor dat het gesprek op gang blijft.

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

woensdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V475-18nj data

26 september t/m 5 december 2018 geen college op 24 oktober cursusprijs

H 280 studiebelasting

ca. 1 à 2 uur per week literatuur

enkele geprinte hand-outs uiterste aanmelddatum

19 september

docent

Drs. Katja Rodenburg is filosoof, tentoonstellingen-curator en leiderschapsadviseur. Zij schreef onder andere Ik, Ophelia en Armando en de melancholie van het scheppen. Zij is gespecialiseerd in de esthetica, de filosofie van de kunst. Op haar blog Antheia Blossoms publiceert zij over filosofie, kunst en leiderschap: antheiablossoms.wordpress.com.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 47

De weg van het mensenleven

filosofie

Een filosofisch onderzoek naar zin 47

Filosofie is het al duizenden jaren durende gesprek van de mens met zichzelf en is betrokken op vragen rond zin, zinloosheid en zingeving. We onderzoeken in deze cursus verschillende thema’s om tot diepere inzichten te komen die ons helpen om te gaan met de zinvraag naar zin. Daarbij maken we gebruik van filosofen uit de westerse traditie. We onderzoeken eerst wat we onder ‘zin’ en ‘zingeving’ kunnen verstaan. Er wordt een 5-dimensionaal model van zingeving gepresenteerd, waarin de levensgebieden van de mens worden gethematiseerd als dimensies van verwerkelijking die elkaar kunnen versterken of belemmeren. Deze dimensies worden dan verder uitgewerkt aan de hand van manieren om zin te ervaren: vrijheid tot zelfontplooiing, het bereiken van doelen, het ervaren van vriendschap en liefde, het ervaren van schoonheid in natuur en kunst en het ontwikkelen van een religieuze levenshouding. We onderzoeken wat er gebeurt als zingeving faalt, bijvoorbeeld door tegenslagen of verlies. We onderzoeken de vertwijfeling van de zinloosheid, zoals onder begrip gebracht in het nihilisme, absurdisme en futilisme. We onderzoeken wat de grootste uitdaging lijkt te zijn voor het ervaren van zin: de dood. We onderscheiden verschillende verhoudingen tot de dood en laten zien dat zij niet in tegenspraak is met een zin van het leven. Tot slot exploreren we een ‘derde weg’ tussen theïsme en atheïsme: aardse mystiek, een wijze van denken en ervaren waarin het mysterie van het aardse bestaan alle nadruk krijgt. docent

Drs. Arnold Ziegelaar (1962) is filosoof en beeldend kunstenaar. Hij is als docent filosofie werkzaam in het hoger onderwijs. Zijn interesse ligt bij metafysica, bewustzijnsfilosofie en levensfilosofie. Hij publiceerde Aardse mystiek (2015) en Oorspronkelijk bewustzijn (2016). Beide ontvingen lovende recensies. Als buitenpromovendus bij de Universiteit Leiden doet hij onderzoek naar de grondvraag van de metafysica.

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

maandag, 18.30–21.00 uur cursuscode

V476-18nj data

1 oktober t/m 10 december 2018 geen college op 22 oktober cursusprijs

H 297 (incl. syllabus t.w.v. H 17) studiebelasting

ca. 2 uur per week zelfstudie literatuur

geprinte syllabus uiterste aanmelddatum

17 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:12 Pagina 48

filosofie

Tocqueville en de huidige stand van zaken in Amerika

48 onderwijsvorm

10 hoorcolleges van elk 3 x 45 minuten met afgebakende ruimte voor vragen dag en tijd

maandag, 14.00–16.45 uur cursuscode

V194-18nj data

1 oktober t/m 10 december 2018 geen college op 22 oktober cursusprijs

H 280 studiebelasting

enkele uren per week literatuur

Tocqueville, Over de democratie in Amerika (Lemniscaat,2012) Verdere informatie en een leeswijzer worden rond 24 september geplaatst op maieutiek.nl/aanbod/cursusmateriaal/

In discussies over het wapenbezit in Amerika, blijken wij in Europa verbaasd over de waarde die veel Amerikanen toekennen aan het recht om een wapen te bezitten. Eenzelfde verbazing ervaren we als we iemand, door ziekte gedwongen om uit de kofferbak van zijn auto te leven, horen beweren dat Obama-care onwenselijke staatsinmenging is. We verbazen ons over de enorme macht van Trump en het idee dat hij als president goed zou functioneren omdat hij een zakenimperium kan leiden. Hoe onwaarschijnlijk het ook klinkt: Tocqueville’s analyse uit het begin van de negentiende eeuw, verwoord in het lijvige werk Over de democratie in Amerika, geeft antwoord op veel van de vragen die wij Europeanen vandaag de dag hebben over wat er aan de hand is in Amerika. Het boek wordt als een van de beste boeken over de democratie beschouwd. Tocqueville zelf, die zoals hij zegt een ‘kritische vriend van de democratie’ is, legt uit waar de verschillen en overeenkomsten zitten tussen de democratie in Amerika en die in Europa. Daarnaast schrijft hij zijn werk als een waarschuwing tegen de in zijn ogen onvermijdelijke valkuilen van de democratie, waar wij burgers van een democratie altijd waakzaam voor zouden moeten zijn. Waar hij bang voor is, wordt werkelijkheid in het Amerika van 2018. We gebruiken de analyse van Tocqueville om handvatten te bieden om het Amerika van vandaag de dag beter te begrijpen.

overige informatie

docenten

Deze cursus vertoont grote overlap met de in het najaar 2016 aangeboden cursus over Tocqueville.

Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer werken als filosoof vanuit hun eigen praktijk ‘Maieutiek’. Ze zijn beiden afgestudeerd aan de Rijks Universiteit Groningen op een onderzoek naar de filosofie van Hannah Arendt en Michel Foucault. Petra Bolhuis is daarnaast afgestudeerd als orthopedagoog. Zij geven al geruime tijd cursussen voor hovo.

uiterste aanmelddatum

24 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 49

Homo Deus en andere ideeën over

filosofie

de toekomst van de mens 49

‘Wij zijn als zeelieden die hun schip op open zee moeten reviseren, zonder dat we het in een droogdok kunnen demonteren en herbouwen met gebruik van zijn beste onderdelen.’ Dit citaat van Otto Neurath (AntiSpengler, 1921), schetst het beeld van onze tijd, van iedere tijd We proberen na te denken over ons leven met betrekking tot een toekomst die ongewis is. De filosofie biedt vergezichten en complexe denksystemen, maar vaak is het juist die toekomst die maakt dat we onze plannen onderweg moeten bijstellen.

onderwijsvorm

10 hoorcolleges van elk 3 x 45 minuten met afgebakende ruimte voor vragen dag en tijd

maandag, 10.15–13.00 uur cursuscode

V477-18nj data

Zeker vandaag de dag geldt naast de bovenstaande uitspraak ook de Chinese verzuchting dat we in interessante tijden leven. Deze uitlating was bepaald niet positief bedoeld en wijst vooral op verwarring en richtingloosheid. Het is een typering die herkenbaar is als we het over onze eigen tijd hebben en die onder meer resulteert in een grote interesse voor boeken die duiding en richting willen geven aan ons bestaan. Een van die boeken is Homo deus, een kleine geschiedenis van de toekomst van Yuval Harari. Deze bestseller gaat over hoe technologische en maatschappelijke veranderingen onze wereld in een razend tempo hebben veranderd en schetst vervolgens een weinig rooskleurige toekomst: de mens wordt een klein onderdeel van een wereld vol big data. Maar dit boek nodigt ook uit om na te denken over mogelijke alternatieve toekomstscenario’s. Er zijn ook andere perspectieven op de toekomst beschreven, zoals door Bregman, Sloterdijk, Bos en De Mul. Deze en andere denkers gebruiken we om het beeld dat Harari schetst te nuanceren en te verbreden. docenten

Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer werken als filosoof vanuit hun eigen praktijk ‘Maieutiek’. Ze zijn beiden afgestudeerd aan de Rijksuniversiteit Groningen op een onderzoek naar de filosofie van Hannah Arendt en Michel Foucault. Petra Bolhuis is daarnaast afgestudeerd als orthopedagoog. Ze geven al geruime tijd cursussen voor hovo.

1 oktober t/m 10 december 2018 geen college op 22 oktober cursusprijs

H 280 studiebelasting

enkele uren per week literatuur

Harari, Homo Deus, een kleine geschiedenis van de toekomst. Uitgeverij Thomas Rap, 2017 Verdere informatie en een leeswijzer staan rond 24 september op maieutiek.nl/aanbod/cursusmateriaal/ uiterste aanmelddatum

22 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 50

filosofie

Zen en het Westen

onderwijsvorm

Iedereen kent wel het begrip ‘zen’. We voelen ons erg ‘zen’ vandaag of we nemen een ‘zenmomentje’. Maar wat weten we eigenlijk over de rijke boeddhistische zentraditie? En hoe gaat die de ontmoeting aan met onze huidige seculiere tijd? In deze cursus beginnen we met de prachtige oude zenverhalen over de grote Chinese en Japanse meesters uit de 1500 jaar oude zentraditie: Bodhidharma, Huineng, Dogen, Hakuin, Hisamatsu. Daarna brengen we die meesters in contact met onze eigen westerse traditie, onder andere aan de hand van het boek Een seculiere tijd van de Canadese filosoof Charles Taylor. Hoe krijgt zen vorm in het Westen? We kijken in deze cursus onder ander naar zen en wetenschap (neurowetenschappelijk onderzoek naar meditatie), zen en psychologie (mindfulness), zen en christelijke mystiek (Meister Eckhart), zen in de interreligeuze dialoog (Masao Abe), zen en filosofie (Nietzsche), zen en humanisme (Stephen Batchelor), en zen en ecologie (David Loy). Vanuit deze veelheid aan perspectieven rijst een rijk geschakeerd beeld op van een diepzinnige boeddhistische traditie die in onze westerse samenleving een nieuw gezicht krijgt. Zenmeditatie blijkt een oeroude praktijk te zijn, die in onze huidige samenleving van grote toegevoegde waarde kan zijn.

8 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

maandag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V481-18nj data

24 september t/m 26 november 2018 geen college op 22 oktober en 19 november cursusprijs

H 239 (incl. reader t.w.v. H 15) studiebelasting

enkele uren per week literatuur

geprinte reader uiterste aanmelddatum

17 september

docent

Prof. dr. André van der Braak is aan de Vrije Universiteit Amsterdam verbonden als hoogleraar boeddhistische filosofie in dialoog met andere levensbeschouwelijke tradities. Daarnaast is hij geautoriseerd zenleraar in de traditie van Maha Karuna Chan van Ton Lathouwers.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 51

Op weg met Abraham naar Mozes

religie

Van geschenk tot gebod 51

In Genesis, hoofdstukken 12, 13, 15, 17 en 22, doet God Abraham en zijn nakomelingen een groot aantal beloften: ze zullen een eigen land krijgen, ze zullen roem en macht vergaren, ze zullen zich eindeloos vermenigvuldigen, enzovoorts. Dit heet het ‘Abrahamitische Verbond’ (de ‘Brit’ in het Hebreeuws). De verlangde tegenprestatie is zo gering, namelijk besnijdenis en de erkenning van God als enige stamgod, dat het ‘Verbond’ hier veel weg heeft van een eenzijdig geschenk, dat letterlijk uit de hemel valt! Vanaf Exodus, hoofdstuk 20, daarentegen, krijgt Gods ‘Brit’ met Israël plotseling de vorm van een wederzijds contract, waarbij er wel een flink tegenprestatie wordt verlangd! Nu zal Israël vastzitten aan een spijkerhard wetgeving met 613 verboden en geboden (‘mitzvot’). Van een geschenk is er absoluut geen sprake meer, geschenk is bij Sinaï zonder meer gebod geworden. Wat is er gebeurd tussen Abraham in Genesis en Mozes in Exodus, van geschenk naar gebod, dat zo’n radicale verandering kan verklaren? De zoektocht naar een verklaring zal ons langs een reeks zeer boeiende thema’s leiden: die van monotheïsme versus polytheïsme, die van afgoderij, die van de ‘familiemetafoor’, met God als Vader en Adam en Eva als stamouders, en die van het ‘Verbond’ zelf. De laatste drie colleges worden gewijd aan nauw aanverwant thema’s: de Joodse bijbel en het idee van de morele held, de niet-Jood als held in de Joodse Bijbel en Genesis als ‘Grondwet’. De cursus staat open voor iedereen die de Bijbel een warm hart toedraagt, van geïnteresseerde beginner tot Bijbelvaste gevorderde. De centrale lijn: hoe legden monotheïsme, afgoderij, gezin en contract samen de basis voor de Joodse Bijbel? docent

Dr. Paul Gabriner is emeritus docent Engelse en Amerikaanse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam.

onderwijsvorm

8 hoorcolleges met ruimte voor discussie dag en tijd

donderdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

V113-18nj data

11 oktober t/m 6 december 2018 geen college op 25 oktober cursusprijs

H 234 (incl. syllabus t.w.v. H 10) studiebelasting

enkele uren leeswerk ter voorbereiding literatuur

Bijbel (meebrengen naar ieder college) geprinte syllabus (laatste college beschikbaar) uiterste aanmelddatum

27 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 52

religie

Met muziek door de kerk – Hoe beeld en muziek samenkomen in de kerkruimte

52 onderwijsvorm

4 hoorcolleges dag en tijd

maandag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V112-18nj data

26 november t/m 17 december 2018

Houdt u ervan om in stilte door een kerk te dwalen? En geniet u ’s avonds graag van een klassiek concert? Probeer dit dan eens te combineren! Kerkruimte, beelden, liturgie en muziek komen samen in een soort liturgisch Gesamtkunstwerk waarin alles samenvalt om God te eren. In vier colleges verbinden we muziek, beeld en liturgie met elkaar, zodat u een beeld kunt krijgen van hoe zij elkaar in de liturgische ruimte versterken. De muziek klinkt, terwijl u beelden op het scherm ziet. En ondertussen krijgt uw kennis over beeld, muziek en kerk een onderbouwde verdieping.

cursusprijs

H 112

opbouw

studiebelasting

college 1 – Kijk eens naar al die wolkenpartijen met engelen en heiligen rond God de Vader: een prachtige verbeelding van de opening van het Gloria in de misliturgie, zeker daar waar dat is afgebeeld in een koepel. Gloria in excelsis Deo! Vivaldi’s Gloria in D majeur is ons uitgangspunt. college 2 – We luisteren naar allerlei verschillende composities (van onder anderen Pergolesi, Charpentier en Biber) om te kijken welke ‘kwaliteiten’ van Maria in de kerk worden verbeeld en bezongen. Ze is maagd, koningin van de hemel, treurende moeder en middelares. college 3 – Aan de hand van Händels Messiah verbinden we het Oude en het Nieuwe Testament. Dit is Gods heilsplan en is in elke kerk terug te vinden. college 4 – Een requiemmis bezingt hoe het de doden zal vergaan. De gelovigen bidden voor de overledene opdat hij goed terecht komt aan gene zijde. Neem alleen al de openingswoorden: eeuwige rust: het beeld van de slapende dode. Mozarts Requiem is ons uitgangspunt.

geen uiterste aanmelddatum

17 november

docent

Drs. Saskia van Lier studeerde klassieke talen en godsdienstwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen en is gespecialiseerd in het gebruik van kerkelijke kunst in de liturgie. Ze is deskundig op het gebied van kerkgebouwen en christelijke kunst en is met name geïnteresseerd in de historische aspecten.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 53

Psychologie v

leergang Psychologie

Psychologie en emoties 53

Niemand ontkent het enorme belang van emoties voor ons dagelijks functioneren en de belangrijke mate waarin bepalend zijn voor ons welbevinden. Sterker nog, meer en meer krijgen emoties een belangrijke plaats in onze cultuur: denk aan termen als emotionele intelligentie, emo-tv en de steeds kortere lontjes die mensen lijken te hebben. Daarnaast wordt benadrukt dat emoties een rol spelen in onze gezondheid. Dat betreft dan zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid. Maar wat zijn emoties precies en welke emoties worden onderscheiden. En weten we hoe ze inwerken op ons gedrag en welbevinden? In deze cursus wordt vanuit verschillende theoretische benaderingen de psychologie van de emoties behandeld, zoals vanuit de evolutionaire, cognitieve, psychofysiologische en sociaal-psychologische invalshoeken. Ontwikkelingspsychologische aspecten en emoties in relatie tot specifieke contexten (zoals geheimen en emoties) worden besproken, alsmede specifieke emoties als angst, liefde en jaloezie.

onderwijsvorm

10 hoorcolleges met sheets en videomateriaal dag en tijd

dinsdag, 10.00â&#x20AC;&#x201C;12.15 uur cursuscode

V244-18nj data

25 september t/m 4 december 2018 geen college op 23 oktober cursusprijs

H 280 studiebelasting

enkele uren per week aanbevolen literatuur

opbouw

college 1 college 2 en 3 college 4 en 5 college 6 college 7 college 8 college 9 en 10

Inleiding: wat zijn emoties? Emoties in evolutionair-psychologisch perspectief Emoties en welbevinden Liefde en jaloezie Embodied cognition: de plek van emoties in ons lichaam Hoe kunnen we omgaan met onze emoties? Geheimen en emoties

docent

Dr. Andreas Wismeijer studeerde psychologie aan de Universiteit van Tilburg en is momenteel verbonden aan de Universiteit van Tilburg en Nyenrode Business Universiteit.

Frijda, N. De emoties. Een overzicht van onderzoek en theorie (2008), Bert Bakker, Amsterdam. Dit boek is alleen tweedehands verkrijgbaar, maar is via hovo.vu.nl (bij de cursusbeschrijving) ook gratis te downloaden. overige informatie

Deze leergang maakt deel uit van de leergang Psychologie (zie pagina 10 en 11), maar staat open voor alle belangstellenden. uiterste aanmelddatum

16 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 54

psychologie

Perceptie en cognitie

onderwijsvorm

De wereld om ons heen is complex en dynamisch. Toch zijn wij in staat om informatie snel te verwerken, beslissingen te nemen en op een doelgerichte manier te handelen. Hoe wij dit doen, is het onderwerp van de cognitieve psychologie. In deze cursus wordt een inleiding gegeven in menselijke perceptie en cognitie. Er wordt ingegaan op verschillende sensorische systemen en in het bijzonder op het visuele systeem. Hoe wordt bijvoorbeeld het licht dat op ons netvlies valt binnen een paar honderd milliseconden, zonder erbij na te denken, getransformeerd in coherente beelden en concepten? Daarbij besteden we ook aandacht aan de onderliggende neurale correlaten van perceptie. Want waarnemen doen we met ons brein! Ook zullen we cognitieve processen behandelen, zoals aandacht, geheugen, emotie en bewustzijn. En we gaan in op hoe deze processen zich tot elkaar verhouden. Wat is bijvoorbeeld de invloed van emotie op perceptie, of op geheugenprocessen? Bestaat de zogenaamde ‘flashbulb memory’, waarbij we overtuigd zijn dat de herinnering exact en waar is? Tijdens de colleges komen cognitieve theorieën van perceptie, aandacht, geheugen, emotie en bewustzijn aan bod, maar gaat de aandacht ook uit naar cognitief psychologisch onderzoek dat deze theorieën toetst, zowel fundamenteel onderzoek als meer toegepast onderzoek. Uiteraard hoort daarbij ook een uitleg van de onderzoeksmethoden die gebruikt worden in de cognitieve psychologie.

6 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

maandag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V209-18nj data

8 oktober t/m 19 november 2018 geen college op 22 oktober cursusprijs

H 175 (incl. reader t.w.v. H 7) studiebelasting

ca. 2 uur per week literatuur

geprinte reader met wetenschappelijke studies (vaak Engelstalig) overige informatie

Enige passieve kennis van het Engels is gewenst. Deze cursus staat los van de leergang Psychologie en bestrijkt een ander gebied van de psychologie. uiterste aanmelddatum

docent

24 september

Dr. Manon Mulckhuyse heeft psychologie gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en is gepromoveerd in de cognitieve psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Haar onderzoek richt zich op de invloed van emotie op cognitieve processen.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 55

Werken aan een promotievoorstel

academische vaardigheden 55

Koestert u ook, zoals veel academisch geschoolden, de wens om u te verdiepen in een bepaald vraagstuk en dit nader, wetenschappelijk, te onderzoeken? Bent u deelgenoot geweest van een bijzonder veranderingsproces, van een uitzonderlijk maatschappelijk conflict of een interessante innovatie? Of beschikt u over een interessante dataverzameling en zou u die vanuit een wetenschappelijke vraagstelling verder willen bestuderen? Hebt u wellicht al eens een promotietraject overwogen? Een promotie kan een persoonlijke verrijking betekenen in iedere levensfase. Een goede oriëntatie, voorbereiding en afweging zijn daarbij essentieel. Persoonlijke capaciteiten zoals doorzettingsvermogen (het is een lang traject) en een grote gedrevenheid en inzet voor het gekozen onderwerp zijn een vereiste. Ook voldoende tijd (minimaal twee dagen per week), goede plan- en organisatievaardigheden en een stimulerende omgeving zijn van wezenlijk belang.

onderwijsvorm

In deze hovo-workshop verkent u in klein groepsverband en onder de deskundige begeleiding van hoogleraar sociologie prof. dr. Jeanne de Bruijn, de voorwaarden en (on)mogelijkheden van een persoonlijk promotietraject. U maakt op een gestructureerde manier kennis met de onderzoekscyclus en de benodigde academische vaardigheden. Daarnaast onderzoekt u samen met de docent of uw onderwerp of vraagstelling zich leent voor een wetenschappelijk onderzoek en proefschrift. In de workshop zullen alle stappen worden doorlopen om te komen tot een aanzet voor een promotievoorstel. Bij aanvang van de cursus wordt ervan uitgegaan dat u een idee hebt over een voorlopig promotieonderwerp. De workshop is een oriëntatie op het promotietraject, onderdeel daarvan vormt het zoeken van een promotor. Die is nodig om een promotietraject te vervolgen. Schrijfervaring is noodzakelijk.

maximum aantal

10 workshopbijeenkomsten met hoor- en werkcollegevorm, interactie en opdrachten dag en tijd

woensdag, 13.30–16.30 uur cursuscode

H912-18nj data

3, 10, 31 oktober en 14, 28 november 2018; 13, 27 februari en 13, 27 maart, 10 april 2019 cursusprijs

H 525 (excl. eventuele kosten voor toegang tot de digitale collecties van de vu) 12 deelnemers studiebelasting

ca. 5 uur per week in de vorm van schrijf- en uitzoekopdrachten overige informatie

Alleen mensen die het recht hebben om te promoveren mogen zich inschrijven. De cursus is met name bedoeld voor geïnteresseerden op het gebied van sociale, gedrags- en geesteswetenschappen. Wilt u meer weten? Stuur dan een mail aan hovo@vu.nl. literatuursuggesties

docent

Prof. dr. Jeanne de Bruijn is onder andere hoogleraar Sociologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en begeleidde tal van promoties.

Zie hovo.vu.nl. De power point presentaties worden beschikbaar gesteld. uiterste aanmelddatum

26 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 56

medische vakken

Het ‘verstoorde’ brein – Van hersenanatomie en hersencellen naar gedrag en ziekte

56 onderwijsvorm

5 hoorcolleges met gelegenheid tot het stellen van vragen; 1 snijzaal-demonstratiecollege (in twee groepen); 1 microscopiepracticum; 1 Meet-the-scientistbijeenkomst dag en tijd

donderdag, 10.30–13.00 uur cursuscode

H736-18nj data

27 september t/m 29 november 2018 geen college op 11 en 25 oktober Let op: het college op 29 november is van 11.00–13.30 uur cursusprijs

H 250 studiebelasting

ca. 1-2 uur per week literatuur

Digitale hand-outs (na afloop van de colleges) literatuursuggesties

Ysbrand van der Werf, Iedereen slaapt (Atheneaeum, Polak & van Gennep) Wiesje van der Flier & Philip Scheltens, Het Alzheimermysterie (Arbeiderspers) overige informatie

Geen specifieke voorkennis is nodig. Het complete programma staat op hovo.vu.nl uiterste aanmelddatum

18 september

In deze cursus nemen onze bevlogen docenten en onderzoekers u mee in de wondere wereld van de menselijke hersenen, waarbij theorie en praktijk zo goed mogelijk aan elkaar verbonden worden: niet alleen in de collegezaal, maar ook in de snijzaal en de microscopiezaal. Er zal worden besproken hoe de hersenen in staat zijn bepaalde cognitieve functies (geheugen, aandacht, concentratie) uit te voeren en u leert over de hersenanatomie. Maar u kijkt ook mee over de schouders van een anatoom en u kijkt zelf naar de hersenen op microniveau: onder de microscoop. Hoe zien zenuwcellen eruit? En hoe kunnen we zien of hersenweefsel ‘verstoord’ is (denk hierbij aan verschillende hersenziekten)? Nadat de gezonde hersenen, en de bouw en functie ervan besproken zijn, bekijken we een aantal verschillende ‘verstoringen’ van de hersenen bekijken. Wat zijn de effecten van slaap op de hersenen? Is het echt zo is dat men slechter onthoudt na een nacht slecht slapen, en waardoor komt dat dan? Hoe zit het eigenlijk met ons bewustzijn als we dromen? Een van de meest ernstige ‘verstoringen’ die we op latere leeftijd kennen is de ziekte van Alzheimer. De bekendste alzheimerprofessor uit Nederland, prof. Philip Scheltens, sluit de cursus af met een college over deze ziekte en wat deze precies met de hersenen doet. Een populair en zeer interactief onderdeel van deze cursus is onze meet-the-scientist. In kleine groepen (± 10 personen) gaat u in gesprek met een jonge onderzoeker. Zo kunt u al uw vragen stellen en kennis maken met de meest recente ontwikkelingen binnen de neurowetenschappen. Er is enige overlap met eerdere hovo-cursussen in de colleges Hersenanatomie (2016/2017) en Microscopie (2017). docent

Dr. Hanneke Hulst, neurowetenschapper bij de afdeling Anatomie en Neurowetenschappen van VUmc en manager van stichting Brein in Beeld (breininbeeld.org) coördineert deze cursus. Docenten zijn onder anderen em. prof. Henk Groenwegen, dr. Geert Schenk en ‘alzheimerprofessor’ Philip Scheltens.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 57

Systeem Aarde, een planeet in beweging

exacte vakken

Waarom vinden zware aardbevingen alleen in bepaalde gebieden plaats? Is het afsmelten van de poolkappen een ramp? Sterven er momenteel meer organismen uit dan ooit tevoren? Op deze vragen wil de cursus Systeem Aarde een antwoord geven. Te beginnen met het ontstaan van planeet Aarde zal de ontwikkeling van de belangrijkste onderdelen of sferen van Systeem Aarde, namelijk de atmosfeer (alle gassen), de lithosfeer (de vaste aarde) de hydrosfeer (oceanen, meren, rivieren), met onderdeel cryosfeer (ijskappen) en de biosfeer (het leven) worden behandeld. Deze sferen zijn voortdurend met elkaar in interactie. Miljoenen jaren geleden botste het subcontinent India tegen Nepal, schoof eronder en zorgde voor een nieuw, hoog gebergte, de Himalaya. Hierdoor ontstonden veranderingen in de atmosferische circulatie met als belangrijkste uitkomst de start van het moessonsysteem. Dit had grote gevolgen voor de hoeveelheid neerslag in bepaalde gebieden, dus ook voor de vegetatie. Hierdoor is wellicht ook de evolutie van de mens beĂŻnvloed. Dergelijke interacties tussen de verschillende sferen hebben veelvuldig plaatsgevonden en hebben uiteindelijk het huidige gezicht van onze planeet bepaald. Tijdens deze cursus wordt een aantal kernmomenten uit 4,6 miljard jaar aardgeschiedenis onder de loep genomen, waar de interactie van de verschillende sferen bepalend is. Rode draad is de evolutie en rol van de biosfeer. Aan de orde komen onder andere: ontstaan van de aarde en eerste atmosfeer; begin van het leven; een grote ijsklomp: Sneeuwbal Aarde; eerste organismen met een skelet; eindelijk leven op het land; vijf keer massaal uitsterven; opkomst en ondergang van ijstijden; mens, klimaat en toekomst.

onderwijsvorm

6 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

woensdag, 10.30â&#x20AC;&#x201C;13.00 uur cursuscode

H682-18nj data

3 oktober t/m 14 november 2018 geen college op 24 oktober cursusprijs

H 176 (incl. syllabus t.w.v. H 8) studiebelasting

afhankelijk van de belangstelling; mogelijkheden ter verdieping worden aangeboden literatuur

geprinte syllabus overige informatie

Zowel mensen met als zonder voorkennis van aardwetenschappen zijn welkom. De docent houdt er rekening mee dat de voorkennis van de deelnemers uiteen zal lopen. Bij basisbegrippen zal wat langer stil worden gestaan. uiterste aanmelddatum

docent

Dr. Simon Troelstra was universitair hoofdocent en is sinds zijn pensionering gastdocent/onderzoeker bij de Faculteit der Exacte Wetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam. Zijn belangstelling gaat uit naar klimaatonderzoek en naar de evolutie van het leven, reconstructie van vroegere landschappen en de interactie tussen organismen en hun leefmilieu.

19 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 58

exacte vakken

Graven in Afrika Bijzondere fossielen, ongewone ontdekkers

58 onderwijsvorm

6 hoorcolleges met ruimte voor interactie dag en tijd

dinsdag, 14.00–16.00 uur cursuscode

V691-18nj data

9 oktober t/m 20 november 2018 geen college op 23 oktober cursusprijs

H 173 (incl. studiemateriaal t.w.v. H 5) maximum aantal

30 deelnemers studiebelasting

1 à 2 uur per week literatuur

geprint studiemateriaal uiterste aanmelddatum

2 oktober

Een meganatuurramp trof onze aarde, 248 miljoen jaar geleden. Slechts een twintigste van de planten- en dierenvormen overleefde. Destijds waren alle continenten met elkaar verbonden in het supercontinent Pangea. Nadien dreven ze uit elkaar. Elk continent ontwikkelde een eigen evolutie-inrichting. Afrika bleef het hartland van het leven op aarde. In de ondergrond versteenden fossielen, die de grootse rol van het continent documenteerden. Tijdens de laatste 125 jaar werden er vele opgegraven, door illustere ontdekkingsreizigers en geologen. Wetenschap is mensenwerk. Het ontdekken en de interpretatie van de vondsten bieden spannende verhalen, geen logische vertogen. Hoe zulke opgravingen te financieren is een thema op zich. Tijdens deze cursus ontmoeten we de gigadino’s die leefden in wat nu zuidelijk Tanzania is. We maken kennis met de grootste vleeseters aller tijden, die ooit de kusten van Noord-Afrika bevolkten. We leven mee met de zoektochten naar rechtop lopende mensapen, naar oermensen en hun eerste werktuigen. En we maken kennis met de bijzondere persoonlijkheden van de mensen die deze zoektochten ondernamen, zoals de arts Broom, de edelman Stromer von Reichenbach en de zendelingszoon Leakey. Ook financiers als Ann Getty en Kaiser Wilhelm ii spelen een niet te onderschatten rol in opgravingen. ‘Graven in Afrika’ gaat dus niet alleen over de vondsten, maar ook over de mensen die hierbij betrokken waren: gedreven onderzoek, boeiende resultaten! docent

Em. prof. dr. Bert Boekschoten werkt sinds 1987 mee in het onderzoek naar de vroege mensheid in Afrika. Hij is al ruim een halve eeuw betrokken bij geologische expedities naar alle delen van de wereld, te land en ter zee.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 59

Gecorreleerde elektronensystemen

exacte vakken

Van supergeleiding tot magnetisme 59

Elektrische geleiding is niet zo triviaal als de middelbare school doet voorkomen. Het gedrag van elektronen in metalen (en halfgeleiders) is duidelijk een kwantummechanisch verschijnsel. Niet alleen hebben elektronen een lading; ze hebben ook een ‘spin’ (een magneetje met maar twee richtingen: omhoog of omlaag). Daarnaast zijn elektronen niet ‘onderscheidbaar’. Je speelt als het ware een ingewikkelde stoelendans met een hele grote groep jongens en meisjes (de spin). Je kunt niet zien welke jongen of meisje op welke stoel zit; alleen dát er een jongen of meisje zit. Elektronen hebben ook een lading. Die zorgt ervoor dat ze elkaar voelen. In onze beeldspraak: ze kunnen bij elkaar op schoot zitten. Het gevolg is dat deze elektronen ingewikkeld groepsgedrag kunnen vertonen, zoals supergeleiding of magnetisme. Er bestaat een enorme diversiteit aan interessante groepseffecten, maar vreemd genoeg merken we soms helemaal niets merken van dit groepsgedrag. Hoe kan dat is een van de onderwerpen van deze cursus. We beginnen met een introductie tot de kwantummechanica (in het bijzonder de zogenaamde ‘tweede kwantisatie’). Het helpt om al enige voorkennis te hebben omtrent de kwantummechanica, maar dit is niet noodzakelijk. De benodigde voorkennis zal in het college behandeld worden, maar een groot deel van het begrip van kwantummechanica berust in hoge mate op gewenning. Belangrijk is wel dat u zich niet geremd voelt iets te leren wat u misschien niet in een keer overziet. Kwantummechanica, supergeleiding en verwante thema’s vormen nu eenmaal een wonderbaarlijke wereld waar ‘Alice in Wonderland’ alledaags bij afsteekt. docent

Dr. Urs Wyder is docent-onderzoeker aan het Leidse Science Department, Universiteit Leiden, en docent Natuurkunde aan het Haarlemmermeerlyceum, Leiden. Hij is gepromoveerd in de Experimentele en Theoretische Fysica en was onder andere andere werkzaam aan het High Field Magnet Laboratory te Nijmegen en het amolf te Amsterdam.

onderwijsvorm

6 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

donderdag, 14.30–16.45 uur cursuscode

V693-18nj data

4, 18 oktober, 1, 15, 29 november en 13 december 2018 cursusprijs

H 168 literatuursuggesties

Enkele boektitels vindt u op hovo.vu.nl studiebelasting

afhankelijk van voorkennis en inzet overige informatie

Omdat natuurkunde uiteindelijk om structuren gaat en het hier zo wereldvreemde structuren betreft is een wiskundig raamwerk bijna onvermijdelijk. Een goede inschatting van het verwachte niveau is die van het eerste jaar van een technische studie (vwo plus). uiterste aanmelddatum

28 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 60

exacte vakken

Kwantumfysica voor niet-fysici

onderwijsvorm

Eind negentiende eeuw werd het veelbelovende studenten sterk afgeraden om zich nog te bekwamen in de natuurkunde. Ook werd hun aangeraden een andere carrière te zoeken, aangezien de natuurkunde nog slechts een kwestie was van de bepaling van de volgende decimalen. Begin twintigste eeuw kantelde het beeld van de natuurkunde – de newtoniaanse mechanica – dramatisch, met publicaties van Planck, Bohr, Einstein, De Broglie, Schrödinger, Heisenberg en vele anderen. De kwantumfysica werd geboren, vormgegeven, toegepast, maar slecht begrepen. Het leek erop dat de meting het meetresultaat materialiseerde. Schrödinger formuleerde zijn paradox van de tegelijk dode en levende kat in de doos. Van de bekende fysicus Richard Feynman is de volgende uitspraak bekend: ‘Iedereen die zegt dat hij kwantumfysica begrijpt, begrijpt er niets van’. Dat klinkt nogal ontmoedigend – en zo was het waarschijnlijk ook bedoeld.

6 hoorcolleges met ruimte voor vragen dag en tijd

woensdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V682-18nj data

26 september t/m 7 november 2018 geen college op 24 oktober cursusprijs

H 178 (incl. syllabus t.w.v. H 10) maximum aantal

45 deelnemers literatuur

geprinte syllabus overige informatie

Er worden geen formules gebruikt, maar een bèta-interesse is wel gewenst. uiterste aanmelddatum

12 september

De toepassingen van de kwantumfysica zijn inmiddels niet meer weg te denken uit de samenleving: de transistor, de laser, de led, de computer, het internet, kwantumcryptografie, kwantumbiologie Maar waar gaat kwantumfysica over? Voor wie geen exacte achtergrond heeft, maar toch de basis van de kwantummechanica wil begrijpen, is deze cursus bedoeld. We beginnen met een korte introductie van de geschiedenis van de fysica tot 1900 en eindigen met een kijkje in het bewustzijn. In zes colleges gaan we van Newton en Galilei naar de meest recente experimenten in de kwantumfysica. Er worden geen formules gebruikt, wel grijze cellen. docent

Ir. Paul van Leeuwen MSc was docent natuur- en wiskunde in het middelbaar onderwijs. In 1993 behaalde hij een Master of Science-graad Kennissystemen. Hij ontwikkelde een cursus Kwantumfysica voor nietfysici om de geïnteresseerde leek enigszins vertrouwd te maken met de betekenis van de kwantumfysica voor ons beeld van de werkelijkheid.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 61

Het mysterieuze heelal: raadsels en ontdekkingen

exacte vakken

Het heelal blijft de mens verrassen. Door het gebruik van nieuwe telescopen en satellieten volgen ontdekkingen elkaar snel op. Soms lossen die ontdekkingen oude raadsels op. Maar vaker zijn ze volkomen onverwacht en stellen ze astronomen voor juist nieuwe mysteries. Denk maar eens aan de vreemde planeten die ontdekt zijn bij andere sterren, aan de mysterieuze zwarte gaten, of aan de onbegrepen donkere materie of donkere energie. Hoe zijn die ontdekt en wat zijn dat eigenlijk? In deze cursus wordt op voor leken begrijpelijke wijze uitgelegd wat die ontdekkingen zijn, wat het belang ervan is en wat deze ons leren over het heelal waarin we leven. We beginnen met een reis door het heelal om ons te oriënteren. Daarna komen de raadsels. Het ontstaan van ons planetenstelsel: hoe is de aarde ontstaan? Planeten bij andere sterren: zit daar een tweelingaarde bij? Zwarte gaten: wat zijn het en hoe ontdek je ze? De zon maakt deel uit van ons melkwegstelsel, maar hoe ontstaan melkwegstelsels? Donkere materie: wat is het en hoe weten we dat deze bestaat? Zwaartekrachtgolven: rimpelingen in de ruimte? Donkere energie en de oerknal: het begin van alles. En natuurlijk komen ook de ontdekkingen aan de orde die tijdens duur van de cursus worden gedaan! Dit is een cursus voor nieuwsgierige mensen. Kennis van de sterrenkunde, natuurkunde of wiskunde is niet noodzakelijk. De docent is een meester in het uitleggen van moeilijke begrippen. Er is ruime gelegenheid tot het stellen van vragen. docent

Prof. dr. Henny Lamers is emeritus hoogleraar astrofysica aan de Universiteit Utrecht en de Universiteit van Amsterdam en is lid van de knaw en erelid van de American Astronomical Society. Hij gaf colleges en meer dan 500 publiekslezingen over de hele wereld. Meer informatie op hennylamers.nl.

onderwijsvorm

8 hoorcolleges met ruime gelegenheid voor vragen dag en tijd

dinsdag, 13.30–16.00 uur cursuscode

V692-18nj data

9 oktober t/m 4 december 2018 geen college op 23 oktober cursusprijs

H 224 studiebelasting

1 à 2 uur per week literatuur

hand-outs van de presentaties worden per e-mail toegestuurd overige informatie

voorkennis is niet nodig uiterste aanmelddatum

30 september

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 62

HOVO-winterlezing

Voeding en gezondheid: lessen van Sarphati

onderwijsvorm

Er is te veel tegenstrijdige informatie over gezond worden en blijven. Uit onderzoek naar waarom mensen ziek en/of dik worden blijkt dat chronische stress, een ongezond voedselaanbod, gebrek aan kennis en vaardigheden en armoede belangrijke oorzaken zijn van ongezond eetgedrag, maar een samenhangende visie op een oplossing ontbreekt.

1 hoorcollege dag en tijd

dinsdag, 14.00–15.00 uur cursuscode

H902-18nj datum

18 december 2018 cursusprijs

H 12,50 overige informatie

inclusief koffie/thee vooraf annulering niet mogelijk U kunt voor 2 of meer personen tegelijk aanmelden (mits via één machtiging voor incasso) uiterste aanmelddatum

11 december

Voedingsexpert Jaap Seidell biedt een nieuwe kijk op de manieren waarop voedsel ons en onze samenleving gezonder kan maken. Eetadvies alleen geeft onvoldoende houvast voor een gezondere levensstijl. Hij geeft inzicht in de oorzaken van ons (eet)gedrag, maar ook praktische aanbevelingen om onze gewoontes te veranderen zodat we gezonder en duurzamer kunnen eten. Je kunt niet vroeg genoeg beginnen met gezond eten. Het eetpatroon van onze eerste jaren – en zelfs van voor onze geboorte – heeft grote invloed op onze voedselkeuzes en gezondheid gedurende de rest van ons leven. Zo worden ongezonde eetgewoonten vaak al op jonge leeftijd aangeleerd. Ook sociale en economische factoren oefenen van jongs af aan invloed uit. Het maken van gezonde keuzes wordt niet makkelijker door de overvloed aan tegenstrijdige beweringen. Jaap Seidell ziet die voedselverwarring overal om zich heen en krijgt er voortdurend vragen over. Hij schept duidelijkheid en beantwoordt kleine en grote vragen in de volgorde van onze levensloop; van voeding tijdens de zwangerschap via die van baby’s, peuters, schoolkinderen en tieners naar die van (jong)volwassenen. Met als belangrijkste conclusie: gezond eten is een levenslang proces. docent

Prof. dr. Jaap Seidell is universiteitshoogleraar op het gebied van voeding en gezondheid aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zijn specialismen zijn voeding, gezondheid, overgewicht, obesitas, preventie en volksgezondheid.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 63

aanmelding

Aanmelden en algemene voorwaarden

63 aanmelden: online of op papier

Wilt u zich aanmelden voor een cursus? Ga naar de website hovo.vu.nl: hier kunt u zich snel en gemakkelijk aanmelden voor de cursus(sen) van uw voorkeur. U verzendt het formulier dan direct digitaal naar hovo. U kunt ook het formulier achterin deze gids gebruiken om u voor één of meerdere cursussen op te geven.

tijdig aanmelden

Bij iedere cursus staat de uiterste aanmelddatum vermeld. Na deze datum kunnen wij uw aanmelding helaas niet meer verwerken. Wij verzoeken u uw aanmelding ruim voor deze datum toe te sturen in verband met de voorbereidingen door het hovo-bureau (zoals de productie van readers) en de docent.

samen een cursus volgen?

Wij vragen u om per persoon één aanmeldformulier te gebruiken. Wilt u samen met een bekende een cursus volgen? Verzend dan beide aanmeldformulieren in één envelop, of stuur uw digitale aanmeldingen met vermelding van de naam van uw studiemaatje op dezelfde dag naar hovo.

alternatieve keuze

Veel hovo-cursussen zijn snel vol. Op uw aanmeldformulier kunt u daarom een alternatief opgeven. Als de cursus van uw (eerste) keuze vol is, wordt u automatisch geplaatst in de cursus die u als alternatieve keuze hebt opgegeven. Ook komt uw naam op de wachtlijst voor de cursus van uw eerste keuze. Komt er alsnog een plaats vrij in de cursus van uw eerste keuze? Dan hoort u uiteraard van ons. Let op: een plaats op de wachtlijst geeft u bij het herhalen van de cursus in een volgend semester geen voorrang bij inschrijving.

uw bewijs van inschrijving

Kunt u worden geplaatst in de cursus van uw keuze, dan ontvangt u van ons een brief. Dit is uw bewijs van inschrijving; u moet het op verzoek kunnen laten zien bij de colleges. In de brief staan de cursusdagen en -tijden, de collegezalen en informatie over de datum waarop het cursusgeld wordt geïncasseerd. Verandert er iets in deze gegevens, dan krijgt u hierover per mail of telefonisch bericht. Hebt u enkele weken nadat u uw aanmeldformulier hebt verstuurd, geen bericht van ons gekregen? Neemt u dan contact op met het hovo-bureau. Ook als u niet geplaatst kunt worden, ontvangt u een brief van hovo.

bericht als de cursus niet doorgaat

Een enkele keer gaat een cursus niet door omdat zich te weinig mensen hebben aangemeld. U hoort dit van hovo vanaf ongeveer één maand, maar uiterlijk twee weken voor aanvang van de cursus. Als u geen bericht ontvangt, gaat de cursus wel door.

betaling via eenmalige machtiging

De prijzen van cursussen en readers vindt u bij de cursusbeschrijvingen. U betaalt met een eenmalige machtiging via het aanmeldformulier. De kosten worden automatisch van uw rekening afgeschreven rond de datum waarop de cursus begint (en vóór aanvang van de evenementen). Alle cursusprijzen zijn inclusief btw.

uw inschrijving annuleren

Wilt u uw inschrijving annuleren? Dat kan uitsluitend schriftelijk (per brief ), vergezeld van uw originele bewijs van inschrijving. De annuleringskosten vindt u hieronder.

u annuleert – u betaalt

Tot 3 weken voor de aanvangsdatum van de cursus H 20,- administratiekosten. Vanaf 3 weken voor de aanvangsdatum tot en met 9 dagen

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 64

Aanmelden en algemene voorwaarden

voor de aanvangsdatum van de cursus 50% van de cursuskosten.Vanaf 8 dagen voor aanvang tot de dag voor aanvang van de cursus 100% van de cursuskosten, maar hovo reserveert 50% hiervan voor u voor een eventuele volgende cursus (restitutie hiervan is niet mogelijk, het bedrag blijft maximaal één jaar voor u gereserveerd). Vanaf de aanvangsdatum is annulering niet meer mogelijk. wat doen wij met uw gegevens?

Wij gebruiken uw persoonlijke gegevens voor het verwerken van uw aanmelding, verzending van uw Bewijzen van inschrijving en voor toezending van studiegidsen. Indien u langer dan twee jaar geen cursussen bij hovo volgt worden uw gegevens uit ons adresbestand verwijderd. Uw e-mailadres gebruiken wij om u studiemateriaal toe te sturen voor directe cursusdoeleinden. Uw e-mail adres en mobiele nummer gebruiken wij ook om efﬁciënt en snel te communiceren over bijvoorbeeld ziekte van een docent.

nieuwsbrief

Een paar keer per jaar ontvangt u een e-mailnieuwsbrief van hovo Amsterdam. Daarin vindt u nieuws over het actuele cursusaanbod, studiereizen, publicaties van docenten of evenementen aan de Vrije Universiteit die voor u mogelijk interessant zijn. U kunt zich hier via de nieuwsbrief voor afmelden.

korting op het cursusgeld

Is uw bruto jaarinkomen (alleen of gezamenlijk) niet hoger dan H 22.200? Dan kunt u in aanmerking komen voor een korting van 40% op het cursusgeld. Dit geldt voor maximaal één cursus per semester. Deze korting is een gezamenlijke geste van de Stichting Cursisten hovo-vu en hovo Amsterdam. Op studiemateriaal wordt geen korting gegeven. De Stichting Cursisten hovo-vu beoordeelt elke aanvraag individueel. Zij behandelt alleen aanvragen met financieel bewijsstuk, die ingediend zijn tot uiterlijk drie weken voor aanvang van de cursus. Als financieel bewijsstuk geldt een formulier waaruit uw recente jaarinkomen is af te lezen, zoals het formulier Zorgtoeslag of het ib-biljet. Stuur uw aanvraag uiterlijk drie weken voor aanvang van de cursus, samen met het bewijsstuk, rechtstreeks naar: Stichting Cursisten hovo-vu t.a.v. mevrouw E. Wendel Nieuwe Passeerdersstraat 124 1016 xp Amsterdam Stuur daarnaast het aanmeldformulier voor de cursus volledig ingevuld naar hovo Amsterdam, dus inclusief de machtiging. Als u inderdaad korting krijgt, schrijven wij het verlaagde cursusbedrag van uw rekening af.

aansprakelijkheid

hovo Amsterdam is niet aansprakelijk voor wijzigingen in de cursusgegevens in deze gids.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 65

aanmelding

hovo aanmeldformulier najaar 2018 65

Aanmelding is mogelijk t/m uiterste aanmelddatum. Deze staat per cursus vermeld bij de cursusbeschrijving. Stuur het ingevulde formulier naar hovo Amsterdam, De Boelelaan 1105, 1081 hv Amsterdam. U kunt zich ook aanmelden via het aanmeldformulier op hovo.vu.nl. Door uw inschrijving te ondertekenen of het digitale aanmeldformulier te versturen, verklaart u zich akkoord met de algemene voorwaarden en annuleringsvoorwaarden. Deze vindt u op pagina 63 en 64. mijn gegevens

voorletters

...............................

achternaam

.......................................

m/v

.........................................................................................................................

straat + huisnummer

......................................................................................................

postcode

woonplaats

telefoon e-mail ik meld mij aan voor

geboortedatum

........................

.....................................................

...........................................................................

mobiel

.........................................................

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

titel

....................................................................................................

code

.........................

titel

....................................................................................................

code

.........................

titel

....................................................................................................

code

.........................

titel

....................................................................................................

code

.........................

HOVO-winterlezing

Ik meld mij aan voor de hovo-winterlezing op 18 december (Ă H 12,50 p.p.) met . . . . . . . . . . . . . . personen (zie pagina 62).

mijn alternatieve keuze wanneer mijn eerste keuze vol is

alternatief

......................................................................................

code

.........................

let op! Hebt u hierboven een alternatieve keuze opgegeven? Dan wordt u direct geplaatst voor dit alternatief als uw eerste keuze vol is. hovo neemt contact met u op als er alsnog plaats vrijkomt bij de cursus van uw eerste keuze. eenmalige machtiging

Ondergetekende verleent hierbij een eenmalige machtiging aan de Stichting vu/ucgb/fgb om de totale kosten van de hierboven aangegeven cursussen af te schrijven. Het bedrag wordt afgeschreven rond het begin van de cursus, maar alleen voor cursussen waarvoor u wordt geplaatst en alleen als de cursus doorgaat.

gegevens rekeninghouder

iban-rekeningnummer op naam van plaats

.................................................................................................

........................................................................................................................

..................................................................................

handtekening rekeninghouder factuur

datum

.................................

................................................................................

Ik wil een factuur ontvangen en geen machtiging verstrekken. Ik betaal daarvoor H 12,- kosten.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 66

aanmelding

hovo aanmeldformulier najaar 2018

voorletters

...............................

achternaam

.......................................

m/v

.........................................................................................................................

straat + huisnummer

......................................................................................................

postcode

woonplaats

telefoon e-mail ik meld mij aan voor

geboortedatum

........................

.....................................................

...........................................................................

mobiel

.........................................................

titel

....................................................................................................

code

.........................

titel

....................................................................................................

code

.........................

titel

....................................................................................................

code

.........................

titel

....................................................................................................

code

.........................

HOVO-winterlezing

Ik meld mij aan voor de hovo-winterlezing op 18 december (Ă H 12,50 p.p.) met . . . . . . . . . . . . . . personen (zie pagina 62).

mijn alternatieve keuze wanneer mijn eerste keuze vol is

alternatief

......................................................................................

code

.........................

gegevens rekeninghouder

iban-rekeningnummer op naam van plaats

.................................................................................................

........................................................................................................................

..................................................................................

handtekening rekeninghouder factuur

datum

.................................

................................................................................

Ik wil een factuur ontvangen en geen machtiging verstrekken. Ik betaal daarvoor H 12,- kosten.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 67

Vrije Universiteit

Bereikbaarheid en faciliteiten

67 openbaar vervoer

De vu is goed te bereiken met het openbaar vervoer. Onderstaande lijnen en reistijden zijn gebaseerd op de nieuwe dienstregeling (ingangsdatum 22 juli), zie gvb.nl vanaf station vervoermiddel duur Amsterdam Centraal sneltram 51 15 minuten tram 5 en 24 25 minuten Amsterdam Amstel sneltram 51 10 minuten Amsterdam Amstel metrolijn 52 overstap op station Amsterdam Zuid ca. 12 minuten Amsterdam Sloterdijk metrolijn 50 overstap op station Amsterdam Zuid 15 minuten Amsterdam Zuid sneltram 51 2 minuten tram 5 2 minuten

auto

Vanaf de ringweg A10 neemt u afslag S108 Amstelveen (zie p. 68).

voorzieningen gehandicapten

Op het binnenterrein van de campus is beperkte parkeergelegenheid voor mensen met een gehandicaptenparkeerkaart. Wilt u hiervan gebruik maken, neem dan ruim voor aanvang van de cursus contact op met hovo Amsterdam. Alle zalen zijn rolstoeltoegankelijk en per lift bereikbaar, tenzij anders vermeld bij de cursusbeschrijving (incidentele uitzonderingen voorbehouden). In de grote collegezalen is standaard geluidsversterking aanwezig (geen ringleiding).

koffie, thee, maaltijden

Op de vu campus vindt u verschillende restauratieve voorzieningen met een gevarieerd aanbod en ruime toegankelijkheid. U kunt hier contant of met uw pinpas betalen. Hoofdgebouw: koffiecorner op de begane grond en 8ste etage, restaurant Medische Faculteit: koffiecorner Campusplein: Café Doppio Espresso, Grand Café The Basket, supermarkt Spar.

oplaadbare betaalpas

In de kelder van het Hoofdgebouw staat een automaat waarmee u een oplaadbare betaalpas kunt aanschaffen. Eenmaal opgeladen kunt u deze gebruiken bij de koffie-, snoep- en frisdrankautomaten. (zie hovo.vu.nl – Praktische informatie).

kluisjes en gevonden voorwerpen

In de hal van het Hoofdgebouw zijn kluisjes aanwezig. Wilt u meer weten over het gebruik hiervan en over gevonden voorwerpen? Bel dan met de Beveiliging 020 598 58 54.

bibliotheek

U kunt gebruik maken van de ub-vu met een lenerspas, verkrijgbaar bij de informatiebalie van de bibliotheek op de 2e etage in het Hoofdgebouw. Deze pas kost H 20,– per jaar, H 10,- voor 3 maanden of H 5,– per maand. Meer informatie vindt u op ub.vu.nl.

wifi

Helaas is op de vu (nog) geen wifi beschikbaar voor hovo-studenten en andere externe bezoekers.

VU boekhandel

De vu Boekhandel vindt u op de begane grond van het Hoofdgebouw. Meer informatie over de vu Boekhandel, bestellen of toezending van boeken vindt u op vuboekhandel.nl.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina 68

Plattegrond en hovo-onderwijslocaties

Vrije Universiteit

Gustav Mahlerlaan

CCA

metro, trein, Zuid WTC

A10

P Boeletuin abonnementhouders

ACTA Polikliniek

sportvelden O2

Boele tuin

Nieuwe Universiteitsgebouw

Hoofdingang OZW Filosofenhof

CCE

Metropolitan

Hoofdingang Transitorium

tram 5, metro 51

VU Medisch Centrum

tram 24 bus 62, 241, 242, 246, 310, 346

De Boelelaan

Buitenvelderstelaan

Van der Boechorststraat

Amstelveenseweg

tram 24 bus 62, 241, 242, 246, 310, 346

P1 BelleVUe Medische Faculteit

Initium P

W&N gebouw Kinderrijk

Botanische tuin

Uilenstede, Amstelveen

TenT

onderwijslocaties

Op de vu-campus staan meerdere gebouwen met collegezalen waarin de hovo-cursussen plaatsvinden (zie uw Bewijs van inschrijving). Hieronder vindt u de afkortingen waarmee de gebouwen en collegezalen worden aangeduid.

gebouwaanduiding

HG W&N MF BV TR MP

Hoofdgebouw, De Boelelaan 1105 Exacte wetenschappen, De Boelelaan 1085 Medische Faculteit, Van der Boechorststraat 7 BelleVue, losstaand blauw houten gebouw op binnenterrein van de campus, bereikbaar via achteruitgang Hoofdgebouw Transitorium, hoek Van der Boechorststraat 1 Metropolitangebouw, overzijde tramhalte 5/51

zaalaanduiding

Voorbeelden van zaalaanduiding HG 12A-33 Hoofdgebouw, verdieping 12, vleugel a, lokaal 33 WN F-123 Exacte Wetenschappen, vleugel f, verdieping 1, lokaal 23

parkeren

Rondom de vu is voldoende betaalde parkeergelegenheid. Betaald parkeren is bijvoorbeeld mogelijk in Parkeergarage P2 (zie plattegrond) of in de directe omgeving van de vu (vaak maximaal 3 uur aaneengesloten). De meest actuele informatie vindt u op parkerenbijvu.nl.

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina III

De specialist in exclusieve groepsreizen

Labrys Reizen een culturele reis onder leiding van een hovo-docent maken? dat kan met labrys reizen!

14-20 september 2018 | Roemrijk EtruriĂŤ | o.l.v. Niels Steensma M.Phil. 7-20 november 2018 | Japan, architectuur | o.l.v. dr. ing. Birgit JĂźrgenhake 24-28 maart 2019 | Jeruzalem | o.l.v. dr. Diklah Zohar Labrys Reizen organiseert regelmatig reizen o.l.v. hovo-docenten als dr. Yvette de Groot, drs. Hein L. van Dolen, drs. Frederik Erens en drs. Judith Janssen.

024-3822110 | i n f o @ l a b ry s r e i z e n .n l | l a b ry s r e i z e n .n l

III

HOVO_nj_2018_druk.qxd:HOVO_ 18-04-18 18:13 Pagina IV

n!!!

hovo Amsterdam De Boelelaan 1105 1081 hv Amsterdam t (020) 598 56 69 e hovo@vu.nl hovo.vu.nl