11. 1930-1935 | De spaarster en Vrouwen VU-hulp

11

1930-1935 | De spaarster en Vrouwen VU-hulp

In een terugblik op de VU-geschiedenis mag het verhaal van Vrouwen VU-hulp natuurlijk niet ontbreken. Het staat symbool voor de steun van de gereformeerde achterban aan de eigen universiteit, voor de maatschappelijke betrokkenheid van de VU, én voor de rol van vrouwen binnen de organisatie. Is dit alleen maar geschiedenis? De huidige voorzitter van VUvereniging, Frans van Drimmelen, reflecteert op de blijvende betekenis van dit bijzondere onderdeel van de VU-geschiedenis.

In 1980, bij het honderdjarig bestaan, kreeg de Vrije Universiteit van de Rabobank een bronzen beeldje. Het staat symbool voor de vele spaarsters en organisatoren van Vrouwen VU-hulp die sinds de jaren dertig de universiteit financieel hielpen. Het beeldje, gemaakt door kunstenaar Pieter de Monchy (1916-2011), werd geplaatst in de heemtuin van het VU-Ziekenhuis, en later in de Hortus. In 2014 heeft het enige tijd in de entree van het hoofdgebouw gestaan, waarna het een mooie plek heeft gekregen in het gastenverblijf van het VUmc. Stichting gastenverblijven VUmc biedt laaggeprijsde kamers voor familie en vrienden van patiënten die in het ziekenhuis verblijven, een project dat goed past bij de vele projecten die Vrouwen VU-hulp in de loop van haar geschiedenis heeft gerealiseerd.

Tot de jaren vijftig werd de Vrije Universiteit volledig gefinancierd door particulieren. Er was nooit voldoende geld om de ambities van de almaar groeiende universiteit waar te maken. In 1932 werd door enkele vrouwen onder aanvoering van Sibbeltje Verdam-Okma (1884-1970), echtgenote van VU-bestuurder Jan Verdam, gestart met een inzameling voor de oprichting van een medische faculteit. Als ‘tussenstap’ werd gespaard voor de laboratoria van natuur- en scheikunde. Na de realisering van het ziekenhuis, in 1966, en de financiële gelijkstelling van de VU met andere universiteiten in 1970, werd gespaard voor noodzakelijke ‘extraatjes’ en projecten die invulling gaven aan de identiteit van de VU, zoals de betere toegankelijkheid van het ziekenhuis voor mindervaliden, en projecten in ontwikkelingslanden.

De vrouwen legden dubbeltjes en stuivers opzij van hun huishoudgeld en bewaarden die in het beroemde VU-busje. Op het hoogtepunt waren er 115.000 spaarsters actief, en de coördinatie van dit alles (busjes legen en geld tellen) was veel werk. Nederland was opgedeeld in rayons, met rayonhoofden, en rondes langs alle huishoudens om de busjes te legen. Het ging om veel geld: in totaal heeft Vrouwen VU-hulp (omgerekend en inclusief inflatie) bijna dertig miljoen euro opgehaald.

De organisatie van de langdurige en uitgebreide spaaractie van Vrouwen VU-hulp lag geheel in handen van vrouwen. Deze actieve bijdrage stond op gespannen voet met het gangbare idee in de gereformeerde bevolkingsgroep dat de verantwoordelijkheid van vrouwen in de eerste plaats thuis, in het gezin, lag. De organisatie heeft veel voor de VU betekend. Hoewel deze specifieke, ondersteunende taak rolbevestigend was, heeft ze tegelijkertijd veel bijgedragen aan de emancipatie van gereformeerde vrouwen in eigen kring.

 Pieter de Monchy, De spaarster, 1980, brons, in het Gastenverblijf van het VUmc.

De blijvende betekenis van het VU-busje

Frans van Drimmelen

VUvereniging, de ledenorganisatie die honderdveertig jaar geleden de VU oprichtte, is ook vandaag een breed maatschappelijk netwerk van mensen die zich verbonden voelen met de universiteit. Mijn betovergrootmoeder Lijntje Maris-de Haan was een groot fan van Abraham Kuyper en de VU, en ze was vanaf de oprichting lid van de VUvereniging. Vanuit West-Brabant nam zij actief deel aan vergaderingen in Amsterdam. Net als mijn overgrootmoeder Anna PuntMaris en mijn grootmoeder Heiltje van Drimmelen-Punt had ze vanaf het begin van de spaaractie in 1932 het VU-busje goed in het zicht op de schoorsteenmantel staan. En daarin spaarden ze trouw, net als vele andere vrouwen: heldinnen van het eerste uur van de VU. Met de ondersteuning van maatschappelijke projecten en het verstrekken van beurzen zet VUvereniging een traditie voort die onder meer door Vrouwen VU-hulp werd vormgegeven. Het VU-busje is academisch erfgoed geworden, maar de betrokkenheid van VU-alumni en vele anderen blijft.

Frans van Drimmelen is voorzitter van VUvereniging.

 Het groene VU-spaarbusje, 1950-1990.

 Wandkleed ‘Helpende Handen’, gemaakt door spaarsters van Vrouwen VU-hulp, geschonken aan de VU bij het honderdjarige bestaan in 1980. Hier hangt het tegenover de aula in september 2020.