21. 1980-1985 | De gedenkpenning en het eeuwfeest

21

1980-1985 | De gedenkpenning en het eeuwfeest

Lustra worden aan de universiteit, ook aan de VU, gevierd met herdenkingen en feestelijkheden. Dat gebeurt vaak extra uitbundig in kroonjaren, zoals het vijftigjarig bestaan in 1930, toen de VU voor het eerst eredoctoraten uitreikte. Het eeuwfeest in 1980 werd zeer uitbundig gevierd, en daaraan herinneren ook verschillende objecten in de collectie, waaronder een bijzondere gedenkpenning. Het lustrumjaar 2020 stond in het teken van Abraham Kuyper, omdat het een eeuw geleden was dat deze belangrijkste stichter overleed. Organisator Jacob Bouwman vertelt over het Kuyperjaar, en de blijvende relevantie van Kuyper.

Het VU-eeuwfeest in 1980

De dies natalis van de VU werd in oktober 1980 gehouden op een symbolische plek: de Nieuwe Kerk op de Dam, waar honderd jaar eerder ook de oprichtingsbijeenkomst had plaatsgevonden. De zitting werd bijgewoond door koningin Beatrix, en er werden maar liefst negen eredoctoraten uitgereikt, onder andere aan journalist en publicist Hendrik Algra (in de sociale wetenschappen) en aan de arts-apotheker Fiep Kruyt uit Soerabaja (in de geneeskunde). Zij was daarmee de eerste vrouwelijke eredoctor van de VU.

De feestelijkheden waren al een jaar eerder van start gegaan. In oktober 1979 was een zilverlinde geplant (die nog steeds op de campus staat). Gedurende het academisch jaar 1979-1980 werd onder meer een optocht gehouden, een toneelstuk opgevoerd en een festival georganiseerd. Het jaar werd afgesloten met een optreden van het VU-orkest en VU-koor in het Concertgebouw. Er werd een aantal congressen georganiseerd, onder andere over de doelstelling van de universiteit, en over ICT en beroep. Ook waren er verschillende tentoonstellingen: over Kuyper, maar ook over planten uit de Bijbel, met levende planten en landschapjes rondom de aula in het hoofdgebouw.

Ook werden er veel herdenkingsvoorwerpen gemaakt: van bier en likeur tot mokken en pullen, vlaggen en klompjes, theelepeltjes en beschilderde sierborden. De gedenkpenning werd ontworpen door beeldhouwer Ger Zijlstra (1943). Hij bestaat uit twee schijfjes van brons, elk met een gaatje in het midden. Op een daarvan staat het cijfer 1 afgebeeld, waardoor samen ook het getal 100 zichtbaar wordt. De overlap van de twee cirkels staat voor continuïteit, waarbij de geheel ronde het afgeronde verleden weergeeft, en de niet geheel ronde de nieuwe nog onvoltooide periode. De verticale lijn van de 1 staat voor contrast en progressiviteit. VU-medewerkers en studenten konden de penning voor veertig gulden kopen.

 Ger Zijlstra, Gedenkpenning VU-eeuwfeest, Amsterdam, 1979.

Het Kuyperjaar 2020-2021

Jacob Bouwman

De viering van honderdveertig jaar Vrije Universiteit Amsterdam valt samen met de herdenking van de dood van haar stichter honderd jaar geleden. Dit Kuyperjaar moet vanwege het coronavirus grotendeels online georganiseerd worden. Kuypers blijvende betekenis staat centraal in drie belangrijke thema’s: ondernemerschap, diversiteit en democratie. Het is de bedoeling om niet alleen Kuypers betekenis voor de universiteit te benoemen, maar ook zijn nationale en internationale betekenis. Kuyper lijkt tegenwoordig meer lezers en bewonderaars te hebben in Noord-Amerika en Zuidoost-Azië dan in Nederland.

Rector magnificus Vinod Subramaniam stelde een stuurgroep samen die garant stond voor deze brede blik. Naast de rector, namen Kuyper-expert George Harinck, Amsterdams gemeenteraadslid Don Ceder, islamitisch theoloog Anne Dijk en hoogleraar onderwijsrecht Renée van Schoonhoven plaats in deze groep. Kathleen Ferrier, voorzitter van de UNESCO Commissie, werd gevraagd als voorzitter. Als politica liet zij zich inspireren door Kuypers woorden dat regeren iets heel anders is dan administreren. Zij was al betrokken bij de VU via een stichting die in Nederland het gedachtegoed van eredoctor Martin Luther King levend houdt in de strijd tegen discriminatie. Martin Luther King kreeg in 1965 uit handen van rector W.F. de Gaay Fortman een eredoctoraat.

Diens kleindochter Marry de Gaay Fortman, topvrouw en VU-alumna, bracht bij de opening van het academisch jaar in herinnering hoe vluchtelingen, waaronder haar voorouders, in de zeventiende eeuw in Nederland werden ontvangen. Ze kregen tien jaar lang belastingvrijstelling om een onderneming te kunnen starten en zodoende een goede positie in Nederland te kunnen verwerven. Ook koningin Máxima sprak als diesredenaar over ondernemerschap. Ideeën omzetten in maatschappelijke waarden, samen met het midden- en kleinbedrijf, is hard nodig nu corona de economie in een crisis stort; studenten, universiteiten en kleine ondernemers moeten hierin samen optrekken, was haar boodschap.

In het Kuyperjaar stimuleerde de VU ondernemerschap met het uitreiken van de Kuyper Award. Studenten mochten ondernemersplannen indienen en drie hiervan werden genomineerd en kregen extra begeleiding. Dit was voor studenten en de universiteit een spannende ontdekkingstocht. Zo mochten sommige genomineerden van hun huisbaas geen bedrijf beginnen op hun kameradres en ook de VU zelf stond niet toe dat studenten de universiteit als vestigingsadres opgaven. Maar in het Kuyperjaar is dit veranderd. Zo kan het gebeuren dat naast de eerste politieke partij, een krant, een kerk en universiteit honderd jaar na zijn dood nog steeds maatschappelijke waarde ontstaat uit zijn initiatieven. Dat is onvermoeibaar ondernemend te noemen.

Jacob Bouwman is organiserend secretaris van de stuurgroep Kuyperjaar en senior programmamaker bij de nieuwe dienst DURF (Dienst Universitaire Relaties en Fondsenwerving).

 Zilverlinde, geplant bij aanvang van het VU-eeuwfeest, 22 oktober 1979.

 Rector magnificus H. Verheul tijdens de Dies Natalis, 20 oktober 1980 in de Nieuwe Kerk.