H E T T O E R I S T I S C H I N F O R M AT I E B L A D VA N D E V V V T E R S C H E L L I N G 36e J A A R G A N G N U M M E R 01 2 013
EDITIE
Speciale
Het Oranje exemplaar
PROEF! TER SCHELLIN
ATIEK VA N DE INFORM G IS DE BI JL AGE
W | V V V TER SCHELLIN R A NT DE S JOU
G 2 013
G H E L L I N T E R S C
INCLUSIEF
EDITIE
01
€ 2,00 Geldig van 29 maart tot 17 mei '13
9
GrasDUINEN OP TERSCHELLING
11
De FJOERTOER
4
21
UNIEKE EILANDER PORTRETT EN
HT-ROEIRACE
DE MEEST COMPL
ETE GIDS OM TERSCH
ELLING TE VERKEN
NEN
INCLUSIEF BIJLAGE
Inhoud Wat is er te doen Bezoekboerderij Galeries Excursies Huifkartochten Rondrit Optredens Rondleiding Markten Musea Workshop Rondvaarten Allerlei Sport Wellness Kerken Naar buiten! Jaarkalender
5 8 8 10 11 11 13 13 13 15 15 15 17, 18 19 21 21 22
Artikelen Terschelling en Oranje 1 Programma Koninginnedag 5 Ook 1-1-2 in de wildernis 4 Grasduinen op Terschelling 9 Fjoertoer 11 50e Meitoernooi volleybal 13 De Reddingboot 'Brandaris' komt terug 18 De 39e H-T Roei- en de 32e Sagitta Zeilrace 21 De Zeevaartschool, een verhaal apart 22
Algemeen Belangrijke adressen 4 Supermarkten 4 Oppassers 4 Handig 8 Hoog & Laag Water 8, 9, 10 Kerkdiensten 17 Informatie van de gemeente Terschelling 18 Busdienst 20, 22 EilandKombuis 20 De Sjouw Puzzle 23 Veerdienst 24
verschijningsdata Sjouw 2 Sjouw 3 Sjouw 4 Sjouw 5 Sjouw 6
17 mei 28 juni 26 juli 30 augustus 1 november
1967 - De Terschellinger foto, die de hele wereld overging, van koningin Juliana
TERSCHELLING
EN ORANJE DOOR: RICHARD VAN DER VEEN
In het kader van de komende troonswisseling is het wel aardig te weten hoe de verhouding tussen Terschelling en de Oranjes in het verleden lag. Eerlijkheidshalve moet gezegd worden dat het afgelegen stukje Nederland lang over het hoofd werd gezien door de verre voorouders van koning Willem Alexander. In elk geval laat het eerste bezoek van een Oranje op zich wachten tot in de 20e eeuw! (Tenminste als we de archieven mogen geloven, want het zou natuurlijk best kunnen dat er een stadhouder of een prins stiekem even een retourtje Terschelling deed en dat bezoekje buiten de boeken heeft weten te houden.) Liever Ameland… Nee, als we het vergelijken met Ameland kwam Terschelling er in het verleden maar bekaaid af. Aan ons buureiland bracht bijvoorbeeld stadhouder Willem IV een bezoek waar eeuwen later nog over gesproken werd. Het was in juni 1734 een maand na zijn inhuldiging in Leeuwarden als stadhouder. Op Ameland had men kosten noch
moeite gespaard, maar liefst drie erepoorten met groene en oranje linten waren opgericht. Willem IV en zijn vouw Anna van Hannover vergaapten zich aan een groots opgezet defilé. Allereerst kwamen in wit geklede meisjes langs die vrolijk bloemen uit zilver schalen in het rond strooiden. Vervolgens rolden vijftig praalwagens aan het stadhouderlijk oog voorbij. Maar daar bleef het niet bij. Willem en zijn vrouw vermaakten zich ook de dagen erna uitstekend en hadden verschillende onderonsjes met de Amelanders. De stadhouder ging met vissers mee de zee op, kocht nog ‘en passant’ wat veulens en trakteerde als klap op de vuurpijl het eiland op een fraai vuurwerk. Dat Willem zo groots uitpakte zal beslist ook te maken hebben gehad met het feit dat Ameland sinds 1704 in het bezit van de Oranje-Nassau’s was gekomen. Ongetwijfeld heeft Willem IV tijdens zijn verblijf op Ameland het buureiland Terschelling met de Brandaris in de verte zien liggen maar hij had er schijnbaar niets te zoeken en misschien had hij daar alle reden toe want Willem zou waarschijnlijk niet overal een geziene gast op het eiland zijn geweest. Het werd ook alleen maar erger. In de loop van de 18e eeuw spitste de
Stadhouder Willem V
politieke verdeeldheid op Terschelling – net als in de rest van het land overigens - zich meer en meer toe en geen enkele Oranje haalde het toen nog in zijn hoofd op het eiland een kijkje te gaan nemen. Dat vraagt natuurlijk wat toelichting. Terschelling verdeeld Sinds 1612 was Terschelling meer dan anderhalve eeuw bestuurlijk in tweeën verdeeld. De ene regering zetelde nog als vanouds (vanaf 1502) in Midsland en de andere (eerst dus kersverse) regering op West-Terschelling, dat zich voordien meer en meer achtergesteld had gevoeld. De scheidslijn over het eiland was nauwkeurig aangegeven: daar waar de dijk op de duinen aansluit, achter het - inmiddels verdwenen huis van Douwe Sijbrandsz bij het - ook al lang van de kaart geveegde - dorp Wolmerum (nu in de oostelijke havenkom). Twee aparte besturen dus, met elk zijn eigen problemen, maar met daarboven voor het hele eiland nog één drost en één secretaris. De samenstelling van de twee bevolkingsgroepen verschilde, want op West woonden veel zeevaarders, schippers, vissers en loodsen, terwijl om Oost een maritiem-
agrarische gemeenschap leefde. Maar de beide gemeenschappen kregen geleidelijk ook heel verschillende politieke kleuren. WestTerschelling werd vrijwel geheel Oranje-gezind of prinsgezind, dus ‘hoog bezoek’ was daar nog te overwegen. Echter, op de rest van het eiland lag het allemaal wat lastiger. Hier was bevolking, met het bestuur incluis, patriottisch en om Oost liepen de gemoederen zo hoog op dat dit ook aan de wal bekend werd. In 1787 kreeg de toenmalige drost, Pieter van de Willige, een verontruste brief van de Gecommitteerde Raden onder ogen: “Daar wij geïnformeerd zijn geworden dat zedert eenige tijd op UL. Eijland en wel bijzonder onder de ingesetene op het Oostend van ’t zelve, zich heeft opgedaan een soort van cabaal en complotterie strekkende om de wettige regeering van Drossaard en Geregten te versmaaden en zich zelve te formeeren een aantal gecommitteerden of geconstituerden, aan wie zij goedvinden zig te onderwerpen...’ Op het strand leek men ook eigen baas te spelen en dat zou niet alleen slecht zijn voor de ongelukkige koopman 3
Lees verder p. 2