66O
ZBOROV
i zamek
HISTORIA MIE JSCOWOŚCI H I S TO R I A Z A M K U KO Ś C I O ŁY, K A P L I C E I D W O R Y
HISTORIA MIEJSCOWOŚCI Miejscowość Zborov (pol. także Zborów) leży 10 km na północ od Bardejowa i 10 km od granicy polsko-słowackiej, przy strategicznej drodze po Łuku Karpackim na przedłużeniu trasy Biecz–Czchów–Kraków (170 km) lub Dukla–Sanok–Lwów (265 km). 1355 r. pierwsza pisemna wzmianka, w której występuje określenie Zboro (villa Zbro et in ipsa capella et molendinum = z łac. wioska Zbro, a w niej kaplica i młyn). XIV w. powstanie gotyckiego kościoła. 1427 r. miejscowość ma 35 bram (z łac. porta to brama), przez które mógł wjechać wóz wyładowany sianem. „Porta“ była w średniowieczu popularną jednostką podatkową. 1550 r. rozbudowa kościoła poświęconego św. Małgorzacie Antiocheńskiej. 1614 r. w posiadłości Makovica działają jezuici. XVII w. krawcy, tkacze, szewcy i kuśnierze zawiązują bractwa – fraternitates (z łac. frater, czyli brat → fraternitas, czyli bractwo). Do posiadłości należały młyn kulowy, huta szkła i dwa tartaki. 1640 r. poświęcenie kościoła św. Zofii → rozdział Kościoły, kaplice i dwory. 1669 r. założenie papierni (zamknięta w 1827 r.).
1711 koniec powstania stanowego Franciszka II Rakoczego (układ pokojowy w Satu Mare). Miejscowość i okolice są w ruinie. Posiadłość zostaje skonfiskowana i podzielona. Część przypada w udziale hrabiemu Aspremont, mężowi Juliany Rakoczy, część rodzinie Szirmai, zaś najmniejsza część trafia w ręce rodu Erdődy. Miejscowość staje się osadą ziemiańską (łac. oppidum, czyli osada warowna), zostaje podzielona pomiędzy dwie rodziny szlacheckie i powstają dwie administracje. W części hrabiego Aspremont stanowi ją wójt, notariusz i czterej radcy, w części należącej do rodziny Szirmai wójt i pięciu radców. 1786 r. miejscowość liczy 218 domów. XVIII w. produkcja cegieł w miejscowej cegielni. 1828 r. liczba domów wzrasta do 319, a mieszkańców do 2307. XIX w. w miejscowości powstaje gorzelnia i octownia.
19 stycznia 1945 r. wyzwolenie miejscowości przez wojska I Czechosłowackiego Korpusu Armijnego. 1950 r. założenie Spółdzielni Rolniczej JRD, która wkrótce przestaje istnieć. 1982 r. uzyskanie statusu gminy. 1985-89 r. budowa wodociągu. 1990 r. pierwsze wolne wybory. 1994 r. budowa gazociągu. 2005 r. obchody 650. rocznicy pierwszej pis. wzmianki. 2007 r. otwarcie domu opieki. 2009 r. 80. rocznica założenia oddziału ochot. straży poż. 2012 r. otwarcie Centrum Socjalno-Opiekuńczego In vita. 2014 r. 90. rocznica powstania zorganizowanej drużyny piłkarskiej. 2015 r. obchody 660. rocznicy 1. pisemnej wzmianki.
HISTORIA MIE JSCOWOŚCI
1906 r. początek działalności tartaku (zamknięty w 1945 r., podobnie jak młyn). 1910 r. miejscowość liczy 2 202 mieszkańców i nosi węgierską nazwę Zboró. Podczas I wojny światowej w Zborovie toczyły się najcięższe walki na terenie Słowacji. 20 listopada 1914 r. wojsko austrowęgierskie opuszcza okopy i ustępuje. W nocy z 8 na 9 grudnia wojsko rosyjskie niespodziewanie opuszcza Zborov, aby zapobiec oblężeniu. Następnego dnia przybywają wojska cesarskie. 25 marca 1915 r. druga inwazja Rosjan. Ewakuacja mieszkańców. Wojsko austrowęgierskie podpala 340 domów. Linia frontu przebiega przez środek miejscowości! Dzieło zniszczenia dokonuje się w dniach 1-3 maja, w czasie decydującej bitwy. W wojnie ginie 32 mieszkańców Zborova, a mniej więcej jedna czwarta mieszkańców już nigdy nie wraca do rodzinnej miejscowości. 1919 miejscowość liczy 1690 mieszkańców (spadek o ¼ w porównaniu z 1910 r., kiedy to miejscowość zamieszkiwało 2205 osób). 1937 r. elektryfikacja. 15 kwietnia 1942 r. transport 430 zborovskich Żydów na stację kolejową w Bardejowie, skąd trafiają do obozów koncentracyjnych → Żydzi i cmentarz żydowski.
HISTORIA ZAMKU XIII-XIV w. budowa zamku obronnego na szlaku handlowym prowadzącym do Polski. 1325 r. kasztelanem (łac. castelanus, synonim: palatinus, czyli zarządca zamku) zostaje Filip Drugeth. Ciekawostka: Drughet to francusko-włoski ród pochodzący z Salerno pod Neapolem. W bitwie pod Rozhanovcami w dniu 15 czerwca 1312 r. Drughetowie walczyli po stronie króla węgierskiego Karola I Roberta. Za tę zasługę otrzymali rozległe majątki we wschodniej Słowacji. W późniejszym okresie zbudowali pałac w Humenn em, będący symbolem miasta. Ród wymarł po mieczu w 1684 r.
Zdjęcia: Vladimír Kaminský 1347 r. akt króla Ludwika Węgierskiego – pierwsza pisemna wzmianka o zamku Makovica, którego nazwa pochodzi od łańcucha górskiego. Inne nazwy historyczne: 1347 Makuicha, 1355 Makavicha, 1364 castrum Macauycha, 1367 castrum de Makovicza, 1415, 1416, 1470 Makauicha; (łac. castrum to zamek). Król zakazuje kasztelanom Stefanowi i Jerzemu Bebekom (szlachecki ród, do którego należał zamek Krásna Hôrka wymarły po mieczu w 1567 r.) zagrażać majątkowi Smilno (oddalonemu o 4 km) i przyciągać poddanych do posiadłości makovickiej. 1355 r. kasztelan Mikuláš Forgáč kieruje dalszym zasiedlaniem posiadłości Makovica – Zborov. 1364 r. posiadłość zamkowa Makovica wraz z posiadłością Smilno otrzymuje na własność dziedziczną szlachcic Peter Cudar z Onódu. W ciągu 100 lat ród ten przyczynił się do uświetnienia zamku i posiadłości. 1470 r. ród Cudarów wymiera. Owiany legendami i cieszący się dobrą sławą król Maciej Korwin (1443–1490) przekazuje posiadłość rodzinie Rozgonyi. W herbie rodziny królewskiej znajdował się kruk (łac. corvus), stąd przydomek króla. Maciej Korwin wspierał budowę bardejowskiego kościoła i koszyckiej katedry, która była była wznoszona przez 128 lat (ok. 1380–1508). Zmarł przedwcześnie, w związku z czym południowa wieża zamku zwana Wieżą Macieja nie została dokończona. 1471 r. wyprawa wojenna Jagiellonów i spory o tron węgierski po śmierci Macieja Korwina w latach 1490–92 przyczyniły się do upadku świetności posiadłości makovickiej. 1493 r. Zborov staje się własnością śląskiego szlachcica Schellemberga. 1522 r. zamek przechodzi w ręce szaryskiej rodziny z Torysy
H I S TO R I A Z A M K U
(Tarczay), która po bitwie pod Mohaczem (1526 r.) wyraża poparcie dla Jana Zapolskiego w walce o tron węgierski. 1548 r. za rzeczone poparcie król Ferdynand I Habsburg odbiera zamek rodzinie Tarczay. Nowym właścicielem zostaje Kacper Szerédy. Pomimo sporów z miastem Bardejów następuje rozkwit posiadłości. Górny zamek zmienia swoje oblicze, drugi dziedziniec zostaje przebudowany i powiększony. Powstaje także trzeci (dolny) dziedziniec z poligonalną i półokrągłą basztą, murem obronnym z ambitem i otworami strzelniczymi. Bramę zabezpiecza most zwodzony. Dolny dziedziniec ze względu na lepszą kontrolę wejść do dziedzińca środkowego jest odgrodzony murami. W jego zachodniej części przy murach zamkowych powstają obiekty gospodarcze. Dzięki przebudowie zamek zmienia się w wygodną siedzibę ziemiańską na miarę ówczesnych czasów. 1557 r. po śmierci Kacpra Szerédy posiadłość trafia w ręce jego syna Jerzego (pochowanego w bardejowskim kościele), a później Andrzeja Balassy. Następnie w jej posiadanie wchodzi polski magnat Jan Ostrogski, który żeni się z córką Jerzego Szerédy. 1601 r. Jan Ostrogski sprzedaje posiadłość makovicką wraz z zamkiem Zygmuntowi Rakoczemu za 80 tys. dukatów, a jego potomkowie w 1611 r. wypłacają jeszcze 13 tys. dukatów. XVII w. powstania stanowe, w których kluczową rolę odgrywała rodzina Rakoczych. 1666 r. ślub Franciszka I Rakoczego (1645–1676) z Heleną Zrinską (1643–1703) na zamku. Po odkryciu spisku magnatów (tzw. spisek Wesselényiego, lata 1664–66 i 1670–71) jego przywódcy zostają straceni. Jest wśród nich m. in. Piotr Zrinski (1621 –1671), ojciec Heleny. Ród Zrińskich pochodził ze środkowej Chorwacji, jego historia sięgała 1347 r. i zakończyła się z chwilą śmierci Heleny w 1703 r. Franciszek I Rakoczy unika kary główszczyzny (łac. pœna capitis) kosztem ogromnego wykupnego… Umiera w Zborovie. Helena Zrinska po śmierci męża wstępuje w związek małżeński z kolejnym przywódcą powstań kuruców, Emerykiem (Imre) Thökölym, młodszym od niej o 14 lat. Helena wsławiła się trzyletnią obroną zamku w Mukaczewie, który został zdobyty w 1688 r. Zmarła w Turcji. W 1906 r. szczątki Heleny, jej syna Franciszka II Rakoczego (1676–1735) i trzech sług zostają przewiezione z tureckiego wygnania do Koszyc i złożone w katedralnej krypcie. 13.10.1684 r. wojsko cesarskie zdobywa zamek Zborov i zabiera 16 brązowych i 6 żelaznych armat. Od tego czasu zamek popada w ruinę. Niszczejące pozostałości zamku ulegają uszkodzeniu także podczas I wojny światowej, w walkach między armią austrowęgierską a rosyjską → Historia miejscowości. 1926 r. wzgórze zamkowe zostaje objęte ochroną, a w 1950 r. otrzymuje status rezerwatu przyrody. 2010 r. początek ratowania i odnowy zamku → oddzielny rozdział.
KOŚCIOŁY, KAPLICE I DWORY
Kościół parafialny św. Małgorzaty Antiocheńskiej XIV w. budowa kościoła gotyckiego. Mottem, jakie przyświecało budowniczym świątyń gotyckich był biblijny wers SED OMNIA IN MENSURA ET NUMERO ET PONDERE DISPOSUISTI – Aleś Ty wszystko urządził według miary i liczby, i wagi. Księga Mądrości (11, 20 b). 1550 r. dobudowa dwóch kaplic – prostopadle do nawy głównej, połączonych z prezbiterium (z łac. prezbiterium to przestrzeń przeznaczona do służby liturgicznej). Około 1662 r. kościół zostaje przebudowany w stylu barokowym, powstaje murowana wieża. Barok charakteryzuje elipsa i okrąg, który symbolizuje doskonałość, ponieważ nie ma początku ani końca. 05.12.1665 r. konsekracja kościoła i głównego ołtarza (łac. consecrare - święcić, poświęcać).
1635 r. na ołtarzu głównym poświęconym św. Małgorzacie i św. Władysławowi widnieje napis: VENI SPONSA MEA, VENI CORONATE. ANNO DOMINI 1646. DIE 6. AUGUSTI (łac. Przyjdź niewiasto moja, przyjdź ukoronowana. Roku pańskiego 1646, 6 sierpnia). Na najwyższym miejscu znajduje się napis: S. MICHAELIS ORA PRO NOBIS (łac. Św. Michale, oręduj za nami). Po prawej stronie malowidło przedstawiające św. św. Stefana i Ludwika, po lewej św. św. Władysława i Emeryka. Napis w Kaplicy Boskiego Serca Jezusowego (po prawej stronie od wejścia do świątyni):
Dwór rodu Szerédy, M. Riník 1996 Fot.: Ján Šurkala 2015
W parku przed dworem znajduje się sześć rzeźb wybitnych postaci w dziejach tych okolic.
Dwór Rakoczych, M. Riník 1995. Fot.: Ján Šurkala 2015 Obydwa malowidła znajdują się na tutejszej plebanii.
KO Ś C I O ŁY, K A P L I C E I D W O R Y
Tłumaczenie: Budowa sklepienia wraz z wieżą ufundowana w roku pańskim 1662, ołtarz główny odrestaurowany w 1938 r. na koszt Czechosłowacji, w roku pańskim 1959 odnowiona i wymalowana. 1762 r. nowy dach kościoła. Napis na kaplicy św. Jana Nepomucena: ORA PRO NOBIS (łac. oręduj się za nami) Kaplica stoi przy moście na skrzyżowaniu dróg wiodących do Polski i do Svidníka. Kaplica św. Anny postawiona na ówczesnym cmentarzu przy kościele paraf. Około 1625 r. budowa dworu Rakoczych (słow. kúria, łac. curia to m. in. posiadłość ziemska). 1640 r. dokończ. budowy kościoła św. Zofii (od półn. strony dworu). 1794 r. ponowne wyświęcenie po zakończeniu remontu – patronem jest Jan Nepomucen. 25 kwietnia 1914 r. pożar w pobliskiej gorzelni niszczy dzwony i zegar na wieży. I wojna światowa dokonuje dzieła zniszczenia. 1996 r. Po 27 latach w parafii odbywają się misje prowadzone przez pochodzącego ze Zborova dominikan. ojca Hilára Jozefa Štefurika OP. 2006 r. 10. rocznica konsekracji kościoła św. Małgorzaty Antiocheńskiej. 2011 r. po 15 latach w parafii odbywają się misje prowadzone przez redemptorystów.
ŻYDZI I CMENTARZ ŻYDOWSKI Żydzi zaczęli liczniej napływać do Zborova po przyłączeniu Galicji do Austrii w 1772 r., czyli po I rozbiorze Polski. Galicja w latach 1867–1914 należała do Austro-Węgier. Obejmuje ona obszar zachodniej Ukrainy i południowej Polski. W 1914 r. powierzchnię 78 500 km2 zamieszkiwało ok. 8 mln 200 tys. osób, w tym około 8 % Żydów. W 1857 r. w Zborovie mieszkało 534 Żydów. W 1910 r. ich liczba wzrosła do 655, stanowili jedną czwartą ludności. Trudnili się przeważnie handlem. Od początku XIX w. w Zborovie znajdował się rabinat, synagoga, szkoła, łaźnia rytualna (mykwa), rzeźnia i ogrodzony cmentarz.
Cmentarz powstał na początku XVIII w. Chowano na nim także Żydów z okolicznych miejscowości, aż do czasów II wojny światowej. Cmentarz znajduje się na końcu Zborowa, na rogu ulic Štúrovej i Pod 100 lipami. Historia zborovskich Żydów skończyła się bardzo tragicznie. 15 kwietnia 1942 r. do domu modlitwy i miejscowej gospody spędzono 430 tutejszych Żydów. Zostali oni ostrzyżeni, ogoleni i przewiezieni na dworzec kolejowy w Bardejowie, skąd trafili do nazistowskich obozów zagłady. Cmentarz jest zabytkiem rangi narodowej. Od 2011 r. trwają na nim prace remontowe.
DWA CMENTARZE WOJENNE Cmentarz z I wojny światowej znajduje się na wzniesieniu, 500 m od głównej drogi prowadzącej do Bardejowa po prawej stronie, naprzeciw wzgórza zamkowego. Pochowano na nim 136 żołnierzy—46 żołnierzy armii rosyjskiej i 90 żołnierzy armii austrowęgierskiej. Cmentarz zbudowało austrowęgierskie dowództwo grobów wojskowych (niem. Kriegsgräber–Kommando) w trakcie I wojny światowej.
Cmentarz żołnierzy niemieckich z II wojny światowej znajduje się za Zborovem po prawej stronie drogi prowadzącej do Svidníka. Na miejscowym cmentarzu zachowała się większość grobów, w których zostali pochowani niemieccy żołnierze. Niemiecki Związek Ludowy (www. volksbund.de) nawiązał współpracę z samorządem lokalnym i w 1991 r. rozpoczął budowę niemieckiego cmentarza wojennego, pierwszego na terytorium ówczesnej Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej. Cmentarz otwarto 19 września 1992 r. Pochowano na nim 1 194 żołnierzy w czterech wydzielonych strefach (stan na dzień 31.12.2012 r.).
RATOWANIE ZAMKU
Grupa miejscowych działaczy i entuzjastów założyła Stowarzyszenie na rzecz Ratowania Zamku Zborowskiego (słow. Združenie na záchranu Zborovského hradu), które oficjalnie zarejestrowano 9 lutego 2010 r. Od tego czasu—jak mówi powiedzenie „za pięć dwunasta“ —ze wsparciem sponsorów podjęto szereg działań mających na celu zachowanie zamku. Kontakt: Kellerova 13, SK-085 01 Bardejov | ☎ +421 905 700 960 www.hradzborov.sk Panorama Zborova
Po prawej stronie Dlhá Lúka i Bardejów Prace i remonty w porządku chronologicznym w latach: 2010 zieleń nalotowa południowo-wschodniej wieży bramowej; wschodnia ściana oporowa południowo-wschodniej wieży bramowej; ściana płaczu; 2011 południowo-zachodnia baszta armatnia – Baszta Ďulova; baszta poligonalna; modra piwnica; filary zamkowe; 2012 piwnica w baszcie nr 8 – sala głodowa; mur zamkowy na zachód od południowo-wschodniej wieży bramowej; baszta poligonalna nr 23 – dach; 2013 północny mur pałacowy; mur Ala Capone; mur ementaler; budynek gospodarczy przed basztą poligonalną; zachodnia baszta pałacowa – Baszta Gabova; 2014 południowo-wschodnia baszta armatnia – Baszta Dariny; mur artylerzysty; tylne kawerny; 2015 dom narożny; mur norweski; mur przy trzeciej bramie; budynek gospodarczy przy trzeciej bramie.
MŁODZIEŻOWA GRUPA TEATRALNA ZE ZBOROVA Od marca 2010 r. Zborov reprezentuje Młodzieżowa Grupa Teatralna. Jej założycielką była Denisa Jedináková, która wraz z ówczesnymi uczniami szkoły podstawowej przygotowała inscenizację Drogi Krzyżowej. Od jesieni 2010 r. grupę teatralną prowadzą Valéria Bodíková i Rastislav Juráši. Zborovski zespół teatralny składa się z czterech generacji aktorów: dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów. Wspólnie tworzą piękny, zgrany zespół, a wyniki ich pracy można było oglądać nie tylko w powiecie bardejowskim, lecz również poza jego granicami. W 2012 r. zespół wystąpił na festiwalu teatralnym w Močenku (powiat nitrzański). Na repertuar składają się widowiska religijne, przedstawienia świeckie, a także bajki dla najmłodszych. W 2015 r. zborovscy aktorzy zagrali swoje jubileuszowe 50. przedstawienie! Więcej informacji na www.mdszborov.estranky.sk
Scena z przedstawienia: Brat Słońce i siostra Luna, 2010 CHÓR ZBOROVČAN Chór w 1968 r. założył František Letnický. Wraz z entuzjastami dobrych słowackich tradycji zaczął ćwiczyć słowackie pieśni hymniczne, narodowe i ludowe. Po raz pierwszy chór męski wystąpił podczas imprezy Hornošarišské slávnosti w miejscowości Raslavice w 1969 r., odnosząc duży sukces. Z kolei pierwszy występ reaktywowanego 30-osobowego chóru męskiego odbył się 20 maja 1990 r. przy okazji wznowienia zgromadzeń Macierzy Słowackiej (słow. Matica slovenská) w Zborovie. Od 1993 r. do chóru dołączyły głosy żeńskie, a od 1997 r. chór śpiewa pod batutą dra Miroslava Micenki. W 2001 r. ukazał się album Missa Pastoralis z pieśniami bożonarodzeniowymi, a w 2014 r. płyta Hoj, vlasť moja z pieśniami hymnicznymi, narodowymi i religijnymi. Trzeci album zatytułowany Pašie powstał w 2014 r. Zawiera pieśni postne i wielkanocne. W 2013 r. chór Zborovčan obchodził 45-lecie powstania.
Autorka rozdziału: Valéria Bodíková Autor zdjęć: Rastislav Juráši
2014
TRASY TURYSTYCZNE Hervartov Bard. kúpele Prešov Bardejov
Kľušovská Zábava
Dlhá Lúka
Kurima Bardejovská N. Ves
PL
Svidník Zborov Hrad Zborov
Zborov – Zamek Długość trasy: 1,5 km | czas: 25 min | stopień trudności: średnia Bardejów-Zdrój – Dlhá Lúka – Zamek Długość trasy: 6 km | czas: 2 godz. | stopień trudności: średnia Zborov (szlak żółty) – Bardejów-Zdrój /Szlak Bohaterów Słowackiego Powstania Narodowego/ (szlak czerwony) – Bardejów Długość trasy: 18 km | czas: 5 godz. | stopień trudności: średnia Zborov (szlak czerwony) – Magura Stebnicka (szlak czerwony, rozdroże ze szlakiem niebieskim) – Bardejów-Zdrój (szlak czerwony) – Bardejów Długość trasy: 24 km | czas: 7 godz. | stopień trudności: średnia TRASY ROWEROWE Zborov – Svidník – Dukla (Dolina Śmierci – Pomnik Ofiar II wojny światowej) Długość trasy: 42 km | stopień trudności: średnia Zborov – Dlhá Lúka – Zamek Długość trasy: 6 km | stopień trudności: średnia Zborov – Bardejovská Nová Ves – Kurima (kościół św. Michała Archanioła, dwie kapliczki i klasycystyczny pałac) Długość trasy: 24 km | stopień trudności: łatwa Zborov – Bardejov – Kľušovská Zábava – Hervartov (kościół wpisany na listę UNESCO) Długość trasy: 19 km | stopień trudności: łatwa Polecamy także mapy: SHO Cart PIENINY, SEVERNÝ SPIŠ, ŠARIŠ, M 1:100 000 BARDEJOV, BARDEJOVSKÉ KÚPELE, M 1:10 000 Mapa okolic 1:50 000, VKÚ Harmanec
ZBOROV
400 km
200 km
Herb symbolizuje atrybuty patronki kościoła, św. Małgorzaty Antiocheńskiej.
Liczba mieszkaĹ„cĂłw: 3292 (stan na dzieĹ„ 01.01.2015 r.). OdlegĹ‚oĹ›ci w kilometrach: ZBOROV— –BardejĂłw: 10; –granica z PolskÄ…: 10; –SvidnĂk: 25; –PreszĂłw: 52; –Koszyce: 87; –Krzywcza (gmina partnerska w Polsce): 135. W Zborovie znajduje siÄ™ pięć zabytkĂłw o znaczeniu narodowym: t LBQMJDB ĘŻX "OOZ [ 97*** X t Ä•HVSB ĘŻX +BOB /FQPNVDFOB S t DNFOUBS[ ˃ZEPXTLJ Č” SP[E[JBÂ’ Ĺťydzi i cmentarz Ĺźydowski, t LPĘŻDJĂ˜Â’ S[ZNTLPLBUPMJDLJ ĘŻX ;PÄ•J S t QJFSXPUOJF HPUZDLJ LPĘŻDJĂ˜Â’ S[ZNTLPLBUPMJDLJ QPĘŻXJĘ’DPOZ ĘŻX .BÂ’HP-rzacie AntiocheĹ„skiej (†305? w czasie przeĹ›ladowaĹ„ chrzeĹ›cijan przez cesarza Dioklecjana w Azji Mniejszej). ĹšwiÄ™ta MaĹ‚gorzata zalicza siÄ™ do grona 14 orÄ™downikĂłw spraw trudnych i beznadziejnych, ktĂłrzy w Ĺ›redniowieczu cieszyli siÄ™ szczegĂłlnym szacunkiem. Zborov to najwiÄ™ksza miejscowość mikroregionu MAKOVICA obejmujÄ…cego 18 miejscowoĹ›ci. Siedziba mikroregionu znajduje siÄ™ w tutejszym UrzÄ™dzie Gminy, www.makovica.eu Uzdrowisko BardejĂłw-ZdrĂłj (BardejovskĂŠ KĂşpele) leĹźy zaledwie 10 km na poĹ‚udnie od Zborowa. Unikalne wody mineralne pomagajÄ… przede wszystkim w chorobach ukĹ‚adu pokarmowego i ukĹ‚adu krÄ…Ĺźenia. www.kupele-bj.sk, ☎ +421 54 / 477 42 45. Z okazji wydania niniejszej broszurki autor utworzyĹ‚ nastÄ™pujÄ…cy Ĺ‚aciĹ„ski chronogram. Suma czerwonych i duĹźych znakĂłw oznacza rok jego powstania.
VICVS ZBOROV QVOQVE VETVS CASTELLVM ITA LAVS! VIATOR, CERTE VENI ATQVE REDI!
Chwała miejscowości ZBOROV i staremu zamkowi Turysto, odwiedź to miejsce i wróć tu ponownie!
∑= 5xI+ 12xV+ 0xX+ 3xL+ 3xC+ 1xD+ 1xM = 2015 GĹ‚Ăłwne ĹşrĂłdĹ‚a informacji: ZBOROV, Dejiny obce a makovickĂŠho panstva, Zborov 2005; Stowarzyszenie na rzecz Ratowania i Odnowy Zamku Zborowskiego. www.hradzborov.sk; Kronika Zborowa
Š Jozef SoroÄ?in | www.issuu.com/VydSorocinJ, sorocin23@gmail.com t Š ZdjÄ™cia: Peter OlekĹĄĂĄk | peter.oleksak@centrum.sk Š Layout: Jozef SoroÄ?in Jr. | www.about.me/sorocin Š PrzekĹ‚ad: Izabela ZajÄ…c | loncak@gmail.com Š Dla Gminy Zborov, LesnĂĄ 10, SK-086 33 ZBOROV, www.zborov.sk ☎ +421 54/4798 306 wydaĹ‚: Jozef SoroÄ?in, JSL, M. RĂĄzusa 6, SK-071 01 Michalovce Š Druk: Rotaprint, s. r. o., BarÄ?ianska 68, SK-040 17 KoĹĄice