Vogelnieuws: zwarte ibis

from Durme-en Scheldeland 2022-2

Duimen voor een icoon aan de Donk

Zwarte ibis © Joris Everaert

Van eind februari tot zeker begin april 2022 verbleef een zeldzame zwarte ibis in de regio, eerst in het Molsbroek in Lokeren en vanaf midden maart in het Groot Broek en omgeving in Waasmunster. Deze broedvogel uit Zuid-Europa duikt soms ook op in Vlaanderen, met een influx in 2013-2016 en mogelijk weer in 2022. Zekere broedgevallen zijn hier nog niet vastgesteld, maar dit is wellicht een kwestie van tijd. Joris Everaert

De zwarte ibis (Plegadis falcinellus) is een vogelsoort uit de familie van de ibissen en lepelaars. Hoewel de vogel op afstand zwart lijkt, blijkt het verenkleed fraai donkerbruin gekleurd te zijn met ook kleurtinten die in het zonlicht een mooie metaalglans afgeven, van groenig tot paarsbruin. De combinatie met de lange kromme snavel zorgt dat de vogel eigenlijk niet kan verward worden met andere soorten. Qua uiterlijk ziet hij eruit als een zwarte versie van de wulp (Numenius arquata). Zijn voedsel beslaat voornamelijk uit insecten zoals watertorren, bootsmannetjes, libellen (larven maar ook imago's), vliegen, sprinkhanen, krekels en schietmotten. Soms eet hij ook krabben, kreeftachtigen en kleine vissen. Het leefgebied van de zwarte ibis bestaat vooral uit moerassen, ondiepe meren, natte weilanden met sloten, en lagunes in kustgebieden. Het nest is doorgaans in bomen, vaak samen met reigers.

populatie De zwarte ibis broedt aan de oostkust van Noorden Midden-Amerika, Zuidoost-Europa, Afrika, ZuidAzië en Australië. Hij is deels trek- en standvogel. Vogels uit Zuid-Europa overwinteren doorgaans in Afrika, maar steeds vaker blijven ze ook in Spanje en Zuid-Frankrijk. De soort kent enorme populatiefluctuaties. Rond 2000 waren veel Zuid-Europese populaties sterk geslonken. Sinds 2010 zijn deze populaties weer sterk groeiend en worden zelfs broedpogingen gemeld in Noordwest-Europa. De soort vertoont nomadische trekbewegingen waardoor snel nieuwe gebieden kunnen worden gekoloniseerd. Het jaarlijkse voorkomen in Vlaanderen en Nederland is sterk wisselvallig, met een opvallende influx in 2013-2016 (waarnemingen in 12 tot 26 gemeenten) en mogelijk ook recent weer in 2022 (nu al in 11 gemeenten). In Nederland zijn in de voorbije jaren al vogels waargenomen die met takken slepen. De eerste broedgevallen in de lage landen zijn wellicht een kwestie van tijd, wie weet zelfs in onze regio.

waarnemingen in de regio Het aantal waarnemingen in de regio Durme- en Scheldeland is ook sterk wisselend maar in het voorjaar van 2022 was een vogel er voor het eerst langdurig aanwezig. Op 27 februari verscheen een zwarte ibis in de moerasvlakte van het Molsbroek in Lokeren. De vogel kon daar nog tot 12 maart vanop afstand (centraal in moerasvlakte) foeragerend en rustend waargenomen worden. Op 13 maart dook wellicht dezelfde vogel op in het Groot Broek in Waasmunster-Elversele, meer bepaald in het zuidwestelijk deelgebied ‘Meulendijkbroek’ in Waasmunster. Sinds 2018 zorgt De Vlaamse Waterweg daar in het kader van het Sigmaplan in samenwerking met vzw Durme voor het overgangsbeheer via een gecontroleerd opengezette sluis. Dit werd tot eind 2021 ook tijdelijk gedaan in het meer oostelijk gelegen Klein Broek in Elversele. Op het ritme van de getijden vormde zich in het Meulendijkbroek een waterpartij met dagelijks licht wisselend peil, rietveldjes en zich langzaam vormende zandbanken. In 2021 vestigde zich daar een broedkolonie van lepelaars (zie Durme- en Scheldeland, nr. 3, 2021).

De zwarte ibis was nog tot zeker begin april (bij dit schrijven) regelmatig prachtig te bewonderen in het Meulendijkbroek, zelfs van dichtbij langs het fietspad. Hij verbleef soms ook in nabijgelegen gebieden zoals de Sombeekse meersen en het Weijmeerbroek (Oude Durme) in Waasmunster.

Ook in 2021 verscheen de zwarte ibis (misschien dezelfde) tijdelijk daar in de omgeving, op 28 september in het Klein Broek in Elversele en op 4 oktober in het Weijmeerbroek in Waasmunster. Eerdere waarnemingen in de laatste 10 jaar waren op 28 april en 4 mei 2016 in het Sigmagebied Paardeweide-Oost in Wichelen, van 10 tot 13 januari 2014 in de Bergenmeersen in Wichelen, en van 6 tot 10 april 2012 op een waterplasje langs Heirnisse-bos in Sinaai.