Born

Page 1

The Walking Egg “Born”


Colofon Cover: “Some make, some take”, 2005 Druk: Drukkerij Paesen, Opglabbeek Foto’s: Alex Deyaert Tekst: Peter Dupont The Walking Egg Project: Willem Ombelet, Koen Vanmechelen Vormgeving: Pers en Communicatie ZOL Uitgave: mei 2005


The Walking Egg “Born”

“The art and science of asking questions is the source of all knowledge.” Thomas Berger

3


“The egg”, 2005


Inleiding Kunst en wetenschap lijken nog steeds verschillende kamers van onze maatschappij te bewonen. Meer dan een eeuw nadat de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche zijn hoop vestigde op het ontstaan van een nieuwe cultuur, waarin wetenschap en kunst hun eigen gelijkwaardige plaats zouden innemen. Wetenschap probeert nog steeds de waarheid achter het leven te verklaren, kunst die achter de menselijke conditie. De momenten in de geschiedenis dat beide zoektochten gelijkwaardig in elkaars ogen hebben gekeken, zijn zeldzaam. Wetenschappers die beeldend kunstenaar werden, zijn op één hand te tellen. Het omgekeerde, de kunstenaar als wetenschapper, is op Leonardo Da Vinci na haast ondenkbaar. Als penseel en microscoop dan toch met elkaar in zee gaan, is het resultaat niet zelden doodgeboren of halfslachtig. Een therapeutisch gewrocht met een beperkte fascinatie en weinig diepte. Belgisch kunstenaar Koen Vanmechelen en vruchtbaarheidsspecialist Willem Ombelet sloegen zeven jaren geleden voor het eerst een brug tussen de ‘twee moeilijk overbrugbare culturen’, zoals de Britse auteur Charles Percy Snow kunst en wetenschap bestempelde. Willem Ombelet vroeg de kunstenaar om de wetenschappers op zijn gerenommeerde fertiliteitscongres ‘Andrology in the 90’s’ te trakteren op een portie kunst. Voor het eerst bracht de kunstenaar ‘The Walking Egg’, een installatie die later zou uitgroeien tot het symbool van hun samenwerking. Het glazen ei op kippenpootjes, aanvankelijk een aandenken voor de congresgangers, bleek de vonk voor kunstenaar en wetenschapper. Het ei ging er spoedig met hen vandoor en kent een voorlopig hoogtepunt in de uitbouw van een uniek experiment in het Ziekenhuis Oost-Limburg, dat de naam ‘Born’ kreeg. Dit project bestaat uit zeven werken; zeven centauren die geboren werden uit de mengeling van kunst, wetenschap en filosofie. Waarbij, zoals Nietzsche het stelde, het driftmatig dierlijke (Dionysische) en het redelijk menselijke (Apollinische) met elkaar tot een twee-eenheid - tot een ‘derde cultuur’ - zijn vergroeid.

5


Born Creativiteit en schoonheid zijn de knooppunten waar kunst en wetenschap elkaar vinden. Koen Vanmechelen en Willem Ombelet, beide internationaal gerenommeerd, ontdekten snel dat beide disciplines zich complementair tot elkaar verhouden. De studie van de innerlijke wereld is onvolledig zonder die van buiten en omgekeerd. Wat zich naar binnen keert, kan zich enkel ontwikkelen door zich te uiten. De taal van beide disciplines is een prima raakvlak. Net zoals in moderne wetenschap is een goede metafoor van onmiskenbaar belang voor een kunstenaar. Koen Vanmechelen gebruikt de metafoor van de vogel/kip om de complexe menselijke realiteit en vorm te doorgronden. Ook de wetenschap doet steeds meer beroep op metaforen om de vaak onzichtbare realiteit toe te lichten, getuige het gebruik van termen als quarks, DNA, strings en atomen. Waarom? De Amerikaanse natuurkundige en dichter Alan Lightman stelt dat in zijn boek ‘A Sense of the Mysterious: Science and the Human Spirit’ als volgt: ‘Metafoor is al wat we als mens hebben.’ Koen Vanmechelens project ‘Born’ is een absolute wereldprimeur. Nog nooit staken kunst en wetenschap samen zover hun nek uit, verbonden door thematieken als vruchtbaarheid en kruising. Past dit in een fertiliteitscentrum van een ziekenhuis? Het doet veel meer dan dat. Het stelt vragen bij en belicht de wonderbaarlijke maar te vaak gebanaliseerde zoektocht van de mens naar zin en toekomst. Het project strekt zich uit over zeven lokalen/gangen van de vernieuwde afdeling Fertiliteit in het Ziekenhuis Oost-Limburg. Het eerste wat opvalt, is het reusachtige oog van de kunstenaar dat de bezoeker in de ziekenhuisgang behoedzaam aanstaart.

“The view”, 2005

6


Eens binnen wordt hij getroffen door een imposant muurwerk in de gang dat geklemd zit tussen twee foto’s van broedstoven. Zij geven de ruimte warmte. In de wachtkamer tegenover het muurwerk vangen de maan (mysterie en immobiliteit) en de zon/ eierdooier (energie en actie) de blik van de toeschouwer. Tussen hen in hangt het resultaat van hun wisselwerking: de eb en vloed van energie, leven en communicatie (een foto van een navelstreng, elektriciteits- en computerkabel), het tegenovergestelde van contemplatie.

“The eye�, 2005

7


Iets verder, in de echokamer, hangen foto’s van de nieuwe generatie van Vanmechelens kweekproject ‘The Cosmopolitan Chicken’: als symbool van een geslaagde bevruchting. Een lichtbundel projecteert de nieuwe generatie omgekeerd op de muur. De consultatiekamers dragen een werk waarin een blauwe neonader de hoop op ontwikkeling uitdrukt. Opnieuw wijst het op een verbinding, een link met buitenuit. De werken in de kamer van de bloedopname, zijn gemaakt van organisch materiaal van kippen: bloed, moederkoek en navelstreng. De essentiële onderdelen van het leven waarvan elke levensvorm afhankelijk is.

“New generation”, 2005


“Umbilical cord”, 2005

9


Het meest centrale werk van ‘Born’ bevindt zich in de consultatiekamer van dr. Willem Ombelet. De spanning tussen wetenschap en kunst vindt zijn vertaling in de tegenstelling tussen een boekenmuur wetenschappelijke werken aan de ene kant (kennis) en een reeks broedlampen aan de andere kant (subliminale perceptie en visie). Kennis is slechts een fragment van wat onze voorbewuste registratie is van het leven. Een klein eitje in een kooi vertelt ons dat de kooi (het uitwendige) nodig is om het inwendige te laten groeien. Net zoals de kip nooit kan bestaan zonder de eierschaal. Dat de kooi open staat, spreekt voor zich. De kamer draagt nog een andere spanning in zich. Aan de ene kant staart het gevolg van de versmelting bewust/onbewust, kennis/visie in de vorm van een hybride haan/valk figuur naar het bureau van dr. Willem Ombelet. Onder het bureaublad ligt ‘The Battle for the egg’, een reusachtige, ellipsvormige vorm, het gevecht tussen de machten die nodig zijn om het ei te doen ontstaan. Het oog, het ei, de wereld: de oervorm.

10


“Battle for the egg”, 2005 11


The Cosmopolitan Chicken Project ‘Born’ is een lootje van één van de vijf grote onderdelen van het ambitieuze ‘The Cosmopolitan Chicken Project’ van Koen Vanmechelen. Deze delen zijn The Cosmopolitan Breeding Programme, The Golem, The Walking Egg, The Ovambo Chicken en The Glass Crossings. Zowel in ‘The Breeding Project’ als zijn andere projecten ‘The Walking Egg’, ‘The Golem’ en ‘The Glass Crossings’ staan kooi en kruising centraal. Terwijl ‘The Cosmopolitan Project’ over het kweken zelf gaat, draait ‘The Walking Egg’ zoals gezegd rond het wetenschappelijke aspect, via de input van biologen, artsen, genetici, journalisten, filosofen en anderen. ‘The Glass Crossings’, is Vanmechelens glazen pendant van zijn Cosmopolitan: hij combineert glas van verschillende culturen, landen en glasmeesters. ‘The Golem’ is kunst gekoppeld aan sociaal engagement. ‘The Ovambo Chicken’ zoekt de versmelting van verschillende diersoorten. Zoals te verwachten paren ook al deze grote zuilen van Vanmechelens oeuvre met elkaar.Vanmechelen probeert immers door te dringen tot de kern van het menselijke bestaan. Dat kan vanuit de uterus van een dier, de hersenpan van een kunstenaar, de houten bast van een reus of de oven van een glasblazer. * Cosmopolitan Breeding Programme; zijn internationale artistieke kweekproject. Dit allesomvattende project startte ruim acht jaar geleden met de kruising tussen een Franse Poulet de Bresse en de Mechelse Koekoek. Intussen zit de kunstenaar aan de negende generatie. Het einde is nog lang niet in zicht. Geen enkel continent of land zal ontsnappen aan zijn kruislust. Vanmechelen naait duizenden jaren van genetische diversificatie aan elkaar om te komen tot een lappenkip. Deze kip wordt een actief kunstwerk dat totaal vervreemdend werkt en daardoor de weg vrijmaakt voor een dieper begrip van de realiteit. * Walking Egg: Wetenschappelijk-artistiek project waarin beide disciplines hun torens verlaten om de degens te kruisen. ‘The Walking Egg’ stelt immers vragen over de menselijke identiteit, zoals de hedendaagse technologie en wetenschap dat doen met bijvoorbeeld genetische manipulatie en kloneren. Dat dwingt de kunstenaar en zijn wetenschappelijke partners tot stellingname. Kunst en wetenschap hebben totnogtoe beweerd de juiste bril aan te bieden tot een beter begrip van de realiteit.Vanmechelen en Ombelet geloven dat enkel het paren van deze kennis gefundeerde antwoorden kan geven. * Golem: in deze houten reus koppelt Vanmechelen kunst aan sociaal engagement. Bedoeling is dat de golems gebouwd worden met jongeren en gevuld met symbolische voorwerpen die kinderen overal ter wereld verlichting brengen. Eén golem staat bijvoorbeeld op het centrum van kinderpsychiater Peter Adriaenssen, een andere staat vertrekkensklaar voor Bombay. De golems zijn gemodelleerd naar de eerste proto-golem die Vanmechelen enkele jaren geleden in Genk uit het hout haalde: een houten kolos, vier meter hoog en hol, die bruggen slaat tussen culturen. * Ovambo Kip: oftewel Transgene Kip. Dit project is nog in een embryonale fase en vertrekt van een studie aan de VUB. Het idee was om een transgene kip te creëren met het immuniteitssysteem van een kameel. Bleek later dat lama’s meer interessante dieren zijn om mee te werken. Daarom dat de wetenschappers aan de VUB een jaar geleden zijn overgeschakeld op lama’s. Momenteel wordt het onderzoek uitgevoerd door een privé-firma. In zijn reusachtige kweekstation in Meeuwen-Gruitrode heeft Vanmechelen intussen verschillende lama’s lopen. Het project staat in de startblokken, de zoektocht naar andere mogelijke kruisingen gaat verder. * Glass Crossings: Dit hyperesthetische project kruist verschillende nationale glasstijlen en glasmeesters met elkaar. De eerste glasscrossing was het product van een versmelting tussen Murano (Italië) en Waterford (Ierland). De tweede kruising tussen Murano, Mekka van glas, en de glastraditie van de Franse streek Blangy sur Bresle (Normandië). Andere kruisingen zijn met organisch materiaal, neonlicht, enz… Opvallend is dat de kunstenaar oude, verloren en vergeten glastradities opvist en paart met het Italiaanse meesterschap. Enkel via vermenging kan het nec plus ultra van de glaskunst incest vermijden en overleven. 12


“Some make, some take”, 2005

13


The Walking Egg ‘Born’ is een kind van ‘The Walking Egg’. Dit project was Vanmechelens eerste verkenning in de medisch-wetenschappelijke wereld. De kunstenaar is er altijd van overtuigd geweest dat het ei, als wereld en laboratorium, iets ongelooflijks in zich draagt voor de toekomst. Dat ziet hij niet alleen op metaforisch vlak, maar ook heel concreet, onder andere op medisch vlak. Recente wetenschappelijke bevindingen wijzen steeds meer in die richting. Niet toevallig mocht Vanmechelens glazen eitje op poten, erg complex in al zijn transparante eenvoud, aanwezig zijn op het fertiliteitscongres ‘Andrology in the 90’s’ dat Willem Ombelet organiseerde. De kruisbestuiving werkte en samen richtten kunstenaar en wetenschapper in het fertiliteitscentrum het gelijknamige tijdschrift ‘The Walking Egg’ op. Een ambitieus, internationaal initiatief, een forum voor onder andere wetenschappers, architecten, filosofen en auteurs. Maar ook een gedurfde vergaarbak van stellingnamen waarop Vanmechelen met zijn werken enigmatische artistieke antwoorden formuleerde. Reportages, lezingen, discussies en reizen dwongen hem tot actuele standpunten. Samen met Willem Ombelet ging de kunstenaar op zoek naar antwoorden op vragen over de menselijke identiteit, zoals de hedendaagse technologie en wetenschap dat doen met bijvoorbeeld genetische manipulatie en kloneren. Dat bracht hem ertoe om steeds vaker naar buiten te gaan, op zoek naar wat hij ‘de wereldgeest’ noemt. Op zoek ook naar een manier om de wereld te bevruchten, net zoals het wandelende ei dat de ideale plek uitzoekt – 37,6 graden Celsius – om uitgebroed te worden. Voor de werken in ‘The Walking Egg’ gebruikt Vanmechelen verschillende materialen, variërend van hout en papier tot glas. Vanuit filosofisch oogpunt bespeelt dit project dezelfde thema’s als ‘The Cosmopolitan Chicken’, maar gebruikt het een andere esthetische organisatie. ‘The Walking Egg’ nestelt zich op de grens tussen fictie en realiteit. Het staat niet voor een kip maar wordt een kip. Als kunstenaar heeft Vanmechelen ook meer controle over ‘The Walking Egg’ dan over ‘The Cosmopolitan Chicken,’ waarvan hij het resultaat nooit op voorhand kent. Hij is er dan ook van overtuigd dat ‘The Cosmopolitan Chicken’ The Walking Egg’ gaat bevruchten en niet omgekeerd, in afwachting van een project dat de totale versmelting van de twee brengt. Koen Vanmechelen staat met ‘The Walking Egg’ schouder aan schouder met kustenaars uit andere disciplines die ook de diermetafoor gebruiken. Onder hen de Britse schrijver Ted Hughes, die in zijn verzen via zijn dierpersonages op een instinctieve manier de aard van de natuur probeert te vangen en de manier waarop we haar ervaren. In zijn gedicht ‘Wodwo’ bijvoorbeeld, gaat een half mens, half dier op zoek naar sporen van zijn mogelijke identiteit. Hij beweegt zich in een wereld die elke keer opnieuw moet ontdekt worden en genadeloos verandert. Hughes ‘Wodwo’ refereert sterk aan Vanmechelens vroegere identiteitszoekers ‘Manneke van glas’, ‘De Golem’ en het houten beeld ‘Jules’ die in zijn zoektocht naar zelfdefiniëring uiteindelijk worden verzwolgen door het grote niets. Het risico voor elke zinzoeker. Uit het verlangen om een meer materiële vorm te geven aan de kruisbestuiving tussen kunst en wetenschap, groeide uiteindelijk het project ‘Born’, dat zoals altijd bij Vanmechelen, een studie, een opstap is naar toekomstige projecten.

14


“Born”, 2005

15


The Cosmopolitan Chicken Wat hebben vogels en kippen met moderne kunst vandoen? Ze geven Koen Vanmechelen de gelegenheid om zijn zoektocht naar de essentie van de mens als soort en bestaan te verhalen, zonder zich te bezondigen aan het traditionele antropocentrische denken. Centraal in Vanmechelens oeuvre staat ‘The Cosmopolitan Chicken’, een internationaal, artistiek kweekproject. Dat startte ruim zeven jaar geleden met de kruising tussen een Franse Poulet de Bresse en de Mechelse Koekoek. Die kruising was de eerste stap in de richting van een creatie van een universele kip, een ‘superbastaard’. Die bastaard moet een genetische cocktail worden, het resultaat van het versmelten van tientallen kippenrassen vanover de hele planeet. Stuk voor stuk rassen die iets wezenlijks vertellen over hun land van herkomst. Uiteindelijk moet de bastaard ook het begin zijn van allerlei nieuwe kippensoorten. Dat er op termijn ook diersoorten in het proces betrokken worden, is niet uitgesloten. Zo heeft de Belgische kunstenaar naast de Mechelse Koekoek en de Poulet de Bresse ook de Engelse Redcap, de Amerikaanse Jersey Giant, het Duitse Dresdner Huhn en de Nederlandse Uilebaard in zijn project geïntegreerd. De Mechelse Louisiana, een kruising met een Mexicaanse soort, was voor het eerst te zien op een grote overzichtsexpositie afgelopen jaar in Hasselt. De volgende kandidaten voor een kruising bevinden zich in Vanmechelens reusachtig kweekstation in Meeuwen-Gruitrode. De Afrikaanse kandidaat, de ‘Mechelse Mbulu’, krijgt vorm in een Tanzaniaanse centrum. Om achter de ons kenbare realiteit te vissen, heeft Vanmechelen zijn eigen artistiek materiaal geschapen: levend biologisch materie die als spiegel en antispiegel van de mens kan dienen. Belangrijke artistieke ‘tool’ in zijn zoektocht is het concept van ‘De Kooi’. Als ei, als houten constructie, maar ook als huid en mentale barrière. ‘De Kooi’ staat niet alleen als metafoor voor kunst, maar ook voor het leven. Voor de steeds voort stromende cyclus van gevangen zitten en losbreken, bevruchten en bevrucht worden. Zoals Jessica Hoffman Davis ooit stelde: ‘In life it is the thinking “out of the box” not “in the box,” the breaking of boundaries not the coloring within the lines, that carve our individual and collective futures.’ Geen kosmopolitisch project zonder beweging. Vanmechelen trok al drie keer naar Nepal en Noord-India, op zoek naar de oerkip in haar natuurlijke biotoop. Gemakkelijk was dat niet: de Redjunglefowl is op uitsterven na dood en is enkel nog te vinden in geïsoleerde gebieden. Meer dan 99% van alle wilde populaties hebben gecopuleerd met gedomesticeerde soorten. Maar daar stopt de zoektocht niet. Dit jaar volgt een expeditie naar de Tibetaanse oorfazant en volgende jaar onderzoekt Vanmechelen de inheemse soorten in Midden-Amerika. Wat kan de oerkip de mens leren? De natuur is een zichzelf regulerend organisme. Ze genereert onophoudelijk diversiteit. De bestaande soorten zoeken voortdurend manieren om de motor van het leven, de onophoudelijke oorlog tegen het leven, te overleven. Volgens Vanmechelen kan een ogenschijnlijk simpel dier als de kip op dat vlak een belangrijke richtingaanwijzer voor homo sapiens kan zijn. Misschien kunnen wij uit het succes van de Red Jungle Fowl enorme lessen trekken voor onze eigen toekomst? Stippelt het diertje geen weg uit die wij moeten volgen in plaats van Sisyfusiaans weerwerk te bieden tegen de onverbiddelijke logica van de natuur? Niet conservatie omwille van de exploitatie maar voortdurende transformatie lijkt een primordiaal gegeven voor de evolutie. Soorten zijn niet statisch maar zijn integendeel steeds onderweg om andere soorten te worden. Een ras is op zichzelf niet belangrijk, enkel in relatie tot het netwerk waarvan het deel uitmaakt. De Homo sapiens mag zich niet opsluiten in speciesistisch denken: wij versus de anderen. Net als de Amerikaanse wetenschapper Howard Bloom denk ik dat onze soort slechts een onderdeel is van iets veel groters, een complex fysiologisch en mentaal leven waar we onderdeel van zijn, maar dat we nauwelijks begrijpen. Wij zijn de andere soorten.

16


“Energy, communication and life”, 2005

17


Dr. Willem Ombelet Departement Obstetrie en Gynaecologie, Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL), België

Carrière Willem Ombelet startte zijn onderzoek en werk in verband met onvruchtbaarheid en IVF in 1984 in Praetoria, Zuid-Afrika. Sinds 1987 werkt hij in het departement Obstetrie en Gynaecologie van het ZOL. In 1998 behaalde hij zijn PhD aan de Universiteit van Leuven met ‘De waarde van sperma morfologie en andere parameters voor sperma in de diagnose en behandeling van menselijke verminderde vruchtbaarheid.’ Hij werd hoofd van het departement Obstetrie en Gynaecologie van het ZOL in 1999. Van 2001 tot 2004 was hij voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie.

Kwalificaties MD, PhD

Publicaties, presentaties en prijzen (Co)-auteur van 51 internationale peer-reviewed artikels. Hij ontving 2 internationale prijzen. (Co)-redacteur van 12 boeken.

Benoemingen - Oprichter van het Genkse Instituut voor Fertiliteitstechnologie. - Voorzitter van vijf ‘Andrology in the Nineties’ congressen en negen workshop over geassisteerde reproductie. - Voorzitter van de Wetenschappelijke Raad van de Vlaamse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie sinds 2003. - Hoofdredacteur van ‘Gynaïkeia’, het officiële tijdschrift van de Vlaamse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie. - Professor Reproductieve Geneeskunde aan de Universiteit van Limburg (LUC). - Lid van de Europese Academie voor Andrologie. - Consulent aan de Universiteit van Gent, departement Obstetrie en Gynaecologie.

“The egg”, 2005

“The eye”, 2005


Koen Vanmechelen Geboren in Sint-Truiden in 1965 Studio’s in Meeuwen, Genk, Dilsen-Stokkem,Venetië-Murano (Italië) Praag-Novibor (Tsjechië) en New York

Solotentoonstellingen, een selectie 2005 ‘

‘Virtual Figther’, De Weer Art Gallery, Otegem (B) ‘Fire’, KunstRai, Amsterdam (NL) ‘Red Jungle Fowl Genus XY’, CRAC Elzas, Altkirch (F)

2004

’Red jungle fowl: Genus XY’, Museum Z33, Hasselt (B) ‘Glass crossing project’, Solo Art fair, Stockholm (zw) ‘Mechelse Dresdner’, K4 Gallery, München, (D)

2003

‘Crystal Souls’, Sofa, New York (VS) ‘The Walking Egg’, Shinchu Museum, Taipei (Taiwan) ‘Visible-Invisible’, Galerij Tapper, Malmö (Zw)

2002

‘Artificial Cross-breeding’, Berengo Fine Arts Miami Art Fair (VS) ‘Who’s Calling’, Berengo Fine Arts Mi Art, Milaan (I) ‘Smak,smak’, ‘The Mechelse-Bresse’, S.M.A.K. Gent (B)

Groepstentoonstellingen, een selectie 2005

‘Cosmopolitan Chicken Mechelse Owlbeard’, Museum Venray,Venray (NL) ‘Actief Art’, Super, Euregio (B) ‘Salvator Globe’, Landshape-Portrait, Kunstpalast, Dusseldorf (D)

2004

‘Cultivating Nature’, Fundacion César Manrigue, Lanzarote (Sp) ‘Who’s Calling’, XI Biennale d’arte contemporanea, Museo Stauros (I) ‘Expo 25 ‘ New Brood, Deweer Art Gallery, Otegem (B) ‘Who’s Calling ‘,Instituto Veneto di Scienze Lettere ed Arti,Venitië (I)

2003

‘Beaufort 2003’, Blankenberge (B) ‘Cinecittà’ Movie Festival, Berengo Fine Arts,Venetië (I) ‘The Walking Egg’, Shinchu, Museum Taipei (T)

2002

‘3 FEB 02’, Museum Dhondt-Dhaenens, Deurle (B) ‘Röhsska Museet’, Göteborg (S) ‘Artist in Glass’, Waterford (I)

Projecten, een selectie 2005

‘Cosmopolitan Chicken’ (Oeganda) ‘Born’, Ziekenhuis Oost-Limburg (Genk) ‘Phaesants-Crossing’ (Expeditie Tibet)

2004

‘Golem project’ (Artuatuca, Stichting Lezen,Vertrouwenscentrum Leuven - Bombay) ‘Mechelse Mbulu’ (Tanzania) ‘The Cosmopolitan Chicken’ Mechelse Louisianna ( Mexico)

2003

‘Red Jungle Fowl’ (Expeditie Nepal) ‘The Cosmopolitan Chicken’ (Uitgeverij Ludion)

2002

‘The Lambo’ (project Afrika) ‘Glass - Crossing’ (Venetië – wereld) 19


Genks Instituut voor Fertiliteitstechnologie


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.