@weareoja
26
สรางสรรคนวั สรางสรรคนวัตตกรรมยุ กรรมยุตติิธธรรมไทย รรมไทย
JANUARY 2017
การพัฒนากระบวนการรับฟังความคิดเห็น ในการจัดทำกฎหมายที่ดี
“กระบวนการรับฟังความคิดเห็นภายใต้แนวคิดการปรึกษาหารือสาธารณะ” หรือ Public Consultation เป็นกลไก สำคัญของหน่วยงานของรัฐที่ใช้ในการแสวงหาข้อมูลจากผู้มีส่วนได้ส่วนเสียหรือประชาชนทั่วไปเพื่อจัดทำกฎหมาย โดยเปิด โอกาสให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียหรือประชาชนทั่วไปมีส่วนร่วมแสดงความคิดเห็นและแลกเปลี่ยนข้อมูลกับหน่วยงานภาครัฐ ผ่านการซักถาม ชี้แจง ถกเถียง เพื่อให้การดำเนินการจัดทำกฎหมายเป็นไปอย่างครบถ้วน รอบด้าน สามารถแก้ไขปัญหาที่ เกิดขึ้นอย่างมีประสิทธิภาพ และหน่วยงานภาครัฐนั้นจะต้องชี้แจงเหตุผลและความจำเป็น ตลอดจนผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น จากการดำเนินการจัดทำกฎหมายนั้นด้วย ในต่างประเทศ อาทิ สหภาพยุโรปประเทศอังกฤษ และประเทศสหรัฐอเมริกา ต่างได้นำแนวคิดการปรึกษาหารือสาธารณะมาพัฒนากระบวนการรับฟังความคิดเห็นในการจัดทำกฎหมายภายใต้บริบท และความจำเป็นที่แตกต่างกัน สำหรับประเทศไทยนั้น การรับฟั งความคิดเห็นจากประชาชนมิใช่กระบวนการใหม่และได้นำ กระบวนการดังกล่าวใช้เพื่อเป็นกลไกในการจัดทำกฎหมายหรือการดำเนินการในเรื่องที่มีผลกระทบต่อนโยบายสาธารณรัฐ มาโดยตลอด ดังจะเห็นได้จากหลักเกณฑ์และวิธกี ารในการรับฟังความคิดเห็นของประชาชนทีบ่ ญั ญัตไิ ว้ในกฎหมายหลายฉบับ ได้แก่ พระราชบัญญัมาตรฐานผลิตภัณฑ์อตุ สาหกรรม พ.ศ. 2511 พระราชบัญญัตจิ ดั รูปทีด่ นิ เพือ่ เกษตรกรรม พ.ศ. 2517 พระราชบัญญัตกิ ารผังเมือง พ.ศ. 2518 หรือการทำรายงานการวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล้อม (Environment Impact Assessment: EIA) ที่บัญญัติในพระราชบัญญัติสง่ เสริมและรักษาคุณภาพสิง่ แวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2535 และทีแ่ ก้ไขเพิม่ เติม เป็นต้น นอกจากนี้ ยังมีระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยว่าด้วยการรับฟังความคิดเห็นสาธารณะโดยวิธีประชาพิจารณ์ พ.ศ. 2539 ระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการรับฟังความคิดเห็นของประชาชน พ.ศ. 2548 และระเบียบว่าด้วย หลักเกณฑ์และวิธกี ารเสนอเรือ่ งต่อคณะรัฐมนตรี พ.ศ. 2548 ทีไ่ ด้กำหนดหลักเกณฑ์และวิธกี ารในการรับฟังความคิดเห็นของ ประชาชนให้มคี วามเหมาะสม สอดคล้องกับกลุม่ เป้าหมายมากยิง่ ขึน้ แต่ทว่าการดำเนินการภายใต้แนวทางปฏิบตั ขิ า้ งต้นกลับพบ ความท้าทายหลายประการทัง้ ในเรือ่ งการวิเคราะห์ผมู้ สี ว่ นได้ส่วนเสียและผู้เกี่ยวข้องกับร่างกฎหมาย การกำหนดระยะเวลา กระบวนการเผยแพร่และชีแ้ จงผลการรับฟังความคิดเห็น รวมถึงการประเมินผลภายหลัง การดำเนินการรับฟังความคิดเห็น แต่อย่างไรก็ดี พัฒนาการสำคัญในปัจจุบันที่มุ่งหวังจะยกระดับการรับฟังความคิดเห็นเพื่อจัดทำกฎหมายของประเทศไทยได้ ปรากฏอยู่ในมาตรา 77 วรรคสองของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 กอปรกับคณะรัฐมนตรี ได้มมี ติ เมือ่ วันที่ 4 เมษายน 2560 กำหนดแนวทางการจัดทำและการเสนอร่างกฎหมายตามบทบัญญัตดิ ังกล่าว ซึ่งหลักการว่า “ก่อนการตรากฎหมายทุกฉบับ รัฐพึงจัดให้มีการรับฟังความคิดเห็นของผู้เกี่ยวข้อง วิเคราะห์ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น จากกฎหมายอย่างรอบด้านและเป็นระบบ รวมทั้งเปิดเผยผลการรับฟังความคิดเห็นและการวิเคราะห์นั้นต่อประชาชน และนำมาประกอบการพิจารณา” โดยทีห่ น่วยงานภาครัฐอาจใช้เครือ่ งมือเพือ่ ให้ได้มาซึง่ ความคิดเห็นในหลายรูปแบบ ได้แก่การ รับฟังความคิดเห็นโดยใช้การกรอกแบบฟอร์ม การสำรวจความคิดเห็นสาธารณะ การทำประชามติ การจัดเวทีเสวนาการปรึกษา หารือกลุ่มเฉพาะ ทั้งนี้ ได้แบ่งรูปแบบของการรับฟังความคิดเห็นภายใต้แนวคิดการปรึกษาหารือสาธารณะออกเป็น 4 ลักษณะ ได้แก่ 1. การปรึกษาหารือสาธารณะเต็มรูปแบบ (full public consultation) คือการจัดกระบวนการรับฟังความคิด เห็นในการจัดทำกฎหมายกับผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่ายด้วยวิธีการที่โปร่งใส เปิดกว้าง เป็นที่รับรู้และเข้าถึงของสาธารณะตลอดทั้ง กระบวนการ มักนำมาใช้ในการจัดทำกฎหมายที่มีความสำคัญ เกี่ยวข้องกับผู้คนในวงกว้าง และต้องการการตัดสินใจที่ โปร่งใส สามารถตรวจสอบได้ 2. การปรึกษาหารือแบบเจาะกลุม่ เป้าหมาย (targeted consultation) คือการจัดกระบวนการรับฟังความคิดเห็น ในการจัดทำกฎหมายกับผู้ได้รับผลกระทบโดยตรงทุกฝ่ายอย่างเปิดเผย เหมาะกับการจัดรับฟังความคิดเห็นจากผู้เกี่ยวข้อง ที่ได้รับผลกระทบเฉพาะกลุ่ม เฉพาะพื้นที่ หรือเฉพาะภาคส่วนโดยตรงกับประเด็นปัญหาหรือ ข้อกฎหมายที่มีการหยิบยก ขึ้นมาพิจารณา ทั้งนี้เพื่อลดขั้นตอนและประหยัดระยะเวลาที่ใช้ดำเนินการ WWW.OJA.GO.TH