21 maart 2016 , pag. 18
REPORTAGE
De toestand van het Gronings In Stad vond zaterdag de zevende Dag van de Grunneger toal plaats, waar de zintuigen van 1500 bezoekers in de eigen taal werden geprikkeld.
Alina Kiers als manwijf Elzo op het podium in de hal van de Groninger archieven tijdens de Dag van de Grunneger toal. LOUIS VAN KELCKHOVEN
H
et was dringen bij de opening van de Dag van de Grunneger toal. In de hal van het gebouw van de Groninger archieven aan het Cascadeplein dromde het volk van Stad en Ommeland zaterdagochtend om elf uur voor het muziekpodium. Daar stond naast Janneke Vos Alina Kiers in haar rol als manwijf Elzo. Meestervertaler Marten van Dijken gaf het eerste exemplaar van Grunneger Grimm, vijftig in het Gronings vertaalde sprookjes van Grimm, aan gedeputeerde Fleur Gräper. Assepoester is het favoriete sprookje van de politica. ,,Ik ben een erg romantisch persoon met een sterk geloof in de prins op het witte paard.’’ Gronings praten, daar doet
Gräper niet aan. ,,Dat zou de taal geen recht doen.’’ Elzo heeft Gronings spreken van huis uit ook niet meegekregen, want met het Algemeen Beschaafd Nederlands kom je verder. Kijk naar de gedeputeerde. Zo roerde Kiers in haar rol onbewust een al even ongezocht thema van de Dag van de Grunneger toal aan: ‘de toustand van de streektoal nou’. Het geheim van het succes van de Dag van de Grunneger toal is dat deze op verschillende niveaus beleefd kan worden. Zo kwamen Jan en Jelly Rengers uit Smeerling (Westerwolde) om bekende Groningers te zien. ,,Die mensen waarover je hoort en leest, kun je hier ontmoeten.’’ Na het optreden van Wia Buze met band in de Meziekkroug, ontstond op de Toal- en Boukenmaarkt, waar Marjolein van Dam van de
Marten van Dijken geeft het eerste exemplaar van Grunneger Grimm aan gedeputeerde Fleur Gräper.
De Groninger moet de zon vaker in het water zien schijnen Hoogezandster muziekwinkel Evelyn Novacek streektaal-cd’s verkocht, een spontane signeersessie. Naast amusement kent de Dag van de Grunneger toal een tweede laag: die van de lezingen en voordrachten. In de bus op het Cascadeplein lazen de Verhoalenvertellers voor. In het literair café droegen Grunneger schrievers en dichters voor, terwijl in een zaaltje verderop hoogleraar Fries(!) Goffe Jensma van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) zich boog over ‘de toustand van de streektoal nou’. Die ‘toustand’ blijkt lang niet zo somber als wij Groningers met elkaar wel eens geneigd zijn te denken. Jensma zegt dat 40 procent van de Groningers dagelijks Gronings spreekt. Wat overigens niet wil zeggen dat ze alleen maar Gronings spreken. Meertaligheid is de nieuwe trend, zoals mensen ook meer dan één identiteit kunnen hebben. Dat 90 procent van de ouders in Groningen hun kinderen Nederlandstalig opvoedt, omdat dat beter zou zijn voor de taalontwikkeling, is volgens Jensma achterhaald. ,,Meertaligheid is juist goed voor kinderen. Een kind leert gemakkelijker Duits wanneer het naast het Nederlands ook Gronings spreekt.’’ Friezen spreken hun eigen taal
FOTO’S JAN WILLEM VAN VLIET
met trots, terwijl het Gronings als een dialect van boeren wordt gezien. Daarop merkte dichter Willem Tjebbe Oostenbrink uit Zuidhorn op dat Friezen positiever zijn. ,,Als een Fries iemand voorbij ziet komen die te laat dreigt te finishen bij de Elfstedentocht, dan zegt ie: ‘Toe jong, nog even doorzetten. Je bent er bijna’. Een Groninger zou zeggen: ‘Hou er maar mee op, kom maar van het ijs. Je bent nu toch al te laat’.’’ De dichter vraagt de Groninger zijn zelfhaat te overwinnen en de zon vaker in het water te zien schijnen. In zijn lezing Verkòllen of verkolden, woarom Grunnegs schrieven zo stoer is, stelt Hindry Schoonhoven, dat vrijwel elke schrijver in het Groninger taalgebied zijn of haar eigen taal heeft en binnen dat geheel eigen woordgebruik ook niet consequent is. Dat maakt het schrijven, maar ook het lezen onnodig ingewikkeld. Schoonhoven, docent Gronings bij het Huis van de Groninger Cultuur, deed een aantal handreikingen hoe het allemaal leesbaarder kan. Naast te leren viel er op de Dag van de Grunneger toal ook veel te genieten. Van de ‘Ostfriesischer liedermacher’ Otte Groote, bijvoorbeeld, en de in tekstueel en muzikaal opzicht grensverleggende productie van Stichting Peerd Hoes en Heerd die in juni in première gaat. Daarin ontmoeten de Groninger en de migrant elkaar in Groningstalige sketches, aangelengd met exotische klanken. Theatergroep Waark gaf een voorproefje van een op stapel staande Groningstalige voorstelling: De Menalda vetes.