25 april 2017 , pag. 26
Een apart slag met een eigen taal De identiteit van de Groninger zit in zijn taal. Zegt Nane van der Molen, de nieuwe voorzitter van de stichting t Grunneger Bouk. ,,Dus als we iets te zeggen hebben over Groningen, doen we dat in onze eigen taal.’’ LOUIS VAN KELCKHOVEN
V
olgend jaar staat minimaal één Groningstalig boek op de shortlist van de Dagblad van het Noorden streektaalprijs. Nane van der Molen, de nieuwe voorzitter van stichting ’t Grunneger Bouk, legt de lat meteen maar hoog. Eén van de doelstellingen van de stichting mag dan het uitgeven van Groningstalige boeken zijn; de laatste tijd is dat er niet echt van gekomen. De markt voor Groningstalige boeken is klein en het financiële risico daardoor groot. ,,Aan het aanbod ligt het niet’’, zegt Van der Molen (1947) in zijn werkkamer in Leermens. ,,Er liggen vijf manuscripten, waarvan twee van meer dan 200 pagina’s. Werk waarvan de leescommissie van stichting ’t Grunneger Bouk vindt dat het in aanmerking komt om uitgegeven te worden.’’ Maar schrijven is meer dan letters op papier zetten, weet de oud-leraar Engels en -conrector op het Ommelander, nu Eemsdelta College in Appingedam. ,,Schrijven betekent ook kritisch zijn op jezelf. ’t Grunneger Bouk overweegt cursussen schrijftechniek aan te bieden. Het ondersteunen van beginnende auteurs is voor ons een belangrijke taak.’’ Geboren op De Paauwen, bij Slochteren, werd Van der Molen door zijn ouders Groningstalig opgevoed. ,,Nederlands spraken we alleen op school, maar eenmaal op de HBS had ik voor mijn gevoel toch een achterstand.’’ Zelf voedde hij zijn kinderen Nederlandstalig op. Iets dat hij nu betreurt. ,,Wij hadden onze kinderen heel goed zowel Nederlands als Gronings kunnen leren. Het blijkt geen enkel probleem om kinderen tweetalig op te te voeden.’’ Van der Molen ziet het als zijn voornaamste missie om het Gronings in de benen te houden. ,,De
Nane van der Molen bij de Leermster Stain, de vervanger van de middeleeuwse gerichtssteen, voor de Sint Donatiuskerk uit de elfde eeuw in Leermens.
Gevoel voor literatuur en cultuur Als voorzitter is Van der Molen de opvolger van Emme Groot. Het bestuur van ’t Grunneger Bouk koos bewust niet voor een beroepsbestuurder, maar voor iemand met gevoel voor literatuur en cultuur die past bij de organisatie. Als secretaris van de vereniging Dorpsbelangen Leermens schreef hij bij het 75-jarig bestaan Om Leerms Komen, over de 1000jarige geschiedenis van het dorp.
Nadat hij in 2008 op 62-jarige leeftijd stopte met werken (‘dat kon toen nog’), volgde Van der Molen schrijfcursussen Gronings, verzamelde hij een bibliotheek Groningana met 800 titels en begon te publiceren. Dit jaar verscheen zijn derde bundel korte verhalen, fabels en gedichten. De fabels zijn in het Gronings vertaalde fabels van Aesopus, door de schrijver ‘groabels’ genoemd.
streektaal leeft vooral in de muziek en dat houdt de Groninger taal bij de les. Muziek en teksten zijn ook van een hoog niveau, dat wordt landelijk opgemerkt.’’ ,,Gronings lezen en de taal goed schrijven blijft een uitdaging. Muziek is wat dat betreft toegankelijker, gemakkelijker te verteren. Voor schrijven en lezen moet je echt even gaan zitten. Daarom’’, zegt Van der Molen, ,,willen we als bestuur van ’t Grunneger Bouk jongeren ook meer betrekken bij Toal en Taiken (streektaalmagazine van de stichting - red.), zodat ze niet alleen naar het Gronings luisteren, maar het ook gaan lezen en vervolgens schrijven.’’
Dat het Gronings in meerdere varianten wordt gesproken en geschreven, weerhoudt veel aspirantauteurs om de pen op het papier te zetten. Van der Molen: ,,Mensen vragen zich af: schrijf ik het wel goed en is het wel de moeite waard wat ik schrijf? Schrijven betekent over een drempel stappen, of het nu Nederlands is of Gronings. Een uitdaging is ook om hedendaagse onderwerpen in de Groninger literatuur te brengen. Iemand als Jan de Jonge uit Assen slaagt daar heel goed in.’’ Van der Molen betreurt het dat het literaire tijdschrift Krödde ter ziele is. ,,Doodzonde. Opvolger Oader is een digitaal tijdschrift, een
prijzenswaardig initiatief van Jan Glas en Tonko Ufkes, maar lezen vanaf het scherm is voor de wat oudere doelgroep een belemmering. Ik merk het ook aan mijzelf, ik heb toch liever iets in handen dan dat ik vanaf een scherm moet lezen.’’ Stichting ’t Grunneger Bouk is de uitgever van Toal en Taiken, met 3000 abonnees (begunstigers) het grootste streektaalmagazine van Nederland. Het blad dat vijf keer per jaar verschijnt is voor veel Groningstalige auteurs het eerste podium. ,,Er wordt goed gekeken naar de bijdragen, maar de lat wordt bewust niet hoog gelegd’’, aldus Van der Molen. ,,Het is niet onze taak om mensen te ontmoedigen, maar juist om ze te stimuleren. Het begint er mee dat mensen het graag lezen. De literaire waarde, de constructie van het verhaal en het taalgebruik, komen dan vanzelf.’’ ,,De Groningse streektaal is belangrijk om ons als Groningers te onderscheiden. Ik woon al sinds 1973 in Leermens en dat verveelt nog lang niet. Ik geloof niet zo in verhalen als zou de leefbaarheid op het Groninger platteland onder druk staan. Natuurlijk zijn er problemen: krimp, de gasbevingen, het overeind
FOTO JAN ZEEMAN
houden van voorzieningen, maar het Groninger platteland heeft ook een bepaalde rijkdom. Net als de Groningers zelf. Wij zijn een apart slag met een eigen taal en juist in die taal zit onze identiteit, daarmee onderscheiden wij ons. Dus als we dan toch iets te zeggen hebben over hoe het er in ons gebied aan toegaat, dan doen we dat in het Gronings, vanuit een gevoel van eigenwaarde en blijk van strijdbaarheid.’’
Stichting t Grunneger Bouk is gevestigd in ’t Grunneger Cultuurcentrum aan de Stationsstraat in Scheemda. Daar bevindt zich een bibliotheek met zo goed als alles wat ooit in en over het Gronings is geschreven. In De Boukenkist worden Groningstalige boeken en cd’s verkocht. Vijftien enthousiaste vrijwilligers bemannen het centrum en archiveren wat er over het Gronings wordt gepubliceerd. ,,Een schat aan gegevens’’, zegt Van der Molen, ,,die bekender en toegankelijker kan worden gemaakt.’’ Stichting ’t Grunneger Bouk riep in 1984 de K. ter Laanprijs in het leven. Deze prijs werd tot 2014 jaarlijks en vanaf 2016 tweejaarlijks, uitgereikt. www.grunnegerbouk.com