De toekomst van de wijk in Nederland Van wijkaanpak naar wijkondersteuning en ruimte voor bewoners
2 | De toekomst van de wijk in Nederland
Woord vooraf
De integrale aanpak van wijken en buurten bevindt zich in 2011 op een kruispunt. In 2007 kreeg de wijkaanpak een impuls door het aanwijzen van de 40 aandachtswijken, Vogelaarwijken, genoemd naar de toenmalige minister Ella Vogelaar (Wonen, Wijken en Integratie). Vier jaar later is in deze wijken een voorzichtige verbetering merkbaar, maar de vooruitgang is broos en de wijken blijven kwetsbaar. Het huidige kabinet heeft echter besloten om na 2011 de extra investeringen stop te zetten. Gecombineerd met bezuinigingen bij gemeenten en de verslechterde financiële positie van woningcorporaties maakt dit een onzekere toekomst voor de wijkaanpak. Tegelijkertijd wil het kabinet inzetten op het geven van ruimte aan de eigen kracht van bewoners en deze ondersteunen. Hoe kunnen we met minder geld en een veranderde politieke koers een vervolg geven aan de realisatie van de wijkaanpakdoelstellingen? Over deze vraag bogen zich de deelnemers van het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’. Het netwerk bestaat uit professionals van woningcorporaties en gemeenten (directeuren, managers, hoofden wijkaanpak), geïnitieerd en gefaciliteerd door Twynstra Gudde. Over één ding zijn alle deelnemers het eens: de wijkgerichte aanpak moet doorgaan! Deze publicatie bundelt de uitkomsten van individuele gesprekken en netwerkbijeenkomsten van de deelnemers van het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’. Het resultaat is een viertal katalysatoren voor een gezonde doorstart van de wijkaanpak, uitmondend in een appèl aan de betrokken en belanghebbende partijen om hiermee in gezamenlijkheid met bewoners aan de slag te gaan. Om dóór te gaan met de wijkgerichte aanpak van problemen én mogelijkheden. Namens de deelnemers aan het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’, Jeroen den Uyl, partner Twynstra Gudde Sandy van Marrewijk, adviseur Twynstra Gudde Juni 2011
De toekomst van de wijk in Nederland | 3
4 | De toekomst van de wijk in Nederland
Deelnemers netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’
Oktay Aslan
hoofd wijkaanpak, Stadsdeel Amsterdam Noord
Chris Zeevenhooven
wijkprogrammaleider, gemeente Arnhem
Sander Siegmann
hoofd afdeling buurtregie en participatie, Stadsdeel Oost,
gemeente Amsterdam
Ted Zwietering
directeur Krachtwijken, gemeente Den Haag
Karin Verdooren
directeur Mitros Wonen Utrecht
Annechien de Gast stedelijk programmamanager krachtwijken, gemeente Utrecht Lizette Ploeg
hoofd wijkaanpak Slotervaart, gemeente Amsterdam
Martine Koehein
programmamanager wijkaanpak, gemeente Amsterdam
Karin Schrederhof
vestigingsdirecteur Woonbron Delft
Mirjam van Oosterhout
programmamanager Charlois, Woonstad Rotterdam
Jacqueline Vermaat programmamanager wijkaanpak en particuliere woningvoorraad, gemeente Rotterdam Hettie Politiek
programmaleider wijkaanpak, DMO gemeente Amsterdam
Hans Zuiver
bestuurder Combiwel Groep
Menno Westveld
manager rayon zuid, De Alliantie Eemvallei
Piet Breebaart
manager taskforce wijkaanpak ad interim, Ymere
Sandra Roozen
vestigingsmanager Zuid-Kennemerland, Pré Wonen
Jaap van Zwet
programmamanager maatschappelijke projecten Woonbron
Roger van der Kamp
adviseur, gemeente Rotterdam
Hedwig von Ende hoofd maatschappelijke ontwikkelingen, gemeente Purmerend Sandy van Marrewijk
adviseur Twynstra Gudde
Jeroen den Uyl
partner Twynstra Gudde
Penvoering Sandy van Marrewijk
adviseur Twynstra Gudde
Jeroen den Uyl
partner Twynstra Gudde
De toekomst van de wijk in Nederland | 5
Samenvatting
6 | De toekomst van de wijk in Nederland
Wijkaanpak moet doorgaan De vraag die alle betrokkenen bij een wijkgerichte aanpak van maatschappelijke kwesties bezighoudt, is hoe zij verder moeten. Er is al veel in gang gezet. Maar nu de budgetten krimpen worden de mogelijkheden minder. Het kabinet zet in op het geven van ruimte aan de eigen kracht van bewoners en het loslaten van professionals. Het jaar van de waarheid breekt aan. Kernvraag is hoe enerzijds het goede van de wijkaanpak te behouden – samenwerkingsverbanden, nieuwe en succesvolle projecten en de organisatievormen richting wijkgericht werken – anderzijds met minder geld de wijkaanpak voort te kunnen zetten. Deelnemers aan het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’ zochten en zoeken naar antwoorden en benoemen vier katalysatoren voor een doorstart. Over één ding zijn zij het eens: De wijkaanpak moet doorgaan. In gezamenlijkheid mét bewoners – dat staat voorop.
Positieve ontwikkelingen Belangrijk
voor
een
toekomstige
projecten en de organisatievormen
vorm van wijkaanpak is het behouden
richting
wijkgericht
werken.
Het
van de goede dingen. Veel positieve
laatste wat de deelnemers willen, is
ontwikkelingen zijn al in gang gezet
terugvallen naar het niveau van mini-
en gegroeid: de nieuwe en verste-
male afstemming op wijkniveau.
vigde samenwerkingsverbanden die zijn ontstaan over de grenzen van
Kritisch
afdelingen en organisaties heen, de
Men heeft ook zijn lessen geleerd
nieuwe initiatieven en succesvolle
en is over sommige punten dan ook
De toekomst van de wijk in Nederland | 7
kritisch gestemd. Omdat in zo’n korte tijd projectplannen moesten worden gemaakt, is niet altijd even goed nagedacht over de bijdrage van een project aan de doelstellingen in de wijk en de slimste manier om die uit te voeren. Bewoners zijn soms te veel ‘gepamperd’ met gratis activiteiten. Taken werden zomaar van elkaar overgenomen, mede doordat men niet altijd kritisch genoeg is in de samenwerking met partners.
Vier katalysatoren om door te pakken De uitkomst van de gesprekken en bijeenkomsten is een viertal katalysatoren voor de toekomst van de wijk in Nederland. Katalysatoren die een verdere uitwerking nodig hebben, waar de deelnemers van het netwerk in de eigen praktijk al druk mee bezig zijn:
1. gezamenlijk heroriënteren, 2. doorpakken op wijkgericht werken, 3. laat taken zoveel mogelijk over aan bewoners zelf, 4. zet in op kwalitatief goede medewerkers in de wijk.
8 | De toekomst van de wijk in Nederland
1. Gezamenlijke heroriëntatie
(gebiedsmanagers, nagers
Zowel
woningcorporaties
wijkaanpak,
programmamaleefbaarheid-
als
consulenten, managers wijkbeheer
het
etc.) en is veel energie gestoken
aanbrengen van focus in hun inzet in
in het betrekken van bewoners bij
wijken en buurten. Het gevaar is dat
ontwikkelingen in wijken en buurten.
zij dat vooral doen binnen de eigen
Dit vraagt om een andere manier
organisatie, met als risico dat door
van werken binnen gemeenten en
samenwerkingspartners op verschil-
woningcorporaties, dwars door afde-
lende wijken wordt ingezet en activi-
lingen heen. Een omslag die nog
teiten niet op elkaar zijn afgestemd.
niet geheel gemaakt is, maar zich-
Naast deze interne oriëntatie is het
zelf inmiddels wel bewezen heeft. De
dan ook essentieel om gezamen-
deelnemers in het netwerk vinden
lijk de inzet in wijken en buurten te
dan ook dat de wijkgerichte aanpak
bepalen en af te stemmen. En omdat
doorgezet moet worden, waarbij de
de tijden van overlap in elkaars taak-
samenwerking in de matrixstruc-
gebieden achter ons liggen, wordt
tuur, dwars door afdelingen en orga-
samenwerken nog belangrijker. Een
nisaties heen, verder moet worden
samenwerking waarin iedere organi-
verbeterd.
gemeenten
zijn
bezig
met
satie de beste kwaliteit levert vanuit zijn op de ander wanneer deze zijn
3. L aat taken zoveel mogelijk over aan bewoners zelf
kerntaak niet goed uitvoert.
Ondanks jaren van experimenteren
zijn eigen kerntaak en kritisch mag
met het betrekken van bewoners
2. D oorpakken op wijkgericht werken
blijkt uit onderzoek dat de kloof
De laatste jaren is veel geëxperi-
maar groter is geworden. De bezui-
menteerd met wijkgericht werken.
nigingen die hard ingrijpen in over-
Er zijn nieuwe constructen ontstaan
heidsorganisaties, bieden de kans
(wijkbureaus,
programmabureaus
om nu écht taken terug te leggen
etc.),
functies
bij bewoners. Hiervoor is het nodig
nieuwe
gecreëerd
tussen instanties en burger alleen
De toekomst van de wijk in Nederland | 9
dat professionals veel meer vraag-
verbindingen kunnen leggen en over
gestuurd gaan werken, initiatiefne-
de grenzen van de eigen organisatie
mers gaan koesteren, ondersteunen
heen kunnen kijken. Op deze vaardig-
en veel meer loslaten. Daarbij is het
heden zullen medewerkers getraind
belangrijk te beseffen dat betrokken-
en geselecteerd moeten worden.
heid pas ontstaat wanneer bewoners ontwikkeling. Als je bewoners echt
Samenwerking gemeenten en woningcorporaties én bewoners
wilt betrekken, is het essentieel om
Bij al deze vier katalysatoren hebben
aan te sluiten bij hun belangen.
we ons als deelnemers aan het
Deze belangen zijn uiteenlopend,
netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’
verschillen per wijk, buurt en indi-
vooral
vidu, en vragen dan ook steeds weer
onderlinge
een eigen, gedifferentieerde aanpak.
gemeenten,
Deze betrokkenheid is het startpunt.
en bewoners. Omdat wij vrezen
De komende periode moet worden
dat zonder deze samenwerking de
ingezet op het benutten van de eigen
wijkaanpak doodbloedt.
écht belang hebben bij een bepaalde
kracht van bewoners, dit betekent experimenteren met overlaten van taken, loslaten en nieuwe manieren van ondersteunen van initiatieven.
4. Z et in op kwalitatief goede medewerkers in de wijk De toekomst van de wijkaanpak staat of valt met het werk van de medewerkers in de wijken. Zij zijn het die de hiervoor genoemde katalysatoren in gang moeten zetten. Dit vraagt om medewerkers die kunnen schakelen op verschillende niveaus,
10 | De toekomst van de wijk in Nederland
willen
focussen
samenwerking
op
de
tussen
woningcorporaties
Het benoemen van de vier katalysatoren is dan ook een pleidooi gericht aan gemeenten en corporaties om elkaar n贸g meer op te zoeken en gezamenlijk de wijkaanpak van morgen vorm te geven. Uiteraard door daar zoveel mogelijk andere partijen bij te betrekken en ruimte te laten voor de eigen kracht van bewoners.
De toekomst van de wijk in Nederland | 11
12 | De toekomst van de wijk in Nederland
Crisis, bezuinigen en dan…?
De aanpak van de ‘Krachtwijken’, of ‘Vogelaarwijken’ is in volle gang. De eerste successen zijn geboekt, maar er is nog veel werk te doen. Intussen is de buitenwereld aan het veranderen, gemeenten bezuinigen, de extra gelden voor wijkaanpak stoppen na 2011 en ook woningcorporaties hebben minder financiële middelen. De deelnemers in het ‘Leiders in de wijkaanpak’ netwerk zijn het over één ding eens: de wijkaanpak moet doorgaan. In het netwerk zijn wij op zoek gegaan naar de ingrediënten om de wijkaanpak een doorstart te geven en antwoord te geven op de vraag: “Hoe kunnen we een vervolg geven aan de realisatie van de wijkaanpak doelstellingen, nu we minder middelen hebben en de politieke koers veranderd is?”
Wijkaanpak is van alle tijden Van de wederopbouw na de Tweede
ingegeven door het Grotestedenbe-
Wereldoorlog, via de stadsvernieu-
leid (1994). Aanleiding was de opeen-
wing in de jaren ’70 en ’80, naar de
stapeling van problemen in wijken.
stedelijke vernieuwing en de Voge-
Om de stedelijke vernieuwing een
laarwijken in de jaren ’90 tot het
nog krachtiger impuls te geven, wees
heden van de 21
eeuw – wijkaanpak
minister Henk Kamp (VROM) in 2003
is van alle tijden. De laatste periode
56 wijken aan waarin extra geïnves-
kenmerkt zich door de opkomst van de
teerd ging worden. Minister Ella Voge-
integrale aanpak van fysieke, sociale
laar (Wonen, Wijken en Integratie)
en economische problemen in wijken,
bracht hierin in 2007 nog meer focus
ste
De toekomst van de wijk in Nederland | 13
aan en wees 40 aandachtswijken aan,
nog op volle toeren draait, maar ook
sindsdien
reeds de eerste haperingen begint te
Vogelaarwijken,
Pracht-
wijken of Krachtwijken genoemd.
vertonen.
Verstevigde relaties Wat heeft deze wijkenaanpak ons tot nu toe gebracht? De deelnemers aan het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’ zijn blij met de vernieuwde of verstevigde relaties tussen organisaties op wijkniveau, met name tussen gemeenten
en
woningcorpora-
ties. Daarnaast zijn er veel nieuwe projecten opgestart, er is geëxperi-
‘Het werken aan wijken en buurten moet hoe dan ook doorgaan, gelukkig zijn alle partijen het daarover eens.’
menteerd met nieuwe vormen van burgerparticipatie en het wijkgericht werken heeft meer vorm gekregen
Te veel gepamperd
(wijkbureaus,
Hoewel men erg blij is met de
programmabureaus,
decentralisatie).
versterkte samenwerkingsverbanden
De deelnemers aan het netwerk zijn
tussen organisaties, erkent men ook
echter ook kritisch. Om voor de extra
in deze samenwerking niet altijd even
gelden in aanmerking te komen
kritisch op elkaar te zijn geweest. Te
zijn in een korte tijd projectplannen
gemakkelijk zijn taken overgenomen
gemaakt. Met als gevolg dat er niet
die eigenlijk tot de kerntaak van een
altijd goed is nagedacht over ‘het
andere partij behoren. Voorbeelden
waarom en het hoe’ van de uitvoering
zijn de inzet in welzijnswerk en het
van een project, kortom of dat project
betalen van extra leerkrachten op
wel bijdraagt aan de doelstellingen
scholen door een woningcorporatie,
die men voor ogen heeft in de wijk.
buurtbemiddeling
Er is een grote ‘projectencarrousel’
door de gemeente etc. Tevens zijn er
op gang gekomen, die momenteel
veel gratis activiteiten voor bewo-
14 | De toekomst van de wijk in Nederland
onder
huurders
ners opgestart, waarvan men zich nu
dien wordt door verscherpte regels
afvraagt of bewoners hiermee niet
vanuit Europa de bewegingsvrijheid
te veel gepamperd zijn en de afhan-
van corporaties ingeperkt. Ontwikke-
kelijkheid van instanties niet juist is
lingen waarop woningcorporaties en
vergroot in plaats van verkleind.
gemeenten nu al moeten inspelen.
We moeten dóór
Bij
Ondanks deze kritische geluiden zijn
in het netwerk wordt de projecten
de betrokkenen het over één ding
daarom kritisch bekeken. Projecten
eens, het werk is nog lang niet klaar.
worden uitgesteld, gefaseerd of zelfs
De eerste successen zijn geboekt,
afgeblazen. Dit terwijl de problemen
zoals ook blijkt uit de voortgangs-
in sommige wijken en buurten nog
rapportage
die
het
de
deelnemende
organisaties
voormalige
lang niet zijn opgelost, en op sommige
Ministerie van Wonen, Wijken en Inte-
plekken zelfs verergerd zijn. Het
gratie onlangs naar de Tweede Kamer
werken aan gezonde, leefbare wijken
stuurde. Maar de huidige situatie
moet hoe dan ook doorgaan. Kern-
is broos. Het werken aan wijken en
vraag is hoe we enerzijds het goede
buurten moet hoe dan ook doorgaan,
van de wijkaanpak kunnen behouden
gelukkig zijn alle partijen het daarover
– samenwerkingsverbanden, nieuwe
eens.
en succesvolle projecten en de organisatievormen
richting
wijkgericht
2011: een kruispunt
werken – anderzijds met minder geld
In 2011 draait de projectencarrousel
de wijkaanpak een doorstart kunnen
zoals gezegd nog op volle toeren.
geven.
Maar voor 2012 zijn grootschalige bezuinigingen gemeenten.
aangekondigd Ook
bij
woningcorpora-
ties geven aan minder financiële middelen te hebben door de crisis en de tegenvallende woningverkopen en heffingen vanuit de overheid. Boven-
De toekomst van de wijk in Nederland | 15
16 | De toekomst van de wijk in Nederland
Vier katalysatoren Samen met de deelnemers uit het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’ zijn vier katalysatoren geformuleerd om de gezamenlijke doorstart mogelijk te maken:
1. gezamenlijk heroriënteren, 2. doorpakken op wijkgericht werken, 3. laat taken zoveel mogelijk over aan bewoners zelf, 4. zet in op kwalitatief goede medewerkers in de wijk.
I. Gezamenlijk heroriënteren Het samen met partners bepalen
door bezuinigingen op het welzijns-
in welke wijken extra inzet wordt
werk of het stopzetten van subsidies.
gepleegd en het onderling afstemmen
Men vreest de kaasschaaf of de botte
van waaruit deze inzet bestaat, ieder
bijl. De deelnemende gemeenten in
vanuit zijn eigen kerntaken.
het netwerk zijn intern druk bezig met het kritisch kijken naar de inzet die zij
Gemeenten moeten fors bezuinigen
plegen in wijken en buurten. In Stads-
en daarbij blijft de wijkaanpak niet
deel Oost in Amsterdam bijvoorbeeld
gespaard. Is het niet door het tempo-
is in december 2010 gestart met het
riseren van projecten, dan is het wel
proces ‘Samen kiezen en sturen’. Met
De toekomst van de wijk in Nederland | 17
behulp van statistische gegevens van
leggen op wijken. De deelnemers in
buurten worden sterkten, zwakten,
het netwerk onderschrijven de nood-
kansen en bedreigingen benoemd.
zaak tot gezamenlijke heroriëntatie,
Per buurt wordt vervolgens bepaald
maar willen eerst het eigen huiswerk
wat de inzet zal zijn en de bijbeho-
goed doen. De volgende fase is de
rende investeringsruimte.
afstemming met andere partijen. Juist
Eenzelfde beweging is gaande bij
de hechte samenwerkingsverbanden
woningcorporaties, zoals ook de deel-
bieden hiertoe goede kansen.
nemende corporaties in het netwerk aangeven.
speelt
Gezamenlijke heroriëntatie is niet
tevens een discussie over kerntaken,
Bij
corporaties
alleen belangrijk voor het gelijkscha-
mede ingegeven door de strengere
kelen op welke wijken wel en niet
regelgeving
staatssteun
extra ingezet wordt, maar ook om de
vanuit Europa. Hierdoor wordt met
inspanningen in die wijken op elkaar
name kritischer gekeken naar sociale
af te stemmen. Binnen woningcorpo-
en economische projecten. Er wordt
raties, maar ook bij gemeenten woedt
meer focus aangebracht, enerzijds in
een kerntakendiscussie. De tijd van
welke wijken wel en geen extra inzet
overlap in elkaars taakgebieden en
wordt gepleegd en anderzijds hoe
het makkelijk overnemen van elkaars
deze inzet eruit moet zien.
taken ligt achter ons. Dit betekent
omtrent
dat samenwerking nog belangrijker Zowel gemeenten als woningcor-
wordt. Een samenwerking waarin
poraties zijn derhalve bezig met het
iedere organisatie de beste kwaliteit
aanbrengen van focus in hun inzet in
levert vanuit zijn eigen kerntaak en
wijken en buurten. Onder het motto
kritisch mag zijn op de ander als deze
‘Liever in vijf buurten intensief aan
zijn kerntaak niet goed uitvoert. Dit
de slag, dan in twintig een beetje.’
betekent een professionalisering van
Het gevaar is echter dat zij dit vooral
de samenwerking, een samenwerking
binnen de eigen organisatie doen en
gebaseerd op onderling vertrouwen,
niet in onderlinge afstemming met
transparantie en oprechte interesse in
elkaar. Met als risico dat gemeenten
elkaars belangen.
en corporaties niet dezelfde focus
18 | De toekomst van de wijk in Nederland
‘Liever in vijf buurten intensief aan de slag, dan in twintig een beetje.’
De toekomst van de wijk in Nederland | 19
II. Doorpakken op wijkgericht werken Het verbeteren van de interne samen-
Bij gemeenten is het wijkgericht
werking in de matrixstructuur van
werken in veel gevallen apart geor-
het wijkgericht werken en de lijnor-
ganiseerd
ganisatie en het vasthouden van de
deels
externe samenwerking bij inzet op
vanuit wijkaanpak of andere bronnen
leefbare wijken en buurten.
bovenop de reguliere begroting van
van
betaald
de met
lijnorganisatie, extra
gelden
de gemeente. Dit betekent echter niet Een verdienste van de wijkaanpak is
dat er geen interactie is met de lijn-
de ontwikkeling richting het wijkge-
organisatie. De wijkaanpak organisa-
richt werken. Het wijkgericht werken
ties heeft de lijnorganisatie nodig en
verbindt datgene wat er leeft in wijken
vice versa. De lijnorganisatie maakt
en buurten met de strategie en het
bij het opstellen van beleidsplannen
beleid van organisaties zoals woning-
idealiter gebruik van de informatie die
corporaties en gemeenten. Tenminste,
wijkaanpak professionals ophalen in
zo zou het moeten werken op papier.
wijken en buurten. Daarnaast sluit de
De afgelopen jaren is veel geĂŤxpe-
uitvoering van de wijkaanpak aan bij
rimenteerd met wijkgericht werken.
het beleid dat de lijnorganisatie heeft
Er zijn nieuwe constructen ontstaan
opgesteld.
(wijkbureaus,
programmabureaus
etc.),
functies
nieuwe
(gebiedsmanagers,
gecreĂŤerd
programmama-
Ook op uitvoeringsniveau is samenwerking
essentieel.
Als
vanuit
nagers wijkaanpak, leefbaarheidcon-
wijkaanpak geconstateerd wordt dat
sulenten, managers wijkbeheer etc.)
een wijk extra schoongemaakt moet
en is veel energie gestoken in het
worden, dan zal de uitvoerende dienst
betrekken van bewoners bij ontwikke-
van de gemeente dit uiteindelijk
lingen in wijken en buurten. De extra
oppakken, en niet de wijkaanpakor-
wijkaanpakgelden zijn een belangrijke
ganisatie. Deze matrixstructuur levert
impuls geweest om dit mogelijk te
continu spanning op. Op dit terrein is
maken.
nog veel te winnen. Met de aangekondigde bezuinigingen en het stopzetten
20 | De toekomst van de wijk in Nederland
‘De vrees bestaat dat het kind met het
investeren in sociale projecten. Voor-
badwater wordt
projecten, de inzet van leefbaar-
weggegooid.’
groen- en speelvoorzieningen enz.
beelden zijn ‘achter de voordeur’heidsconsulenten,
buurtconciërges,
Juist op deze terreinen wordt intensief samengewerkt met gemeenten en andere partners. Deze verbreding van taakgebieden heeft er deels voor
van de gelden voor wijkaanpak woedt
gezorgd dat organisaties elkaar beter
binnen veel gemeenten de discussie
weten te vinden. Het terugschroeven
op welke manier het wijkgericht
van de inzet van corporaties op deze
werken vorm moet krijgen en, vooral,
terreinen kan tot gevolg hebben dat
betaald moet worden. De deelne-
de afstand tussen organisaties onder-
mers in het netwerk pleiten voor het
ling groter wordt. Een reden waarom
behouden van de matrixstructuur
de deelnemers van corporaties in het
en het verbeteren van de werkbaar-
netwerk pleiten voor het vast blijven
heid hiervan. Een duidelijk voordeel
houden aan deze taken van corpora-
van deze structuur is de verbeterde
ties. Kritischer zijn mag, maar ondoor-
samenwerking met andere partijen.
dacht schrappen niet.
De vrees bestaat dat het kind met het badwater wordt weggegooid.
Dat de wijkgerichte aanpak doorgezet moet worden, daarover zijn de deel-
Woningcorporaties
hebben
wijkgericht
vooral
werken
het
nemers in het netwerk het eens. De
invul-
aandacht moet uitgaan naar het verbe-
ling gegeven door hun taakgebied
teren van de interne samenwerking in
te verbreden. Van het verhuren van
de matrix tussen de wijkaanpak en
woningen aan mensen met een lager
de lijnorganisatie en het vasthouden
inkomen en bijzondere doelgroepen,
van de externe samenwerking bij het
tot het bijdragen aan een leefbare
verbeteren van leefbaarheid in wijken
woonomgeving door veel meer te
en buurten.
De toekomst van de wijk in Nederland | 21
III. Laat taken zoveel mogelijk over aan bewoners zelf Het vergroten van het eigenaarschap
leggen van taken bij bewoners. Wat
van bewoners door vraaggestuurd te
nu als we bewoners in wijken
werken en aansluiting te zoeken bij de belangen van de bewoners in de
zelf verantwoordelijk houden voor
wijk.
bepaalde taken in wijken en buurten? Gaan bewoners zich dan anders
In de wijkaanpak is veel geĂŤxperi-
gedragen, meer eigenaarschap en
menteerd met het betrekken van
eigen initiatief tonen, meer zelfver-
bewoners, op verschillende niveaus:
trouwen ontwikkelen en zich meer
bij het maken van beleid, meedenken
betrokken voelen bij de samenleving?
over projecten in panels en discus-
En wat is daarvoor nodig? In elk geval
siegroepen, particulier opdrachtge-
vraagt dit van instanties dat zij veel
verschap etc. Met goede en minder
meer vraaggestuurd gaan werken,
goede resultaten. Uit onderzoeken
initiatieven
veel
blijkt echter dat ondanks al deze
netwerken
van
inspanningen de kloof tussen de
steunen vanuit de eigen organisatie,
instanties en de burger alleen maar
maar ook vanuit de samenwerkings-
groter is geworden. Actieve bewoners
partners. En het vraagt van professio-
hebben moeite om dingen gedaan te
nals dat zij los durven te laten.
krijgen bij instanties, komen niet door
Een voorbeeld uit de huidige praktijk:
de bureaucratie heen. Hierdoor wordt
een woningcorporatie geeft de bewo-
de potentiĂŤle kracht van bewoners
ners van een complex de regie over
onvoldoende benut.
de schoonmaak in een complex. Deze
meer
faciliteren,
bewoners
onder-
bewoners organiseren zich in een De op handen zijnde bezuinigingen
commissie die bepaalt hoe vaak wordt
grijpen hard in overheidsorganisaties
schoongemaakt, door wie, wanneer
in. Maar ze kunnen ook als katalysator
enz. De woningcorporatie stelt een
worden ingezet bij het ĂŠcht terug-
budget beschikbaar, regelt de admini-
22 | De toekomst van de wijk in Nederland
‘Een van de ingrediënten in de doorstart stratie, begeleidt de commissie waar nodig. Resultaat: bewoners zijn meer tevreden
over
het
schoonhouden
van het complex, en de kosten zijn lager. Let op: de gedachte dat dit de corporatiemedewerkers minder tijd zou kosten is een illusie. Soms vraagt deze aanpak zelfs meer tijd, zeker in
van de wijkaanpak is het vergroten van het eigenaarschap van bewoners.’
het begin. Ook nodig is het ondersteunen en faciliteren van initiatiefnemers. Initiatieven hebben trekkers nodig, de
Deze mensen zullen zich niet snel
‘pareltjes’ in de wijk. In plaats van
inzetten voor het meedenken over het
deze te laten verdwalen in de bureau-
ontwerp van een nieuw multifunctio-
cratie, moeten deze mensen veel
neel centrum. Maar wellicht wel voor
meer ondersteund en gefaciliteerd
het creëren van een veilige speelplek
worden. Van wijkaanpak naar wijkon-
voor hun kinderen op het binnenter-
dersteuning.
rein van het complex.
Per wijk kunnen de routes zeer
Het kabinet zet in op het ruimte
verschillen; er is dan ook niet één
geven aan de eigen kracht van bewo-
aanpak. Zeker in achterstandswijken
ners. Dit is in onze ogen één van de
moet rekening worden gehouden
ingrediënten in de doorstart van de
met de mogelijkheden die mensen
wijkaanpak. Vraaggestuurd werken
hebben. Veel mensen zijn vooral
en aansluiting zoeken bij de belangen
bezig met ‘overleven’; hun belang ligt
van de bewoners in de wijk zijn hierbij
vooral bij het financieel rondkomen
essentieel.
en het opvoeden van hun kinderen.
hiervoor juist als katalysator dienen.
Bezuinigingen
kunnen
De toekomst van de wijk in Nederland | 23
IV. Zet in op kwalitatief goede medewerkers in de wijk De toekomst van de wijkaanpak staat
die actief zijn in wijken en buurten.
of valt met het werk van de mede-
Van hen wordt gevraagd meer vraag-
werkers in de wijken. De toekomst
gestuurd te gaan werken, los durven
vraagt om medewerkers die kunnen
laten, bewoners ondersteunen waar
schakelen op verschillende niveaus,
nodig, tegelijkertijd kritischer te zijn op
verbindingen kunnen leggen en over
de taken die men wel en niet oppakt,
de grenzen van de eigen organisatie
en ook nog eens samenwerkingspart-
heenkijken.
ners aan te spreken op hun kerntaak. Dit geldt voor zowel leidinggevenden
De heroriĂŤntatie, de hernieuwde focus
als voor mensen in de uitvoering.
op kerntaken, het wijkgericht werken
Dit vraagt om een professionalise-
en het verleggen van het eigenaar-
ringsslag.
schap naar bewoners in de wijken
worden getraind of geselecteerd op
hebben impact op de medewerkers
het vermogen te kunnen schakelen op
24 | De toekomst van de wijk in Nederland
Medewerkers
moeten
‘Een zakelijke houding wordt belangrijker, maar wel gestoeld op vertrouwen, transparantie en oprechte interesse in het belang van de ander.’
verschillende niveaus, verbindingen
dit van elkaar te weten. Kortom, er
kunnen leggen en over de grenzen
valt nog veel winst te behalen in het
van
ontschotten tussen afdelingen en
het
eigen
taakgebied
heen
kunnen kijken. Een zakelijke houding
organisaties.
wordt belangrijker, zowel richting collega’s, bewoners als samenwerkingspartners. Maar wel een zakelijke houding gestoeld op vertrouwen, transparantie en oprechte interesse in het belang van de ander. Het komt nog steeds té vaak voor dat verschillende instanties aan de slag zijn met hetzelfde gezin zonder
De toekomst van de wijk in Nederland | 25
26 | De toekomst van de wijk in Nederland
Gezamenlijke regie in wijkaanpak van morgen We omschreven de vier katalysatoren die resulteerden uit de gesprekken met de deelnemers aan het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’ en de netwerkbijeenkomsten. We kozen voor deze vier katalysatoren omdat opvalt dat er over deze punten overeenstemming is tussen zowel gemeenten als corporaties. Bovendien zijn mensen min of meer al bezig deze vier katalysatoren vorm te geven in de eigen organisatie. Wij hebben ons vooral willen focussen op de samenwerking tussen gemeenten en woningcorporaties, omdat wij van mening zijn dat zonder deze samenwerking de wijkaanpak doodbloedt. Het benoemen van de vier katalysatoren is dan ook een pleidooi gericht aan gemeenten en corporaties om elkaar nóg meer op te zoeken en gezamenlijk de wijkaanpak van morgen vorm te geven. Uiteraard door daar zoveel mogelijk andere partijen bij te betrekken en ruimte te laten voor de eigen kracht van bewoners. In het netwerk ‘Leiders in de wijkaanpak’ willen we doorgaan met het uitwerken van de katalysatoren, met het delen van elkaars ervaringen en de ervaringen van buitenaf. Wilt u meer weten over dit netwerk en over deelname? Neem dan contact op met Jeroen den Uyl (juy@tg.nl) of Sandy van Marrewijk (smr@tg.nl).
De toekomst van de wijk in Nederland | 27
Samen met onze opdrachtgevers komen tot nieuwe antwoorden op vragen, tot het creĂŤren van kansen. Dat betekent goed luisteren, durven doorvragen en kritisch blijven. Eigenschappen die onze adviseurs en managers kenmerken. Zodat u de juiste strategische keuzes kunt maken. Resultaat: een andere, verfrissende kijk op uw vraagstuk, met oplossingen die echt werken. Onze mensen staan u terzijde. Twynstra Gudde staat erachter.
Twynstra Gudde
Tel 033 4677777
Stationsplein 1
Fax 033 4677666
3818 LE Amersfoort
info@tg.nl
Postbus 907
www.twynstragudde.nl
2472
3800 AX Amersfoort