Maatschappelijk jaarverslag 2009 Maatschappelijk betrokken en duurzaam
2 | Twynstra Gudde
Maatschappelijk jaarverslag 2009
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 3
4 | Twynstra Gudde
Ons profiel Twynstra Gudde is een onafhankelijk en toonaangevend organisatieadviesbureau. Onze kerncompetenties zijn project- en programmamanagement, veranderkunde, organisatiekunde en samenwerkingskunde.
Dagelijks doen het bedrijfsleven en de publieke sector een beroep op onze adviseurs en buigen we ons over uit dagende, veelal complexe vraagstukken. Ons bureau heeft al ruim 45 jaar ervaring in de advisering aan gerenom meerde opdrachtgevers. Onze naam is verbonden aan een groot aantal spraakmakende projecten in Nederland en daarbuiten. Twynstra Gudde biedt plaats aan een grote variëteit experts die gezamenlijk, maar allen vanuit hun eigen vakgebied en perspectief opereren. Door onze multi disciplinaire aanpak zijn we in staat anders tegen onze adviesopgaven aan te kijken en beter in staat onze kennis en ervaring op een productieve wijze in te zetten. Duurzaamheid heeft bij Twynstra Gudde een integrale plek in de adviespraktijk en de bedrijfsvoering. Adviseurs verankeren het thema in hun advies aan opdrachtgevers, en als organisatie kijkt Twynstra Gudde kritisch naar de milieugevolgen van de eigen bedrijfsactiviteiten. Vanouds speelt de maatschappelijke betrokkenheid binnen ons bureau een rol van betekenis. Twynstra Gudde is eigendom van de medewerkers.Elke medewerker kan certificaten van aandelen aanschaffen. Deze participatie geeft onze medewerkers een extra bin ding met Twynstra Gudde. Twynstra Gudde is aangesloten bij de Raad van Organisatie-Adviesbureaus (ROA), de belangrijkste vereniging voor organisatieadviesbureaus in Nederland. Als partner van ‘Highland Worldwide’ maken we deel uit van een vooraanstaande, internationale groep advies bureau. Dat geeft ons werk, waar nodig, internationale kracht en kleur.
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 5
Inhoud 08
6 | Twynstra Gudde
10
12
22
36
44
08
Voorwoord
10
Maatschappelijk betrokken en duurzaam
16
Onze medewerkers
24
Middenin de samenleving
28
Interne milieuzorg en kantoorinnovatie
32
Handvatten voor duurzame organisatieverandering
36
Duurzame Projecten
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 7
8 | Twynstra Gudde
Voorwoord
Naar een nieuw, verantwoord evenwicht
In de maatschappij en bij onze opdrachtgevers krijgt het
Twynstra Gudde probeert duurzaamheid te bevorderen
thema duurzaamheid een steeds centralere plaats. Tege
en zo meerwaarde te leveren aan zowel onze opdracht-
lijkertijd raken steeds meer mensen ervan overtuigd dat
gevers als de Nederlandse samenleving als geheel.
voor een echt duurzame samenleving het roer radicaal
Op een aantal gebieden spelen we wat dat betreft een
om moet. Bestuurders en medewerkers staan voor de
bijzonder prominente rol. Dit geldt voor duurzame
opgave hun bedrijf of organisatie naar een nieuw
energie, duurzaam bouwen, gezonde gebouwen en
evenwicht te loodsen, waarbij economische winst hand
duurzame mobiliteit, watermanagement en leefbaarheid
in hand gaat met sociale en ecologische winst.
in wijken.
Maar hoe organiseer je dat en wat heeft prioriteit?
Over deze onderwerpen heeft Twynstra Gudde in de
Wat is de rol van klanten en maatschappelijke organi-
loop der jaren veel kennis vergaard en een uitgebreid
saties? Hoe bepaal je als organisatie de juiste koers?
netwerk opgebouwd – om duurzame ideeën te helpen
Twynstra Gudde ondersteunt organisaties in zowel het
verwezenlijken. Onze aanpak over een breed front draagt
publieke als het private domein met het opstellen van
bij aan de transitie naar een nieuw, maatschappelijk
duurzaamheidstrategieën en begeleidt deze organisaties
verantwoord en duurzaam evenwicht.
bij de implementatie daarvan. Uiteraard geven we daarbij zelf het goede voorbeeld. Wat betreft duurzaamheid is
Carol Lemmens
Twynstra Gudde zelf koploper op punten als mobiliteit,
directeur Twynstra Gudde
interne milieuzorg en kantoorinnovatie. Voor ons is dat een kwestie van ‘practice what you preach’.
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 9
Maatschappelijk betrokken en duurzaam Maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen zit de adviseurs en managers van Twynstra Gudde in het bloed. Maatschappelijk betrokken en duurzaam is voor ons bijna een vanzelfsprekendheid. De maatschappij is immers ons werkveld. Onze partners, onze adviseurs en managers zijn allen werkzaam in markten met stuk voor stuk een grote maatschappelijke relevantie: energie, ruimtelijke investeringen (mobiliteit, groen, water, gebiedsontwikkeling en infrastructuur), bouw, zorg, onderwijs. Zij kennen en nemen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid beroepshalve en vanuit de dagelijkse praktijk.
Het goede voorbeeld In 2004 omarmde Twynstra Gudde als eerste bedrijf in Nederland de NS Business Card, zodat onze adviseurs en managers – om redenen van milieu en efficiency – met de trein konden reizen. Thans is Twynstra Gudde de grootste zakelijke gebruiker van deze NS-kaart. Het is een sprekend voorbeeld van de vele manieren waarop Twynstra Gudde een bijdrage wil leveren aan maatschappelijke vraagstukken, als onderdeel van het MVO-beleid. In 2009 was duurzaamheid een van de vier speerpunten van het bureau. In dit kader kregen de milieugevolgen van de eigen bedrijfsactiviteiten extra aandacht.
10 | Twynstra Gudde
Integrale plaats in het bureau en advieswerk
Duurzaamheid in New York
Op een bewuste en alerte manier geeft Twynstra Gudde
Een adviesgroep van Twynstra Gudde bezocht eind oktober
het thema duurzaamheid een integrale plaats in het
2009 New York. Het thema was duurzaamheid. Zij onder-
bureau en het advieswerk, om daarmee antwoord te
zochten onder meer het programma ‘PlaNYC2030’. Dit
geven op de groeiende behoefte bij medewerkers,
programma is door burgemeester Bloomberg van New York
klanten en samenleving.
gestart met als doel in 2030 een Greater & Greener New
1 Adviseurs verankeren het thema in hun advies aan
York te krijgen. In dat jaar telt New York 1 miljoen meer in-
opdrachtgevers 2 Als organisatie kijkt Twynstra Gudde kritisch naar de milieugevolgen van de eigen bedrijfs-activiteiten. 3 Geprobeerd wordt de CO2-uitstoot van de eigen organisatie tot een minimum te beperken. 4 De maatschappelijke betrokkenheid binnen ons bureau speelt hierbij een rol van betekenis.
woners, maar de ambitie is 30 procent minder CO2-uitstoot en dat met een gelijke kwaliteit van leven. De bezoekende TG’ers startten met een inspirerende werksessie over het onderwerp duurzaamheid. Vervolgens hebben zij verschillende bij het programma betrokken personen geïnterviewd. Hierbij werden vier perspectieven belicht: programmamanagement, stakeholder-/omgevingsmanagement, communicatie en duurzame processen/
Op deze wijze wil Twynstra Gudde een sleutelrol spelen
besluitvorming.
in het succes van haar opdrachtgevers – dus onderdeel
De conclusie van Twynstra Gudde was dat het samenspel
zijn van de businesscase – en door haar klanten worden
van deze aspecten in het programma goed was doordacht
gevraagd bij het oplossen van grote complexe maatschap
en dat zij elkaar op unieke wijze versterken. Hierdoor is het
pelijke vraagstukken in Nederland. Dit levert onder
programma in elk geval de eerste paar jaar vanuit ecologisch,
scheid op ten opzichte van de concurrentie en verbetert
sociologisch en economisch oogpunt duurzaam te noemen.
het rendement en de reputatie van Twynstra Gudde.
En of dit zo blijft met een programma met een doorlooptijd van dertig jaar? Twynstra Gudde blijft het programma volgen.
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 11
“It’s not how the wind blow’s,
but how the captain set’s his sails.”
Marcel de Rooij
Prominente rol bij groot aantal thema’s
van diverse adviesgroepen komen regelmatig bij elkaar
In de loop van de jaren heeft Twynstra Gudde op een
om ambities te delen op het gebied van duurzame adviezen
aantal duurzaamheidsthema’s een ruime specialistische
aan opdrachtgevers. Op de agenda staan onderwerpen als
kennis en ervaring opgebouwd en beschikt zij op die
marktontwikkeling, interessante duurzaamheidsthema’s
punten over een uitgebreid netwerk. Dit geldt voor
en duurzaamheidsopdrachten. In lijn hiermee is januari
thema’s als:
2009 de Initiatiefgroep Duurzaamheid gestart.
- duurzame energie - duurzaam bouwen
Corporate governance
- gezonde gebouwen
Twynstra Gudde houdt zich aan de Nederlandse Corpo
- duurzame mobiliteit
rate Governance Code. Deze code levert een belangrijke
- watermanagement
bijdrage aan het vertrouwen in een integere en transpa
- leefbaarheid in wijken
rante gang van zaken in het Nederlandse bedrijfsleven. Tegelijkertijd biedt de code ruimte voor ondernemerszin
Onze professionele en duurzame aanpak draagt bij tot
en innovatie. Goede corporate governance is immers
vernieuwing en een transitie naar een nieuw evenwicht
niet alleen een kwestie van het voldoen aan regels, maar
waarbij economische winst hand in hand gaat met sociale
vooral een kwestie van ethiek en integriteit. Ook aan die
en ecologische winst. Voor een indruk van de aard van
integriteit probeert Twynstra Gudde optimaal ruimte te
onze adviesopdrachten op het vlak van duurzaamheid,
geven. Zo zijn we als lid van de Raad voor Organisatie-
verwijzen wij naar onze website, www.twynstragudde.nl/
Adviesbureaus (ROA) gebonden aan de gedragscode van
duurzaamheid.
deze overkoepelende organisatie. Ook het feit dat we ISO-gecertificeerd zijn onderstreept ons streven naar
Duurzame koplopers Binnen Twynstra Gudde bestaat al jaren een kopgroep met adviseurs die zich specifiek georganiseerd hebben rond het thema duurzaamheid. Deze duurzame koplopers
12 | Twynstra Gudde
integriteit en betrouwbaarheid.
Elektrische Steps: Twynstra Gudde beschikt over 2 elektrische steps. Ze worden nu ingezet op onze vestiging in Den Haag om eenvoudig en snel te komen bij onze opdrachtgever bij de overheid. Hierdoor kan de auto blijven staan.
Ambitie Op een bewuste en alerte manier geeft Twynstra Gudde het thema duurzaamheid een integrale plaats in het bureau en het advieswerk. Zodoende willen wij antwoord geven op de groeiende behoefte bij medewerkers, bij klanten en de samenleving naar een duurzame leef- en werkwijze. De ambitie van Twynstra Gudde is met en door het thema duurzaamheid een sleutelrol te spelen in het succes van haar opdrachtgevers – onderdeel te zijn van de businesscase – en door haar klanten te worden gevraagd bij het oplossen van grote complexe maatschappelijke vraagstukken in Nederland. Daarmee onderscheidt Twynstra Gudde zich positief ten opzichte van de concurrentie en verbetert het rendement en de reputatie van organisatie en bureau.
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 13
Initiatiefgroep Duurzaamheid
‘ De hoogste tijd om onze ervaring te verzilveren’ De economische crisis domineert het nieuws en ook Twynstra Gudde ontkomt er niet aan. Onze organisatie ziet gelukkig ook kansen. De verleiding bestaat om nu terug te vallen op oude zekerheden. Maar het getuigt van meer ondernemerszin om integraal naar klantvraagstukken te kijken en oplossingen te vinden die direct op meer fronten winst opleveren. Dat is wat de opdrachtgever zoekt. Met de kerncompetenties die wij nu al in huis hebben en de gretigheid bij adviseurs voor het thema duurzaamheid, kunnen wij in de markt absoluut iets krachtigs aanbieden. Het is nu de hoogste tijd om dat te gaan verzilveren. Om die reden is in januari 2009 de Initiatiefgroep Duur zaamheid gestart. De groep is met support van de directie ingesteld en wil ons bureau en haar adviseurs helpen bij het verankeren van duurzaamheid in het adviesvak en de bedrijfsvoering. Niet zomaar een aardigheidje maar een bewuste keuze voor een investering met een langeter mijn horizon. Naast het bepalen van onze ambitie zijn vijf pijlers vastgesteld die voorjaar 2009 met PMC’s en de Service Organisatie zijn uitgewerkt en waar zichtbare acties uit voort zijn gekomen. Onze vijf pijlers zijn: - Actiever complexe maatschappelijke vraagstukken oplossen - Sleutelrol spelen voor opdrachtgevers door duurzaam heid integraler in te zetten - Duurzamere bedrijfsvoering - Beter faciliteren maatschappelijke betrokkenheid medewerkers - Zichtbaarder duurzaam en actievere dialoog 14 | Twynstra Gudde
“Duurzaamheid is meer dan het nemen van verantwoordelijkheid.
Het moet onderdeel van ons denken en doen zijn;
daar kun je je niet gemakkelijk vanaf maken!”
Mark Pel
kennis en Veranderende behoefte
Prikkelende vragen
Een voorbeeld: in januari 2009 moest Twynstra Gudde
Toch staat het thema duurzaamheid niet altijd op het
voor een tender van het ministerie van V&W voor het
netvlies van de mensen die wij bij opdrachtgevers spreken.
eerst expliciet de vraag beantwoorden hoe duurzaamheid
De Initiatiefgroep is ervan overtuigd dat prikkelende
een rol speelt in ons adviesvak. Deze vraag is slechts een
vragen in relatie tot duurzaamheid latente klantbehoefte
voorbode van het besluit van de overheid in 2010 om
naar voren kan halen. Vragen zoals: hoe kan een duur
voor de volle honderd procent duurzaam in te kopen.
zamere keten u op meerdere fronten tegelijk voordeel
Hierop willen we onze strategie en activiteiten proactief
opleveren? Hoe stelt u uw klanten in staat efficiënter
richten.
en duurzamer te opereren? Weet u welke belangen uw belangrijkste stakeholders hebben?
Opdrachtgevers zoals energiebedrijven, waterschappen, ziekenhuizen, provincies en gemeenten roepen steeds
Duurzaamheid is geen nieuw thema voor Twynstra
vaker onze hulp in voor het samenbrengen van econo-
Gudde, maar gelet op een groeiende vraag in de markt
mische, ecologische en sociale belangen. Bijvoorbeeld
en de samenleving wel een thema waar we juist nu
bij ontwikkeling van windmolenparken, nieuwe natuur,
proactiever mee aan de slag kunnen en willen.
klimaatneutrale gemeenten of duurzame producten. Ook
Onze adviesgroepen: Mobiliteit, Contractering, Ruimte,
binnen bedrijven als Philips, TNT, AkzoNobel en DSM
Infrastructuur, Huisvesting en Vastgoed en de ambitie
vormt duurzaamheid inmiddels een standaardcriterium
kern Mutual Gains Advies doen dat al. Zij ontwikkelen
bij de ontwikkeling van producten en processen. Minder
nieuwe marktproposities die inspelen om een veranderde
grondstoffen en minder energie betekenen meer winst.
behoefte waar om integrale oplossingen wordt gevraagd.
Leden Initiatiefgroep Duurzaamheid: Joost Voerman, Nouzha Chouâli, Mark Pel, Carol Lemmens, Andrea de Vaal, Karlineke Knaap en Philip Drontmann
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 15
Onze medewerkers Twynstra Gudde heeft een typerende bedrijfscultuur. Wij worden ge誰nspireerd door een open en creatieve werksfeer, waarin de beste mensen met plezier samenwerken en waar voortgaande professionele ontwikkelingen en nieuwe initiatieven gestimuleerd worden. Twynstra Gudde is eigendom van onze medewerkers. Elke medewerker kan certificaten van aandelen aanschaffen. Deze participatie geeft onze medewerkers een extra binding met Twynstra Gudde.
16 | Twynstra Gudde
Mobiliteit en CO2-uitstoot
Mobiliteits-pluspunten
Al onze adviseurs beschikken over een NS Business
- Het totaal aantal reiskilometers in 2009 bedroeg ruim
Card. Hierdoor kunnen zij bewust kiezen hoe zij naar
12 miljoen. Hiervan werd 16 procent met de trein
hun opdrachtgevers of naar kantoor gaan. Ook de flexi
afgelegd. De CO2-reductie door het reizen met de trein
bele werktijden maken het mogelijk buiten de files om te rijden. Door toepassing van het ‘always online’-principe
bedroeg ruim 240 kgton. - Ter ondersteuning van de per trein reizende mede
op de laptops van onze adviseurs kan iedereen overal en
werkers en bezoekers van ons bureau hangt in onze
altijd aan de slag. Ook thuiswerken en werken op locatie
ontvangsthal een elektronisch bord met de actuele
tussen afspraken is hierdoor mogelijk. Adviseurs worden
vertrektijden van treinen vanaf Amersfoort CS.
maandelijks op individuele basis geïnformeerd over hun
- Het leaseautopark van Twynstra Gudde bestaat voor
reisgedrag, zowel in kilometers auto / trein als in uitstoot
ruim 7% uit hybride auto’s en 1 aardgas auto. Het
(kgton CO2 / aantal bomen).
gebruik hiervan wordt door middel van onder andere financiële prikkels gepromoot. - Vanaf 2009 worden alleen leaseauto’s met een A/B/Clabel beschikbaar gesteld. - Standaard worden alle diesel leaseauto’s voorzien van roetfilters. - Twynstra Gudde stimuleert het gebruik van de fiets. Zij doet dit door het vergoeden van de kosten voor een goede en veilige fietsenstalling én door het verstrekken van een kilometervergoeding aan interne medewerkers die hun woon-werktraject volledig per fiets afleggen. - Op ons kantoor in Den Haag staan elektrische steps voor onze adviseurs klaar.
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 17
NS Business Card
Goed vervoer betaalt zich ruimschoots terug De organisatieadviesbranche staat bekend om het feit dat
CO2-reductie plaats die, in bomen uitgedrukt, neerkomt
er veel gereisd moet worden om klanten, die dwars door
op 12.000 bomen.
Nederland zitten, te bereiken. In een poging het aantal autokilometers drastisch terug te dringen en haar adviseurs en
Onze opvatting is dat onze adviseurs en managers méér
managers in de trein te krijgen, heeft Twynstra Gudde in
waard zijn als ze uitgerust en goed voorbereid aankomen
2005 als eerste bedrijf in Nederland de NS Business card
bij de klant. Daarom faciliteren we de mobiliteit van onze
voor haar medewerkers geïntroduceerd. De adviseurs en
adviseurs en managers maximaal. Op mobiliteitskosten
managers van Twynstra Gudde krijgen, naast de beschik-
kun je wel beknibbelen, maar die liggen grotendeels vast.
baarheid over een leaseauto, de mogelijkheid om per
De werkelijke sturingsmogelijkheid zit aan de omzetkant.
openbaar vervoer te reizen met gebruikmaking van de
Wij sturen sterk richting méér declarabele uren, ook met
NS Business card. Het gemiddelde jaarkilometrage van
het mobiliteitsbeleid.
leaseauto’s is hierdoor met 10 procent gedaald. Inmiddels is ons bureau, met 2,2 miljoen verreden NS Business
In 2009 heeft Twynstra Gudde het gebruik van de
Card-kilometers in 2009, de grootste zakelijke gebruiker
NS Business Card breed laten doorrekenen door bureau
van de NS Business Card. In 2009 vond hierdoor een
Fleet Support. (Mobility Monitor Twynstra Gudde Q4 2009)
18 | Twynstra Gudde
“Je moet niet alleen kijken naar hoe groen
een product is in gebruik, maar vooral
hoe groen het productieproces is.”
Ruud Zoutenbier
Telewerken
Twynstra Gudde in de top-10
Adviseurs van Twynstra Gudde worden maximaal voor
van vijftig beste werkgevers
zien van elektronische bedrijfsmiddelen: laptop, mobiele telefoon, fax, printer, blackberry, conference card, en
In het jaarlijkse Intermediair Beste Werkgevers Onderzoek
connectie met het interne bedrijfsnetwerk op basis van
scoort Twynstra Gudde in 2009 uitstekend met een negende
het ‘always online’-principe. Hierdoor wordt het woon-
plaats. Het betekent dat we als bedrijf vijf plaatsen zijn
werkverkeer beperkt en hoeft er in mindere mate tijdens
gestegen ten opzichte van het jaar daarvoor.
spitsuren gereisd te worden, waardoor de filedruk niet
Het Intermediair Beste Werkgevers Onderzoek profit en
verhoogd wordt. Besprekingen met opdrachtgevers, of
non-profit 2009 is gebaseerd op twee onderzoeken: een
tussen adviseurs onderling hoeven, door een optimale en
arbeidsvoorwaardenonderzoek (108 organisaties namen
up to date facilitering met ICT-hulpmiddelen, niet altijd
hieraan deel) en een betrokkenheidsonderzoek (onder
meer face-to-face plaats te vinden. Ook deze maatregel is
13,175 werknemers van 83 organisaties). Alleen organi-
bedoeld om het aantal te reizen kilometers te verminderen.
saties met meer dan honderd personeelsleden konden deelnemen. Het arbeidsvoorwaardenonderzoek kijkt naar de primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden en ook naar onder meer de samenstelling van het personeel, het ziekteverzuim en de inspraakmogelijkheden van werknemers. Het betrokkenheidsonderzoek onderzoekt de energie, flow, toewijding en betrokkenheid van medewerkers.
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 19
20 | Twynstra Gudde
Congres mobiliteitsmanagement
‘ Van praten naar resultaten’ De aandacht voor slim werken en slim reizen wordt steeds groter. Onder de noemer ‘Van praten naar resulta ten’ organiseerde de Taskforce Mobiliteitsmanagement onder dagvoorzitterschap van Joost Voerman, partner bij Twynstra Gudde, op 1 april 2009 een congres over mobili teitsmanagement. De aanwezigheid van vele bedrijven liet zien dat het slim werken en slim reizen op steeds bredere schaal invulling krijgt. Met slim wordt bedoeld:
Onder andere in de regio’s Arnhem, Nijmegen en
efficiënt met je (reis)tijd omgaan.
Twente waar overheden en bedrijfsleven convenanten mobiliteitsmanagement afsluiten. Maar ook bij verschil
Bij steeds meer werkgevers is een cultuuromslag gaande.
lende bedrijven waar innovatieve werkconcepten worden
Zij zien in dat slim werken niet alleen belangrijk is met
ontwikkeld.
het oog op de bereikbaarheid en de milieu-uitstoot, maar
Joost Voerman, partner Twynstra Gudde: “Ook in
vooral dat het bijdraagt in het aantrekken en vasthouden
deze tijden van recessie zie je verschillende bedrijven
van werknemers en ook kostenbesparingen oplevert. Ook
actief aan de slag gaan met slim reizen. Dit hoeft geen
Twynstra Gudde onderschrijft dit als werkgever en geeft
kostenpost te zijn. Slim reizen is winstgevend, zeker als
hier al jaren invulling aan. Slim werken is voor haar advi
je de opbrengsten op het gebied van modern werkgever
seurs niet iets nieuws, maar juist iets vanzelfsprekends.
schap en maatschappelijk verantwoord ondernemen in
Ook als adviseur is Twynstra Gudde betrokken bij projec
ogenschouw neemt.”
ten rondom slim werken. Vanuit de thema’s mobiliteit, duurzaamheid en werken zijn wij bij opdrachtgevers
Joost Voerman
actief.
Partner Twynstra Gudde
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 21
Directeur The Bridge kiest bewust voor aardgas
‘Het is een kwestie van practice what you preach’ Hans Bakker, directeur van The Bridge business innovators (Twynstra Gudde), rijdt op aardgas, in zijn ‘groene’ Mercedes-Benz B180-NGT. Het is een zeer bewuste keuze.
Vanwaar deze keuze? “Na twee maanden rijden stond de teller al op 10.000. Ik rijd dus ontzettend veel. Daarom vond ik het tijd om bewust te gaan nadenken over alternatieve brandstoffen. Daarbij wilde ik een auto met een hoge zit, omdat ik dat gewoonweg het prettigste vind rijden. Ik heb vooraf wel twintig auto’s getest en bekeken. Maar in deze MercedesBenz vond ik het beste van beide werelden: groen en comfort.”
Waarom een auto op aardgas en niet hybride? “Vanuit The Bridge hebben we gezegd dat we enkel in auto’s rijden met een groen label. We hebben goede ervaringen met hybride, maar omdat ik jaarlijks zo’n 60.000+ kilometers rijd, was dat geen optie. Het calculeren was nog niet zo eenvoudig, maar na enig gepuzzel kwamen we tot deze keuze. En daar ben ik zeer content mee.”
22 | Twynstra Gudde
“Doordat ik bewust ben van mijn actieradius, ben ik ook veel bewuster aan het rijden.”
Hans Bakker
Beschrijf de voordelen van aardgas eens
bedrijf CNG–Net van Ballast Nedam, één van onze rela
“Ten eerste, je merkt geen verschil tussen rijden op
ties. Zij zien dit net als wij als business innovatie. Dus
aardgas of op benzine. Er zit wel een kleine benzinetank
doordat ik me bewust ben van mijn actieradius, ben ik
in, maar ik probeer 90 procent op aardgas te rijden. En
ook veel bewuster aan het rijden. En dat vind ik prettig.”
dat lukt me aardig. Daarbij betaal ik op dit moment slechts zo’n 72 cent per ‘ liter’ aan de pomp. Mijn ver
Jullie zijn dus goed duurzaam bezig
bruik is ongeveer 1 op 18, dus bij elkaar opgeteld scheelt
“Ja, zeer zeker. The Bridge werkt momenteel met diverse
het enorm. Ook de lage uitstoot vind ik heel belangrijk
klanten nauw samen om de duurzame mobiliteit en in
en de 20 procent bijtelling is mooi meegenomen. Ik rij
novaties op allerlei vlakken te stimuleren en realiseren.
toch mooi een A-label met automaat. Verder nemen de
En uiteraard dragen we daarin zelf een steentje bij.
tanks weinig ruimte in beslag. Dat komt omdat er onder
Daar is mijn auto een mooi voorbeeld van. Kwestie
m’n auto een dubbele bodem zit waar drie gastanks zijn
van ‘practice what you preach’.”
ondergebracht.”
Maar je hebt wel een beperkte actieradius “Ja dat klopt. Na 300 kilometer sta je weer aan de pomp, maar daar houd ik rekening mee als ik in de auto stap. Dat moet ook wel, want het aantal tankpunten in Nederland is nog niet optimaal, zoals in Duitsland. Maar ik weet dat het netwerk in zeer rap tempo wordt uitgebreid. Drijvende kracht hierachter is het dochter
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 23
Middenin . . . Als onderdeel van de Nederlandse samenleving spreekt het wat Twynstra Gudde betreft vanzelf dat we ons steentje bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke problemen, hier en elders op de wereld.
Initiatieven en projecten in 2009
Twynstra Gudde en Nyenrode Business Universiteit
De maatschappelijke betrokkenheid van ons bureau
faciliteren jaarlijks in gezamenlijkheid, bijeenkomsten
blijkt ook uit de ondersteuning (in diverse vormen) van
over het organiseren van maatschappelijk verantwoord
onder meer de volgende initiatieven en projecten:
ondernemen (MVO) binnen organisaties. De kracht van deze bijeenkomsten ligt in de beslotenheid. Professionals
Wij steunen Grand café ‘De Onthaasting’, gevestigd in de
kunnen vrijuit spreken over kansen, dilemma’s en hun
buurt van het kantoor in Amersfoort, dat gerund wordt
kaarten op tafel leggen. Uit ervaringen van de afgelopen
door een team verstandelijk gehandicapten. Onze onder
jaren is gebleken dat juist op dit punt professionals elkaar
steuning kent verschillende vormen.
enorm kunnen helpen. Aangevuld met kennis binnen
Zie: www.terminusdeonthaasting.nl/9/sponsors/
Twynstra Gudde en Nyenrode resulteert dit in een unie ke en succesvolle opzet: MVO Community of Practice.
24 | Twynstra Gudde
de samenleving
Lidmaatschap van de Commissie
Twee bureaumedewerkers hebben eind
Wij onderschreven en onderschrijven
Regionaal Economische Ontwikkeling
2009 voor basisschoolleerlingen lesma
officieel het charter ‘Talent naar de top’
van de gemeente Amersfoort.
teriaal ontwikkeld over verschillende
van de gelijknamige stichting. Talent
culturen in Nederland. Voor dit project
naar de Top werkt als niet-commercieel
Adviestalent heeft tijdens een summer
is samengewerkt met Alleato, Centrum
initiatief samen met overheid, bedrijfsle
course hun kennis en ervaring uit het ad
voor Maatschappelijke Ontwikkeling in
ven en vrouwen om m/v-diversiteit aan
viesvak toegepast op een reallife busines
Utrecht.
de top van organisaties te bevorderen.
scase voor TEAMstages. TEAMstages is
De stichting wil werkgevers overtuigen,
een project van Stichting Innovatie Stahes
enthousiasmeren en stimuleren om
Amsterdam (SISA). Deze stichting is een
vrijwillig-maar-niet-vrijblijvend en pas
initiatief van Joop en Janine van der Ende
send bij hun eigen situatie, de toestroom
en het Regionaal Opleidingen Centrum
en doorstroom van vrouwen aan de top te
(ROCvA) van Amsterdam.
bevorderen
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 25
26 | Twynstra Gudde
Duurzaamheidsdebat
‘Talent samenbrengen en kennis delen is eerste vereiste’ In de maatschappij en bij onze opdrachtgevers krijgt
Open Space debat
het begrip duurzaamheid een steeds centralere plaats.
Om ruimte te bieden aan de vele invalshoeken, worden
Tegelijkertijd raken steeds meer mensen ervan over
aanwezigen uitgenodigd om een duurzaamheidsthema op
tuigd dat voor een echt duurzame samenleving het roer
te schrijven en kort toe te lichten. Een enorme diversiteit
radicaal om moet. Bestuurders en medewerkers staan
aan onderwerpen wordt aangedragen, waarover de deel
voor de opgave hun bedrijf of organisatie naar een nieuw
nemers vervolgens in debat gaan. “Het thema lééft bij
evenwicht te loodsen. Maar hoe organiseer je dit en hoe
Twynstra Gudde, dat is wel duidelijk”, stel ik tevreden
bepaal je als organisatie de juiste koers? Duurzaamheid
vast. Geconcludeerd wordt dat onafhankelijk denken
begint bij het individu, maar welke mogelijkheden biedt
van belang is, willen we als een duurzame organisatie te
dit organisaties? Om dieper in te gaan op deze vraagstuk
boek komen te staan. “En laten we elkaar daar vooral op
ken organiseerde Twynstra Gudde het Duurzaamheids
aanspreken.”
debat.
Philip Drontmann Kernwaarde
Adviseur Twynstra Gudde
“Dit debat is bedoeld om de stap naar concrete acties te versnellen”, aldus organisator Philip Drontmann. “We moeten talent samenbrengen en kennis delen om een daadwerkelijke bijdrage te leveren aan duurzaam heidvraagstukken.” Directeur Carol Lemmens: “Het zou mooi zijn om duurzaamheid toe te voegen aan de kernwaarden van Twynstra Gudde. Maar dan is het wel handig om het allemaal ongeveer over hetzelfde te heb ben.” Niet iedereen vond de noodzaak van een gedeelde visie op duurzaamheid even prangend. “Misschien is de veelheid aan invalshoeken en visies juist wel onze kracht”, overwoog Drontmann achteraf.
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 27
Interne milieuzorg en kantoorinnovatie Onze activiteiten hebben invloed op het milieu. We gebruiken energie voor verlichting, verwarming en computers, we leggen de nodige zakelijke kilometers af en we gebruiken papier. Hoewel onze ecologische voetafdruk als zakelijke dienstverlener relatief klein is, willen we ook op dit punt onze verantwoordelijkheid nemen. Kantoormilieuzorg en kantoorinnovatie zijn adviesproducten van Twynstra Gudde. Innovatieve concepten zijn gerealiseerd en worden continu geactualiseerd. Uit onderzoek blijkt dat het kantoorconcept van Twynstra Gudde leidt tot een milieuvoordeel van 23 procent ten opzichte van een traditioneel kantoor. Dit wordt uiteraard ook toegepast in de eigen kantoren van Twynstra Gudde.
Klimaatneutrale onderneming In 2009 heeft Twynstra Gudde besloten de overstap te maken naar een klimaatneutrale onderneming. Klimaat neutraal ondernemen betekent dat een bedrijf conse quent rekening houdt met de milieugevolgen van zijn bedrijfsactiviteiten en streeft naar productie zónder emis sies (‘zero CO2’). Dit houdt in dat het energiegebruik en de emissies tot een minimum worden beperkt en dat de resterende emissies kunnen worden gecompenseerd door in duurzame energieprojecten te investeren. In dit verband is eind maart 2009 advies gevraagd aan bureau ‘Wij zijn koel’, met de specifieke vraag om een energiescan op de centrale huisvesting en de mobiliteit van haar adviseurs uit te voeren.
28 | Twynstra Gudde
“Alle printers staan standaard ingesteld op dubbelzijdig printen”
Medio september 2009 heeft bureau ‘Wij zijn koel’
Videoconferencing
advies uitgebracht. De conclusie daarvan is dat Twynstra
Videoconferencing is een techniek die het mogelijk
Gudde met relatief weinig maatregelen en investeringen
maakt te vergaderen op afstand en waarbij je de deelne
haar CO2-uitstoot jaarlijks met bijna 300 ton CO2 kan
mers op de andere locatie ziet via een beeldscherm.
reduceren ofwel 13 procent van de totale uitstoot (zie
Op ons kantoor: Den Haag is er een vaste plek voor
taartdiagrammen) en dat er jaarlijks een structurele
videoconferencing. In Amersfoort is het mogelijk om
kostenbesparing van bijna 50.000 euro mogelijk is.
videoconferencing vanuit elke vergaderruimte te organi
Mede op basis van het rapport van ‘Wij zijn koel’ heeft
seren. Indien een klant van ons een videoconferencing
Twynstra Gudde besloten om al vanaf 2009 klimaat
systeem heeft, is het ook mogelijk om met deze klant op
neutraal te zijn, wat impliceert dat Twynstra Gudde de
afstand te vergaderen.
CO2-uitstoot van 2009 volledig zal compenseren. Samen met ‘Wij zijn koel’ wordt bekeken op welke wijze deze
Videoconference zorgt ervoor dat je minder kilometers
compensatie tot stand zal komen.
maakt, je bespaart geld en declarabele tijd. Andere voor delen van videoconferencing zijn: - Snellere besluitvorming. - Verbeterde balans tussen werk en privé-leven, omdat je minder hoeft te reizen. - Een besparing in het milieu door lagere CO2-uitstoot, minder benzineverbruik en minder filedruk.
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 29
Autokilometers door derden
1%
Vluchten Intercontinentaal
1%
Autokilometers door derden
Papier recycled
1%
2%
Vluchten Intercontinentaal
1%
Papier recycled
2%
Aantal m3 aardgas
Aantal m3 aardgas
19%
10%
Aantal KWh stroom (niet groene stroom)
Aantal KWh stroom (niet groene stroom)
24% Autokilometers woonwerk + zakelijk
50%
Km openbaar treinvervoer
3%
24% Autokilometers woonwerk + zakelijk
58%
Km openbaar treinvervoer
4%
Bestaande CO2 uitstoot balans
Nieuwe CO2 uitstoot balans
(2156 ton)
(1865 ton, inclusief 447 ton electriciteit)
Interne kantoormilieuzorg Twynstra Gudde
- Printen: In 2005 is op alle verdiepingen van het gebouw
Gebouw/Inrichting
apparatuur in gebruik genomen met een gecombineerde
- Gebruik van duurzame bouwmaterialen en zoveel
print/kopieer- en scanfunctionaliteit. Hierdoor is
mogelijk systeemwanden bij de herinrichting van een
sindsdien de hoeveelheid geprint papier én de fysieke
verdieping. Ook wordt zoveel mogelijk inrichtingsmate
in- en externe postverzorging sterk gereduceerd. Vanaf
riaal hergebruikt.
januari 2010 is de nieuwste generatie multifunctionals
- Flexplekken voor alle adviseurs, dit betekent een forse besparing in m2. - Multifunctioneel ruimtegebruik: het bedrijfsrestaurant is in 2007 zodanig verbouwd en heringericht dat het buiten lunchtijd om voor allerlei andere doelen (verga deringen, draadloos werken) gebruikt kan worden. Ver
in gebruik genomen. Deze apparaten zijn stiller en energiezuiniger en gebruiken milieuvriendelijke toner. Vanaf 2008 worden ook de salarisstroken van mede werkers digitaal aangeboden en niet meer standaard op papier verspreid. - Kopiëren: er wordt zoveel mogelijk dubbelzijdig gekopi
der kent het gebouw verschillende ruimtes die ingericht
eerd. In de loop van 2010 worden alle printers standaard
zijn als een soort ‘huiskamer’, die ruimten zijn daardoor
op ‘dubbelzijdig printen’ ingesteld.
geschikt voor zowel sociale als meer werkgerelateerde doelen. Ook dit spaart m2. - Verlichting: gefaseerd worden conventionele verlich tingsarmaturen vervangen door HF-armaturen. - Meubilair wordt aangepast aan de huidige eisen in plaats van dit compleet te vervangen.
- Kleurkeuze huisstijl: bij de kleurkeuze voor de huisstijl is rekening gehouden met het zwaremetalengehalte van pigmenten. - Cartridges: de cartridges die gebruikt worden voor prin ters en kopieermachines zijn gerecycled. Ook gebruikte cartridges worden weer gerecycled. Cartridges die adviseurs tijdens thuis werken gebruiken, kunnen ook
Papiergebruik - Papier: Het standaard 80-grams papier dat Twynstra Gudde gebruikt, is recyclebaar en 100% chloorvrij. De omslagen van papieren ordners zijn van herwerkt mate riaal. Alle oud papier wordt vernietigd en gerecycled.
30 | Twynstra Gudde
ingeleverd worden voor hergebruik. - Kantoorartikelen pakket: voor maar 5 procent is er geen maatschappelijk verantwoord alternatief beschikbaar.
Besparing
32%
GAS
46%
Electriciteit
Electriciteit
48%
54%
GAS
20%
Bestaande Energiebalans
Nieuwe Energiebalans
Afvalverwerking
- Gebruik van monoverpakkingen wordt tot een mini
- Batterijen, tl-buizen en overig kca: separaat ingezameld en afgevoerd. - Computerapparatuur: alle gebruikte computerappara
mum beperkt. Voorbeeld: in het restaurant staan tijdens de lunch grote verpakkingen met zoet broodbeleg, waar naar behoefte van genomen kan worden. Hetzelfde
tuur wordt geleased en na verloop van tijd teruggeleverd
geldt voor vleeswaar en kaas: hierbij worden ook geen
aan de leasemaatschappij.
monoverpakkingen toegepast.
- Telefonie: alle afgeschreven mobiele telefoons worden óf ter recycling aangeboden, óf er wordt, als ze nog bruikbaar zijn, een maatschappelijke doelgroep gezocht die gediend is met hergebruik.
- Een steeds groter deel van het lunchassortiment is van biologische herkomst en voorzien van het ‘Mijn Boer’label (zie: www.mijnboer.nl/informatie.html). - Aantal koffiemachines is in 2008 met 60% gereduceerd.
- Koffie-/theebekers: gebruikte papieren bekers worden gescheiden ingezameld via speciaal hiervoor ontwik
Energieverbruik
kelde afvalbakken.
- Verwarming en verlichting worden ’s avonds centraal uitgeschakeld.
Schoonmaak - Er wordt uitsluitend gewerkt met biologisch afbreek bare reinigingsmiddelen. - Het aantal vaatwasmachines is in 2008 met 80% gereduceerd.
- Spaarlampen en lampen met een lager wattage worden niet toegepast. - Tijdschakelklokken en lichtsensoren worden ingezet. - Verdere energiebesparing is gerealiseerd door beperking van de openingstijden in de avonduren. - Gebouw is voorzien van een energiezuinige topkoelings
Catering
installatie in plaats van airconditioning.
- Melk wordt gedistribueerd door middel van grote dispensers. - Servies wordt decentraal gereinigd. - Papieren bekers voor koffie en thee. - Verpakkingsmateriaal van voedingsmiddelen is biologisch afbreekbaar.
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 31
Handvatten voor duurzame organisatieverandering Onze opdrachtgevers roepen steeds vaker onze hulp in om allerlei facetten in het beleid samen te smeden tot een consistent duurzaamheidsbeleid. Als geen ander weten de adviseurs en managers van Twynstra Gudde hoe organisaties hun ambities ten aanzien van deze stroomlijning kunnen laten samengaan met de vereiste organisatieverandering. Duurzaam lean-management
Game
Zo zetten grote industriële ondernemingen op grote
Via ‘het grote veranderspel’ hebben de deelnemers
schaal lean-managementtrajecten in. Uit onderzoek
inzicht gekregen in de vraag waarom veranderen vaak zo
blijkt echter dat een groot gedeelte van deze verander
moeilijk is. De game biedt reflectie op het eigen gedrag
trajecten niet slaagt. De vraag die lean-managers dan ook
en leert managers een belangrijke les. De weerstand
bezighoudt is: op welke effectieve manier bereik ik een
neemt af naarmate je verder bent in het veranderproces,
duurzame organisatieverandering? Om op deze vraag in
mensen wennen aan de verandering en een klein stapje
te spelen, heeft Twynstra Gudde tijdens een zogenoemde
verder gaan is minder erg dan het begin.
“lean summit”, georganiseerd door onze Italiaanse Highland-partner Bonfiglioli, honderd managers van grote industriële bedrijven handvatten geboden voor het creëren van duurzame organisatieverandering. Uitgangs punt daarbij is dat het bij de toepassing van ‘lean werken’ gaat als met een ijsberg: van belang is niet alleen wat je ziet (technieken en werkprocessen), maar vooral wat je niet ziet (houding en het gedrag van medewerkers).
32 | Twynstra Gudde
“Het daadwerkelijk ervaren wat veranderen betekent voor jezelf en anderen geeft inzichten in hoe je duurzame veranderingen kunt realiseren.”
Twynstra Gudde Adviseur Hanna Boersema-Vermeer
Belangrijke uitgangspunten Voor het creëren van een duurzaam lean-management werkklimaat is een nieuwe manier van werken nodig. Zowel de leiders binnen de organisatie als de medewer kers spelen daarbij een cruciale rol. Er is aandacht nodig voor het afstemmen van een gedeelde visie, inspirerende en betrouwbare leiders en een verandering in houding en gedrag. Kortom, een andere manier van denken en een nieuwe manier van werken voor iedereen. Tijdens de verandering het gedrag beïnvloeden om op een nieuwe manier te kunnen werken, vraagt om gedrag bewust en zichtbaar te maken. Door medewerkers zelf aan de slag te laten gaan met verbeteringen, leren zij anders naar het werk te kijken.
Concrete plannen De lean-managers kunnen met de handvatten een eerste slag maken bij het realiseren van een duurzame verande ring. Aan de hand van de besproken thema’s hebben zij concrete plannen kunnen formuleren om hun verander opgave bij te sturen naar een effectievere aanpak.
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 33
Duurzaamheid is niet iets dat je koopt maar iets dat je organiseert Twynstra Gudde krijgt van organisaties en bedrijven veel
organisatie duurzaam worden in haar primaire proces en
vragen om in een huisvestingstraject ‘iets met duurzaam
in haar bedrijfsvoering (secundair proces). Dat noemen
heid te doen’. De uitdaging voor ons is daarom de markt
wij dus het integraal organiseren van duurzaamheid. Duur
duidelijk te maken dat het doorvoeren van duurzaamheid
zaamheid is niet iets dat je koopt maar dat je organiseert.
in een huisvestingsproject – vrijwel door iedereen ‘duur zaam bouwen’ genoemd – slechts een klein onderdeel
Om een organisatie in onze adviespraktijk dus verder te
is van het verduurzamen van een organisatie. Je spreekt
helpen met duurzame huisvesting meten wij in hoeverre
bij duurzame huisvesting inderdaad over bijvoorbeeld
de duurzaamheid integraal in een organisatie is gewaar
klimaatgevels en sedumdaken maar zeker ook over een
borgd. Dat doen wij met de Integrale Duurzaamheids
duurzame inkoop van facilitaire onderdelen als schoon
can. Deze scan toetst de duurzaamheid aan de hand van
maak en catering. En daarvoor moet je starten met het
negen thema’s zoals benoemd in figuur 1 die we hebben
werken aan een andere mindset en het stimuleren van
ontleend aan BREEAM.
duurzaam gedrag bij medewer-kers. Pas dan kan een
“Duurzaamheid is niet geholpen met versnippering en
belangenstrijd, maar met een integrale aanpak over
de volle breedte (van people, planet, profit).”
34 | Twynstra Gudde
Andrea de Vaal- van Hooren
Figuur 1. De negen thema’s van de Building Research Establishment Environ-mental Assessment Method (BREEAM)
5. Water 4. Transport
6. Materialen
3. Energie
7. Afval
2. Gezondheid
8. Landgebruik en ecologie
9. Vervuiling
1. Management
Anders dan de reeds bestaande technische scans toet
Doel duurzaamheidscan
sen wij de duurzaamheid op deze negen thema’s vooral
De volgende doelen streven wij voor onze klanten na met
vanuit de mate van beleid, ambitie en naleving hiervan.
de duurzaamheids-can:
Daarmee wordt dus direct inzichtelijk/transparant in
- beeld krijgen van de mate waarin het thema duurzaam
welke mate de organisatie haar duurzaamheid heeft ge organiseerd en waar aandachtspunten voor verbeteringen liggen. Duurzaamheid wordt hiermee voor een organisa tie en in een huisvestingsproject beter stuurbaar.
heid op dit moment integraal in de organisatie veran kerd is - bekijken waar de klant grote verbeterslagen zou kunnen maken of waar mogelijk aanvullende behoeften liggen en te adviseren hoe in deze behoef-ten kan worden voorzien - ingevulde databank met benchmark gegevens creëren zodat organisaties zichzelf ook onderling kunnen vergelijken op duurzaamheid - instrument dat ingezet kan worden bij de ambitie bepaling t.a.v. duurzaamheid om vervolgens een goed Huisvestings Programma van Eisen voor de huisvesting te schrijven
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 35
36 | Twynstra Gudde
Duurzame Projecten Aandacht en interesse
Natuurontwikkeling Landschapspark Buytenland
Het geven van aandacht en het tonen van oprechte
De provincie Zuid-Holland ontwikkelt het Landschaps
voor degene die de eindverantwoordelijkheid draagt, het
park Buytenland in IJsselmonde. Hierbij werkt zij samen
andere moment bouwen zij een vertrouwensrelatie op
met lokale en regionale stakeholders. Provincie Zuid-
met boeren of bewoners, waardoor er ruimte ontstaat om
Holland heeft Twynstra Gudde ingeschakeld om alle be
tot een gezamenlijk resultaat te komen.
interesse vormen de kern van de aanpak van Twynstra Gudde adviseurs en managers. Voorwaarde is dat zij vrij kunnen bewegen tussen directietafel en keukentafel. Het ene moment fungeren zij als de confronterende gids
langen in kaart te brengen, zorgpunten van stakeholders te identificeren en mogelijkheden te vinden om belangen
Verbonden belangen
bij elkaar te brengen. Het welslagen van de ontwikkeling
Door belangen met elkaar te verbinden ontstaat een
van natuur- en recreatieprojecten hangt in sterke mate
beter plan, dat meer en meer op enthousiasme van de
af van de wijze waarop met de belangen van betrokke
betrokken partijen kan rekenen. Voor de provincie Zuid-
nen wordt omgegaan. Gedeelde belangen geven vaart en
Holland leidt dit tot een verminderd risico op vertraging
energie. Tegengestelde belangen vertragen juist en leiden
van het project en tot een duurzamere relatie met de
tot extra kosten.
omgeving.
“Het geeft mij een kick als ik erin slaag om verschillende stakeholders te laten
ontdekken dat een project ook hun belang kan dienen.”
Philip Drontman
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 37
Haalbaarheidsstudie voor topinstituut
mode en fabrics. Het instituut zal praktijkleernetwer ken inrichten. De duurzaamheidsbehoeften die daar op komen worden vertaald in opleidingen, pilotprojecten,
De Kamer van Koophandel Amsterdam wil de interna
onderzoek en adviesdiensten.
tionale concurrentiekracht van het regionale bedrijfs
Twynstra Gudde brengt vervolgens onderscheid aan in
leven versterken en ziet samen met de Hogeschool van
de ondersteuningsbehoefte: op individueel niveau en
Amsterdam kansen in de nu nog weinig duurzame mode
op ketenniveau. Op het ketenniveau kunnen bedrijven
en fabrics. Zij vraagt Twynstra Gudde een businessplan
alleen samen verduurzaming realiseren. Dit is moeilij
te maken voor een topinstituut dat het bedrijfsleven
ker, maar als het lukt, realiseren zij grote successen in
faciliteert in haar (ontluikende) kennisbehoefte naar
duurzaamheid.
duurzame mode en fabrics. Het doel is te bepalen of de
realisatie van het instituut haalbaar is.
Alle belangen in lijn voor het Instituut
Het hele proces zorgt ervoor dat er draagvlak ontstaat
Belangen in beeld
bij bedrijven, publieke partijen en onderzoeksfinanciers.
De initiatiefpartners en modebedrijven hebben allen ver
Dit draagvlak vertaalt zich in een intentieverklaring die
schillende belangen en andere motieven om duurzaam te
door meer dan vijftig bedrijven en andere instellingen is
zijn of te worden. Duurzaam omdat de regels het vragen,
ondertekend. Om zoveel mogelijk bedrijven te triggeren,
vanuit overtuiging of omdat het geld scheelt. Al deze
is een online community opgericht, die in korte tijd 130
belangen brengt Twynstra Gudde in beeld; energieke
leden krijgt.
partijen krijgen onze voorkeur: die kunnen anderen op
sleeptouw nemen.
Financiering en organisatie
In de laatste fase stelt Twynstra Gudde een subsidiestra
Bijeenkomst bedrijven duurzame mode en fabrics
tegie op. Vervolgens vervatten wij alle gemaakte plannen
Na een bijeenkomst waar 70 bedrijven op afkomen,
en initiatieven in een haalbaarheidsstudie die openbaar
wordt de behoefte aan kennis en ondersteuning duidelijk.
wordt gemaakt tijdens de lancering van het project.
Dit wordt de focus van het instituut voor duurzame
38 | Twynstra Gudde
Project Green Office >
Twynstra Gudde helpt TNT milieubelasting kantoren te beperken
Personele besparingen Het zogeheten Green Office-project streeft ernaar de milieubelasting van de kantoren zoveel mogelijk te be perken. Hiervoor wordt het huidige kantorenvastgoed in Nederland vervangen door 70.000 m² CO2-emissievrije
Duurzaam organiseren
kantoren. Nadat ze worden opgeleverd en door TNT in
TNT is een wereldwijde onderneming en voelt zich
gebruik worden genomen, is de CO2-uitstoot van deze
ook verantwoordelijk voor de invloed van haar bedrijfs
kantoren nihil. Bovendien dragen ze, door hun logische
activiteiten op de sociale omgeving en het milieu in
positionering in Nederland en dicht bij het openbaar ver
gemeenschappen overal ter wereld. TNT is daarom haar
voer, bij aan vermindering van de uitstoot van CO2 door
kantoorfuncties opnieuw aan het ontwikkelen. Facili
woon-werkverkeer.
taire adviseurs en projectmanagers van Twynstra Gudde begeleiden TNT bij het project- en programmamanage
Flexibele ontmoetingsplaatsen
ment van het project Green Office.
De Green Offices zijn dus geen conventionele kantoor gebouwen, maar een verzameling flexibele ontmoetings plaatsen die door alle medewerkers van TNT kunnen worden gebruikt. Op dit moment wordt in Hoofddorp het eerste Green Office ontwikkeld. Met een Greencalcindex van 1000 punten en een LEED Platinum score wor den dit de meest duurzame gebouwen van Europa. Om de exploitatie van de huisvesting CO2-emissievrij te maken worden ook alle facilitaire processen ‘verduurzaamd’.
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 39
Tussen de A35 en het centrum van Enschede herontwikkelen de gemeente Enschede en ontwikkelaar AM het voormalige industriegebied langs de Zuiderval. Het plangebied omvat 40 hectare en is een van de grootste binnenstedelijke herstructureringsgebieden in Nederland. Het totale gebied krijgt een hoogwaardige uitstraling door de kwalitatieve architectuur, duurzame gebouwen en grote groene openbare ruimtes. Voor de uitvoering van de herontwikkeling van Zuiderval hebben AM en de gemeente samen de Grondexploitatie maatschappij (GEM) opgericht. Voor de GEM Zuiderval verzorgt Twynstra Gudde het financieel management en delen van het overallproject- en procesmanagement. Al vanaf 2001 zijn wij betrokken bij dit project.
Project Zuiderval >
Voormalig industriegebied als nieuwe entree van Enschede
verscheidene voorzieningen ontwikkeld. Hierbij houden wij rekening met de bestaande natuur- en archeologische waarden in het gebied. Ook hebben de gemeente en het waterschap nieuwe concepten voor integraal waterbeheer doorgevoerd. Bovendien lossen wij de bestaande mili euverontreiniging op: de noodzakelijke bodemsanering
Financieel management
wordt deels uit de gebiedsontwikkeling betaald.
Voor een succesvol beheer van de financiële middelen en
De belangrijkste ’winst’ van Zuiderval is het feit dat een
de financiering heeft Twynstra Gudde een verwervings
vervuild, verouderd industriegebied wordt omgevormd
exploitatie en een grondexploitatie opgezet. Met behulp
tot een nieuwe, duurzame entree van de stad.
hiervan managen wij als een planeconoom de financiële stromen. Door de schaalgrootte en de intensiteit van de
Toekomstgericht
ontwikkeling is dit een uitdagende taak.
Samen met de gemeente en de ontwikkelaar heeft Twynstra Gudde de ambities uitgewerkt om het gebied
Project- en procesmanagement
zo toekomstgericht en duurzaam mogelijk in te richten.
Om de herontwikkeling te realiseren zijn wij tevens pro
Vooral op het gebied van duurzaam energiegebruik
jectmanager van een aantal projectteams. Door daarnaast
worden veel maatregelen doorgevoerd. Opvallend is dat
als procesmanager de processen van besluitvorming en
het merendeel van deze maatregelen kostenneutraal is te
verantwoording te herijken, is het gelukt om project
realiseren. Ook bij de inrichting van de openbare ruimte
matig werken in te voeren in een dergelijke grootschalige
wordt een hoger kwaliteitsniveau gehanteerd dan stan
versnipperde ontwikkeling. Dit bevordert de consistentie
daard is voorgeschreven. Zo behouden wij waar mogelijk
van de ontwikkeling en de aansturing van het totale
bestaande bomen, zijn de mogelijkheden voor infiltratie
project.
van water in de bodem optimaal en is de inrichting uitermate beheervriendelijk. En door deze compacte,
Duurzaamheid door herontwikkeling
binnenstedelijke herontwikkeling zijn natuurlijk minder
Zuiderval wordt in zes verschillende deelgebieden ont
uitleggebieden nodig.
wikkeld tot een locatie voor wonen én werken: in totaal worden circa 100.000 m2 kantoren, 700 woningen en
40 | Twynstra Gudde
“Elke regio was bezig met bedenken wat ze konden doen. Ik vind het prachtig om dat bij elkaar te brengen en op elkaar af te stemmen.”
Duurzame inbreng bij convenanten
Twynstra Gudde adviseur Jos Kalfsbeek
Koplopers Twynstra Gudde is gevraagd om een brainstormbijeen komst met het regionale bedrijfsleven te organiseren over wat er zoal reeds wordt gedaan en wat er nog meer
In verschillende regio’s willen overheid en bedrijfsleven
mogelijk is. Vervolgens is een koplopersgroep geformeerd
komen tot convenantafspraken over mobiliteitsmanage
die als rol heeft mee te denken en mee te werken in
ment. Twynstra Gudde is betrokken bij het convenant
het proces. In de door Twynstra Gudde georganiseerde
proces in onder meer de regio’s Arnhem-Nijmegen,
koplopersbijeenkomst kreeg dit zijn beslag. Zo hebben
Twente, Haaglanden, Rotterdam en Utrecht. Onze
de koplopers een rol in het uitdragen van mobiliteits
duurzame inbreng staat buiten kijf.
management naar andere bedrijven. Daarnaast hebben wij het projectteam, bestaande uit de initiatiefnemers,
Om samen – overheid en bedrijfsleven – aan oplossingen
voorgezeten. Dit team had de opdracht met de partijen te
te werken voor mobiliteitsproblemen, is het idee met
komen tot de nodige afspraken in een convenant.
grote bedrijven afspraken te maken over mobiliteitsma nagement. Te denken valt aan duurzame maatregelen
Onafhankelijk
rondom reizen en aan duurzame manieren van werken
Door onze onafhankelijkheid, onze contacten bij het
zoals telewerken, videoconferencing, flexibele werktijden
Rijk en door onze inhoudelijke en proceskennis is het
en het faciliteren van reizen buiten de spits, niet alleen
gelukt met de partijen te komen tot een convenant en te
met de auto maar ook met het openbaar vervoer en per
starten met uitvoering van de afspraken. De convenanten
fiets.
zijn getekend en partijen werken aan de implementatie van de maatregelen. Ook daar is Twynstra Gudde bij betrokken!
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 41
De A4 Delft-Schiedam is meer dan een snelweg. Het is één van de 22 zogenoemde Randstad Urgent projecten, en hét prioriteitsproject van Verkeersminister Eurlings. Na meer dan veertig jaar onenigheid wil de minister ervoor zorgen dat dit stukje asfalt van zeven kilometer er nu werkelijk komt. Twynstra Gudde is door Rijkswaterstaat Zuid-Holland gevraagd om het strategisch omgevingsmanagement voor het project A4 Delft-Schiedam samen met hen te verzorgen. Voor een duurzame basis onder de weg.
SOM legt basis voor duurzaam samenwerken
en intensieve werkwijze wel duurzame vruchten af. Twynstra Gudde heeft instrumenten ontwikkeld voor de voorbereiding, strategievorming, uitvoering en evaluatie van de omgang met de omgeving. Stakeholderanalyses en
Rijkswaterstaat ziet zich uitgedaagd de diverse stand
issue-analyses zijn voorbeelden daarvan. Een goede ana
punten in de omgeving, die op het oog conflicteren met
lyse leidt tot een succesvolle omgevingsstrategie, waarin
de projectdoelen, mee te wegen en te honoreren. In een
gewerkt wordt aan vertrouwen. Periodiek evalueren we
dergelijke situatie lijkt het moeilijk om met omgevings
de strategie, zodat die blijft bijdragen aan het bereiken
partijen vertrouwen op te bouwen en te werken aan win-
van win-winsituaties.
winsituaties. Door strategisch omgevingsmanagement (SOM) in het project te introduceren willen Twynstra
Dialoog blijft open en gaande
Gudde en Rijkswaterstaat het stakeholdersmanagement
SOM berust op de grote en brede ervaring van Twynstra
van Rijkswaterstaat proactiever maken én verdiepen. We
Gudde in politiek-bestuurlijk moeilijke projecten,
willen bouwen aan duurzame relaties met belanghebben
op inzichten uit het proces- en projectmanagement,
den, gericht op win-winsituaties, ook wel mutual gains
veranderkunde en de psychologie. Met behulp van onze
genoemd. Twynstra Gudde werkt aan wederzijdse winst!
methodiek blijven notoire tegenstanders van de A4 DelftSchiedam in gesprek met de projectorganisatie. Zo wordt
Open, transparant en zorgvuldig
voorkomen dat het project in een impasse raakt en par
De ervaring leert ons dat resultaten zijn te behalen als je
tijen alleen nog maar over en weer standpunten roepen.
open, transparant en zorgvuldig bent naar stakeholders
We gaan met de betrokken stakeholders op zoek naar
toe. Dan kun je vertrouwen opbouwen met omgevings
de belangen ónder de standpunten, bijvoorbeeld in onze
partijen, zelfs als die op het oog standpunten hebben
ontwerpateliers. Zodoende participeren de stakeholders
die conflicteren met die van jouw project. Dit is niet
en maken zij de nodige stappen voorwaarts.
de gemakkelijkste weg, maar werpt door de gedegen
42 | Twynstra Gudde
“Omgevingsmanagement vraagt méér dan inzicht in standpunten. Bouwen aan vertrouwen, een gedegen voorbereiding en blijven zoeken naar onderliggende belangen zijn essentieel om bij conflicterende standpunten toch een resultaat te realiseren.”
Twynstra Gudde adviseur Maarten Otto
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 43
44 | Twynstra Gudde
“Het is niet de techniek maar onze manier van denken die de vooruitgang tegenhoudt.”
Column
Ondernemerschap en het LED lampje Afgelopen week heb ik twee mooie verhalen gehoord
schap. Hij is ervan overtuigd dat er een bedrijfsmatige
over duurzaam ondernemerschap. Collega’s van mij had
manier van met de natuur omgaan moet zijn, die de
den over dit onderwerp een studiedag georganiseerd en ik
aarde niet slechter maakt maar beter. “Duurzaam onder
mocht als gespreksleider de tijd en de agenda bewaken.
nemen is niet een gat in de markt maar een missing link
Twynstra Gudde is op veel gebieden actief met vraag
in de transitie naar een betere wereld.”
stukken waarbij duurzaamheid op de een of andere wijze
De andere inleider op de studiedag is Aart van Veller,
een rol speelt, maar de collega;s waren van mening dat
oprichter van adviesbureau ‘Wij zijn koel’. Met veel
we nog meer doordrongen moesten worden van nut en
passie vertelt hij over zijn werk. Hij helpt bedrijven (zoal
noodzaak van duurzaamheidsdenken. Ter inspiratie had
MTV, Discovery Channel) die klimaatneutraal willen
den ze twee sprekers uitgenodigd.
worden: de energie die het bedrijf gebruikt verminderen,
De oudste van het tweetal was Ruud Koornstra (1964), de
vergroenen en compenseren. “Duurzaam ondernemen
man die recent via de Postcode Loterij en AH, Nederland
is geen hogere wiskunde. Je kijkt naar wat er bij een
massaal aan de LED-lamp heeft gebracht. Hij hield een
bedrijf doorheen gaat aan dingen als energie, papier, afval,
vlammend betoog over anders denken inzake duurzaam
brandstof – en daar doe je wat aan. Er zijn ongeveer acht
heids vraagstukken. In een zaal met mijn collega’s is het
variabelen, die loop je één-voor-één langs.”
contrast goed te voelen in mentale grondhouding: wij ad
In de taal van iemand van zijn generatie – hij is 25 jaar:
viseurs analyseren, denken en ordenen; een ondernemer
“Ik doe wat ik doe omdat ik het te gek vind, maar ook
als Koornstra droomt, denkt, durft, doet en gaat door,
uit verantwoordelijkheidsgevoel. Het is echt. En dat
is kortom actiegericht. Koornstra denkt in kansen en is
hebben mensen snel door. Daarnaast kan ik omgaan met
daarnaast een handige netwerker. Hij borduurt een ket
mensen die bedrijven leiden. Dat heb ik geleerd. Net zo
ting van relaties, via de schoonzoon van de oude Philips,
als ik heb geleerd om te ondernemen.” Net als Koornstra
naar Carlos Bourbon Parma, naar Peter Bakker van TNT,
wordt Aart Veller gedreven door de kansen die hij ziet:
via Bill Clinton naar Kofi Anan naar Richard Branson en
“Sensing an emerging reality and acting in harmony with
de Dalai Lama. Volgens hem hoeft duurzaamheid niet
it. Dat is voor mij de definitie van ondernemen.”
duurder te zijn dan ‘klassiek’ ondernemen. Zijn boek ‘Wat LED je’ leest als een spannend jongens
Rudy Kor
boek. Koornstra neemt lezers en toehoorders mee in
Organisatieadviseur Twynstra Gudde
enerzijds duurzaam denken en anderzijds in ondernemer
6 december 2009
Maatschappelijk jaarverslag 2009 | 45
46 | Twynstra Gudde
Samen met onze opdrachtgevers komen tot nieuwe antwoorden op vragen, tot het creĂŤren van kansen. Dat betekent goed luisteren, durven doorvragen en kritisch blijven. Eigenschappen die onze adviseurs en managers kenmerken. Zodat u de juiste strategische keuzes kunt maken. Resultaat: een andere, verfrissende kijk op uw vraagstuk, met oplossingen die echt werken. Onze mensen staan u terzijde. Twynstra Gudde staat erachter.
Twynstra Gudde
Tel 033 4677777
Stationsplein 1
Fax 033 4677610
3818 LE Amersfoort
info@tg.nl
Postbus 907
www.twynstragudde.nl
3800 AX Amersfoort