101 dingen die je moet weten voor je leraar wordt

Een nieuwe baan? Je eerste baan? Hoe dan ook: een nieuw avontuur. Dit boek geeft je net dat extra om er vol vertrouwen in te gaan: inspirerende gedachten, waardevolle tips, lichtvoetige relativeringen en praktische instantlessen. Met deze bagage maak je zeker een goede start in het onderwijs. ‘101 dingen die je moet weten’ is een nieuwe reeks met lichtvoetige maar tegelijk inhoudelijke geschenkboeken voor bijzondere momenten in het leven.

Drs. Rolf Robbe is publicist, neerlandicus en werkzaam aan de Gereformeerde Hogeschool Zwolle.

NUR 370/840

www.uitgeverijboekencentrum.nl

Omslag 101 dingen fase 3-DEF.indd 1

20-09-2009 11:55:06

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 2

101 dingen die je moet weten‌ is een serie boekjes met waardevolle tips, raadgevingen, quotes en ideeÍn die je kunnen helpen in de nieuwe levensfase die voor je ligt.

Tegelijk zijn het boekjes met een knipoog en een glimlach die zorgen voor relativering.

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 3

Rolf Robbe

101 dingen die je moet weten voor je leraar wordt

UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM, ZOETERMEER

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 4

www.uitgeverijboekencentrum.nl

Ontwerp omslag: Artisty Illustratie omslag: dreamstime.com/Bruce Shippee Illustraties binnenwerk en layout: Gerard de Groot ISBN 978 90 239 2422 7 NUR 370 / 840 Š 2009 Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieÍn, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 5

Woord vooraf Ga je werken in het onderwijs? Dan zijn er vast meer dan 101 dingen die je moet weten en kunnen. Het is immers een baan die alles van je vraagt op het persoonlijke en professionele vlak. Aan 1001 dingen heb je nog niet genoeg.

Want wil je echt contact kunnen maken met kinderen en wil je ze echt iets kunnen leren, dan heb je honderden vaardigheden nodig, minstens zoveel kennis en voor meer dan 100% een houding van liefde en echte belangstelling.

Met minder kun je niet toe bij zo’n topbaan voor de klas.

Maar voor die duizenden dingen die je erin stopt, krijg je ook veel terug. Door jouw inzet kan het leven van kinderen een geweldige impuls krijgen. En dan is niets je te veel. De 101 dingen in dit boekje kun je daarbij goed gebruiken. Ze vormen een mooie aanvulling op die 1001 andere dingen die je al moest weten en kunnen.

Rolf Robbe

5

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

Inhoud

10:55

Pagina 6

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 7

1 Op onderzoek Kinderen leren beter als de sfeer in de groep veilig is. Zo moeten kinderen kunnen experimenteren en fouten maken.

Kinderen met een onderzoekende houding worden daardoor aangemoedigd om in actie te komen, oplossingen te verzinnen, uit te proberen en aan de andere leerlingen te laten zien. Je kunt wel raden wat er gebeurt als ze vervolgens door de rest van de groep uitgelachen zouden worden en door de leraar negatief beoordeeld.

2 Meer leren Kinderen leren meer van aandacht dan van instructie en oefenen.

7

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 8

3 Abracadabra Ben je als leraar wel goed voorbereid op de botsing tussen kennis en onwetendheid? Jij weet ‘alles’ van je vak, was er vroeger op school zelfs misschien wel een uitblinker in. Maar je toekomstige leerlingen weten er ‘niets’ vanaf.

Hoe overbrug je die kloof tussen wat voor jou vanzelfsprekend is en voor je leerlingen abracadabra? Misschien heb je les nodig in onwetendheid! (Schoolpijn van Daniel Pennac).

4 Nog vragen?

Vragende kinderen zijn lerende kinderen.

8

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 9

5 Zo kind, zo meester Als kinderen de werkelijkheid te lijf gaan met vragen, zijn ze een voorbeeld voor jou. Kijk vooral naar kinderen die kritische vragen stellen, bijvoorbeeld over het wel of niet functioneren van apparaten, het zich voordoen van (on)regelmatigheden in de natuur, de taal of de getallen. Ze hebben een reflectieve houding waarmee ze kritisch kijken naar de werkelijkheid. Ze durven hun eigen praktijk te verbeteren en te experimenteren. Kun jij dat ook, meester, juf?

6 Nieuwsgierig ‘Ik was een nieuwsgierig kind dat graag alles wilde weten. Maar toen kwam ik op school terecht…’

9

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 10

7 Een lerende school Stel je voor dat je een team hebt waarin alle collega’s van tijd tot tijd hun manier van werken, de resultaten van de leerlingen en de sfeer in de klas gaan onderzoeken. Ze verzamelen data aan de hand van toetsen, het leerlingenvolgsysteem, tevredenheidonderzoek en interviews. Ze analyseren die en verbinden er conclusies aan: wat gaat goed en wat zijn de succesfactoren, waar lopen zaken mis en waardoor komt dat, wat hebben we helemaal niet in beeld en moeten we dus hoognodig gaan doen? Ze zetten dat op de agenda van het teamoverleg om samen afspraken te maken voor het doorvoeren van verbeteringen.

Sommige collega’s volgen een studie om de verbeteringen te kunnen uitvoeren, anderen experimenteren en weer anderen coachen. Dat lijkt verdacht veel op een school waar veel geleerd wordt. Door de leraren dan wel.

10

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 11

8 Lach of…

Humor hoort bij de competenties van een goede leraar.

Dat betekent niet per se dat je grappig bént. Maar wel dat je grappige situaties kunt creëren, ze toelaat als ze spontaan ontstaan en er op een open manier mee omgaat. Dat verbetert de sfeer zodat kinderen nog meer plezier krijgen aan leren.

9 Analfabeten ‘De analfabeten van de 20e eeuw waren zij die niet konden lezen of schrijven. Die van de 21e eeuw zij die niet leren hoe ze leren.’ Alvin Toffler

11

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 12

10 Een tikje minder Hoe hard mag je je leerlingen slaan? Nog niet zo lang geleden (tot de jaren zeventig van de vorige eeuw) was het heel gewoon als je als leraar een kind een klap gaf. Of een schop, of dat je ‘m aan z’n oor trok of het haar, of met een liniaal bewerkte (en niet om z’n maten te nemen). Als je als leraar nu een kind alleen maar aanraakt kun je al rekenen op een probleem of zelfs proces. De discussie over de zogenaamde pedagogische tik is het laatste bolwerk van de fysiek straffende opvoeders. In Engeland is ook dat al geslecht want voor zelfs maar een bescheiden tikje op de wang of het achterste mag je al een forse boete verwachten.

Terwijl kinderen er zo van opknappen, zeggen de voorstanders van de tik.

12

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 13

11 Zet ’m op!

Onderwijs draait voor 90% om motiveren en aanmoedigen.

12 Erin!

Lesgeven vanaf een eiland werkt niet. Ga tussen je leerlingen in staan.

13

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 14

13 Losse handjes Volgens de Bijbel mag je je leerlingen best slaan. De Bijbel maakt van fysieke straffen niet zo’n probleem. In Spreuken 29:15 wordt naast berispingen de stok aanbevolen om wijsheid te bevorderen. En in Spreuken 13:24 is het zelfs een onmisbaar opvoedingsattribuut: ‘Wie zijn zoon [lees: leerling] de stok onthoudt, haat hem, wie hem liefheeft, tuchtigt hem.’ Trouwens, in een lijfelijk georiënteerd tijdsgewricht als de Middeleeuwen moesten kinderen ook veel geweld ondergaan. En tot ver in de 19e eeuw kregen kinderen dagelijks forse lichamelijke straffen en vernederingen te verduren variërend van klappen met een houten plak tot opgezette ezelsoren. Het kan verkeren.

14

opmk.101dingenLeraar

03-09-2009

10:55

Pagina 15

14 Zin Echt leren doen kinderen alleen maar als ze de zin ervan inzien. En dat kan zijn omdat ze voor zichzelf een rol zien weggelegd in de activiteit en pas daarna omdat ze er wellicht beter van worden en er iets van leren.

15