Aan mij ligt het niet!

Bereid zijn om zelf verantwoordelijkheid te nemen is een belangrijk begin, maar je hebt er ook wat hulp bij nodig.

Het wereldberoemde duo dr. Henry Cloud en dr. John Townsend begeleidt je en helpt je om de nodige stappen te zetten. Of het nu gaat om een gezondheidsprobleem, een relatiekwestie of om je werk.

Met sprekende praktijkvoorbeelden en confronterende vragen coachen Cloud en Townsend je deskundig en geduldig, en houden je een spiegel voor. Met als resultaat dat je de stap waagt je leven anders in te richten.

Henry Cloud en John Townsend

Dr. Henry Cloud is klinisch psycholoog en heeft een eigen praktijk als coach. Dr. John Townsend is klinisch psycholoog en relatietherapeut. Eerder verscheen van hen het boek ‘Nou moet je eens goed naar me luisteren.’ Hoe voer je gesprekken die je liever vermijdt?

Aan mij ligt het niet!

Een ander de schuld geven lucht wel op, maar lost je problemen niet op. Situaties kunnen verbeteren als je zelf keuzes maakt en zelf verantwoordelijkheid neemt.

Aan mij

ligt het

niet!

k i m e e n e Ho eid h k ij l e d r o era n two e en? l n e g i e oor m ijn

ISBN 978 90 239 2445 6

www.uitgeverijboekencentrum.nl

nur 770

9

789023 924456

Met woord vooraf van Kees Roest

Henry Cloud en John Townsend Boekencentrum

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 2

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 3

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 4

www.uitgeverijboekencentrum.nl

Ontwerp omslag: Studio Vrolijk Layout/dtp: Gerard de Groot De bijbelteksten in deze uitgave zijn ontleend aan De Nieuwe Bijbelvertaling, © Nederlands Bijbelgenootschap 2004.

Deze uitgave is oorspronkelijk verschenen onder de titel It’s not my fault. The No-Excuse Plan to put you in charge of your life bij Integrity Publishers, a division of Thomas Nelson, Inc., p.o. Box 141000, Nashville,TN 37214.

Vertaling:Tineke Yürümez-Kroon

ISBN 978 90 239 2445 6 NUR 770 © 2007 bij Henry Cloud and John Townsend © Nederlandse vertaling 2010 Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 5

We dragen dit boek op aan alle mensen die worstelen met de beschuldigingen van anderen en aan hen die willen leren omgaan met het feit dat ze zelf andere mensen beschuldigen.

We hopen dat jullie oplossingen mogen vinden voor jullie worstelingen en dat jullie dromen werkelijkheid mogen worden.

God zegene jullie.

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 6

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 7

Inhoud

Woord vooraf door Kees Roest

....................

9

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

1. Je kunt je leven in eigen handen nemen

............

17

.................

39

...............................

62

4. Je kunt rekken en riskeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

84

2. Je kunt leren om anders te denken 3. Je kunt altijd kiezen

5. Je kunt contact maken met anderen

. . . . . . . . . . . . . . . . 105

6. Je kunt nee leren zeggen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 7. Je kunt omgaan met teleurstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 8. Je kunt volhouden en doorgaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Woord van dank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Personalia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201

7

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 8

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 9

Woord vooraf

We hebben allemaal al vroeg geleerd onszelf vrij te pleiten en anderen of de omstandigheden de schuld te geven van wat er misgaat in ons leven. Het doet erg denken aan het verhaal van Adam en Eva en we zouden in dat verband kunnen zeggen:‘De appel valt niet ver van de boom.’ We zijn allemaal met deze gewoonte behept. Psychologen verfijnen dit verschijnsel. Zij zeggen: we doen dit weliswaar allemaal, maar we verschillen in wie of wat we de schuld geven. Zij onderscheiden tussen een denkstijl die depressief maakt en een denkstijl die dat niet doet.

Wanneer je je succes toeschrijft aan je eigen vaardigheden en prestaties en je mislukkingen aan de omstandigheden, dan ben je gezegend met een gezonde denkstijl. Geslaagd voor je examen?

Jazeker, ik heb er ook hard voor geleerd! Gezakt voor je examen? Pech, er werden ook zulke vreemde vragen gesteld.Wanneer je het omgekeerde doet, dus wanneer je je succes toeschrijft aan het toeval en mislukkingen aan jezelf, pas dan maar op: depressie ligt op de loer. Dan zeg je wanneer je geslaagd bent voor je examen dat je gewoon geluk gehad hebt en wanneer je gezakt bent, zie je het als bewijs voor je domheid.

Henry Cloud en John Townsend zijn twee zeer ervaren en deskundige Amerikaanse christen-psychologen. Zij gaan uitgebreid in op die merkwaardige neiging om te zeggen of te denken dat het aan ons niet ligt. Er wordt geen vermanend vingertje geheven, want het is hen niet te doen om ons op onze tekortkomingen te wijzen, hoezeer dit terrein daartoe ook wellicht aanleiding geeft. Waar het hen om gaat, is niets meer en niets minder dan ons psychisch welbevinden. Die neiging om ons slachtoffer te voelen van de omstandigheden, zorgt er namelijk voor dat we heel vaak niet bereiken wat we graag willen.Als het slagen van een plan voornamelijk van anderen afhangt en het loopt allemaal niet zoals je had gehoopt, geef je er al snel de brui aan of beland je in woede, bitterheid en wrok. Dat jij er ‘niets aan doen kunt’ betekent al snel heel letterlijk dat jij er niets aan doen kunt. Op korte termijn ervaar je opluchting: gelukkig, het 9

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 10

ligt niet aan mij! Op lange termijn ervaar je machteloosheid: ik ben hier dus aan overgeleverd, ik zit hier aan vast, ik kom hier nooit uit.

Wij zijn geschapen als verantwoordelijke wezens en precies daar ligt onze kracht! Het maakt dan wel verschil of je die verantwoordelijkheid richt op zaken waar je invloed op hebt in je leven of juist op terreinen waar je machteloos bent. Cloud en Townsend bedrijven geen goedkope psychologie. Ze hebben wel degelijk oog voor de moeiten waarmee iemand te maken kan hebben: ouders die je niet begrijpen, een gebrek aan middelen, een handicap of ziekte. Je kunt echter twee dingen doen: je kunt je blik blijven richten op deze moeizame omstandigheden, op dat wat niet te veranderen is. Het zal je hoe langer hoe moedelozer, verdrietiger en bozer maken. In plaats daarvan kun je ook je blik richten op jouw mogelijkheden om te kiezen. Die zijn in alle gevallen veel groter dan je denkt! En het is niet om het even wat je kiest. De ene keus leidt tot betere resultaten dan de andere. En of je meer of minder resultaat behaalt, ligt dus wel degelijk voor een deel aan jezelf. Daar liggen je verantwoordelijkheid, je vrijheid en je kracht. Zeker wanneer je keuzen ook door gebed gedragen zijn.

Ja, maar al dat onrecht dan? Het is toch ook moeilijk te verdragen dat het er zo oneerlijk aan toegaat in deze wereld? Wanneer ik ontslagen ben op een onrechtvaardige manier, voel ik me toch terecht slachtoffer? Dan is het toch niet vreemd als ik blijf vasthouden aan de gedachte dat het ‘nooit had mogen gebeuren’? Het moet er in een werksituatie eerlijk aan toegaan.Werknemers mogen niet zomaar worden ontslagen. In het huwelijk moet je trouw zijn aan elkaar. Erfenissen moeten eerlijk worden verdeeld. De buren mogen geen overlast bezorgen. Kinderen moeten luisteren naar hun ouders.

Wanneer ik ABC-schema’s met mensen maak en we irreële opvattingen tegen het licht houden, hoor ik geregeld mensen protesteren als het om deze opvattingen gaat. Je kunt toch van al die zaken niet zeggen dat het niet moet? Je kunt toch niet gaan beweren dat je in het huwelijk niet trouw hoeft te zijn aan elkaar? Dat moet toch gewoon wel?

Cloud en Townsend gaan hier op een heel verhelderende manier op in:‘Wanneer we denken in termen van “rechtvaardig” en “eerlijk”, dan denken we in termen van hoe de wereld zou moeten zijn. Echter: de bittere werkelijkheid is dat de wereld 10

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 11

geen rechtvaardig oord is. Ze functioneert niet volgens de regels van “hoe het zou moeten zijn”. Mensen die hun leven beheersen, die uit de slachtofferpositie stappen, doen dat in de realiteit en niet in de fantasiewereld van hoe het zou moeten zijn. Ze zien het feit onder ogen dat we leven in een wereld die niet eerlijk of rechtvaardig is en gaan met die werkelijkheid om. Ze besteden niet veel energie aan het protesteren tegen die oneerlijke realiteit en eisen niet dat de wereld er anders uitziet. Ze gaan met de wereld om zoals ze die aantreffen. Als gevolg daarvan zijn ze effectief in het zoeken naar oplossingen voor het leven.’ Geestelijke mensen zijn er wel op uit om zelf de gerechtigheid te praktiseren, maar ze eisen die niet van anderen.

De auteurs reiken vervolgens tal van inzichten en vaardigheden aan om uit te stijgen boven verlammend slachtofferschap.

Voor wie de grip en controle is kwijtgeraakt, biedt dit boek de mogelijkheid om het heft weer in handen te krijgen. Het helpt om te zien waar zich in je leven zinloze patronen voordoen: dingen die je steeds op een bepaalde manier doet, zonder dat ze het gewenste resultaat hebben. Het boek geeft vele praktische richtlijnen en invalshoeken om deze patronen te wijzigen, waarbij alle denkbare obstakels op dat pad vakkundig uit de weg geruimd worden.Wie na het lezen van dit boek nog in een verlammende slachtofferrol blijft zitten, doet er wellicht goed aan het boek nog eens te lezen. Ten slotte: de auteurs zijn Amerikanen en dat is te merken aan het soort voorbeelden dat zij gebruiken en aan de hier en daar wel erg stimulerende en uitdagende stijl. Je zou je schuldig kunnen gaan voelen wanneer je niet je volle potentieel benut. Prik daar doorheen, want ook voor wie met een ‘gewoon’ leven genoegen neemt, bieden de auteurs handvatten om dit leven tenminste te leven als jouw leven en niet als een ‘geleefd worden’.

Kees Roest, klinisch psycholoog,Woudenberg

11

opmk.Aanmijligthetniet

12

29-01-2010

19:54

Pagina 12

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 13

Inleiding

Men zegt wel dat er twee soorten mensen op de wereld zijn: mensen die krijgen wat ze willen en mensen die niet krijgen wat ze willen.Winnaars en verliezers. Hebbers en niet-hebbers.

En het nare is dat sommige mensen het gevoel hebben dat ze in de verkeerde groep vastzitten en voor altijd bestemd zijn om nooit uit het leven te halen wat ze willen.

In werkelijkheid ligt het niet zo zwart-wit. Hoewel er een aantal duidelijke winnaars en verliezers is, zien we vaker dat de meeste mensen er op sommige terreinen van het leven in slagen om alles goed te laten verlopen, en op andere terreinen vastzitten. Aangezien jij dit zit te lezen, valt het te betwijfelen of alles in je leven mislukt.Waarschijnlijk is er een bepaald terrein waarop je niet zo goed in staat bent geweest om het gat te dichten tussen wat je wilt en de resultaten die je in feite behaalt. Als dat het geval is, dan is dit een boek voor jou.

Hoewel het niet helemaal waar is dat mensen verdeeld kunnen worden in twee types die duidelijk het etiket winnaars en verliezers krijgen, kunnen ze wel op een andere manier in twee soorten worden verdeeld. En welk van die twee types jij bent zal absoluut gaan bepalen of jij meer zult bereiken van wat je graag zou willen in het leven.Wat zijn die twee types?

Mensen die verantwoordelijkheid nemen voor hun leven en mensen die dat niet doen.

Dat is het onderwerp van dit boek.We kunnen met het grootste vertrouwen, zowel door onderzoek als uit ervaring, stellen dat de informatie en leiding die we je op deze bladzijden verstrekken, de kracht hebben om niet alleen de gebieden waar je vastzit en in beweging wilt komen te transformeren, maar zelfs schijnbaar hopeloze situaties om te buigen. Dit is niet alleen maar theorie.

Het is bewezen dat dit geen-excuusplan al werkt zolang als er geschreven is over veranderde levens.

13

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 14

WINNAARS IN EEN CULTUUR VAN SCHULD AFSCHUIVEN We leven in een cultuur van schuld. Mensen zullen sneller iemand of iets de schuld geven van hun ellende dan dat ze zelf de verantwoordelijkheid nemen om ermee aan de slag te gaan en de situatie te verbeteren. Schuld is geïnstitutionaliseerd geraakt in onze gerechtshoven, in onze wetgeving, en op de scholen. Het doortrekt onze psychologie en ons medisch denken, en zelfs ons morele en geestelijke leven. Het gevolg? Meer mensen met meer ellende, maar altijd met iemand of iets om er de schuld van te geven.

Terwijl het afschuiven van de schuld iets van bezorgdheid, schuldgevoel, angst of verantwoordelijkheidsgevoel kan verzachten, draagt het niet bij aan de oplossing van de problemen. Zolang we denken, voelen of handelen alsof we niets kunnen doen aan het probleem waar we mee worstelen, dan zullen we vast blijven zitten.

Je kent waarschijnlijk wel mensen, of hebt die gekend, die altijd een excuus hebben, die nooit de verantwoordelijkheid nemen voor wat ze zouden kunnen doen om hun situatie te verbeteren. Als je zo iemand kent, dan weet je ook hoe frustrerend het is om te proberen iemand te helpen die zijn eigen verantwoordelijkheid niet wil nemen. Als psychologen hebben we dat wel duizend keer gezien.Vaak weten we al na vijf minuten met iemand gesproken te hebben dat het oplossen van zijn of haar probleem een lang, inspannend gevecht zal worden. Niet omdat het probleem zelf onoplosbaar of de situatie onbehandelbaar is, maar omdat de belangrijkste factor ontbreekt die nodig is om het te boven te komen: het vermogen om verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen leven.

Anderzijds hebben we meer dan vage hoop voor iemand die dat ene ingrediënt juist wel heeft – het vermogen om de verantwoordelijkheid te nemen. We weten gewoon dat deze persoon vooruit zal gaan. Het grenst aan absolute zekerheid.

En dat geloven we ook met betrekking tot jou. Als je bereid bent om te doen wat alle winnaars in de wereld doen op het terrein van het leven waar ze vast lijken te zitten, dan kan je toekomst er anders uit zien. Op deze manier de verantwoordelijkheid nemen impliceert helemaal niet dat je situatie jouw schuld is of dat jij die veroorzaakt hebt. Het betekent alleen dat jij, aangezien jij je erin bevindt, bereid bent om deze te omar14

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 15

men en te erkennen en zo te verbeteren.

We begrijpen dat er soms meer bij komt kijken dan alleen bereidheid. Er zijn gewillige, verantwoordelijke mensen die soms toch vast blijven zitten. Maar in die gevallen zijn de ontbrekende ingrediënten meestal de informatie, leiding en hulpmiddelen om de verandering te bewerkstelligen.

En we zullen je helpen door jou al die ingrediënten te geven.

We zullen naast je gaan staan in je bereidheid om de verantwoordelijkheid voor je leven te nemen, ook al heb jij het probleem of de situatie niet veroorzaakt, en we zullen je begeleiden bij het zetten van de stappen die je kunnen brengen waar je wilt komen. Soms hoeven goede, verantwoordelijke mensen alleen maar te weten wat de volgende stappen zijn om de situatie in eigen hand te nemen en te veranderen. Iemand staat bijvoorbeeld in een relatie met een ander die echt een ‘probleempersoon’ is. Het is echt de schuld van de ander. Maar zelfs wanneer je te maken hebt met een probleempersoon zul je leren dat je de relatie en soms zelfs de persoon kunt veranderen, als je maar weet wat voor verantwoordelijke stappen jij van jouw kant moet zetten.

Of als je weet wat voor verantwoordelijke stappen je moet zetten in een situatie zoals depressie of angst, waarvan de symptomen soms worden veroorzaakt door een trauma of door een slechte behandeling door anderen, dan kun je een situatie veranderen die jij niet hebt veroorzaakt.

HET ONTBREKENDE STUKJE VINDEN Of het nu gaat om een klinische kwestie zoals depressie, angst of verslaving, een relatieprobleem zoals huwelijk of verkering, of een carrière die maar niet verder komt – als je bereid bent om iemand te zijn die verantwoordelijkheid neemt voor wat je kunt doen en je niet langer richt op wat niet in je macht ligt, dan kun je de situatie verbeteren of het probleem oplossen. God heeft je zo gemaakt dat je daartoe in staat bent, en hij zal je toerusten om het dan ook tot stand te brengen.

Dus we nodigen iedereen uit om verder te lezen – zowel mensen die de verantwoordelijkheid voor hun leven nog niet op zich genomen hebben, als mensen die bereid zijn om dat te doen, maar niet weten hoe ze in een specifieke situatie moeten handelen.

15

opmk.Aanmijligthetniet

29-01-2010

19:54

Pagina 16

Ontdek dat verantwoordelijkheid geen negatief woord is, maar het ene stukje dat nog ontbrak aan je zoektocht naar het verwerkelijken van je dromen en verlangens.

Dr. Henry Cloud Dr. John Townsend

16