Blozen mag.qxd:Nog eenmaal over de brug
13-08-2009
15:19
Pagina 1
bestaat bij ouders veel onzekerheid en schaamte over seksualiteit. Maar het gesprek erover is broodnodig, want kinderen en jongeren hebben informatie nodig over dit onderwerp. Dit boek helpt daarbij. Sarina Brons laat met praktijkvoorbeelden zien dat het kan: open en eerlijk praten zonder dat seksualiteit beladen of platvloers wordt. Ze laat zien hoe de Bijbel spreekt over seksualiteit. Ze gaat in op de seksuele ontwikkeling van kinderen, de sek-
Sarina Brons-van der Wekken
De seksuele opvoeding hoort bij de totale opvoeding. Toch
Sarina Brons-van der Wekken
Blozen mag Met kinderen praten over seksualiteit
sualisering van de maatschappij, de leugens van de media, gesprek als kinderen ouder worden en een relatie krijgen. Sarina Brons geeft steeds concrete handvatten voor gesprekken met jonge en oudere kinderen.
Sarina Brons-van der Wekken is psychologe en moeder van drie kinderen. Ze schreef eerder Kijk eens naar jezelf en Ruimte door regels. Regelmatig geeft ze lezingen op het gebied van opvoeding en schrijft ze opvoedkundige
Blozen mag
de bijzondere periode van de puberteit en het doorgaande
bijdragen.
isbn 978 90 239 2401 2 nur 854
www.uitgeverijboekencentrum.nl
9 789023 924012
Boekencentrum
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 2
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 3
Sarina Brons-van der Wekken
Blozen mag Met kinderen praten over seksualiteit
UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM • ZOETERMEER
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 4
Van Sarina Brons verscheen eerder bij Uitgeverij Boekencentrum Ruimte door regels, grenzen stellen in de opvoeding
www.uitgeverijboekencentrum.nl Ontwerp omslag Wil Immink Foto auteur RD, Anton Dommerholt ISBN 978 90 239 2401 2 NUR 854 Š 2009 Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 5
Voorwoord
Praten over seksualiteit is niet gemakkelijk. Laat ik het maar meteen zeggen: het is gewoon een moeilijk onderwerp waar je niet zomaar de goede woorden voor hebt en waarbij je gemakkelijk bloost. Dat mag trouwens ook. Kinderen mogen zien dat seksualiteit een intiem onderwerp is. Schaamte hoort erbij. Seksualiteit is niet zomaar iets: het raakt ons diep vanbinnen. Seksualiteit is een thema waarover we mogen en moeten praten met onze kinderen. Ik zou bijna zeggen: hoe eerder hoe beter. Want wij hebben onze kinderen zoveel mee te geven. Wat mooi als wij als ouders de eersten zijn die hun vertellen hoe kinderen kunnen geboren worden uit een man en een vrouw en hoe bijzonder dit is. Als je er kinderlijk eenvoudig over praat, dan mag daar verwondering in doorklinken 0mdat Gods plan met seksualiteit zo prachtig is. Zeker ook als je later vertelt dat seksualiteit iets heel speciaals is in een liefdesrelatie. Het is belangrijk om met kinderen over seksualiteit te praten. Niet alleen vanwege die mooie kant, maar ook omdat wij mensen de neiging hebben er verkeerd mee om te gaan. Dat is na het paradijs altijd zo geweest, maar op steeds grotere schaal wint een vrije seksuele moraal terrein. Dit dringt ook in christelijke gezinnen door. Daartegenover staat de boodschap uit de Bijbel dat je juist niet vrij met seksualiteit moet omgaan. Ik hoop en bid dat wij als ouders kunnen overbrengen hoe goed en waardevol Gods plan met seksualiteit is. Want alleen als je Zijn aanwijzingen volgt, kan seksualiteit haar doel bereiken. In dit boek staat de seksuele opvoeding centraal, maar dit onderwerp staat niet los van andere terreinen in de opvoeding, en zeker niet van de godsdienstige opvoeding. Een christelijke opvoeding betekent dat wij onze kinderen willen grootbrengen tot volwassenen die leven tot eer van God. Daar hoort bij dat we het Woord van God laten spreken en dit vertalen naar het leven van elke dag. Daarom zul je, net zoals
5
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 6
je praat over allerlei dingen in het leven, ook mogen praten over wat er wel of niet mag met seksualiteit. Dit boek is zowel bedoeld voor ouders van jonge kinderen als voor ouders van opgroeiende kinderen. Uiteraard praat je met kinderen in de basisschoolleeftijd heel anders dan met pubers of oudere tieners. Elke leeftijd heeft zijn eigen mogelijkheden. Dat is terug te vinden in de verschillende hoofdstukken. In het algemeen geldt dat voor opvoeding de relatie belangrijk is. Dat geldt zeker ook voor de seksuele opvoeding. Je kunt alleen praten over seksualiteit als er een band met je kind is.
6
Hoe is dit boek opgebouwd? Het begint niet met een complete uiteenzetting over seksualiteit en hoe je hier goed mee om kunt gaan. Ik kies meer voor de manier waarop het in het gezin ook gaat. Steeds zal een kind stukjes informatie krijgen totdat je die ergens in de tienerjaren meer op een rij zet voor hem. Voordat het jonge kind in beeld komt, kijken we in hoofdstuk 1 eerst naar onszelf: wat hebben wij zelf meegekregen van vroeger als het gaat om seksualiteit en welke plaats heeft het nu in ons leven? Daarna komt aan de orde dat het gesprek over seksualiteit al vroeg kan beginnen (hoofdstuk 2). Vervolgens ga ik in op de seksuele ontwikkeling bij kinderen (hoofdstuk 3). Deze ontwikkeling biedt diverse momenten om een gesprek aan te knopen. Daarnaast zijn er andere gelegenheden die zich lenen om uitleg te geven over de voortplanting en over seksualiteit. Ook het weerbaar maken van kinderen tegen ongewenste intimiteit krijgt hierin een plaats (hoofdstuk 4). Aan het begin van de tienerjaren wordt het belangrijker om uitvoeriger met kinderen te praten over de visie op seksualiteit. Ze kunnen dat intussen beter snappen omdat ze abstracter kunnen denken. De rol van seksualiteit in de maatschappij komt in beeld (hoofdstuk 5), gevolgd door hoofdstuk 6 waarin de bijbelse visie aan de orde komt. Na deze twee algemene hoofdstukken gaat het weer over de ontwikkeling van het kind. Met de puberteit breekt een periode aan waarin kinderen in een andere verhouding komen te staan met
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 7
hun ouders. Pubers hebben behoefte aan meer privacy en zijn op zoek naar respect. Daarnaast is concrete informatie belangrijk (hoofdstuk 7). Gaandeweg de tienerjaren ontstaan gevoelens van verliefdheid en krijgen ouders te maken met nieuwe vragen. Groeit het uit tot een verkering of is dat nog te vroeg? (hoofdstuk 8) Ten slotte komt aan de orde wat je in verkeringstijd kunt zeggen over seksualiteit (hoofdstuk 9). Het boek eindigt met een aantal vaak gestelde vragen (hoofdstuk 10). In dit boek wil ik handvatten bieden om zo ontspannen mogelijk te spreken over seksualiteit. Als er van jongs af aan zonder geheimzinnigheid over gepraat wordt, hoeft er geen moment aan te breken waarop het hoge woord er echt uit moet. Als je vroeg begint, zal het minder een beladen onderwerp worden. Je kunt in de verschillende leeftijdsfasen informatie geven om je kind te helpen seksualiteit een plaats te geven. Dat is zeker bij tieners nodig. Als seksuele gevoelens ontwaken, begint het voor hen pas echt! De genoemde voorbeelden zijn allemaal op de werkelijkheid gebaseerd. Tijdens opvoedavonden, gastlessen op scholen, inleidingen op jeugdverenigingen en persoonlijke ontmoetingen kwam ik telkens weer mensen tegen met vragen op het terrein van seksualiteit. Dat is niet vreemd: seksualiteit is een ingewikkeld terrein. Tegelijk is het ook een terrein dat het waard is om jezelf in te verdiepen. Het is een opgave en een gave! Dit boek kon tot stand komen dankzij de vele gesprekken die ik in de loop der jaren met ouders en jongeren heb gevoerd. Een speciaal woord van dank voor de meelezers die met hun commentaar een waardevolle bijdrage leverden, met name Esther de Hek, Kees Ritmeester en Inge Slings. Essentieel voor het schrijven van dit boek is dat ik in ons gezin met vallen en opstaan leerde praten over seksualiteit. En ten slotte misschien wel het allerbelangrijkste: in mijn huwelijk mocht ik ontdekken hoe geweldig het geschenk van seksualiteit is. God zij alle eer. Sarina Brons, juni 2009
7
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 8
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 9
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1
– Eigen bagage
Hoofdstuk 2
– Vroeg beginnen
kinderen 0-12
25
Hoofdstuk 3
– Seksuele ontwikkeling
kinderen 0-12
38
Hoofdstuk 4
– Uit de eerste hand
kinderen 3-12
62
Hoofdstuk 5
– Seksualiteit in onze maatschappij
Hoofdstuk 6
– Gods plan
Hoofdstuk 7
– Praten met pubers
kinderen 12 + 119
Hoofdstuk 8
– Verliefd… verkering?
kinderen 12 + 144
Hoofdstuk 9
– Verkering… huwelijk
kinderen 12 + 166
Hoofdstuk 10 – Veelgestelde vragen
11
88 105
185
Gebruikte literatuur en websites
206
Leestips
208
Instellingen voor hulpverlening
210
Register
213
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 10
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 11
1. Eigen bagage
Seksuele opvoeding heeft direct te maken met wie wij als ouders zelf zijn. In dit hoofdstuk wil ik ingaan op onze eigen ervaringen van vroeger en nu. Je neemt namelijk altijd je eigen geschiedenis mee in het denken en praten over seksualiteit. De manier waarop er vroeger in jouw ouderlijk gezin met seksualiteit werd omgegaan, heeft invloed op hoe jij nu denkt en doet. Datzelfde geldt voor de andere ervaringen uit je kindertijd en je jeugd op het gebied van seksualiteit. Naast al deze ervaringen heeft de rol van seksualiteit in je eigen liefdesrelatie invloed op het gesprek. Al deze bagage maakt dat we ons gemakkelijk of juist ongemakkelijk voelen als we met onze kinderen praten over seksualiteit.
Lage drempel Theo (28) maakt er niet zo’n punt van. Seksualiteit hoort bij het leven en regelmatig komt het in het gezin ter sprake. Zo was het ook bij zijn ouders. Als er in het gezin of in de familie iemand in verwachting was, ging het gemakkelijk over de voortplanting. Dat vond hij als kind niet gek. Het hoorde er gewoon bij. Het is fijn als je uit een gezin komt waarin seksualiteit bespreekbaar was. Je hoorde tijdig waar kinderen vandaan komen en wat er in de puberteit allemaal zou gebeuren. Je hoorde ook dat seksuele verlangens en gevoelens heel normaal zijn als je groter wordt. Je ouders gaven de bedding aan waarbinnen seksualiteit tot haar recht komt: binnen het huwelijk waarin je elkaar trouw beloofd hebt en elkaar liefhebt. Als seksualiteit vroeger bespreekbaar was, dan rust er voor jou waarschijnlijk geen taboe op dit onderwerp en ervaar je geen grote drempel om er met je kinderen over te spreken. Dat geeft je een voorsprong. 11
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 12
Taboe Machteld (31) heeft geen voorbeeld van vroeger meegekregen van een gesprek met kinderen over seksualiteit. Er werd gewoon nooit over gesproken. Van een vriendin hoorde ze hoe kinderen op de wereld komen. Ze weet nog goed dat dit een behoorlijke schok gaf. Haar moeder gaf haar toen ze 11 jaar was maandverband voor als ze ging bloeden. Dat was alles. Ik ontmoet vaak ouders die van huis uit niet weten hoe ze erover moeten praten. Ze werden mondjesmaat voorgelicht of helemaal niet. Vroeger werd er meer gezwegen dan gesproken. Een oudere vrouw vertelt hoe haar ouders haar verkering ‘begeleidden’: ‘Ik had al op mijn vijftiende verkering en mocht op een avond voor een keertje een rondje in het park wandelen met mijn geliefde. Ik kreeg wel een waarschuwing: ‘Zorg ervoor dat we niet met de gebakken peren komen te zitten!’ Het klonk ernstig en dreigend. Wij hadden geen idee wat vader bedoelde, maar we waren allang blij met de toestemming om samen weg te gaan. Wij wandelden in het park waar meer verliefde stelletjes liepen. Op een bankje dat vrij was, schoven we naast elkaar. Schuchter gaven we elkaar de eerste zoen. Totdat we verschrikt tot onszelf kwamen. Zouden we nu de gebakken peren hebben? Konden we nog wel thuiskomen?’ Deze vrouw krijgt van haar ouders bepaald geen positief beeld mee van de lichamelijke toenadering in verkeringstijd. De boodschap is vooral: ‘Pas op! Straks gebeurt er iets heel ergs en dat kun je ons niet aandoen.’ Zo extreem als bij deze vrouw zal het meestal niet zijn. Maar toch hebben veel ouders van huis uit meegekregen dat seksualiteit iets is waarvoor je moet oppassen, en waar je beter niet over kunt praten. Zoals bij Raymond:
12
‘Ik vind het echt moeilijk om over seksualiteit te praten. Van huis uit kreeg ik vooral mee dat het zondig was. Het werd al snel als iets vies bestempeld. Je kon er beter over zwijgen om het vooral geen
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 13
belangrijke plaats te geven. Het was voor mij ondenkbaar dat je ook positief over intieme dingen zou kunnen spreken. Je lichaam was in ieder geval van ondergeschikt belang.’ Het kan zijn dat er vroeger thuis vooral waarschuwend over seksualiteit gesproken werd. Het stond voorop dat je gemakkelijk zondigt op dit terrein; daarom moest je er vooral ver vandaan blijven. Seksualiteit was een beladen onderwerp dat al snel werd geassocieerd met schuld. Voor Raymond is dit eigenlijk zo gebleven: over seksualiteit praat je óf helemaal niet, óf alleen in bedekte termen. Hiermee hangt een negatieve kijk op het lichaam samen. Het past niet om je lichaam mooi te vinden of je lichaam extra zorg te geven. Het is al helemaal niet bespreekbaar dat je zou kunnen genieten van elkáárs lichaam. Dit taboe komt door een vertekend beeld van seksualiteit. Want Raymonds ouders hadden een eenzijdig beeld van seksualiteit. Ze hadden er geen oog voor dat de Bijbel ook heel positief spreekt over het genieten van elkaars lichaam als je getrouwd bent. Seksualiteit is door God gegeven als een waardevol geschenk in het huwelijk waardoor man en vrouw hun liefde kunnen vieren. Seksualiteit is een scheppingsgave, al is het waar dat we juist op seksueel gebied vatbaar zijn voor de zonde. De gebrokenheid wordt nadrukkelijk zichtbaar in de intiemste relatie die er is. Maar het is onjuist om te zeggen dat seksualiteit daarmee per definitie een zondig terrein is. Ouders die van huis uit een taboe hebben meegekregen, zien wel in dat ze dit moeten doorbreken, maar ze vinden het vaak lastig om te bedenken hóe dat dan moet. Overigens kunnen ook ouders die wel een positief beeld van seksualiteit hebben meegekregen, schroom hebben om hierover te praten. Het is ook allemaal niet zo gemakkelijk. Dat heb ik in mijn eigen gezin wel gemerkt. Als je kind een vraag stelt en er is gelegenheid om hem direct te beantwoorden, dan is er toch vaak die neiging om het nog even uit te stellen… 13
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 14
Eigen jeugdervaringen Iedere ouder heeft zijn eigen ervaringen uit zijn kindertijd en jeugd. Bij de een zijn er geen grote struikelblokken geweest. Een ander heeft meer moeite gehad op seksueel gebied.
•
•
• • •
•
‘Mijn moeder gaf me nog lang een knuffel als ik naar bed ging. Mijn vader legde af en toe zorgzaam zijn hand op mijn hoofd. Ze hielden van me en maakten dat ik me waardevol kon voelen – ook in de tijd dat mijn lichaam zo veranderde en ik onder de puisten zat. Ik mocht er zijn zoals ik was.’ ‘Ik heb erg geworsteld met zelfbevrediging. Er is een tijd geweest dat ik er maar niet van los kon komen. Ik was erg eenzaam en kende niemand met wie ik over deze strijd kon praten. Dat wil ik voorkomen bij mijn eigen kinderen.’ ‘Ik ben te ver gegaan in een losse scharrel. Ik was nieuwsgierig en omdat mijn vriendin ook wilde, gingen we grenzen over. Daar heb ik later veel spijt van gehad.’ ‘In mijn verkeringstijd was het echt moeilijk om geen seksuele gemeenschap te hebben. Het heeft ons enorm geholpen dat een jonggehuwd stel ons bemoedigde om te wachten.’ ‘Al in mijn kinderjaren werd ik misbruikt door een oom die regelmatig over de vloer kwam en ook wel eens op ons paste. Ik voelde me zo smerig. Het stopte toen we verhuisden, maar ik ben voorgoed beschadigd. Het is voor mij een heel pijnlijk onderwerp.’ ‘We hebben het als waardevol ervaren om onszelf in onze verkerings- en verlovingstijd rein te bewaren. Dit heeft onze relatie verdiept.’
De ervaringen in je eigen jonge jaren vertalen zich in het gesprek met kinderen. Het maakt dat je sommige dingen wilt bevorderen, bijvoorbeeld openheid, of juist wilt voorkomen, bijvoorbeeld valkuilen waarmee je zelf te maken had. Wat is seksualiteit?
14
Seksualiteit is een heel breed onderwerp. Als we verschillende personen vragen wat zij onder seksualiteit verstaan, krijgen we waarschijnlijk evenzoveel andere antwoorden. Bijvoorbeeld:
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 15
‘Met elkaar vrijen.’ ‘De prikkeling die ik voel als ik kijk naar een mooie vrouw.’ ‘Voor mij heeft het al met een verliefde blik te maken.’ ‘Het gevoel dat ik krijg als ik intiem zoen met iemand.’ ‘Met elkaar naar bed gaan.’ ‘Het plezierige gevoel dat ik krijg als ik mijn geslachtsorganen aanraak.’ ‘Lekker knus tegen elkaar aanliggen in bed.’ We hebben allemaal een bepaald idee van seksualiteit. Maar het is nog niet zo eenvoudig om goed te omschrijven wat dit begrip precies inhoudt. Eigenlijk is seksualiteit een heel breed terrein. We voelen wel ongeveer aan wat seksualiteit is. Toch heeft het voor verschillende mensen ook weer een andere inhoud. Dat zie je terug in de verschillende antwoorden. Er zijn ook overeenkomsten. Voor de meeste mensen heeft seksualiteit te maken met een gevoel. Het heeft ook te maken met een lichamelijke reactie. En om nog iets noemen: het heeft ook te maken met de spanning tussen mannen en vrouwen. Er zijn verschillende antwoorden mogelijk op de vraag wat seksualiteit is. Ik gebruik deze definitie: Seksualiteit = de beleving van de eigen lichamelijkheid en/of de aantrekkingskracht tussen de verschillende seksen Veel mensen gebruiken voor seksualiteit het woord seks, maar dat is niet hetzelfde. Het woord seks gebruik je alleen als het gaat om dingen die je doet. Seks gaat over gedrag. Seks = seksueel gedrag Sommige ouders vinden het woord ‘seks’ wat plat. Omdat het intussen een algemeen gangbaar woord is geworden, gebruik ik het ook in dit boek. Kinderen vinden seksualiteit vaak een ingewikkeld en deftig woord. Daarom hebben zij het meestal over seks. Seksualiteit heeft een ruime betekenis. Het omvat veel meer dan alleen geslachtsgemeenschap. Seksualiteit heeft te maken
15
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 16
met lichamelijke intimiteit en met lust. Het omvat je hele lichaam en je hele gevoelsleven. Daar hoort heel veel bij: een verliefde blik, strelen, een arm om elkaar heen slaan, aangetrokken worden tot erotische beelden, seksueel opgewonden raken, de ander een lief briefje schrijven of een sms’je sturen, omgaan met je cyclus, zoenen, jezelf durven openstellen, elkaar intiem aanraken, jezelf helemaal man of helemaal vrouw voelen, geslachtsgemeenschap hebben, zeggen dat je van elkaar houdt.
Modern taboe
16
Niet alleen in behoudende milieus hangt er een taboe rond seksualiteit. Ook daarbuiten is een taboe: een terrein waarover je niet spreekt. Het is alleen wel anders van inhoud. Seksualiteit is in onze moderne samenleving een onderwerp geworden waarover je zonder schaamte moet kunnen spreken. Weg met alle preutsheid. Weg met schaamte. Weg met problemen rond seksualiteit, want die behoort niemand meer te hebben. Niemand hoeft meer gehinderd te zijn door de strenge moraal van vroeger. Tegenwoordig mag iedereen seks hebben met wie hij wil, als hij het maar veilig doet. Vanuit films komt naar voren dat je natuurlijk van seks geniet, dat het lekker is, dat het altijd lukt en dat man en vrouw beiden aan hun trekken komen. Als je seksualiteit zo probleemloos krijgt voorgespiegeld, zeg je niet graag dat seksualiteit voor jou wel een ingewikkeld terrein is. Gevoed door de media ontstaat een nieuw taboe. Het taboe namelijk om te zeggen dat het bij jou allemaal niet zo lekker loopt. Je schaamt je voor je problemen met seksualiteit. Helaas prikken nog steeds te weinig mensen door de eenzijdige beeldvorming van seksualiteit heen. Het klopt niet! Seksualiteit is voor veruit de meeste mensen een moeilijk terrein. Maar velen durven het niet te zeggen omdat ze denken dat het aan henzelf ligt. Vaak hebben problemen te maken met de emotionele kant van seksualiteit. Een taboe op die gevoelskant maakt het moeilijk om seksualiteit een goede plaats in een relatie te geven. Zolang er een taboe is, wordt er niet over gepraat, terwijl daar wel alle reden toe is.
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 17
‘Ik vond het een verademing om te horen dat andere vrouwen er net als ik moeite mee hadden om te genieten van seksuele gemeenschap. Het heeft me geholpen om meer te begrijpen van mijn eigen lichaam en van dat van mijn man. En ook dat die emotionele kant echt belangrijk is.’ Het is van alle tijden om niet over seksuele gevoelens te praten. Seks is vooral iets wat je doet, niet zozeer iets waarover je praat. Het nieuwe van onze tijd is dat je wél gemakkelijk moet kunnen praten over seksualiteit. Dat moet je zonder blozen kunnen, want de tijd van schaamte is voorbij. Schaamte en preutsheid worden tot een nieuw taboe.
Lichaam en gevoel Wij hebben allemaal te maken met seksualiteit, of we nu getrouwd zijn of niet. Seksualiteit heeft te maken met ons man- of vrouwzijn, met hoe wij onszelf thuis voelen in ons lichaam en hoe we ons lichaam verzorgen. Daarnaast is er de aantrekkingskracht die we voelen tot de andere sekse. Daarbij komt de emotionele of de gevoelskant om de hoek kijken. Seksuele verlangens ontstaan diep vanbinnen en hebben met onze hele persoonlijkheid te maken. Dat is zo door God bedoeld, want Hij schiep ons met seksuele gevoelens. Diep in de mens is er het verlangen om een intieme relatie met een ander aan te gaan. Met iemand die onze metgezel is voor het leven, iemand die je helemaal vertrouwt, iemand aan wie je jezelf letterlijk en figuurlijk bloot kan en wil geven, iemand die exclusief bij je hoort. Ons lichaam is ervoor gemaakt om een intieme relatie met die ene ander te kunnen aangaan. Want lichamelijk gezien is niets zo intiem als seksuele gemeenschap. Seksualiteit is meer dan alleen geslachtsgemeenschap. Het gezellig dicht naast elkaar zitten op de bank hoort daar ook bij, of het zomaar even een zoen geven. Als hij haar aanraakt, laat hij merken dat hij van haar houdt. Als het goed is, is het gevoel er helemaal bij betrokken. De gevoelskant helpt mee om elkaar echt lief te hebben. Blijft de emotionele kant buiten beschouwing, dan wordt seksualiteit oppervlakkig en draait het alleen om lust. Die lust ontwaakt
17
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 18
gemakkelijk; niet voor niets wordt seksualiteit een drift, een hartstocht genoemd. Maar als het uitsluitend om lust gaat, verdiept de relatie zich niet. Het hart blijft leeg en er is geen echte ontmoeting met de ander. Iedereen die de kracht van seksuele verlangens kent, weet hoe gemakkelijk de seksuele drift los van liefde kan functioneren. Het is een opgave om de lust te beteugelen, ook binnen het huwelijk. Wie weet hoe seksualiteit de liefde kan verrijken, weet hoe waardevol het is om steeds de liefde na te streven.
!
Via seksualiteit geef je uiting aan het gevoel van liefde, van het verlangen naar elkaar. Met seksualiteit spreek je een bijzondere taal: • Het helpt uit te drukken dat je van elkaar houdt. • Het is een teken dat je de ander waardeert. • Het is het kwetsbaar durven zijn omdat je de ander vertrouwt. • Het is het jezelf durven openstellen omdat je jezelf veilig voelt bij die ander. • Het is een manier om dicht bij elkaar te zijn. • Het is het jezelf prettig voelen. • Het is het jezelf en de ander helemaal aanvaarden.
Eigen seksuele relatie ‘Seksualiteit is een van de mooiste dingen tussen man en vrouw. Natuurlijk hebben we tijd nodig gehad om op elkaar af te stemmen, maar na verloop van tijd voelden we elkaar beter aan en intussen kunnen we genieten van het lichamelijk omgaan met elkaar.’ ‘Het lukt ons slecht om te genieten van seksualiteit. We zijn beiden zo verschillend en vaak verloopt het allemaal zo stroef. Als hij wil, dan denk ik: daar gaan we weer, vooruit maar. Maar echt zin heb ik er bijna nooit in. Ik vind dat voor hem vervelend, want ik houd wel van hem. Waarom kan ik lichamelijk dan niet genieten?’ 18
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 19
Twee heel verschillende reacties van twee verschillende personen op de vraag hoe zij seksualiteit in hun huwelijk beleven. Een derde persoon geeft weer een ander antwoord. Wat overeenkomt in de twee reacties is dat een goede seksuele relatie niet vanzelfsprekend is.
!
Seksualiteit is best een ingewikkeld onderwerp. Het is voor niemand eenvoudig. Dat komt doordat man en vrouw zoveel van elkaar verschillen en tegelijkertijd samen moeten uitvinden hoe ze liefde kunnen vertalen in seksualiteit.
Seksualiteit is een moeilijk terrein omdat man en vrouw zo heel verschillend zijn. Een man wordt gemakkelijk seksueel geprikkeld en heeft op het moment van een zaadlozing ook een prettige lichamelijke gewaarwording. Bij vrouwen ligt dat anders, want zij moeten leren om lichamelijk te genieten van seksuele gemeenschap. Een man moet leren welke aanraking zijn vrouw fijn vindt en hoe hij haar kan meenemen in het liefdesspel. In tegenstelling tot bij een man worden bij een vrouw seksuele verlangens minder snel losgemaakt. Het is voor haar belangrijk om zich veilig en geborgen te voelen; dan pas ontstaat het verlangen naar intieme seksualiteit. Als er nog een meningsverschil is, moet dat eerst uitgepraat worden. Verder moet ze zich helemaal geliefd weten – niet alleen haar lichaam – en om niet meer te noemen: ze moet haar man waarderen. Als dit soort dingen in orde is, zal het verlangen naar seksuele gemeenschap ook bij haar opbloeien.
Voorwaarde of gevolg Zonder mannen en vrouwen allemaal over één kam te scheren, kunnen we globaal een aantal verschillen aangeven die voor het grootste deel van de vrouwen en de mannen opgaan. Komt het onderstaande niet overeen met jouw beleving, dan behoor je tot het kwart van de mannen of vrouwen dat anders in elkaar zit. Een liefdesrelatie is goed als man en vrouw tegemoetkomen aan elkaars eigenheid. Als het goed is, is er een wisselwerking tussen man en vrouw waarin ze elkaar precies aanvullen. De meeste vrouwen moeten intimiteit ervaren voordat ze seksuele gemeenschap
19
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 20
kunnen hebben. Bij de meeste mannen die een liefdesrelatie hebben, werkt dit andersom: zij krijgen juist gevoelens van intimiteit als gevolg van seksuele gemeenschap. Dit brengt hen dicht bij hun vrouw. Zie de bijgaande figuur.
Man: seksuele gemeenschap in een liefdesrelatie maakt intimiteit los Vrouw: intimiteit maakt seksuele verlangens los
Als een man geeft wat de vrouw nodig heeft, kan de vrouw geven wat de man nodig heeft, en omgekeerd. De cirkel is rond als de man zijn vrouw bescherming en intimiteit geeft, zodat zij zich helemaal voor hem openstelt. Een man krijgt intimiteit door het hebben van seksuele gemeenschap. Een man die verlangt naar seksuele gemeenschap, wordt uitgedaagd zijn vrouw intimiteit en geborgenheid te geven. Een vrouw kan haar man intimiteit geven als zij zichzelf lichamelijk aan hem geeft. Een liefdesverhouding begint met de aantrekkingskracht tot de ander, daarna begint het groeien in je relatie. Een man voegt iets toe aan de vrouw en omgekeerd. Het anders-zijn boeit en is tegelijkertijd een zoektocht. Het is bijzonder om te bedenken dat de verschillen tussen man en vrouw door God geschapen zijn. Niet de ruis op de lijn, dat is van later datum. Het gaat fout als de liefdescirkel breekt en man of vrouw alleen denkt aan zijn of haar eigen behoefte.
Trots en teder
20
Er is nog een belangrijk verschil tussen man en vrouw. Voor de meeste mannen is het belangrijk dat de vrouw haar man hoogacht, trots op hem is, hem vertrouwt en in hem gelooft. Met andere woorden: dat zij respect voor hem heeft. Dit is voor de meeste mannen belangrijker dan liefde. Bij de meeste vrouwen is respect
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 21
niet het allerbelangrijkste. Bij een vrouw staat de liefde op de eerste plaats. Zij wil merken dat haar man onvoorwaardelijk van haar houdt. Paulus schrijft in Efeze 5 over het huwelijksleven. Het is niet toevallig dat hij zegt dat vrouwen hun mannen moeten eren en erkennen als het hoofd, terwijl hij de mannen aanspoort om hun vrouwen lief te hebben. Een vrouw bevestigt haar man als ze hem respecteert; een man verovert zijn vrouw met tederheid. Seksualiteit – het typisch mannelijke of vrouwelijke – helpt om een relatie te verdiepen. Niet het ‘nemen’, maar het ‘geven’ zal vooropstaan in een goede liefdesrelatie. Want het gaat er niet in de eerste plaats om zélf aan je trekken te komen, maar om elkaar gelukkig te maken, iets voor elkaar over te hebben en je liefde te laten blijken. Als het goed is, zijn onderlinge vriendschap en liefde de basis van een huwelijk. ‘Ik hoop dat mijn kinderen later trouwen en ontdekken hoe goed het is om seksualiteit te beleven met je eigen man of vrouw. Ik ben ervan overtuigd dat vrij seksueel gedrag je uiteindelijk teleurstelt en je eenzaam maakt. Want seksualiteit is bedoeld om elkaar echt te ontmoeten. Het gaat niet alleen om je lijf en de lust, maar om jezelf, je hele persoon. Dat kan eigenlijk alleen als je elkaar trouw belooft. Dan hoef je niet bang te zijn dat de ander je in de steek laat.’ Helaas zit er gemakkelijk ruis op de lijn tussen man en vrouw. Misschien is dat ook in jouw huwelijk zo en heb je niet zo’n positieve ervaring met seksualiteit. Seksualiteit is dan eerder een probleem dan een onderwerp waarover je nu eens fijn gaat praten met je kinderen. ‘Wat kan ik tegen mijn kinderen zeggen over seksualiteit? Mijn huwelijk werd een totale mislukking en uiteindelijk ben ik gescheiden. Die scheiding is niet zoals God bedoelt, dat weet ik heel goed. Nu de kinderen groter worden, komt er een probleem bij: ik kan zelf geen goed voorbeeld geven. Hoe krijgen zij ooit een goed beeld van seksualiteit?’
21
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 22
Af en toe een knuffel Als het goed is, vertellen man en vrouw op meer manieren dat ze van elkaar houden: ze hebben aandacht voor elkaar, geven elkaar af en toe een knuffel en zijn attent voor elkaar. Kinderen merken of er liefde is. ‘Tim (5) weet niet hoe snel hij erbij moet zijn als mijn man en ik elkaar omhelzen. Het liefst staat hij dan tussen ons in. Ook als we gezellig naast elkaar op de bank zitten, wil hij er graag dichtbij zijn.’ Tim doet dit niet omdat hij jaloers is, maar omdat het zo geweldig goed voelt dat papa en mama elkaar knuffelen. Daar wil hij deel van uitmaken. Als dit mag – en waarom niet, hij hoort er ook bij – voelt hij zich helemaal geliefd. Ook voor een ouder kind is het belangrijk om te zien dat ouders een warme liefdesband hebben. We moeten vooral niet denken dat we vanwege de kinderen terughoudend moeten zijn met liefkozingen, mits ze niet te intiem zijn natuurlijk, want dan voelen kinderen zich buitengesloten. Kinderen zien een voorbeeld van een intieme relatie waarin man en vrouw belangrijk voor elkaar zijn en echt van elkaars aanwezigheid genieten. Dit draagt eraan bij om later zelf een gezonde relatie op te bouwen. Natuurlijk komen er in elk huwelijk wrijving en onenigheid voor, maar hopelijk is er ook liefde merkbaar. Het is pijnlijk als er in een huwelijk kilte is ontstaan en kinderen niets merken van een goede band tussen hun ouders. Kinderen ervaren dan niet hoe warm en liefdevol een huwelijksrelatie kan zijn. Dat is moeilijk, zeker voor ouders die een positief beeld van seksualiteit willen meegeven.
!
Ouders die elkaar een knuffel geven, laten zien wat het betekent om van elkaar te houden.
Oefenen
22
Het gesprek over seksualiteit hoeft niet te beginnen op het moment dat kinderen dingen moeten weten. Het is een voordeel als je er met je eigen man of vrouw over kunt praten. Durf onder
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 23
woorden te brengen wat je wel of niet prettig vindt in het aanraken van elkaar. Maak bespreekbaar wat jij wel en niet vindt passen in jullie seksuele contact. Blozen mag gerust. Vind het niet erg van jezelf dat je even wat moeilijker uit je woorden komt. Het is nu eenmaal een moeilijk onderwerp waarbij je behoorlijk kwetsbaar bent. Dat komt doordat het in onszelf verankerd ligt; het heeft heel wezenlijk met onszelf te maken. Het verdiept je relatie als je een taal vindt om wat je tot in het diepst van je persoon raakt, te kunnen overbrengen. Praten heeft als bijkomend voordeel dat je daarmee het taboe doorbreekt, waardoor je hopelijk minder onzeker bent om met je kinderen te praten over seksualiteit.
Speciaal en toch normaal Ik ben er niet voor dat álles onderwerp van gesprek is. Wat er allemaal in de slaapkamer gebeurt, mag gerust een geheim blijven. Overigens zijn er ook maar gedeeltelijk woorden voor beschikbaar. Seksualiteit mag een speciaal onderwerp zijn voor wat betreft het intieme contact tussen man en vrouw en de gevoelens die daarbij komen kijken. Daarover hoeven kleine kinderen nog niet zoveel te weten. Dat ligt anders wat betreft seksualiteit in de brede betekenis van het woord. Daarbij gaat het over het waarderen en verzorgen van je eigen lichaam, het krijgen van kinderen, de aantrekkingskracht tussen mannen en vrouwen. Dat zijn dingen die iedereen gewoon moet weten en waar niets geheimzinnigs aan hoeft te zijn. Het helpt als wij dingen concreet benoemen en kinderen wijzen op de bijbelse boodschap over seksualiteit, namelijk dat het een geschenk van God is, dat in een relatie van liefde en trouw helemaal uitgepakt mag worden.
Vroeg beginnen In dit hoofdstuk kwam naar voren dat wij onze eigen bagage meenemen en dat dit onze manier van praten over seksualiteit beïnvloedt. Niet altijd is de ‘erfenis’ die je bij je draagt positief. Dat maakt het lastig om op een vrije manier over seksualiteit te praten. Als je wel goede voorbeelden van vroeger hebt, is het gemakkelijker om dit onderwerp aan te kaarten. Wat mij betreft is het allerbelangrijkste dat je vroeg begint met pra-
23
opmk.BlozenMag
18-08-2009
10:50
Pagina 24
ten over dit onderwerp. In ieder geval ruim v贸贸r de tijd dat kinderen zich gaan schamen en het onderwerp een ongewenste lading krijgt. De mogelijkheden voor gesprek liggen voor het oprapen, alleen moet je ze wel zien!
24