Hadassa

T

Hadassa

Babylon, 492 voor Christus

otaal onverwacht wordt Hadassa, een mooi joods meisje, door soldaten weggehaald uit het huis waar ze opgroeit. Ze komt terecht in het vrouwenverblijf van koning Xerxes – samen met honderden andere jonge meisjes. De koning is op zoek naar een vrouw en zal uit deze maagden een nieuwe koningin kiezen.

Maar dan ontdekt ze een verschrikkelijk complot: een groep invloedrijke vertrouwelingen van de koning beraamt een plan om het hele joodse volk om te brengen.

De schoonheidswedstrijd wordt een strijd op leven en dood.

Het lot van tienduizenden mensen ligt in de handen van één jonge vrouw: Hadassa. '... er valt een hoop te genieten in deze roman van Tenney...'

– Publishers Weekly.

nur 342 www.uitgeverijmozaiek.nl

mozaïek|roman

Hadassa

Hadassa probeert zich staande te houden in de extravagante gevangenis van het paleis, waar de concurrentie tussen de meisjes moordend is en de luxe bedwelmend.

Haar joodse identiteit houdt ze zorgvuldig geheim. Geholpen door de wijze adviezen van Hegai, de kamerheer van de koning, bereidt ze zich voor op de beslissende ontmoeting met Xerxes.

Tommy Tenney

Hoe Ester haar volk redde van de ondergang

Tommy Tenney

Tommy Tenney

Hadassa hoe Ester haar volk redde van de ondergang

Derde druk

Uitgeverij Moza誰ek, Zoetermeer

Omslag: Ester op weg naar de koning. Beeld uit de verfilming van deze roman, One Night with the King.

Ontwerp omslag Studio Jan de Boer Illustratie omslag GodChasers, Louisiana, Verenigde Staten Vertaling J. de Greef Oorspronkelijk verschenen bij Bethany House / Baker Book House Company onder de titel Hadassah: One Night with the King ISBN NUR

978 90 239 9141 0 342

© Engelstalige versie 2004 © Nederlandse vertaling 2005 Uitgeverij Mozaïek, Zoetermeer Derde druk 2007 Meer informatie over deze roman en andere uitgaven van Mozaïek vindt u op www.uitgeverijmozaiek.nl Alle rechten voorbehouden.

Voor alle meisjes die koningin zouden willen zijn, maar vooral voor de koningin van mijn leven en voor onze drie meiden – stuk voor stuk prinsessen.

Inhoud Hadassa Kesselman 9

Haman, zoon van Hammedata 23

Hadassa, dochter van Abigaïl 53

Xerxes, zoon van Darius 101

Ester, Koningin van Perzië 227

Mordechai, zoon van Jaïr 317

Hadassa ben Yuda 357

Hadassa Kesselman DE FAMILIEBERICHTEN VAN DE JERUSALEM STAR ‘De Kesselman-Ben Yuda bruiloft belooft het hoogtepunt van deze zomer te worden.’

Hoofdstuk Een

ISRAËL MUSEUM – JERUZALEM – HEDEN ‘Vader, waar neem je me mee naartoe?’

De oude man zette zijn wandelstok op de bovenste trede en bleef staan. Hij draaide zich om en keek zijn dochter aan terwijl hij hijgend op adem kwam.

Ondanks de rimpels die hun sporen in zijn gezicht hadden achtergelaten, kon ze nog steeds de pretlichtjes in zijn ogen zien.

Hij was iets van plan!

‘Nou zeg, Hadassa, dit is het Heiligdom van het Boek. Je bent hier al zo vaak geweest.’

‘Ja natuurlijk, pap. Dat weet ik.’

Alsof ze haar antwoord kracht bij wilde zetten wierp ze een vluchtige blik op het monument. Ze keek omhoog naar de kobaltblauwe Judese lucht. Haar blik werd gevangen door de vreemde melkwitte welvingen van de veelgeprezen koepel van het Heiligdom. Ze merkte opnieuw de vloeiende vormen op. Het monument riep het beeld op van de eeuwenoude potdeksels die ooit functioneerden als de afdekking van de geliefde boekrollen die nu binnen waren ondergebracht. Daar net achter bleef haar blik even hangen bij een inktzwart rechthoekig stuk basalt – de beroemde architectonische tegenstelling tussen het duister en het licht. ‘Een ideologisch bepaalde structuur’ had haar leraar het jaren geleden in de derde klas genoemd, net voordat hij dezelfde term zou gebruiken in een toetsvraag.

11 ✡

Ideologisch bepaalde structuur: een gebouw met zowel een symbolische als praktische functie…

‘Maar waarom juist vandaag?’ vervolgde Hadassa het gesprek in het modern Hebreeuws waarmee ze was opgegroeid, hoewel ze ook vloeiend Engels sprak. ‘Een paar dagen voor de bruiloft? We hebben nu geen tijd voor uitstapjes, pap.’

Hij glimlachte weer, een beetje goedig deze keer, en wenkte haar naar boven. ‘Mijn kind, heb ik ooit jouw tijd verkwist?’

Het was een rare vraag om zo even tussen neus en lippen door te stellen, maar ze dacht er toch over na terwijl ze achter hem aan de trap opklom. Eigenlijk is hij altijd een rustige, bedachtzame vader geweest en na enige overweging moest ze toegeven dat hij haar nooit van hot naar her had gesleept voor allerlei nutteloze zaken.

Ze haalde hem in en hij legde zijn arm om haar schouders.

‘Volg mij maar,’ zei hij met een glimlach die hoe langer hoe breder werd.

In een liefdevolle omarming liepen ze samen de hal in waar toeristen in de rij stonden om de wereldberoemde Dode-Zeerollen te zien. Voor de eerste keer liep haar vader niet naar de kassa om een kaartje te kopen, maar wenkte hij slechts naar de caissière en kreeg een kort knikje terug. Ze liepen door de ingang, langs gladde ronde muren die de grot van Qumran, de vindplaats van de Dode-Zeerollen, nabootsten. En toen kwamen ze, waarschijnlijk net als de jonge herder die de geschriften een halve eeuw geleden gevonden had, uit in een koele gewelfde ruimte: de hoofdzaal.

Ondanks haar verwarring en ondanks haar vertrouwdheid met de ruimte, kon Hadassa het niet laten haar ogen over het vertrek te laten gaan. De verlichte binnenkamer van het Heiligdom van het Boek – een van de wonderen van de moderne architectuur – sprak altijd tot haar verbeelding. Door het raam in de koepel scheen zonlicht de ruimte binnen. Boven haar hoofd schitterden ontelbare horizontale groefjes elk in een andere kleurschakering.

Net onder de opening van het raam verrees een enorme boekrolhouder uit de aarde. Het leek alsof iemand een gigantische thora rechtopstaand half ingegraven had. ✡ 12

De twee vielen stil toen ze de kamer binnenkwamen, omdat de akoestiek en de eerbiedwaardigheid van de boekrollen elke drang tot spreken wegnam. Maar vandaag was haar vader hier niet om de zwakverlichte perkamenten stukken te bestuderen. Hij liep dwars door de kamer naar een bijna verborgen trap die naar beneden in de schaduw verdween.

‘Pap?’ vroeg ze.

Ze zag alleen de rug van zijn hand die haar wenkte hem te volgen en toen verdween in het duister. Hadassa schudde haar hoofd, fronste haar wenkbrauwen en volgde hem. In het zwakke schemerlicht werd een deur geopend. Ze liep hem achterna door de deur naar een halletje waar drie andere gangetjes op uitkwamen.

En vol verwachting glimlachend stonden daar…

Tante Rose?

‘Wat doet u nu hier?’ vroeg Hadassa vol ongeloof.

Tante Rose woonde in Amerika. De twee hadden elkaar al vier jaar niet meer gezien. Rose was inderdaad van plan over te vliegen voor de bruiloft, maar Hadassa wist zeker dat ze pas over een paar dagen zou komen.

Rose boog zich met een veelbetekenende glimlach voorover en omhelsde haar. Toen zag Hadassa over haar tantes brede schouder de andere vrouwen. Vreemd rustig en stilletjes stonden oma Grossman, oudtante Pauline, tante Connie en nog twee oudere dames die ze maar vaag herkende, in de hoek. Met gespannen, glimmende ogen keken ze haar aan.

Zodra ze zich had losgemaakt van tante Rose kwamen de dames en masse op haar af, huilden zachtjes en veroorzaakten een tumult aan groeten en felicitaties. Hoewel Hadassa verrast en blij reageerde, vervulde deze bijeenkomst op deze plaats en deze tijd haar met intense nieuwsgierigheid. Ze had een sterk voorgevoel dat er iets bijzonders ging gebeuren.

Ze keek haar vader vragend aan.

‘Ik heb je hier naartoe gebracht om een eeuwenoude traditie in ere te houden, meisje,’ zei hij alsof hij haar gedachten kon lezen.

Hij keerde zich naar de groep en wees met zijn duim smalend in 13 ✡

haar richting. ‘Dames, deze mevrouw wilde vandaag helemaal niet komen. Ik moest haar hier praktisch naartoe slepen. Ik dacht dat ze het bejaardentehuis nog eens zou bellen om me op te halen voordat ik haar hier naar binnen zou kunnen krijgen.’

De vrouwen lachten allemaal veelbetekenend, waardoor de aanstaande bruid zich nog minder op haar gemak voelde. Haar vader keek haar weer aan en deze keer was de uitdrukking op zijn gezicht totaal anders. Ze zag zelfs tot haar verbijstering dat zijn ogen een beetje glommen van de tranen.

‘Je moeder zou je hier naartoe hebben meegenomen als ze nog bij ons was geweest,’ zei hij zachtjes en was toen even stil. ‘En natuurlijk heb ik me afgevraagd of ik het nog mee zou maken dat jij je geliefde zou vinden.’

Dat was waar. Ze was heel kieskeurig geweest en had ruim de tijd genomen de man te vinden naast wie ze de rest van haar leven elke dag wakker zou willen worden.

Haar vader liep al weer weg, strompelend met zijn wandelstok, een rijtje oude vrouwen achter zich aan. Ze haalde haar schouders op en volgde. Hij stopte voor een grote metalen deur die verzonken was in de muur. Toen boog hij zich voorover. Het duurde vreselijk lang voordat hij eerst een stukje papier uit zijn zak had gehaald en toen nog zijn bril waarmee hij het kon lezen. Hij keek op, drukte op een van de knopjes van het pincodeapparaat dat aan de muur zat en keek toen weer naar beneden voor het volgende cijfer. Het hele proces duurde een aantal minuten. Eindelijk klikte de deur open en hoorde ze het suizen van samengeperste lucht.

De groep ging zonder dralen op een rijtje naar binnen alsof ze dit al veel vaker gedaan had.

Een grote kelderkamer strekte zich voor hen uit. Van ergens onder de rij vitrinetafels scheen getemperd licht. Voor hen stond een potige vrouw van rond de vijftig in een museumuniform en met een levensmoede glimlach op haar gezicht, haar handen voor zich gevouwen.

Hadassa had altijd al geweten dat het grootste deel van het Heiligdom ondergronds was. Ze wist ook dat de Dode-Zeerollen van tijd tot tijd verhuisden van de publieke ruimtes naar de onder✡ 14

aardse kamers om zo hun blootstelling aan het licht te beperken.

Maar van deze kamer wist ze niets en ze snapte ook niet wat de reden kon zijn dat haar familie hier samen wilde komen.

‘U bent lid van de familie?’ vroeg de geüniformeerde gastvrouw met een zachte stem.

‘Ja, dat zijn we,’ zei haar vader luid.

‘En wie is de bruid?’

Haar vader draaide zich om en wenkte. ‘Hadassa.’

De dame glimlachte veelbetekenend. ‘Een heel toepasselijke naam.’ Toen kwam ze naar voren, glimlachte nogmaals geruststellend en schudde Hadassa’s hand voordat ze haar naar een van de middelhoge tafels leidde.

‘Hadassa, je mag naar voren komen om hier je handtekening te zetten.’

‘Waar teken ik voor?’ vroeg ze.

De museummedewerkster keek haar vader scherp aan. ‘Er is haar dus niets verteld.’ Het klonk als een stelling, maar eigenlijk was het een strenge vraag.

In plaats van de vrouw antwoord te geven, keerde haar vader zich naar Hadassa.

‘Sorry voor alle geheimzinnigheid en onduidelijkheid, meisje.

Maar je moet begrijpen dat de moeders van onze familie deze geschriften al bijna drieduizend jaar voor de bruid geheim houden tot de week waarin ze gaat trouwen.’

‘Welke geschriften?’

Hij zuchtte diep, iets wat hij altijd deed als zij ongeduldig werd, en zwaaide met zijn arm naar de vitrinetafels.

‘In deze tafels worden de overblijfselen van een privaat familieperkament bewaard. Vroeger is de regering zo vriendelijk geweest het veilig te stellen vanwege de enorme historische waarde, maar het is in het bezit van de familie gebleven en is geheel privé-eigendom, voor eigen gebruik. Het is ons enige exemplaar van een brief die op een bepaalde manier aan jou geschreven is door een heel bijzonder persoon die hem aan jouw grootmoeder van bijna honderd generaties geleden gegeven heeft.’

‘Oké. Wie heeft hem aan haar gegeven?’

15 ✡

‘Koningin Ester.’

‘Koningin Ester – van de tenach?’

‘Nee, koningin Ester van de bakker op de hoek.’ Hij stak zijn hand uit en raakte de hare aan om te laten zien dat hij het niet gemeen bedoelde. ‘Ja, de Ester van de oudheid. Het zijn haar memoires die ze op latere leeftijd opgeschreven heeft voor een jonger joods meisje dat ook gekozen was tot koningin van Perzië, net als zij ooit was. Volgens de traditie wilde ze niet dat deze woorden publiek werden. Ze wilde niet dat ze ingelijst in een of ander paleismuseum zouden hangen. Ze wilde dat deze boodschap bewaard werd voor elke koninklijke bruid die van de afzender afstamde tot het einde der tijden.’ Hij beet op zijn onderlip en een grote traan liep over zijn wang. Hij veegde hem snel weg.

‘Nu weet je waarom je moeder erop stond dat jij oud-Hebreeuws leerde lezen.’

‘Wilt u hier onderaan even tekenen?’ vroeg de museummedewerkster weer met een heel klein beetje ongeduld in haar stem. Ze wees naar links, zoals Hadassa had verwacht omdat het document was opgesteld in het Hebreeuws – van rechts naar links.

Toen besefte ze wat haar gevraagd werd; ze trok haar hand terug. ‘U bedoelt het einde van het document zelf tekenen?’

De vrouw knikte en glimlachte bijna. ‘Dit is een stuk levende historie en jij bent de recentste toevoeging.’

Hadassa ademde zwaar uit. Het duizelde haar bij de gedachte aan dit stuk oudheid dat zich voor haar ontvouwde en daarbij opeens veel kleurrijker en levendiger bleek dan ze ooit gedacht had. Stel je voor dat zij – moderne, drukke, chaotische Hadassa – een leven leefde dat verbonden was met dat van een sage van bijna drieduizend jaar geleden! Dat haar alledaagse bestaan nu verband hield met een verhaal dat ze alleen maar kende vanuit de boeken en de verhalen over de rabbijnse legendes in de boekrollen van de synagoge!

Het deed haar hart sneller kloppen. Ze ging nu echt deel uitmaken van de geschiedenis.

Bijna duizelig liep ze achter de medewerkster aan naar het einde van de lange tafel waarop een stuk lag van het eeuwenoude ✡ 16

perkament, blootgesteld aan de elementen. Naast het manuscript lag een gouden vulpen. Ze wachtte even.

Net boven het onbeschreven stukje perkament aan het einde van de rol stond een lange reeks namen in een eindeloze variëteit van vrouwelijke handschriften. Sommige met golvende uithalen, andere hoekig en precies, sommige vet en krachtig, andere kringelend en ijl in inkt die bijna was weggevreten door de tand des tijds.

Ze boog zich voorover en tuurde naar de namen. De eerste greep haar naar de keel, want het was de naam van haar eigen moeder. Vreemd, ze schrok van het zien van het vertrouwde handschrift op deze plaats. Haar hart sloeg over en haar ogen werden vochtig. Heel even leek het alsof mama niet dood was en begraven in een graf hier ver vandaan, maar alsof ze naast haar stond, steun zoekend met de zwakke hand die ze op latere leeftijd zo vaak op Hadassa’s schouder had gelegd.

De museummedewerkster schraapte haar keel en wiebelde van de ene voet op de andere.

Hadassa negeerde haar, droogde haar tranen af en begon de namen boven die van haar moeder te lezen. Ruth Sarason, haar oma’s meisjesnaam. Elizabeth Prensky, haar overgrootmoeder.

Het ging maar door: tantes, nichtjes. Namen die ze niet kende, maar die in de verte toch vaag vertrouwd klonken. Ze knipperde nog meer tranen weg en las nog verder – het perkament stond hier helemaal vol met vervagende, eeuwenoude namen. Ze voelde zich een of andere brutale indringer die klaarstond dit voorwerp van oneindige waarde te bekladden.

Ze keek nog verder en zag waar de handtekeningen begonnen en de echte tekst eindigde – een vervaagd en bijna niet te ontcijferen oud-Hebreeuws handschrift, geschreven met een zekere, sierlijke hand.

‘We hebben je hier naartoe gebracht om de traditie in ere te houden,’ zei haar oma, die zo de betovering verbrak met haar trillende stem. ‘Maar we hebben ook een modern Hebreeuwse vertaling van deze brief in boekvorm, die je mee naar huis mag nemen.’

17 ✡

Haar vader had zich voorovergebogen en hield nu met moeite een rijk versierd, in leer gebonden boek omhoog.

‘Moet ik het per se nú lezen?’

De vrouwen lachten.

‘Nee, meisje,’ antwoordde haar vader. ‘Neem het maar gewoon mee naar huis en ga er een paar dagen voor zitten, net zoals je bij ieder ander goed boek zou doen. Net als de andere vrouwen hebben gedaan van wie je net de namen hebt gelezen.’

Ze dacht lang na en draaide zich toen om naar de hele groep.

Haar stem klonk iel en zwak in haar eigen oren. ‘Ben ik een koninklijke bruid?’

Tante Rose gaf antwoord: ‘Dat ben je, kindje. We hebben erover gestemd,’ zei ze met vertederende onvermurwbaarheid. ‘Je bent een bruid die een koning waardig is.’

Om haar tranen te verbergen draaide Hadassa zich om en liep naar het einde van het document onder de glazen beschermingsplaat.

‘Er zijn mannen in onze familie gestorven vanwege dit document,’ zei haar vader naast haar met een stem die nog steeds vol was van emotie. ‘Mijn vader miste zijn boot naar Amerika omdat hij dit document eerst wilde onderbrengen in een kelder in Amsterdam.’

Ze gaf hem een kus op zijn wang, dacht aan haar opa die was omgekomen in het concentratiekamp van Treblinka en keek toen naar de eerste regel.

‘Teken maar gewoon,’ zei hij zachtjes; hij deed geen moeite meer het trillen van zijn lichaam in bedwang te houden. Hij gaf een zacht klopje op de omslag van het boek. ‘Dan kun je daarna het hele verhaal lezen.’

Ze knikte en ging voor het vervagende document zitten. Met trillende vingers pakte ze de pen, boog zich voorover, haalde diep adem en schreef haar naam op.

Hadassa Kesselman. ***

✡ 18

Beste bruid van de koning, Ik weet zeker dat deze brief je zal verrassen, omdat ik je nooit echt gesproken heb, laat staan ooit heb laten blijken dat ik privécontact tussen ons wenste. Het geval wil echter dat ik veel belangrijke informatie voor je heb.

Vertel alsjeblieft niemand over deze brief. Zeker niet een van de andere meisjes. De enige die je in je harem kunt vertrouwen is de persoon die je deze brief gegeven heeft: de eerste eunuch van de koning. Jij kent hem als de kamerheer. Als je niet kunt lezen, zal hij hem aan je voorlezen. Je kunt je leven aan hem toevertrouwen.

Ik kan het weten.

Maar ik schrijf jou aan de vooravond van jouw tijd in de geschiedenis om cruciale informatie met je te delen.

Toen je voor het eerst in de harem verscheen, zag ik iets in jou, iets dat anderen bijna dertig jaar geleden in mij zagen.

Zelfs tussen die hele groep jonge vrouwen zag ik de bijzondere glans in je ogen. Je hoofd was koninklijk geheven, je had een fiere houding en je straalde een ongewone kalmte en zelfbeheersing uit.

Nu weet ik dat dit slechts uiterlijke kwaliteiten zijn. En misschien zijn ze wat dat betreft zelfs helemaal niet belangrijk – het kunnen aangeleerde gewoontes zijn. Maar wat deze uiterlijkheden kunnen zeggen over jou en je karakter is wel belangrijk. Ik geloof dat ik in jou een oprechtheid zag die je stelde boven alle andere jonge, prachtige meisjes die vanuit de provincies naar de koning waren gebracht.

Wat nog belangrijker is: ik heb je gisterochtend in de paleistuin zien bidden. Niet alleen deed je me ongelooflijk aan mezelf denken, maar er was op dat moment ook één ding duidelijk voor mij: door je manier van bidden ben ik ervan overtuigd dat je een volgelinge bent van JHWH, net als ik. Dat je een jodin bent en volgelinge van de levende G-d is de voornaamste reden dat ik op deze manier contact met je leg. In deze memoires zul je opmerken dat ik de traditioneel Hebreeuwse, afgekorte vormen gebruik als ik naar de godheid verwijs. Dat doe ik uit respect voor de Almachtige.

19 ✡

Wat ik je te vertellen heb, kan ik als volgt inleiden: een aantal jaren geleden was ik op precies dezelfde plek als waar jij nu bent.

Ik was ook een koninklijke bijvrouw-in-opleiding. Ik bezat ook bepaalde kwaliteiten die me op deden vallen bij de autoriteiten.

Maar het lijkt er niet op dat jij, zoals ik destijds, een godvrezende raadgever hebt op wie je volledig kunt vertrouwen.

Die wil ik voor je zijn als je acht slaat op mijn woorden.

Ik wil beginnen met het volgende: binnenkort zul je binnen worden geleid in de slaapkamer van de koning en mogelijk in zijn leven. Naar alle waarschijnlijkheid zul je nooit meer zo’n kans krijgen op macht en invloed. Je moet de tijd die je met hem zult doorbrengen zien als de meest waardevolle en cruciale uren van je leven. Je hebt geen idee wat er allemaal kan voortvloeien uit één nacht met de koning. Ondanks een jaar van voorbereiding heb ik zelf de neiging gehad die tijd met hem af te doen als een soort wedstrijd met de andere meisjes en me nooit gerealiseerd dat ik in die nacht geschiedenis zou kunnen schrijven.

Het gevaar ligt vaak op de loer waar het lot op je wacht. Dat is de reden dat de juiste benadering meer vereist dan alleen zorgvuldigheid en ernst. Het vraagt om G-ds zalving en een gezonde dosis wijsheid uit de Heilige Schrift. Er is zelfs een specifiek protocol voor het benaderen van de koning. De meesten die hem benaderen, weten dit niet en hun aanwezigheid bij de koning is bij voorbaat gedoemd niets voor te stellen. Ik zal je dit protocol leren, want het is eenvoudig en het is een rijke bron van inspiratie en zegening. Bovendien wil ik dat jij de koningin wordt. Ik wil mijn voormalige positie wederom zien in de handen van een kind van JHWH, iemand die zal strijden voor rechtvaardigheid en genade in het koninkrijk als de tijd erom vraagt. Ik wil dat jouw nacht met de koning net zo succesvol zal verlopen als de mijne.

Ik heb geen idee hoe vertrouwd je bent met mijn verhaal of met de gebeurtenissen die daaromtrent plaatsvonden. Ik kan alleen maar hopen dat je me niet alleen kent als de licht voorovergebogen figuur die naar jouw groep wuifde toen je ’s ochtends aankwam bij de harem. Als je gezegend bent met enige scholing of je komt uit een waakzame joodse familie, wat volgens mij het geval is, dan ✡ 20

ken je me wellicht als de legendarische koningin uit het verleden.

Ooit was ik de meest invloedrijke figuur aan het hof.

Maar ken je mijn verhaal? Mijn hele verhaal? Het hele adembenemende relaas van wat de G-d van mijn voorvaderen door de gebeurtenissen in mijn leven heeft bewerkstelligd?

Ik vraag je dit niet vanwege de voorliefde van een of andere oude vrouw voor het vertellen van sterke verhalen. Ik vraag je dit omdat het vertellen van mijn verhaal misschien de enige manier is waarop ik je het belang van wat voor je ligt op het hart kan drukken.

Van delen van mijn verhaal had ik geen weet op het moment dat het allemaal gebeurde. De historische achtergrond waarmee ik mijn verhaal begin, staat opgetekend in de Heilige Schrift. Het is me gelukt het geheel te reconstrueren door er veel tijd in te steken en veel gesprekken te voeren met mensen die erbij zijn geweest of iemand kennen die erbij is geweest.

Verschrikkelijke sterfgevallen vonden plaats terwijl mijn verhaal zich ontvouwde. Onze mensen zouden voor eeuwig van de aardbodem gevaagd zijn als ik niet naar G-ds stem had geluisterd en naar die van de mensen die Hij naar me toe stuurde om me raad te geven ter voorbereiding op mijn nacht bij de koning. Het is zelfs zo dat jijzelf niet had kunnen bestaan als ik geen acht had geslagen op het verstandige advies van mijn raadgever en de innerlijke stem – G-ds Geest.

Ik heb geen idee of jouw nacht bij de koning net zoveel intriges zal bevatten en er net zoveel op het spel zal staan als in mijn geval.

In jouw belang hoop ik dat het wat vrediger zal zijn.

21 âœĄ