Nou moet je eens goed
Plano4:Layout 1
01-04-2008
14:44
Pagina 1
Henry Cloud & John Townsend
‘Nou moet je eens goed naar me luisteren’
‘Nou moet je eens goed naar me luisteren’ is een handleiding voor het voeren van juist dat soort gesprekken: in je relatie, met je kind, een familielid, je baas of collega, met een vriend(in) of iemand van de kerk.
Bij elk hoofdstuk horen discussievragen. Deze zijn te downloaden via www.uitgeverijboekencentrum.nl. Dr. Henry Cloud is klinisch psycholoog en heeft een eigen praktijk als coach. Dr. John Townsend is klinisch psycholoog en relatietherapeut.
www.uitgeverijboekencentrum.nl
‘Nou moet je eens goed naar me luisteren’
Doel van het boek is om misverstanden weg te nemen, problemen op te lossen en relaties te verbeteren. De auteurs geven heldere adviezen om je goed voor te bereiden, de lijn van het gesprek vast te houden en duidelijk te reageren. Ze baseren hun adviezen op bijbelse principes en geven er veel voorbeelden uit de praktijk bij.
Henry Cloud & John Townsend
Goed communiceren kan lastig zijn. In gewone gesprekken treedt al snel miscommunicatie op, laat staan in ‘moeilijke gesprekken’: gesprekken waarin je iemand wilt aanspreken op bijvoorbeeld de gevolgen van zijn of haar gedrag, keuzes of levensstijl.
‘Nou moet je eens goed naar me luisteren’ Hoe voer je gesprekken die je liever vermijdt? Boekencentrum
Henry Cloud & John Townsend
‘Nou moet je eens goed naar me luisteren’ Hoe voer je gesprekken die je liever vermijdt?
Vertaling: Dorienke de Vries
Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer
www.uitgeverijboekencentrum.nl
Ontwerp omslag: Mulder van Meurs, Amsterdam Illustratie omslag: Getty Images Deze uitgave is oorspronkelijk verschenen onder de titel How to have that difficult conversation you’ve been avoiding bij Zondervan, Grand Rapids, Michigan, USA. Vertaling: Dorienke de Vries ISBN 978 90 239 2270 4 NUR 770 © 2003, 2005 Henry Cloud en John Townsend © 2008 Nederlandse vertaling Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor al diegenen die een eerlijk gesprek van levensbelang achten voor hun relaties
Inhoud
Confrontatie als daad van liefde
9
Deel 1 Waarom dat moeilijke gesprek echt nodig is 1. Het gesprek dat uw leven kan veranderen 2. Wat een goed gesprek kan opleveren
11 13 18
Deel 2 De kenmerken van een goed gesprek 3. Emotionele betrokkenheid 4. Een goede afbakening van ‘jij’ en ‘ik’ 5. Een helder omschreven probleem 6. Evenwicht tussen genade en waarheid 7. Afleidingsmanoeuvres 8. ‘Als jij A doet, voel ik B’ 9. Toon waardering 10. Vraag vergeving voor uw eigen aandeel 11. Vermijd iedere vorm van ‘moeten’ 12. Wees uit op verandering 13. Wees concreet 14. Het verschil tussen vergeven en vertrouwen
29 31 34 37 40 43 47 50 54 57 60 63
Deel 3 En nu de praktijk 15. Wees duidelijk over wat u wilt 16. Een probleem aan de orde stellen: hoe doet u dat? 17. Gedrag dat moet stoppen 18. Afschuifgedrag, een tegenaanval en andere problemen
71 73
Deel 4 De voorbereiding 19. De noodzaak tot voorbereiding 20. De manier van voorbereiding
66
91 110 133 155 157 162
Deel 5
Het gesprek met de mensen om u heen 21. In het huwelijk 22. In liefde en vriendschap 23. In de opvoeding 24. Met uw ouders 25. Met uw volwassen kinderen 26. Met uw collega’s 27. Met uw baas
Spreek de waarheid in liefde
179 181 193 205 215 225 233 244 255
Confrontatie als daad van liefde
We krijgen allemaal wel eens te maken met moeilijke mensen, tegenover wie we onze houding moeten bepalen: een controlfreak, een manipulator, iemand die zich onverantwoordelijk gedraagt of zelfs misbruik van ons maakt. Ook stelt het leven soms eisen waartegen we nee moeten leren zeggen om te voorkomen dat we overspannen raken. Op weer andere momenten is het nodig dat we in een overigens goede relatie extra werken aan intimiteit en verbondenheid, of in een relatie die ons moeite kost onze eigen normen en waarden handhaven. Soms dreigt iemand meer tijd, energie en geld van ons te vragen dan wij eigenlijk willen geven. Zo zijn er talloze verschillende levensomstandigheden te noemen waarin wij grenzen moeten stellen. Voor mensen die om anderen geven, valt dat vaak niet mee. Zij weten weliswaar dat grenzen afbakenen belangrijk is en dat ze niet om dat moeilijke gesprek heen kunnen, maar er zijn maar weinig mensen die weten hoe ze dat moeten aanpakken. Sommigen vinden het zo eng, dat ze het niet eens proberen. Anderen proberen het wel, maar falen jammerlijk. Weer anderen doen het op een manier die het probleem alleen maar groter maakt. Om al die redenen kunnen mensen de confrontatie op den duur gaan vermijden. Ze stellen geen grenzen meer en gaan moeilijke gesprekken uit de weg. Als gevolg daarvan zitten ze met kwijnende relaties. Confrontatie staat bij veel mensen in een kwade reuk. Toch laat zowel de bijbel als de wetenschap zien dat ze van essentieel belang is voor succes op alle terreinen van het leven. Geslaagde mensen weten hoe ze de confrontatie moeten aangaan. Zij hebben die tot een integraal onderdeel van al hun relaties gemaakt. Zij zien ieder probleem dat in een relatie de kop opsteekt direct onder ogen. Met dit boek willen wij de confrontatie haar positieve plaats in de taal van de liefde teruggeven. We willen aantonen dat we ons met dat moeilijke gesprek niet tegen iemand keren, maar
dat daarin juist blijkt hoe veel we van de ander houden. We willen graag laten zien dat het de enige manier is om uw relaties die kwaliteit te geven die u graag wilt, of dat nu gaat om uw huwelijk, uw vriendschappen, uw gezin of uw werk. Naarmate u leert die confronterende gesprekken te voeren op een liefdevolle, eerlijke en verantwoorde manier, zult u merken dat uw relaties beter worden dan u ooit voor mogelijk had gehouden. Dit boek laat u zien wat de voordelen en de vereisten van een goed gesprek zijn. U leert hoe u zich erop moet voorbereiden en hoe u het vervolgens daadwerkelijk kunt voeren met de verschillende mensen om u heen. Het is ons gebed dat dit boek u zal leiden bij die gesprekken die u tot nu toe hebt vermeden, zowel in moeilijke als in gelukkige relaties, en dat dit uw relaties en uw leven zal verrijken.
Bij dit boek zijn gespreksvragen gemaakt. Ze zijn te downloaden via www.uitgeverijboekencentrum.nl, daar zoeken op auteur of titel.
10
Deel 1
Waarom dat moeilijke gesprek echt nodig is
1. Het gesprek dat uw leven kan veranderen
Tijdens onze conferenties over relaties horen wij regelmatig een of andere versie van het volgende verhaal: Een man komt naar ons toe en zegt: ‘Bedankt voor jullie boeken over het afbakenen van grenzen. Ze hebben mijn leven veranderd en mijn huwelijk gered.’ ‘Dank u,’ zeggen wij dan. ‘Welk boek heeft u precies gelezen?’ ‘Geen enkel,’ zegt zo’n man. ‘Maar mijn vrouw wel!’ En dan legt hij uit: ‘Ik was hopeloos in de communicatie met mijn vrouw. Ik speelde de baas over haar, ik had een paar slechte gewoonten en mijn geestelijk leven was ook niet om over naar huis te schrijven. Toen heeft zij een van uw boeken gelezen en is de principes gaan toepassen. Dat veranderde alles voor ons allebei. Het heeft wel tijd en moeite gekost, maar ik ben een ander mens geworden. Wij staan elkaar nu veel nader dan eerst, we hebben meer respect voor elkaar en voelen ons vrijer tegenover elkaar. Die slechte gewoonten begin ik al aardig af te leren en mijn relatie met God begint ook weer tot leven te komen.’ Het is vrij gebruikelijk dat iemand enthousiast is over een boek dat hij heeft gelezen. De onverwachte reactie van deze man drukt ons echter met de neus op de feiten: degene die verantwoordelijk is voor het probleem is vaak niet degene die er verantwoordelijkheid voor neemt. Voor de vrouw van de man was dit slecht nieuws. Ze zou graag het een en ander zien veranderen, maar haar man zag het probleem niet, of hij wuifde het weg, of vond dat zijn vrouw overdreef. Een vrouw die echt om haar man geeft, kan zich in zo’n geval machteloos en moedeloos gaan voelen, waardoor de liefde in haar hart begint te verwelken. 13
U kunt de relatie in uw eentje veranderen Goed nieuws! Als de persoon die het probleem veroorzaakt zijn verantwoordelijkheid ontkent of ontloopt, kan de persoon die er last van heeft toch iets doen. U bent misschien degene die daarvoor gemotiveerd is, die zich zorgen maakt, die het probleem onderkent en eronder lijdt, of het nu een kwalijke instelling is of kwalijk gedrag. De vrouw uit ons voorbeeld had waarschijnlijk te kampen met eenzaamheid en gebrek aan vrijheid. Ze had last van de slechte gewoonten van haar man en het feit dat haar partner het in geestelijk opzicht liet afweten, bracht voor haar leegte met zich mee. Wanneer degene die de gevolgen van het Verandering is probleem aan den lijve ondervindt het mogelijk als de initiatief neemt om er iets aan te doen, is persoon die lijdt verandering mogelijk. Deze vrouw nam onder het zelf het heft in handen. Ze realiseerde probleem het zich dat het gedrag van haar man schainitiatief neemt delijk was voor hen allebei, maar dat om er iets aan alles bij het oude zou blijven als zij niet te doen. de eerste stap zette. Zo’n eerste stap is in veel gevallen een gesprek, een directe confrontatie met de persoon in kwestie. Dit is een gesprek waarbij twee mensen het probleem en de mogelijke oplossing ervan bespreken. Soms is een enkel gesprek al voldoende. Waarschijnlijker is dat het een aanzet vormt voor een hele serie gesprekken en acties, zoals het geval was in het huwelijk uit ons voorbeeld. Als u heeft besloten tot een confrontatie die u tot nu hebt vermeden, dan juichen wij dat van harte toe. Hoe u dat moet doen, is de kernvraag van dit boek. U moet een liefdevolle, en tegelijkertijd eerlijke en effectieve manier zien te vinden om die ene persoon de waarheid te zeggen. De bijbel leert dat u vaardigheden kunt ontwikkelen om dit goed te doen, en dat wordt ook door onderzoek bevestigd. Wat is een grens? Voordat we hier verder op doorgaan, moeten we eerst de term omschrijven die in dit boek nogal eens gebruikt wordt: de grens. 14
Simpel gezegd is een grens de afbakening van uw persoonlijk territorium. Hij bepaalt wie u bent, waar uw persoonlijkheid ophoudt en die van anderen begint. Als u iemand confronteert met een probleem, dan bakent u daarmee een grens af. Dat kan met woorden, maar ook door de ander de gevolgen van zijn schadelijke gedrag te laten ondervinden. Grenzen helpen dus om onze plaats in een relatie te bepalen. Wanneer we goed weten wat we willen en wat niet, waar we voor zijn en waar tegen, waar we van houden en waar we een hekel aan hebben, wat ‘van mij’ is en wat ‘niet van mij,’ dan hebben wij onze grenzen vastgesteld. Mensen met duidelijke grenzen kunnen eenduidig zijn in hun opvattingen, in hun geloof en in hun gedrag, op de manier die Jezus ons heeft geleerd: ‘Laat jullie ja ja zijn, en jullie nee nee; wat je daaraan toevoegt komt voort uit het kwaad’ (Mat. 5:37). Mensen zonder duidelijke grenzen voelen zich onzeker over hun opvattingen, hun gevoelens en hun geloofsovertuiging. Daardoor weten ze niet precies hoe en wanneer ze ergens pal voor moeten staan en worden ze zomaar door anderen onder de voet gelopen. Grenzen kunnen voorkomen dat we gekwetst worden of op andere manieren schade oplopen. Door grenzen te stellen nemen we verantwoordelijkheid voor de mensen en de talenten die God ons heeft geschonken: ‘Van alles waarover je waakt, waak vooral over je hart, het is de bron van je leven’ (Spr. 4:23). Grenzen beschermen onze waarden, gevoelens, tijd, energie en levenshouding. Wanneer iemand tegen een ander zegt: ‘Ik wil dat je ophoudt mij in het openbaar te kritiseren,’ dan doet hij dat om zichzelf te beschermen. Ook God heeft zijn grenzen. Hij heeft ze zelf vastgesteld en houdt zich er ook aan. Hij is duidelijk over wie hij is, wat hij wil en wat niet. Hij wil relaties, waarheid, liefde en oprechtheid, en hij is gekant tegen onderdrukking, onrecht, zonde en kwaad: ‘Want ik, de heer, heb het recht lief, ik haat offers van roofgoed’ (Jes. 61:8). In dit boek gaat het over een specifiek aspect van het stellen van grenzen, namelijk over de manier waarop u dat kunt doen door middel van een nuttig en effectief gesprek met iemand anders. Zo’n gesprek noemen we een grensgesprek en we bedoelen daarmee een conversatie waarin u een probleem bij de kop pakt om dat op te lossen, samen met de persoon in kwestie. 15
Het gesprek De laatste keer dat iemand tegen u zei: ‘Ik moet eens met je praten,’ wat voelde u toen? Dacht u: misschien wil ze me wel vertellen hoe ze me waardeert? Het ligt meer voor de hand dat u schrok en dacht: help, ik zit in de problemen. Wanneer wij overwegen ‘eens met iemand te gaan praten’, roept dat veel angst op en springen vaak alle lichten op rood. Het kan namelijk een voorbode zijn van een conflict, van kritiek en zelfs van het einde van de relatie. Als het om relaties gaat, leven veel mensen in twee werelden. In de ene voeren zij beleefde gesprekken waarin ze alle onenigheid omzeilen; in de andere zijn al hun gesprekken verworden tot megaruzies die alles en iedereen kapotmaken. In het eerste geval is er sprake van verbondenheid zonder waarheid en in het tweede geval van waarheid zonder verbondenheid. Dit leven in twee werelden, met twee Als het om verschillende soorten relaties, is niet relaties gaat, leven volgens Gods bedoeling. Hij wil dat we veel mensen in in één wereld leven, de wereld waarin twee werelden. hij zelf ook leeft en waarin liefde en In de ene is er waarheid elkaars metgezellen zijn, niet sprake van elkaars tegenstanders. Onze verbondenverbondenheid heid met anderen is het sterkst wanzonder waarheid neer zij oprecht is, en de waarheid die en in de tweede wij spreken, komt het beste over wanvan waarheid neer wij tegelijkertijd onze verbondenzonder heid met de ander bevestigen. De bijbel verbondenheid. verbindt die twee ook aan elkaar: ‘Dan zullen we, door ons aan de waarheid te houden en elkaar lief te hebben, samen volledig toe groeien naar hem die het hoofd is: Christus’ (Ef. 4:15). De beste gesprekken zijn die tussen gesprekspartners die om elkaar geven en elkaar de waarheid durven zeggen. Dan gebeuren er mooie dingen. Mensen komen verder en ruimen kwesties uit de weg, terwijl de band die voor hen allebei belangrijk is, in stand blijft. Mensen die veel slechte ervaringen met relaties hebben, vermijden vaak elke vorm van conflict en confrontatie. Ze schrikken terug voor eerlijke gesprekken. Hun angst richt zich op de volgende zaken: 16
• angst om de ander te verliezen: ze zijn bang dat de ander zich hetzij emotioneel, hetzij lichamelijk van hen zal terugtrekken; • angst om met boosheid geconfronteerd te worden: ze willen liever niet te maken krijgen met woede of verwijten van degene die ze ergens op aanspreken; • angst om te kwetsen: ze zijn bang om iemand te beschadigen of zijn gevoelens te kwetsen; • angst om voor slecht te worden aangezien: ze willen graag aardig gevonden worden en zijn bang dat de ander hen zal beschouwen als liefdeloos en onvriendelijk. Het zijn deze angsten die mensen vaak verhinderen om nu eens te gaan zitten voor dat ene gesprek dat een heleboel problemen zou oplossen. Als een van deze angsten u bekend voorkomt, dan is het de moeite waard uit te zoeken waar die vandaan komt en wat u eraan kunt doen. Op dit moment willen wij het hebben over de voordelen van het confronterende gesprek met iemand met wie u een probleem hebt. Als u oog krijgt voor de voordelen en de positieve resultaten van een liefdevol en evenwichtig gesprek, zult u gemakkelijker uw angsten overwinnen en dat gesprek ook daadwerkelijk aangaan. Dat is dan ook het doel van het volgende hoofdstuk.
17