OECUMENISCH MAANDBLAD Jaargang 76 / Nummer 10 Oktober 2010 € 2,75
10
In dit nummer…
Het volmaa
10 is een getal. Gewoon.
Een getal is een maat én een mysterie. Al zijn
6 + 4. 25 - 15. 2 x 5.
getallen in ons digitale tijdperk min of meer
Maar er kleeft bijzondere
gereduceerd tot rekenkundige tiptoetsen, ten
betekenis aan.
diepste zijn het symbolen van grootse verhalen.
Aan tien heb je precies je
Ze verwijzen naar magie en mysterie, naar zegen
handen vol. Te behappen.
en vloek. Maar bovenal vertellen ze van het streven
Genoeg. Compleet. Rond!
van de mens om hemel en aarde, zin en zaligheid te duiden, te berekenen. Zo ook het getal tien: teken van innerlijke en uiterlijke volkomenheid.
Het volmaakte getal > pagina 2 Tien geboden: Een gouden formule > pagina 4 1910 Verzadigde pracht en onrust op komst > pagina 6 2110 Taoïsme, denkcentra en mensen bouwen > pagina 7 Top tien Prettig, die lijstjes! > pagina 8 Doorgaan tot de honderd
Alfred C. Bronswijk is theoloog en publicist; hij was werkzaam in het Hoger Onderwijs, bij de radio en als predikant in de Protestantse Kerk.
Elke cultuur heeft zijn eigen middelen om getallen aan te geven. De Inca’s hadden de geknoopte quipus. En wij hadden ‘iets op onze kerfstok’, wat herinnert aan de meskerven op een stuk hout waarmee vroeger een schuldenboekhouding werd bijgehouden. Egyptenaren hanteerden beeldvoorstellingen en Fenicische kooplui gebruikten primitieve cijfers om te tellen en te rekenen. Maar men wist: er is méér dan rekenen alleen. ‘U hebt alles naar maat en getal en gewicht geordend’ aldus het apocriefe bijbelboek Wijsheid (11:20). Want zó dacht vroeger de mens die de harmonie van lichaam, natuur en heelal aanschouwde. Getallen en maten verwezen naar een hogere samenhang tussen hemel en aarde, tussen mens en God. Wie getallen doorzag, snapte de mysterieuze scheppingskracht. Vandaar dat elke godsdienst en iedere vorm van magie op getallenmystiek kan worden betrapt.
Het verloren schaap > pagina 12 Tel je (s)tenen Nummer 11: linksbuiten Elf is te veel of te weinig > pagina 14
In gesprek over Open Deur Op de website www.open-deur.nl vindt u een leidraad met gespreksvragen, tips voor boeken en activiteiten, en liturgische suggesties bij het thema van dit nummer. ‘In gesprek’, de leidraad met gespreksvragen, wordt gemaakt door medewerk(st)ers missionair werk van de Protestantse Kerk en is ook te bestellen bij mw. Jos Postma, tel. 030-8801468, e-mail: j.postma@pkn.nl 2
www.open-deur.nl
Natuurlijk – getallen, zoals het tiental, hadden ook hun doordeweekse kant als praktische hulpmiddelen voor alledag. Om hoeveelheden, gewicht, ruimte en tijd te berekenen. Rekenkundig was de mens vroeger niet sterk. Hij telde met handen, voeten, tenen, botjes, bonen, scherven. Of met steentjes – onze uitdrukking ‘calculeren’ komt daarvan (‘calculus’ = steentje in het Latijn). Twee systemen hadden in de oudheid de overhand. Mesopotamië en Kanaän kozen voor een hemels uitgangspunt: de maan, het twaalftallig stelsel van de dierenriem. Egyptenaren daarentegen hadden het aardse tienvingersysteem: het decimale stelsel. Dat systeem hebben wij via Griekenland en Rome overgeerfd. De Bijbel hanteert die beide getallenstelsels, door elkaar. Maar men zag in het getal vooral een geestelijke, spirituele kwaliteit. Daarom de diepzinnige getallenmystiek, die we bij Grieken, de Bijbel, kerkvaders, gnos-
akte getal
tiek, joodse kabbala, middeleeuwse architecten en alchemisten maar ook in hedendaagse bewegingen tegenkomen. Zo leerde Pythagoras in de zesde eeuw voor Christus: getallen zijn de grondbeginselen der dingen. Alles – van de stenen, de muziek, de sterren, ons lichaam tot en met de menselijke ziel – wordt door getallen verbonden en uitgedrukt. 1+2+3+4=10
Het getal tien – het getal van alle vingers en de basis van het decimale stelsel – heeft een voorname plek in zo’n mystiek, spiritueel systeem. Omdat 10 de som is van de vier eerste getallen (1+2+3+4=10) zag men het als ‘de moeder der getallen’. Ook als hét symbool van een afgeronde, volkomen eenheid. Getallen als tienduizend, duizend of honderd zijn van deze spirituele waarde afgeleid. Zij wijzen minder op een exacte hoeveelheid, meer op de geestelijke inhoud. De joodse traditie was zich hiervan steeds bewust. De Tien Geboden zijn een sprekend bewijs. Maar ook de tien goddelijke uitspraken in het scheppingsverhaal, waar tienmaal staat: ‘En God zei’, onderstrepen dat het hier om een mystieke volkomenheid gaat. Het getal tien verwijst naar de perfecte vervulling van spirituele verplichtingen, en naar waarden en plichten die een mens nog kan behappen. Bijvoorbeeld: de ‘tiende’ die Israël verplicht was voor God te reserveren (Leviticus 27:30). Veelzeggend is dat in het jodendom er nog steeds minstens tien mannen aanwezig moeten zijn om de gebeden te spreken in
de synagoge. Het getal tien symboliseert zo duidelijk de volkomen spirituele gemeenschap, binnen handbereik. Tien talenten, tien plagen
Ook het Nieuwe Testament ziet het getal tien als representant van het volkomen geheel: de tien talenten of tien ponden staan voor het hele bezit. Bij genezingen is sprake van tien melaatsen. Op een bruiloft komen vijf wijze en vijf dwaze = tien maagden: het geheel van de bruiloftsgasten. Het tiental is niet altijd gunstig. Zoals Egypte tien plagen kende, zo gebruikt het boek Openbaring de tien om het negatieve aan te geven. De gemeente van Smyrna moet ‘tien dagen’ smart verdragen. De draak draagt tien hoorns en tien koningen houden het met het beest uit de afgrond. Desondanks stond de tien in hoog aanzien bij de christelijke Bijbeluitleggers. Uiteraard speelden de Tien Geboden hierbij een rol. Maar ook allerlei andere speculaties. Zo zag men in het Romeinse cijfer 10 – geschreven als X – het kruis van Christus. Dit werd onderstreept door het feit dat de Griekse letter chi – ook geschreven als X – de eerste letter was van de Griekse naam ‘Chrestos’ = Christus. In het getal tien komen zo God en mensen bij elkaar. Al deze tradities hebben het getal tien gemaakt tot het top-symbool voor de menselijke levensidealen: innerlijke en uiterlijke, spirituele en daadwerkelijke volkomenheid. Geen wonder dat heel veel bruidsparen elkaar hun ja-woord willen geven juist op de tiende dag van de tiende maand van het tiende jaar van deze eeuw. ✹
Open Deur | oktober 2010
3
Je zult niet, je hoeft nie Ze lijken onverwoestbaar – de Tien Geboden. Zo vaak overgeschreven, herhaald, bewerkt, als een leidraad om goed en gelovig te leven. Tien beloften, tien vrijheden. In allerlei variaties.
Top tien van de Tien Geboden Honderden bekende Nederlanders interviewde Arjan Visser al over de Tien Geboden, voor zijn succesvolle serie voor dagblad Trouw. Eind 2007 analyseerde godsdienstsocioloog Hijme Stoffels de inhoud van de 257 toen verschenen interviews. ‘Voor de overgrote meerderheid geldt: zodra een gebod de eigen opvattingen in de weg staat, vinden ze het maar niks.’ Toch laat 60% van de geïnterviewden zich positief uit over minstens vijf van de tien geboden. De geboden die over het geloof in God gaan, zijn het minst populair. Het meest populair is het tiende gebod: gij zult niet begeren uws naasten huis... ‘Bij dit gebod maken veel geïnterviewden de, voorlopige, balans op van hun leven’, aldus Stoffels. Op de tweede plaats in de top tien van de Tien Geboden staat ‘eert uw vader en uw moeder’. Bijna drie kwart van de geïnterviewden spreekt zich positief uit over de huidige band met hun ouders of de herinnering aan hen. Ondanks strubbelingen in de jeugd of tijdens het losmaken van thuis. Grotendeels eens zijn de BN’ers het over doodslaan, stelen en (iets minder) over liegen: dat doe je niet. Vrij naar: Trouw, maandag 24 december 2007
4
www.open-deur.nl
Dekaloog In 1989 werd de filmreeks Dekaloog (gebaseerd op de Tien Geboden) van de Poolse regisseur Krzysztof Kieslowski op televisie vertoond. De films werden beroemd en worden nog steeds bekeken, besproken, gebruikt in het onderwijs. In 2007 maakte Johan Simons er een theaterbewerking van. Als je Kieslowski’s films bekijkt, kom je met je neus bovenop het leven van mensen te staan. Meestal staan ze voor een dilemma, ze zijn in de problemen geraakt of ze hebben een geheim. Majka die op haar zestiende moeder werd, Anka die een brief ontdekt die haar moeder haar op haar sterfbed geschreven heeft, een jonge postbeambte die zijn overbuurvrouw bespiedt, een vrouw die haar ex-minnaar betrekt bij een zoektocht naar haar man. Kieslowski kiest geen partij, hij toont de mensen die hun weg zoeken en een morele leidraad. Kieslowski zelf zegt: ‘Al duizenden jaren vormen de Tien Geboden het fundament voor ethiek en moraal. Mijn Dekaloog bevat moderne parabels over de wereld waarin wij nu leven. Elk deel heeft twee dingen gemeen: ze spelen allemaal in eenzelfde buurt in Warschau en elke keer op het dramatische hoogtepunt komt er een vreemde persoon binnen: een afgezant van god, het Lot of een toevallige voorbijganger? In elk gebod leg ik de eenvoud van de tekst tegenover de ingewikkeldheid van het leven. Er is altijd een paradox of innerlijke tegenstrijd, een menselijk ongemak. Soms een moeilijk te maken beslissing, die desalniettemin genomen moet worden.’
et
Tien Geboden 1. Ik ben de Heer, uw God, die u uit Egypte, uit de slavernij, heeft bevrijd. Vereer naast mij geen andere goden. 2. Maak geen godenbeelden, geen enkele afbeelding. Kniel voor zulke beelden niet neer, vereer ze niet. 3. Misbruik de naam van de Heer, uw God, niet. 4. Houd de sabbat in ere, het is een heilige dag. 5. Toon eerbied voor uw vader en uw moeder. 6. Pleeg geen moord. 7. Pleeg geen overspel. 8. Steel niet. 9. Leg over een ander geen vals getuigenis af. 10. Zet uw zinnen niet op het huis van een ander, of op wat hem ook maar toebehoort. Exodus 20:1-17 (ingekort)
10 vrijheden IK BEN HIJ DIE IS! God zal Ik u wezen! Ik heb u verlost: leef als bevrijde mensen. De weg van het gebod is de weg die je vrij maakt: vrij van andere goden en machten:
je hoeft ze niet te dienen; je hoeft niet te buigen; vrij om God niet vast te leggen
Tien woorden, tien staties
Detail van ‘Vleugel’, Jeltje Hoogenkamp
Stad. Mantel. Tafel. Hof. Teken. Grond. Doortocht. Morgen. Tuin. Duif.
Tien schilderijen van Jeltje Hoogenkamp met tien gewone titels. Maar als je ze met een bepaalde blik bekijkt, kunnen het staties worden. Staties die Jezus volgen, op zijn weg die in het teken van het kruis staat, tot in de dood voert en toch zicht geeft op de stad van de toekomst. Van Palmpasen tot Pinksteren. Theoloog Maarten den Dulk schreef tien teksten bij de schilderijen. Een setje met tien kaarten kost 5 euro, de vouwfolder met teksten (en suggesties voor Bijbelteksten en liederen) wordt dan gratis meegestuurd. Voor 50 cent per stuk is ook een gedichtenstrook met gedichten bij de tien woorden te bestellen (minimaal vijf stuks). Maak het verschuldigde bedrag over op giro 1364121 van Hoogenkamp, Zuiderwoude. Bij grotere aantallen: e-mail: hoogenkamp@hetnet.nl.
vrij om de Naam van God
aan te roepen, te belijden, te loven; te fluisteren, als de naam van de liefste; vrij om tijd vrij te maken
voor jezelf, voor elkaar, voor God; vrij om te leren
van de generatie die ons voorgaat; aan de kinderen, de mensen van morgen; vrij om wel kwaad te worden,
maar nooit langer dan tot de zon ondergaat, zodat er in je hart geen ruimte komt voor wrok, haat en bitterheid; vrij om trouw te zijn
aan man, vrouw, vriend en vriendin tot wie je ooit eens zei: ik hou van jou!
Tien beloftes ‘Mooi aan deze geboden – en aan God is er
het Joodse gebodsdenken – is het
ik eerbiedig
beloftevolle. Het gaat over de
deze dag is heilig
‘toekomende wereld’. Dat zit ook
ik respecteer mijn afkomst
al in het ‘je zult niet’. Zo zal het
ik wil leven
zijn! Het gebod is ook bevrijdend:
ik ben trouw
je hoeft een heleboel niet meer.’
ik heb genoeg ik ben eerlijk
Coen Constandse
mijn liefde is puur
(in Kerk & Israël Onderweg)
ik ben dankbaar
in beelden van hout en steen; in denkbeelden van dogma en belijdenis:
vrij om rechtvaardig en zorgvuldig om te gaan
met wat jou aan bezit is geschonken; vrij om eerlijk en vol vreugde te zeggen:
ik weet iets goeds van hem… over haar… en anders liever je mond te houden! vrij van begeerte,
dat verschrikkelijke verlangen om te hebben wat de ander heeft, dat verteert en stuk maakt. Leef als bevrijde mensen! Herkomst onbekend. Gevonden in In gesprek
KRO
Open Deur | oktober 2010
5
1910
Geef ons een onderscheidende geest, God, zodat we weten wanneer te spreken, wat te zeggen, en wanneer stil te zijn en jouw Geest te vertrouwen.
inspiratie en bezieling, niet naar zekerheden en waarheden. En zij zochten overal, jaar met twee gezichten, ook bij andere godsdiensten, in nieuwe twee blikrichtingen: je keek vormen van samenleven, in ethische reveils, in volksverheffing en een evanachteruit of vooruit. gelisch, praktisch christendom. Het was Honderd jaar geleden, in 1910, woelde alles het sterfjaar van een grote inspiratiebron voor deze nieuwe vorm van christendom, om verandering. Het waren de nadagen de Russische schrijver Leo Tolstoi. Maar van de negentiende eeuw. Vorsten en vorer waren ook tegenstemmen: mensen en stinnen wentelden zich nog in de pracht groeperingen die zochten naar een meer en praal van de oude bedeling, maar de geharnast christendom, naar structuur, nieuwe tijd rammelde al aan de poorten. een heldere belijdenis en terughoudendIn Europa heerste een gevoel van verzadiging, van bomen die tot in de hemel heid tegenover alle vernieuwing – traditie groeiden: de gestileerde schoonheid van de en belijdenis tegenover een verregaande Jugendstil, Gustav Klimt en Maurice Ravel. aanpassing aan de nieuwe tijd. Maar de onrust diende zich aan. Pablo Picasso had zijn eerste kubistische schilZendingsdrang derij gemaakt. De hypermoderne Ballettes Een scharnierjaar, 1910. Neem de WereldRusses van Serge Diaghilev maakten furore. zendingsconferentie in het Schotse Igor Strawinsky broedde al op zijn oerknal Edinburgh (zie foto). De wereldmachten in Le Sacre du Printemps. Hij kon niet weten hadden landjepik gespeeld, elkaar de loef dat deze geboortekreet van de moderne afgestoken om de mooiste stukjes van de tijd even later overstemd zou worden door Afrikaanse taart, zich in grote delen van Azië genesteld. De kerken volgden in hun de kanonnen van de Eerste Wereldoorlog. Tal van gelovige mensen roerden zich in kielzog. Het waren jaren van ongekende de samenleving. De tijd van afzondering zendingsdrang. Ook de rooms-katholieke in heilige huisjes was voorbij, christenen missie bloeide als nooit tevoren. Tienwilden hun geloof concreet maken in de duizenden mensen waren actief in verre politiek, in de cultuur. Kerken hadden een streken om er het evangelie te brengen, woord voor de wereld. Dat woord kon verin één pakket met onderwijs en gezondschillende kanten op. Het waren hoogtijda- heidszorg. Meestal met de beste bedoelingen voor de vrijzinnigheid. De combinatie gen. Maar toch ook niet onweersproken. van de moderne Bijbelkritiek en het De dilemma’s van zending en missie moderne levensgevoel leverde een zoestonden op de agenda in Edinburgh. Kon je het christendom zomaar overplanten kende levenshouding op. Vragen wonnen het van antwoorden en velen zochten naar op wildvreemde mensen? Moest je niet
Een scharnierjaar, 1910. Een
6
www.open-deur.nl
Geef ons moed om die overtuigingen en gewoontes te weerstaan die mensen tot slaven maken, en om die liefde te verkondigen die bevrijdt en verzoent. Vrij naar: gebed tijdens de herdenking van de Edinburgh World Missionary Conference 1910, juni 2010
meer aansluiten bij die mensen daar? Wat moesten we aan met de ‘nieuwe’ gelovigen? Kon je wel gescheiden optrekken in zending en missie? De conferentie van Edinburgh, onder leiding van John Mott, was de geboorte van de oecumenische beweging, die bijna veertig jaar later leidde tot de Wereldraad van Kerken. Nooit meer zoals toen
Een scharnierjaar, een Janusjaar. Een jaar met twee gezichten, twee blikrichtingen. Je keek achteruit of vooruit. Het vooruitgangsgeloof was enorm. Christenen werden socialist, pacifist, vrijdenker. Andere christenen verschansten zich en hadden weinig fiducie in wereldgelijkvormigheid. Het waren de laatste jaren van de negentiende eeuw. De nieuwe eeuw, Europa’s bloedigste, begon in 1914. Het werd nooit meer zoals toen. De onrust zat vast op de troon. ✹ Willem van der Meiden is theoloog, communicatieadviseur en journalist. Hij publiceerde onder andere Zoo heerlijk eenvoudig. Geschiedenis van de kinderbijbel in Nederland (Uitgeverij Verloren, Hilversum 2009) en Beeldenstormers en bruggenbouwers, canon van de Nederlandse religiegeschiedenis (Uitgeverij Meinema, Zoetermeer, 2008).
2110
Nederland over honderd jaar, in de jaren 10 van de 22 eeuw. e
Hoe staat het dan met de christelijke kerk, het geloof in het algemeen en de religies in de wereld? Ik probeer het me voor te stellen. Religie bestaat zeker nog, in de 22e eeuw, maar is verregaand veranderd. Veel meer dan met geopenbaarde geloofswaarheden houden mensen zich bezig met intuïtieve inzichten. Men erkent de noodzaak van een spiritualiteit die het individu helpt om in evenwicht te zijn met zichzelf en de wereld. Het gaat vooral om levenswijsheid. Mede door de economische macht van China kent het aloude Taoïsme een revival. Voor veel mensen is het gewoon om de grote momenten van het leven diepgaand en symbolisch te vieren. Dat gebeurt in de open lucht en soms in eeuwenoude kerkgebouwen die in inrichting niet meer herinneren aan het christendom maar een eenvoud hebben waar ieder zich thuis voelt. De riten zijn een mix van oost en west, de gebruikte woorden duiden het mysterie zonder het te benoemen. Mensen van allerlei snit komen, als het nodig is, bijeen: bij geboorte en dood, geluk en ongeluk, en ook als er in de digitale democratie een belangrijke keuze moet worden gemaakt. Huisgemeenten en denkcentra
Er blijven plaatsen waar mensen zich in
één godsdienstige traditie scholen. Dat geldt ook voor het christendom. In kleine huisgemeenten wordt gebeden, gemediteerd en gesproken over levensstijl. De talenten en ervaringen van de gespreksdeelnemers zijn richtinggevend. De nederigheid van Christus blijft inspireren. De kloosters die in de 150 jaar daarvoor vrijwel werden verlaten, zijn erin geslaagd zich aan te passen aan de moderne maatschappij. In een verbond met middelgrote en grote bedrijven hebben zij denkcentra gevormd waar veel werknemers regelmatig gebruik van maken. Deze denkcentra worden geleid door mannen en vrouwen die bekend staan om hun rust en wijsheid. Zij bieden een alom erkend tegenwicht aan de mens van de 22e eeuw die ofwel verslaafd is aan de drukte ofwel aan de leegte.
‘groene’ waarden te beleven. Tot dat inzicht kwam men door de natuurrampen van de 21e eeuw. Om economische en morele redenen zijn dieren niet meer om te consumeren. Niet-weten
Het nadenken over wie God is, is grotendeels vervangen door de mystiek van het niet-weten. Men beseft dat er geheimen zijn waar geen woorden voor zijn. Het woord God is volgens velen een aanduiding van een dragende kracht. Tegelijk ervaren mensen een persoonlijke roeping. Men is tot de erkenning gekomen dat het in alle oude religieuze tradities uiteindelijk gaat om de strijd met het eigen ik en het mededogen met anderen. Dat heeft veel oude strijdpunten uitgebannen.
Genenbouwpakket
De medische kennis is zo groot dat men in staat is een mens tot op de genen en moleculen te ontleden en op te bouwen. Een sterke tegenbeweging stelt al jaren lastige vragen wat een mens tot mens maakt en wat de definitie van menswaardig leven is. Op dat vlak ontmoeten mensen uit verschillende religieuze en spirituele tradities elkaar en ontstaan nieuwe religies. Alle oude wereldgodsdiensten kennen nog steeds orthodoxe stromingen die zich verzetten tegen de moderne tijd. In landen met grote armoede blijft deze manier van denken een lont in het kruitvat. Maar voor de meeste wereldbewoners is religie een weloverwogen manier om
PS Open Deur bestaat nog steeds, zij het onder een andere titel: Open Eind. Die titel verwijst naar de dood, die in de 22e eeuw gemakkelijk uitgesteld dan wel dichterbij gehaald kan worden, maar nog steeds met vragen omgeven is. De titel verwijst echter nog meer naar het leven en hoe ieder daar zelf een verhaal van moet maken. Het blad is al lang niet meer op papier verkrijgbaar, maar kan elke week op een groot scherm in de huiskamer worden opgeroepen. Een luister- en kijkschrift aan de wand, met korting voor abonnees uiteraard. ✹ Aart Mak is pastor bij Kerk zonder Grenzen (het omroeppastoraat van Radio Bloemendaal) en redactielid van Open Deur.
Open Deur | oktober 2010
7
Top tien Top drie, top vijf, top honderd – maar de top tien heeft een aparte plek. Niet te weinig, niet te veel. Precies genoeg. Toch lastig om zo’n lijstje te maken. Wat wel, wat niet? Waarom? Prettig, die lijstjes. Ze scheppen duidelijkheid, overzicht. En je zet weer eens iets op een rijtje! Vijf top tienen uit de Open Deur redactie. Met ruimte voor die van u.
§
Tien minst bekende bijbelfiguren
➊ Abednego, vuurbestendig (Dan 1:7) ➋ Baruch, secretaris van een zwaarmoedige profeet (Jer 36) ➌ Bileam, oprichter van de bond tegen het vloeken (Num 23) ➍ Dorcas, meisje overvloedig in goede werken (Hand 9:36) ➎ Jerobeam, die Israël zondigen deed (2 Kon 17:21) ➏ Lydia, de purperverkoopster (Hand 16:14) ➐ Nimrod, een geweldige jager (Gen 10:8) ➑ Rizpa, die weigert zich te laten troosten (2 Sam 21:8) ➒ Sifra en Pua, trage Hebreeuwse vroedvrouwen (Ex 1:15) ➓ Tubal Kain, vader van de technocraten (Gen 4:22)
Jan Willem de Vos
Top tien irritaties ➊ Keiharde muziek op een feest met oude bekenden. ➋ Al die troep in de winkelstraat: blikjes, zakjes, flesjes… ➌ Ik-weet-zeker-dat-ik-het-heb-bewaard-maar-waar? ➍ Almaar diezelfde winkels in een stadscentrum: Blokker, Kruidvat… ➎ Het aandacht slurpende gedrag van een vergadergenoot (als ikke maar aan het woord blijf, denkt hij). ➏ Borreltafelgedrag: het spuien van vooroordelen, niet gehinderd door enige nuance. ➐ Schreeuwerige reclames in allerlei media. ➑ De automobilist die te hard rijdt. Ik, fietser, moet flink remmen en wil de auto schoppen. ➒ Mensen die op je reageren op de volgende wijze: ‘Dat zeg jij nou wel, maar je moet niet vergeten dat… ’ ➓ Gratis cadeautjes in de bedelbrief: Uw gift is onmisbaar, er hangt zoveel van af, intussen vind je ongevraagd een setje ansichtkaarten. Dat kan kennelijk wél lijen. (Ik word prompt chagrijnig van deze top 10) Lidwien Meijer
8
www.open-deur.nl
§
Tien citaten over mens zijn ➊ Al het verhevene is even moeilijk als zeldzaam. Benedictus de Spinoza, Nederlands filosoof (1632-1677) ➋ Het leven kan alleen achterwaarts worden begrepen, maar het moet voorwaarts worden geleefd. Sören Kierkegaard, Deens filosoof (1813-1855) ➌ Vrees niet dat je leven ooit een einde neemt, maar wel dat het nooit echt begonnen is. Kardinaal John Henry Newman, Engels theoloog en filosoof (1801-1890) ➍ De mens is niet meer dan een ademtocht, zijn dagen vergaan als een vluchtige schaduw. Psalm 144 ➎ Wij zijn als datgene waarvan dromen zijn gemaakt, en ons beetje leven is omgeven door slaap. William Shakespeare, Engels dichter en toneelschrijver (wrsch. 1564-1616) ➏ Ik ben er om mij te verbazen. Johann Wolfgang von Goethe, Duits dichter, schrijver en wetenschapper (17491832) ➐ Laat mij een strofe worden in Uw boek, Gods liefdeslied voor ieder die Hem zoek’. Willem de Mérode, Nederlands dichter (1878-1939) ➑ Waarheen gaan wij? Immer huiswaarts. Novalis (pseudoniem van Friedrich von Hardenberg), Duits dichter en schrijver (1772-1801) ➒ Zie, Ik ben met jullie alle dagen, tot aan de voleinding van de wereld. Jezus Christus, Zoon van God (Begin en Einde) ➓ Je moet niet alles lezen wat je gelooft. Loesje (tijdloos) Victor Bulthuis
10 % minder CO2-uitstoot in 2010 In december 2009 lukte het de wereldleiders niet om in Kopenhagen tot harde afspraken te komen om het klimaat te redden. Naar Brits voorbeeld begonnen daarom Vroege Vogels en klimaatactivist Wijnand Duyvendak met het initiatief 10:10 − 10 % minder CO2-uitstoot in 2010. Thuis, op school, op het werk, in de voetbalvereniging, in de kerk. Allemaal en overal. Iedereen die zich aansloot beloofde dit jaar 10 % te besparen op zijn CO2-uitstoot. Op 10 oktober 2010 stappen de actievoerders naar de politieke leiders met de boodschap: ‘Wij hebben massaal onze daad gesteld, nu is de beurt aan jullie!’ Dus maak veel meer zonne-energie mogelijk, bouw geen kolencentrales en vooral: laat Mexico slagen waar Kopenhagen faalde.
Tien is de som van 1 + 2 + 3 + 4 1 = God, enig en uit één stuk 2 = de mens, uit één voortgekomen, uiteengevallen in tweeën als mannelijk en vrouwelijk 3 = de HEMEL – zon, maan en sterren 4 = de AARDE – want er zijn vier windrichtingen. 1 + 2 + 3 + 4 = 10 Dat wil dus zeggen: God, mens, hemel en aarde.
Open Deur | oktober 2010
9
§
Tien helden van een tienjarige jongen (1963) ➊ Joeri Gagarin die als eerste mens om de aarde
cirkelde. ➋ Reinier Paping, winnaar van de koudste Elfstedentocht ooit. ➌ Hielke en Sietse Klinkhamer, met hun boot de Kameleon. ➍ Uitgever Kluitman in Alkmaar, vanwege alle andere boeken die ik las. ➎ Meester Zijlstra die altijd eerlijk was. ➏ Oom Koos die de wereldzeeën bevoer. ➐ Jan Koppelstock die ooit de Geuzen bij Den Briel had geholpen. ➑ Abebe Bikila die op blote voeten de marathon van Rome won. ➒ Daan Durf, piloot van de toekomst, stripheld in het blad ‘Arend’. ➓ John F. Kennedy die vermoord werd op 25 november 1963. Aart Mak
Seizoensgewijs Leef je seizoensgewijs, ben je mens met huid en haar, mens in weer en wind, altijd weer de herfst, altijd weer de winter. Verliezen wat je tooide. Pijnlijk samenvallen met je laatste gestalte. Maar het is onontkoombaar. Telkens ook weer de lente, de zomer. Leven is leven en zo sterfelijk als het is, onweerstaanbaar gaat het door. Tot in al je vertakkingen tintel je van vitaliteit. Lente. Zomer. Maar ook zomaar in de herfst, zomaar in de winter beleef je soms het wonder. O jouw ogen – velden vol bloemen. O jouw stem – een dansend, kleurrijk lied.
Goede God, Wij danken U,
Hans Bouma
§ Uit: Als een boom in de aarde. Spiritueel dagboek. Uitgeverij Kok, Kampen, 2009
dat Gij ons zo nu en dan zulke gave mensen zendt, mannen, vrouwen, kinderen helemaal stralend van uw licht.
Wij danken U vandaag speciaal voor Franciscus, de heilige in zijn rafelige pij.
Dank voor zijn moed om de rijkdom van de wereld vaarwel te zeggen,
voor zijn dwaasheid om arm met de armen te zijn, voor zijn vertrouwen in uw genade.
Dank voor zijn vreugde om uw nabijheid in vogels, dieren en bloemen, voor zijn zingen in zon en regen. Dank U God voor broeder Frans.
Moge het licht van zijn geloof en leven ons aansteken.
Moge het ons bevrijden van krampachtigheid en angst. Schenk ons de rijkdom van een open hart.
Maak ons barmhartig zoals hij barmhartig was. Hans Schoorlemmer
Uit: Zeggen en zwijgen. Oecumenisch gebedenboek voor alledag. Uiteverij Meinema, Zoetermeer, 2005
Uw eigen toptien …….
➊ .................................................
➋ ..................................................
➌ ...............................................
➍. ............................................
➎ ...................................................
➏ ......................................................
➐ ......................................................
➑ ......................................................
➒ ..................................................
➓ ................................................
10
www.open-deur.nl
§
Tien mooiste schilderijen ➊ Dame in grüner Jacke – August Macke, 1913.
➊
§ ➎
➑
Prachtige kleuren, verstilde abstracte figuren die op een mooie middag in een park zijn. Macke stierf al jong, tijdens de Eerste Wereldoorlog. ➋ De terugkeer van de verloren zoon – Rembrandt. Dit schilderij koos ik vooral omdat Henri Nouwen er een inspirerend boek over schreef, Eindelijk thuis. Hij beschrijft fasen in zijn ➋ leven, waarin hij zichzelf ziet als de jongste zoon, daarna als de oudste zoon en uiteindelijk als de vader. ➌ Guernica – Pablo Picasso, 1937. Een enorm schilderij, genoemd naar de plaats Guernica in Spaans Baskenland, die gebombardeerd werd door de fascisten o.l.v. Franco. Picasso wilde met dit schilderij de chaos tijdens een bombardement laten voelen. ➌ ➍ Zwangere vrouw – Karel Appel (niet afgebeeld) Ik zag dit schilderij jaren geleden in het Gemeentemuseum in Den Haag. Op een groot zwart doek waren de contouren van een hoogzwangere vrouw getekend met dikke, witte, uit de tube geknepen verf. Ik voelde bij het zien van dit schilderij meteen weer de lage rugpijn die je aan het eind van een zwangerschap kunt hebben en was verrast dat een schilderij deze fysieke reactie kan oproepen. ➎ De rode kamer - Henri Matisse, 1908. Prachtige compositie, ik blijf er gefascineerd naar kijken. ➏ Korenveld met cipressen – Vincent van Gogh Moeilijk om een keuze te maken uit het werk van Van Gogh. De ➏ penseelstreken en kleuren van veel van zijn schilderijen brengen herinneringen aan vakanties in de mooie Provence tot leven. ➐ In gebed – Alexej von Jawlensky, 1922. Dit schilderij maakt deel uit van een grote groep werken onder de titel ‘Meditatie’ die von Jawlensky schilderde aan het eind van zijn leven. Het zijn gezichten die zich verdichten tot het teken van het orthodoxe kruis met drie dwarsbalken. ➑ The long leg – Edward Hopper, 1935. Dit schilderij doet mij altijd denken aan de prachtige Bretonse kust met een woeste oceaan, een fraaie kustlijn met witte huizen en grijze daken en vaak een strakblauwe lucht, weerspiegeld in het water. ➒ Portret van mijn geliefde – Erica Nussbaum. Iedere keer dat ik naar dit portret van mijn man kijk, word ik getroffen door de gelijkenis en ben ik onder de indruk van de vaardigheid van een schilderes om karakter en persoonlijkheid zo vast te leggen. ➓ Miniaturen uit getijdenboeken. De zorgvuldigheid en de aandacht waarmee eeuwen geleden, vaak in kloosters, geschilderd werd, raakt me.
➐
Geeske van Strien-Joustra
➒
➓
Voor meer top tienen: www.open-deur.nl Open Deur | oktober 2010
11
Doorgaan tot de hond Bij ons thuis lazen we vroeger de kinderbijbel van Anne de Vries. Ik herinner mij nog dat gezegd werd dat we het verhaal van het verloren schaap maar moesten overslaan. Het was namelijk zo ongelooflijk zielig als dat schaapje iedereen was kwijtgeraakt en helemaal alleen vastzat in de doornstruiken. Steevast barstten de jongere kinderen dan in tranen uit. Pas toen ik volwassen was, kwam ik erachter dat het verhaal in Lucas over het verloren schaap helemaal niet over dat schaap gaat, maar over de vreugde van de herder die zijn honderdste schaap weer vindt. En dat er nog een verhaal bij staat over een vrouw die tien drachmen heeft en er één kwijt is. Ze steekt een lamp aan en ‘keert haar huis met bezemen’ stond vroeger in de Statenvertaling. Uiteindelijk vindt ze de munt weer. Ook zij is dolgelukkig en viert dat met haar buurvrouwen en vriendinnen. Lucas heeft dat wel vaker: twee verhalen na elkaar die ongeveer hetzelfde betekenen. Het ene verhaal komt uit een mannenwereld en het andere uit de vrouwenwereld. De zwakste schakel
Jezus vertelt deze verhalen omdat hij iets duidelijk wil maken. Jezus gaat aan tafel met zondaren en tollenaren. De farizeeën nemen hem dat kwalijk. De farizeeën proberen te leven volgens de wetten van Mozes en nemen dat heel serieus. Ze doen dat in bezettingstijd en maken het zichzelf niet gemakkelijk. Ze vluchten niet naar een plek buiten de samenleving, waar ze kunnen doen waar ze zin in hebben en niet hoeven op te trekken met mensen die heel anders denken en doen dan zij. Ze blijven verbonden met het volk. Maar ze nemen Jezus kwalijk dat hij zomaar eet en drinkt met mensen die zich niet storen
12
www.open-deur.nl
aan die wetten van Mozes. In hun ogen eet Jezus met de spelbrekers. De mensen die de samenleving beschadigen en zich van God niets aantrekken. Jezus ontkent dat laatste niet. Alleen hij bekijkt het van de andere kant. Hij bekijkt het vanuit de gemeenschap. Als iemand eruit ligt is dat een probleem voor die persoon zelf, maar Jezus vindt het ook een probleem van die gemeenschap. De gemeenschap bestaat in zijn ogen uit iedereen en is zo sterk als de zwakste schakel. Jezus wil de gemeenschap niet zuiveren ten koste van de buitenstaanders. Hij hoopt dat de mensen die eruit liggen hun plek hervinden en weer mee gaan doen. Compleet!
De vraag is: Hoe ga je om met de mensen die eruit liggen? Waarom liggen mensen eruit? Soms zijn het gewoon de spelbrekers, mensen die zich nergens iets van aantrekken en lak hebben aan de belangen van een ander. Soms zijn het mensen die dolgraag erbij zouden willen horen, maar die net niet weten hoe dat moet. Die altijd de verkeerde grap maken. Of er gek uitzien. Of anders zijn. Of misschien vroeger de verkeerde keuzes hebben gemaakt. Jezus laat in het midden of die mensen die er niet bij horen dat nu wel of niet uit eigen keus doen. Zo weten we ook niet of het schaap per ongeluk is verdwaald en toen met zijn pootje vastraakte, zoals Anne de Vries zo aangrijpend beschrijft in zijn kinderbijbel, of dat het schaap gewoon een lekkere struik zag en is blijven knabbelen tot hij de kudde kwijt was. Een geldstuk heeft geen pootjes. In dat geval is het toch bijna altijd de eigenaar die er even met haar gedachten niet bij was, waardoor het geldstuk kwijt geraakt is. Een schaap zonder kudde kan niet overleven. Een geldstuk dat verloren is, heeft geen nut meer. Waar het Jezus om gaat is dat noch de herder, noch de vrouw zich erbij neerleggen. Ze gaan door tot de honderd schapen en de tien drachmen weer compleet zijn en
vieren vervolgens feest met iedereen die het weten wil. Goede wil is niet genoeg
Ik geloof dat we vandaag de dag eerder ons best doen om ons bij verliezen neer te leggen. Het lijkt niet zo spiritueel om je druk te maken als je geld kwijt bent, of een knoop, of een dierbare foto. Uiteindelijk leg je je er bij neer. Met deze gelijkenis wil Jezus zeggen dat we ons er nooit bij neer moeten leggen als de gemeenschap mensen kwijtraakt. Als mensen definitief uit zicht verdwijnen om wat voor reden dan ook. Het is wel eens zuur voor al die mensen die het waarachtig goed menen, dat God zich meer verheugt over die ene zondaar die zich bekeert dan om die 99 goedwillende mensen die zich zo hebben ingezet. Goede wil alleen is niet genoeg, al is het heel belangrijk. Echt feest is het pas als iedereen weer mee kan doen. Daar zijn die 99 van harte voor uitgenodigd. ✹ Jannet van der Spek is predikant van de Protestantse Kerk in Groningen.
derd
indienst Beton, prikkeldraad en heel veel stof. Amper kleur, slechts een enkele verdwaalde boom. Bijzonder is dat die wel vol vogeltjes zit. Elke nationaliteit hier op Kandahar Airfield heeft zijn eigen compound, met werkchalets en slaapverblijven, volledig omheind en bij verhoogde dreiging bewaakt. Verder is er de boardwalk met in het midden sportvelden (ook beton) en aan de randen winkeltjes en restaurants. Zonder al dat militair vertoon zou je je bijna op een woestijncamping wanen. Maar je zit in oorlogsgebied en dat besef je ten volle. Overal rijden militaire voertuigen; de Amerikanen hebben altijd hun wapens bij zich; je hoort dag en nacht vliegtuigen en helicopters. De ceremonies waarbij de gevallen militairen de laatste eer wordt bewezen voor ze het vliegtuig in gaan, gaan dag en nacht door. Op zondagmorgen verzorg ik een bezinningsmoment. Vandaag ging het over levenskunst. Regie houden in je leven, ook als het tegenzit. Blijven proberen er iets moois van te maken. Zelfs hier. Ik zag her en der wat traantjes weggepinkt worden. Dat is helemaal geen probleem, wel probeer ik altijd af te sluiten met iets luchtigs zodat men met een ‘licht hart’
Alle tollenaars en zondaars kwamen hem opzoeken
weer naar buiten gaat. Vandaag leek de
om naar hem te luisteren. Maar zowel de farizeeën als
overgang wat abrupt met Jan Smits ‘Leef
de schriftgeleerden zeiden morrend tegen elkaar: ‘Die man ontvangt zondaars en eet met hen.’ Jezus vertelde
nu het kan’ (een verzoeknummer), maar
Geboren met verlangen
hun toen deze gelijkenis: ‘Als iemand van u honderd
het is ook mooi om een glimlach door de tranen te zien. Marco, een majoor van
schapen heeft waarvan er één verloren is geraakt, laat
Geboren met verlangen
het hoofdkwartier, verzorgt een religieus
hij dan niet de negenennegentig andere in de woestijn
naar iets onbekends,
moment van vijf minuten en een jonge
achter om naar het verdwaalde dier op zoek te gaan
weten van de Ander
jongen gaat voor bij het Onze Vader.
tot hij het gevonden heeft? En als hij het gevonden
in ons hart gelegd.
Hiermee worden alle ‘smaken’ voorzien,
heeft, legt hij het vol vreugde op zijn schouders en
iedereen lijkt nu tevreden.
gaat hij naar huis. Daar roept hij zijn vrienden en
Een leven lang ervaren,
buren bijeen en zegt tegen hen: “Deel in mijn vreugde,
dat ongrijpbaar blijft,
Wilma Geerdink
want ik heb het schaap gevonden dat verdwaald was.”
wat ons toch wil dragen
Ik zeg u: zo zal er in de hemel meer vreugde zijn over
buiten plaats en tijd.
werkt als humanistisch raadsvrouw bij Defensie. In 2010 werkte ze een aantal maanden op het ISAF-kamp Kandahar Airfield. Opdracht van ISAF (de troepen onder mandaat van de VN) is de opbouw van het land.
één zondaar die tot inkeer komt dan over negenennegentig rechtvaardigen die geen inkeer nodig heb-
Een leven lang op weg zijn
ben. En als een vrouw tien drachmen heeft en er één
naar herinnering,
verliest, steekt ze toch de lamp aan, veegt het hele
toekomst die ons leidt naar
huis schoon en zoekt ze alles af tot ze het muntstuk
einde als begin.
gevonden heeft? En als ze het gevonden heeft, roept ze haar vriendinnen en buren bijeen en zegt: “Deel in mijn vreugde, want ik heb de drachme gevonden die ik kwijt was.” Zo, zeg ik u, heerst er ook vreugde onder de
Marijke de Bruijne Uit: Liederen voor de toekomst. Uitgeverij Kok, Kampen, 2005
engelen van God over één zondaar die tot inkeer komt.’ Lucas 15:1-8
Open Deur | oktober 2010
13
Nummer 11: linksbuiten Elf is gek. Elf is carnaval. Elf is buiten de orde als je alles in tienen telt, of in twaalven zoals soms in de Bijbel. Elf is een te weinig of een te veel.
Toen de apostelen na het vertrek en de dood van Judas met z’n elven overbleven, wisten ze niet hoe gauw ze de opengevallen plaats weer moesten laten innemen. Het lot viel op ene Mattias en ze waren weer met z’n twaalven, net zoveel als er stammen waren van het volk Israël. Twaalf is volmaakt en heilig. Elf dus niet. Toen de mensen ooit gingen tellen, telden ze met de tien vingers van hun twee handen. Sommigen telden zelfs met handen en voeten, zoals de Fransen vroeger deden, denk maar aan quatre-vingts (vier maal twintig). Wat moet je dus met het getal elf? Zoveel zitten er in een voetbalteam of een hockeyploeg, zegt u. Dat lijkt maar zo. Want die zogenaamde elftallen hebben altijd tien veldspelers. Daar moet nog een keeper bij, vooruit dan maar. En als ze die elf spelers rugnummers geven, komen ze altijd uit bij de linksbuiten, die krijgt nummer elf. In vrijwel alle elftallen is dat de meest creatieve maar ook minst begrepen medespeler. Dus, ik wil maar zeggen: zo leuk is het niet om nummer elf te zijn.
is door de andere spuitgasten al bijna leeggepompt. Gelukkig is er altijd nog Sint Maarten. Dat is de heilige op wiens sterfdag veel kinderen elk jaar zingen: ‘Elf november is de dag dat mijn lichtje branden mag.’ Alleen: deze collega goedheiligman van Sint Nicolaas, stierf wel op acht november. Men begroef hem op elf november in de basiliek van Tours. Vandaar. Eeuwen later werd op die dag, elf november van het jaar 1918, nog iets memorabels gedaan. In het bos van Compiègne werd de wapenstilstand getekend. Die dag is tot op heden de dag waarop veel volken het einde van de Eerste Wereldoorlog (de Grote Oorlog) herdenken.
www.open-deur.nl
Aart Mak is pastor bij Kerk zonder Grenzen (het omroeppastoraat van Radio Bloemendaal) en redactielid van Open Deur.
Regeerakkoord
Te elfder ure
En natuurlijk is de elfde dag van de elfde maand het begin van het carnaval. Raden van Elf worden gekozen en men begint zich voor te bereiden op het carnavalsfeest aan het einde van de winter. Met dit voorbeeld is definitief aangetoond dat elf een getal is voor gekken 11-11 en dwazen. Begrijpelijk, want als tien Spuit elf, ook zoiets. ‘Spuit elf geeft de orde is, valt elf daar dus buiten. Het modder’, zeggen we als iemand een aardige van Jezus is dan wel weer dat de opmerking maakt waar de rest het tien mensen die er buiten dreigen te vallen minuten geleden al uitgebreid over heeft gehad. De uitdrukking komt uit de omdat ze pas op het elfde uur worden brandbestrijding en je ziet het voor je: er ingehuurd, er toch bij horen. Ze krijgen, is er altijd een die te laat is en geen water gek genoeg, hetzelfde als de werkers van het eerste uur. Toentertijd viel het maar modder geeft, de sloot met water
14
elfde uur op vijf uur ’s middags, kort voor het einde van de werkdag (zie Matteüs 20: 1-16). En als je, ten slotte, daarover wilt dichten, kun je dat doen in de vorm van een ‘Elfje’, elf woorden die als volgt worden gerangschikt: Elf: haast niets gedaan naast die tienen met een griffel? Akkoord! ✹
Er is geen wet die je geweten kan vervangen. Regels wijzen wel richting maar maken de reis niet. De tijd houdt zich niet altijd aan ooit gemaakte afspraken. Peer Verhoeven Uit: De Roerom, maart 2004, jrg. 18, nr. 7.
In deze rubriek vindt u vragen
Zomerpuzzel
van lezeressen en lezers, en
Veel enthousiaste reacties op de puzzel in het zomernummer dit jaar. Al verzuchtten sommige lezers dat het lastig was om alle woorden te vinden die met het klooster te maken hadden. Daarom geven we die hier: 1 kruisridder, 2 capucijn, 3 handschrift, 4 benedictine, 5 frère Roger, 6 trappist, 7 Anselm Grün, 8 bibliotheek, 9 kruidentuin, 10 de naam van de roos, 11 Franciscus, 12 kluizenaar, 13 gregoriaans, 14 soeur Sourire, 15 getijdengebed. Schiermonnikoog is het woord dat de oplossing vormt. ‘Schier’ betekent ‘grijs’, ‘oog’ betekent ‘eiland’: eiland van de grijze monniken. De geschiedenis van Schiermonnikoog begint namelijk met de komst van Cisterciënzer monniken die rond 1166 vanuit Friesland naar het eiland kwamen. Ze droegen grijze pijen. Uit de inzenders van de goede oplossing trok de redactie vijf winnaars: J.W. Allewijn (Lage Zwaluwe), zr. Michael Alsemgeest (Roosendaal), C.F.G. van den BergMeijer (Roosendaal), H. Dijks (Enschede) en Henk van Loenen (Vianen). Alle winnaars van harte gefeliciteerd. Zij ontvangen een boek naar keuze.
nieuws over activiteiten rond Open Deur. Brieven kunt u sturen naar DEURpost, Postbus 29, 2700 AA Zoetermeer. Wie behoefte heeft aan een persoonlijk gesprek kan zich wenden tot het IKONpastoraat, (035) 621 55 55 of pastoraat@ikon.nl.
Het kwaad
Open Deur van januari 2011 gaat over: als het kwaad je raakt. We nodigen de lezers graag uit om voor dit nummer iets te schrijven over ‘alledaags kwaad’, dat er onschuldig uitziet maar giftig kan blijken, klein begint maar kan gaan woekeren. Geroddel en geklets, een leugen, iets verzwijgen, een woedeaanval… Geen doorsnee irritaties of gemopper, maar geniepige valsheid met een ellendige nasleep. Wat gebeurde er en wat deed u eraan? Uw verhaal, van maximaal 250 woorden, is heel welkom! Per mail opendeur@boekencentrum.nl, of per post: Postbus 29, 2700 AA Zoetermeer. Liefst voor 1 november. Abonnementsprijzen Open Deur 2011
Bij betaling via acceptgiro: € 30 per jaar. Bij betaling via automatische incasso: € 29 per jaar. Betalen in twee termijnen: 2 x € 15,50. Een abonnement buiten Nederland: € 46,50. In een volgend nummer ontvangt u – uiteraard vrijblijvend – een machtigingskaart. Ook als u ons al hebt gemachtigd, krijgt u daarbij de mogelijkheid over te gaan op betaling in twee termijnen. De prijzen voor collectieve abonnementen (per stuk en exclusief portokosten): 10-24 exemplaren: € 0,72 per stuk, 25-99 exemplaren: € 0,65; 100-249 exemplaren: € 0,60; 250-499 exemplaren: € 0,56; 500-999 exemplaren: € 0,52. Boekencentrum Uitgevers
Lezersdag?
Het septembernummer over Johannes vond ik boeiend, maar veel artikelen riepen vragen op. Zoals dat van Peter Tomson over de rol van de Joden in het Johannes-evangelie. Jammer dat er geen lezersdag is dit jaar, bijvoorbeeld rond Johannes! Het evangelie van Johannes is niet zo gemakkelijk, we kunnen ons voorstellen dat u er meer over wilt weten dan wat op de 16 pagina’s van Open Deur past. Inderdaad: een goed thema voor een studieuze en creatieve lezersdag. Omdat we in oktober 2009 met onze lezers uitbundig ons 75-jarig jubileum gevierd hebben, slaan we de lezersdag dit jaar over. De redactie denkt na over activiteiten in 2011. Suggesties zijn van harte welkom.
Foto’s en illustraties: p.1, p.7, p.9 en p.12 I-stockphotos; p. 3 Nationale Beeldbank/Klara Schreuder; p. 4/5 Schilderij Tien Woorden: Jeltje Hoogenkamp; p. 4 Tiengebodenbord. Noord-Nederland, midden 18de eeuw, Museum Catharijneconvent Utrecht; p. 6 Wereldzendingsconferentie Edinburgh 1910; p. 10 Jet Frenken; p. 14 Nationale Beeldbank/Els Jacobi. Kaderteksten: Bijbelteksten op p. 5 en 13 afkomstig uit De Nieuwe Bijbelvertaling, © 2004/2007 Nederlands Bijbelgenootschap.
Colofon 76e jaargang, nummer 10. Open Deur is een oecumenisch maandblad over vragen van geloven en leven, voor mensen binnen en buiten de kerken. www.open-deur.nl Redactie: Renata Barnard / Victor Bulthuis / Esther Disveld / Aart Mak / Lidwien Meijer / Beate Rose / Jan Willem de Vos / Paul van der Waal / Marjan Woudstra Eindredactie: Esther van der Panne Redactiesecretariaat: Geeske van Strien-Joustra Redactieadres: Redactie Open Deur, Postbus 29, 2700 AA Zoetermeer. Telefoon: (079) 363 31 75 E-mail: opendeur@boekencentrum.nl BasisLayout: In Ontwerp, Bureau voor vormgeving - Assen Layout: Oblong, Jet Frenken, Echten (Fr.) Druk: BDU, Barneveld. ISSN 0 165 229 x Copyright: Overname van artikelen uitsluitend na toestemming van de redactie. Wij doen ons best om de rechthebbenden van kaderteksten en illustraties op te sporen, maar dit is niet altijd mogelijk. Is de bronvermelding fout of afwezig, bel of schrijf dan de redactie. Uitgever en administratieadres: Boekencentrum Uitgevers, Postbus 29, 2700 AA Zoetermeer. Tel. (079) 362 86 28 E-mail: abonnementen@boekencentrum.nl Abonnementen: Postabonnement Nederland, bij betaling per acceptgiro: € 29,00 per jaar; buitenland € 45,00 per jaar. IBAN: NL45ABNA0430009577; BIC: ABNANL 2 A. Betaling na ontvangst van acceptgirokaart of per machtiging. Een postabonnement kan elk gewenst moment ingaan en wordt automatisch verlengd, tenzij twee maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opgezegd. Collectieve abonnementen (vanaf 10 exemplaren): prijzen op aanvraag. Wilt u een los nummer (€ 3,50 inclusief verzending) bestellen? - internet : www.open-deur.nl - telefoon : 079 – 3 628 628 (8.30-12.30 uur) - e-mail : abonnementen@boekencentrum.nl Uw adreswijziging zien we graag schriftelijk tegemoet, met vermelding van én het oude én het nieuwe adres. Open Deur wordt ook uitgegeven in grootletter en ingesproken op daisy cd-rom. Informatie en opgave: CBB, Postbus 131, 3850 AC Ermelo, tel. (0341) 56 54 99.
Ja, Open Deur bevalt me! Ik abonneer me voor ¤ 29,00 per jaar en ontvang maandelijks Open Deur. Ik ontvang de eerste vier nummers gratis! Naam:
Adres:
Postcode:
Woonplaats:
Telefoon: Zenden aan Open Deur, Antwoordnummer 10291, 2700 VB Zoetermeer, of bel: (079) 362 86 28 of E-mail naar: abonnementen@boekencentrum.nl.
1+0 Een streepje en een cirkeltje, meer is ’t eigenlijk niet. De tien is maar een saai getal als je hem zo ziet. Hij heeft geen mooie zwanenhals zoals het cijfer twee en hij heeft ook dat zwierige van de drie niet mee. En tien keer interessanter, dat staat buiten kijf, zijn de stoere vormen van de vier en vijf. De zes kan beter buitelen, je komt hem dikwijls tegen spelend met zijn tweelingbroer, de duikelende negen. De zeven is veel deftiger, hoewel hij stiekem lacht om de grappen van de dikke goedgemutste acht. Daarom zijn de één en nul, de minsten van het stel, dapper naast elkaar gaan staan, zo redden ze het wel. Dat streepje en dat cirkeltje, voor mij is dat de gein, tonen dat de laagsten ook de hoogsten kunnen zijn. Dus ben je soms de kleinste en word je niet gezien denk dan aan die één en nul, met groeten van Chris-10!
Beeld: Willeke Brouwer Tekst: Christien Crouwel, predikant van de Protestantse Gemeente Nuenen
16
www.open-deur.nl