Linkse denkers: Bertolt Brecht

DEEL 6 BERTOLT BRECHT

EERST KOMT HET VRETEN, DAN KOMT DE MORAAL

‘Jij, die van jouw dikke buik en van onze braafheid houdt, dit weten wij als geen ander:

Hoe jij het steeds weer duwt of hoe jij het ook altijd draait: Eerst komt het vreten, dan komt de moraal.

Eerst moeten ook arme mensen de mogelijk krijgen, om van het grote brood hun eigen stuk te snijden.’

Projectie van Lilian Marijnissen op een filiaal van ING (2018).

Wetenschappers hebben het gemakkelijk, die kunnen in hun laboratorium experimenteren met de natuur. Maar hoe doen socialisten dat, die de mensen willen veranderen? De dichter Bertolt Brecht gebruikte voor die experimenten het toneel – begin twintigste eeuw het massa-medium bij uitstek. In 1928 brak Brecht internationaal door met De Driestuiveropera, over de gangsterbaas Mackie Messer, die in Londen een leven leidt vol diefstal en bedrog. Maar zijn misdadig gedrag onderscheidt zich niet wezenlijk van de praktijken in de financiële wereld.

De Duitse dichter Bertolt Brecht was een socialist die de kunst wilde gebruiken voor de politiek. Vooral zijn toneel is een sociaal experiment: het laat zien hoe de samenleving mensen aanzet tot vreselijk gedrag. In een kapitalistische maatschappij is dat diefstal en bedrog. Dat gedrag wordt gerespecteerd als het goed is voor het kapitaal, zoals een rijke bankier, maar niet als de kapitalist wordt bestolen, bijvoorbeeld door de gangster Mackie Messer. Wat goed of slecht is wordt niet bepaald door de moraal, zo wil Brecht zeggen, maar door het kapitaal.

De ‘opera’ van Bertolt Brecht bestaat uit liedjes, op de muziek van Kurt Weill. Het citaat is afkomstig uit een lied dat wordt gezongen door ‘meneer Peachum’. Hij is het hoofd van een groot imperium van bedelaars, die bij hem de plaatsen moeten pachten voor een goede plek in de straten van Londen. Als in Londen een nieuwe koning wordt gekroond wil de politie de straten schoonvegen, maar dat is slecht voor de onderneming van Peachum. Die dreigt daarop de bedelaars de ceremonie te laten verstoren: ‘Eerst komt het vreten, dan komt de moraal’.

Na de beurskrach van 1929 en de economische crisis groeide de populariteit van De Driestuiveropera, die deze naam kreeg omdat het stuk voor de armen betaalbaar moest zijn. Nadat in 1933 Hitler aan de macht kwam moest Bertolt Brecht vluchten. Zijn werk werd daarna onder andere uitgegeven in Nederland; de opera verscheen ook in boekvorm: Driestuiverroman (1934). Daarin besluit Mackie Messer te stoppen als gangster en zélf bankier te worden, omdat het erg is om een bank te beroven, maar nog erger én nog profijtelijker om een bank te beginnen. •

tekst Ronald van Raak foto Wiebe Kiestra

of stuur een brief naar Redactie Tribune • Snouckaertlaan 70 • 3811 MB Amersfoort

Rechtsextremisme “Relatieve (sociaal) economische deprivatie” en “politiek wantrouwen”. Twee begrippen uit de sociologie die mede als oorzaak worden gezien voor het ontstaan van rechtsextremistische sentimenten. Rutte heeft er vanaf 2010 hard aan gewerkt om het rechtsextremisme te voeden, door aan sociaaleconomische verschillen en politiek wantrouwen te werken. Ik zou graag binnen onze partij meer aandacht zien voor de oorzaken en het gevaar van rechtsextremisme. Want de zwijgende meerderheid van Rutte, loopt volgens mij risico om in de onzin van meneer Baudet en Wilders te gaan geloven.

Vriendelijke groeten, Hans Alberts, Dalfsen

Schuttingwoord?

Sinds het eerste kabinet Kok is het woord ‘sociaal’ in Haagse kringen een schuttingwoord geworden. Een citaat van Wim Kok: ‘zo, nu zullen we eerst de sociale veren maar eens afschudden’. Voor mij verbijsterend want volgens mij was de man, oud vakbondsman, nu juist gekozen vanwege zijn sociale veren. Sinds het aantreden van Rutte als zetbaas van het Grootkapitaal 10 jaar geleden, is het woord ‘sociaal’ uit het Haagse woordenboek verwijderd, en een duister begrip geworden.

Lilian, veel succes met het tegengas geven! Groeten Kees Nederstigt, Uitwellingerga

DOORLOPENDE MACHTIGING BON OM LID TE WORDEN

: Socialistische Partij (SP) : Snouckaertlaan 70 woonplaats: Amersfoort incassant ID: NL86ZZZ403462460000

: 3811 MB : Nederland

naam adres postcode land kenmerk machtiging (in te vullen door SP): : betaling contributie

reden betaling Door ondertekening van dit formulier geeft u toestemming aan de SP om doorlopende incasso-opdrachten te sturen naar uw bank om een bedrag van uw rekening af te schrijven wegens contributie en aan uw bank om doorlopend een bedrag van uw rekening af te schrijven overeenkomstig de opdracht van de SP. Als u het niet eens bent met deze afschrijving kunt u deze laten terugboeken. Neem hiervoor binnen 8 weken na afschrijving contact op met uw bank. Vraag uw bank naar de voorwaarden.

Ja, ik word lid van de SP. Ik ontvang een welkomstgeschenk en bovendien krijg ik elke maand het nieuws- en opinieblad De Tribune in de bus. Ik kies voor de volgende kwartaalbijdrage:

€ 15,00 anders: € o

€ 12,50 o

€ 10,00 o

7,50 € 5,00 (minimum) o € o

m/v

voorletters:

woonplaats: geboortedatum: mobiel: bank Indentificatie (BIC)*:

* geen verplicht veld bij Nederlands IBAN (rekeningnr)

Tribune februari 2022

roepnaam adres + huisnr postcode land email telefoon IBAN (rekeningnr.) plaats en datum handtekening

CRYPTOGRAM

Horizontaal

3 Is aan de hand richtinggevend. (9) 6 Zoals vroeger geleerd: ben je niet in de woning, dan ben je weg. (10 en 3,4,3) 10 Digitaal leesplezier met slechts één letter. (1-4) 11 (zuivel-)Familie van de koeienvla. (10) 13 Er zit een smakelijk muziekinstrument in de bonbonnière. (12) 15 Computerbezitters sluiten tijdelijk vrede met consumenten. (17) 18 Al brullend van het lachen door de bocht. (7) 19 Matige kwaliteit bloem is breekbaar. (5 en 1,4) 20 De kok willigt het verzoek in, en brengt het dessert. (8 en 3,5)

Verticaal

1 Opbrengst van succesvolle vissers, of rechercheurs. (6) 2 Hilarische grappen van dansende Duitsers in lederhosen. (12) 4 Mogelijke ontsnapping met opstijgend vliegtuig? (12) 5 De verklikker onder de knaagdieren. (3) 7 Half + Half = Heel. (2,3,3,5) 8 Kweek dat zeil! (3) 9 Bekaf, want het eten is gekookt. (4) 12 De vis wordt in de maling genomen (en zit dus aan de haak). (4,6) 14 Doet deze hond in het kikkerbadje. (8) 16 Die vogel is waarlijk van de(ze) partij. (6 en 1,1,4) 17 (achteraf) Volgend zijn in het controleren. (7)

Opdracht: vul in de gele en rode vakjes horizontaal de achternamen in van de mensen van wie een citaat is weergegeven. Thema: ‘wonen’. De oplossing verschijnt dan in de rode balk (boven naar onder). Een ‘lange ij’ of leesteken is één hokje. Veel puzzelplezier.

Horizontaal

3) Nachtwacht 6) Cryptovaluta 9) Kabinet 10) Dode Zee 11) Erfdeel 12) IJsbonbon 14) Opereren 15) Dierentuin 16) Kwetsuur 18) Stopgaren 19) Vredesduif.

Verticaal

1) Raapstelen 2) Schuldenberg 4) Hoofdpijndossier 5) Oranjevrouwen 7) Waargebeurd 8) Gesneuveld 10) Dubbelop 13) Volk 17) Reder. Creatieve inzendingen dit keer. Hier een aantal eervolle vermeldingen en een winnaar. We vonden, zeker in januari, de volgende mooi en herkenbaar: Klimaatdeprivatie: Grijs weer Twee leuke doordenkertjes: Antibaba: Boycot van een handelsplatform Banklegerig: Renteverlaging Winnaar is, ook omdat je het meteen voor je ziet: Ninjadoka: Nachthok voor Japanse kemphaan

15 6 3 4

11

13 14 5

7 8

9 10

12

16 17

18

20 19

CITATENRAADSEL CITATENRAADSEL Henry en Lucas, © FLW 2022

Opdracht: vul in de gele en rode vakjes horizontaal de achternamen in van de mensen van wie een citaat is weergegeven. Thema: ‘wonen’ . De oplossing verschijnt dan in de rode balk (boven naar onder). Een ‘lange ij’ of leesteken is één hokje. Veel puzzelplezier. Henry en Lucas, © FLW 2022 Velen kunnen een huis inrichten, weinigen verstaan de kunst een thuis te maken. De versiering van dit huis zijn de vrienden die er komen. Zelf klaargemaakte gerechten die de mens het huis uitjagen. Succes stelt niets voor als je ’s avonds in een leeg huis thuiskomt. Ik ben een onwillige duivel. Ik huil als een vaag kind. Ik wil naar huis. In menig smetteloos huis woont menig verwaarloosd man. ‘Verboden voor forensen’, las de slak, en nam zijn huis mee op zijn rug. Het was het huis van een boer, maar in gastvrijheid dat van een koning. Ik hou van huisdieren, maar niet in mijn huis. Ik wilde dat ik een huis had met een kamer voor elke man van wie ik hield. Een huis zonder boeken is als een lichaam zonder ziel. Er is geen reden voor iemand om een computer in hun huis te hebben.

OPLOSSINGEN TRIBUNE JANUARI

CRYPTOGRAM IMAGINAIRE WOORDENLIJST

De winnaar van de januaripuzzel 2022 is I. Burger uit Zaanstad.

Stuur uw oplossing van een puzzel naar keuze vóór 28 februari naar de puzzelredactie van de Tribune; Snouckaertlaan 70, 3811 MB Amersfoort of tribunepuzzel@sp.nl Vergeet u niet uw naam en adres te vermelden? Onder de inzenders van een goede oplossing wordt een gesigneerd boek verloot uit de SP-boekenstal.