Johannes Moser speelt Martinu

JOHANNES MOSER

Door Eddie Vetter

MARTINU’S

CELLOSONATES

De Duits-Canadese cellist Johannes Moser staat bekend om zijn onorthodoxe programma’s en zijn onvoorwaardelijke overgave aan de vaak minder bekende muziek die hij speelt. Nu wijdt hij zich met hart en ziel aan alle drie de cellosonates van Martinu.

Moser schildert zelf de situatie waarin de opnamen tot stand zijn gekomen: “In de lente van 2022 kwamen we samen in een mooie, afgelegen studio op het Nederlandse platteland, tussen de weilanden met alleen een paar varkens en koeien als getuigen, een volmaakte omgeving om Martinu’s sonates te verkennen en op te nemen.”

Samen met de pianist Andrei Korobeinikov wijdde hij zich aan deze muziek in de voormalige concertboerderij van de in 2011 overleden pianist Rian de Waal. Daar, in het Drentse lintdorp Valthermond, is tegenwoordig een van de stilste en best geoutilleerde opnamestudio’s van Nederland gevestigd.

Moser zegt dat ze een waar avontuur zijn aangegaan, een reis die hen heeft gevoerd door de diepste duisternis tot aan de uitbundigste expressie. Volgens hem vormen de sonates een uitnodiging om Martinu echt te leren kennen. Hij zegt: “Zijn leven is getekend door de oorlog, zijn emigratie en de heimwee naar zijn geboorteland, maar zijn muziek getuigt ook van hoop en positieve energie. Zulke emoties werden maar al te herkenbaar voor ons beiden omdat de opnamen samenvielen met de Russische aanval op Oekraïne. Zo konden we ons des te beter inleven in de gevoelens van Martinu, met de gruwelen van de oorlog voor ogen, maar ook met hoop op betere tijden.”

Het leven van Bohuslav Martinu (18901959) was op zijn zachtst gezegd veelbewogen. Hij was afkomstig uit Bohemen, maar na de inval van de nazi’s in Tsjechoslowakije kwam zijn muziek op de zwarte lijst te staan. Hij week uit naar de Verenigde Staten en werd na de oorlog zelfs Amerikaans staatsburger. Toch kon hij niet echt aarden in New York. Terugkeer naar zijn geboorteland was ook geen optie vanwege het repressieve communistische regime. Hij vestigde zich uiteindelijk in Zwitserland.

De eerste van de drie cellosonates is voltooid in Parijs en gedateerd 12 mei 1939, twee maanden na de inval van de nazi’s in Tsjechoslowakije. Het werk is opgedragen aan en ten doop gehouden door de vermaarde cellist Pierre Fournier. De componist noemde de première ‘een laatste groet en een sprankje hoop uit een betere wereld’.

Aan de andere kant van de oceaan componeerde hij in 1941 opnieuw een cellosonate. Intens heimwee naar Europa kwam tot uiting in muzikale vergezichten van de Oude Wereld, zoals Boheemse volksdansen uit zijn geboortestreek. De derde en laatste cellosonate is opgedragen aan de nagedachtenis van Hans Kindler, een Amerikaanse cellist van Nederlandse afkomst, die aan maagkanker was overleden.

In deze drie werken doorloopt Martinu de gehele scala aan menselijke emoties, door Goethe wel als ‘himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt’ omschreven. Johannes Moser en zijn partner aan de piano laten het horen met een brandende uitdrukkingskracht. Ze laten de muziek navrant schuren of, zoals in de derde sonate, uitbundig jubelen. Waartoe een voorjaar in Drenthe, tussen de koeien en de varkens, wel niet kan leiden.

Een waar avontuur

MARTINU CELLO SONATAS

JOHANNES MOSER, ANDREI KOROBEINIKOV PENTATONE 8717306260077 VKZ.NL/225645 € 23,99