Verdinaso
Door Remon de Groot
“Mussert is een jodenvriend”, dat meent het Verdinaso, oftewel Verbond van Diets Nationaal Solidaristen. Dit Vlaamse fascistisch genootschap uit de jaren dertig wordt geleid door Belg Joris van Severen. Opvallend detail, zij krijgt ook veel bijval van Nederlandse studenten.
‘Wij willen den Dietsche Staat veroveren’
Dinasolanddag, 1938.
Extreemrechts Verdinaso ageert tegen andere fascisten Extremistisch excentriek Boos slaat parlementariër eind twintiger Joris van Severen in 1931 de deur dicht van het fractiekantoor waar de Vlaamse Frontpartij werkt. ‘Dat België ten val mag komen’, moet hij stampvoetend gedacht hebben. Van Severen wil Vlaanderen van Wallonië afsplitsen, omdat volgens hem die Franstaligen zijn volk onderdrukken. Helaas voor hem vindt de Frontpartij, dan onder de noemer Katholiek Vlaams Nationaal Verbond (KVNV),
Afiche landdag.
de opstelling van Van Severen te ver gaan. In plaats van dat de separatist de diplomatieke weg kiest, voert Van Severen zijn provocaties over de Vlaamse kwestie op. Zo brengt hij zijn partijgenoten in verlegenheid door overleg met Franstalige regeerders te boycotten. Ook eist het enfant terrible openlijk dat het Belgische koningshuis haar biezen pakt. De partij staat pas echt in haar hemd, wanneer Van Severen zich solidair verklaart met deserteurs in het Belgische leger.
WERELD IN OORLOG
15
Verdinaso
Militie. Hiermee smeert Moens grote klodders honing op de mond van zijn volgelingen, waaronder ook Vlaamse oorlogsveteranen. Landdag 1936. Rechtsboven: embleem verdinaso.
het KVNV is wat rustiger dan hun jongeling en houdt de Belgische democratie juist in stand. Wellicht omdat het electoraal een aantrekkelijke keuze is. Directe verkiezingen brengen een Vlaams-nationalistische protestpartij veel zetels. Ironisch genoeg zorgt het nieuwe kiesstelsel dat dan wordt ingevoerd ervoor dat Van Severen op moet stappen. Wat na zoveel schandalen een einde had moeten zijn voor een excentriekeling is het begin van een nog grotere ruzie. Boos schrijft Van Severen naar de partij dat het volksverraders zijn: ‘Uw Vlaams nationalisme is doorkankerd van ouderwetse kleinburgerlijkheid en ziet niet verder dan stemmen ronselen, zitdagen houden en van gedachte wisselen op vergaderingen.’
Jonge aristocratie Uit het standpunt dat de parlementaire weg voor zijn Vlaams-nationalisme een doodlopende straat is, richt Van Severen een Vlaamse afscheidingsbeweging op: het Verbond van Diets Nationaal Solidaristen, afgekort Verdinaso. Met deze actiegroep wil de opgestapte politicus België opbreken in twee stukken en het Vlaamse gedeelte weer herenigen met Nederland. Het Verdinaso
16
WERELD IN OORLOG
streeft naar een Vlaams-Nederlandse staat waarin geen parlement maar corporaties van bijvoorbeeld het zakenleven en de wetenschap het regeren. Dit heet corporatisme, een breed gedragen idee in Europa waar het Vaticaan voor pleitte. Om verandering te brengen is Van Severen radicaal en ook zeker bereid het recht in eigen handen te nemen. ‘Alzo staat daar paraat en dynamisch, de jonge Vlaams-nationale aristocratie die de staat in handen neemt. Deze leidt het land met een gezag die overal bewondering afdwingt. (…) De echte Vlaams-nationale actie ligt buiten het parlement. Zij moet een staat in de staat vormen’, schrijft hij in een brief. Van Severen oogst succes, want de eerste drie jaar groeit het Verdinaso als kool. Zo telt de eerste landdag in 1932 maar liefst honderdvijftig leden, tegen drieduizend op de landdag een jaar later. Zijn aanhang bestaat vooral uit nationalistische katholieken die in West-Vlaanderen wonen. Onder hen ook oorlogsveteranen met oud zeer van de Eerste Wereldoorlog. Dat Van Severen’s populariteit stijgt, dankt hij mede aan zijn propagandist: Wies Moens. Moens was niet alleen een dichterlijke propagandist met volgens insiders zachte kanten. Hij maakt de actiegroep ook extra aantrekkelijk door het organiseren van veel militaristische activiteiten. Net als andere fascistische organisaties heeft het Verdinaso een knokploeg: de Dinaso-
Mussert de jodenvriend Al heeft het Verdinaso een trouwe aanhang klaar voor de strijd, verder komt er weinig van zijn ambitieuze en utopische plannen. Buiten de eigen stal creëert Van Severen’s geen draagvlak. Andere fascisten bedanken voor de eer om met het Verdinaso samen te werken. Concessies doen en samenwerken is erg moeilijk, wat ook geldt voor het Verdinaso zelf. Van Severen wil altijd de baas zijn en boven collega’s Mussert en Baars staan. Ook een Nederlandse Verdinaso laat lang op zich wachten. Er zijn bijna geen Nederlandse belangstellenden om te werven. Mondjesmaat is er vanaf 1932 interesse. In Amsterdam verspreidt een aanhanger het blad Hier Dinaso! Met deze propaganda werft hij slechts 150 leden in de hoofdstad. Deze studentenbeweging komt voort uit zogenaamde drankweergroepen. Deze radicale minderheid keert zich tegen de drinkgelagen in het studentenleven om zich volledig te concentreren op studie en ideologische bezinning. Vooral katholieke studenten krijgen een warm gevoel bij het diets nationaal-solidarisme. Corporatisme is een populair begrip in nationalistische katholieke kringen. In de pauselijke encycliek Quadragesimo Anno (1931) pleit het Vaticaan voor een dergelijk systeem. Drijvende kracht is de populaire Vlaamse pater Carlos van Sante, een Verdinaso-sympathisant die een zui-
vere ascetische katholieke leer predikt. Van Sante is een Vlaamse brancardier uit de Eerste Wereldoorlog die deserteerde. Hij woont in Nederland, omdat hij in eigen land de doodstraf zou krijgen wegens zijn landsverraad. Als de katholieke top de Verdinaso-predikant hem in 1933 naar Keulen verbant, wordt zelfs hij de martelaar van de katholieke studenten. Nederlandse Dinaso’s laten de NSB links liggen. De steeds populairdere bond van Mussert sprak zich begin jaren dertig nog niet uitdrukkelijk uit over minderheden. In de jaren dertig mogen joden lid worden van de NSB, wat tegen het zere been is van de late pubers. Mussert is veel te gematigd en ze zien hem zelfs als een volksverrader. Tekenend is het versje bij een spotprent in hun studentenblad. “Aan déne hand een vette jood, ’n Neger aan zijn andere poot, Zo loopt Mussert, ’t hoofdje kaal, Met zijn vriendjes, amicaal, ‘t type van een liberaal.” Maar in vergelijking met de opkomst van de NSB, is het Verdi-
naso in Nederland een erg marginaal verschijnsel.
Repressie Ondanks een beperkte dreiging in ons land is men in België rond 1933 op haar qui-vive voor het Verdinaso. Als Hitler de macht grijpt en vervolgens de grondwet buiten werking stelt, is dat een onheilspellend teken aan de wand. Hoog tijd dus voor het Belgische bestuur om in eigen land te voorkomen dat bruine hordes een staatsgreep plegen. De Belgische geheime dienst ‘Staatsveiligheid’ staat op scherp bij fascisten. De opgevoerde politieke waakzaamheid voedt ook de paranoia van de solidaristen. Zij klagen op hun beurt dat de veiligheidsdienst hen intimideert, volgt en huiszoekingen bij ze pleegt. Geklaag van de nationaal-solidaristen is tevergeefs. Zero-tolerance beleid is zero-tolerance beleid voor extreemrechtse milities. Juridisch maakt België
dus het Verdinaso aan alle kanten het leven zuur. Ambtenaren mogen geen lid meer zijn van het verbond, want anders dreigt er ontslag. Nog erger voor Verdinaso is het verbod op weerkorpsen dat dit militante gezelschap eenvoudigweg vleugellam maakt. Niet langer mogen nationaal-solidaristen paramilitaire oefeningen houden of parades te voeren. Het strafbaar stellen van weerkorpsen is de doodskus voor knokploegen zoals de dan ontbonden Dinaso-militie. Zij moeten veel van hun militaristische activiteiten staken. Voor de Vlaamse veteranen op zoek naar actie verliest het Verdinaso daarmee veel van zijn charme. Al deze maatregelen maken, niet wonderlijk, de licht ontvlambare Joris van Severen ziedend. Hij meent dat de Belgische staat hem persoonlijk terugpakt. Dat van Severen zich geviseerd voelt is niet zomaar een waan. Sancties tegen milities gelden in dat tijdsbeeld niet Hulde W. van Oranje 1939.
WERELD IN OORLOG
17
Verdinaso
voor communistische of sociaal-democratische actiegroepen. Die maatregelen komen voor Van Severen ook op een ongelukkig moment. Niet alleen werkt de Belgische regering Van Severen juridisch tegen, ook zijn er meer kapers op de kust. In Vlaanderen komt Staf de Clercq op met het meer populistische VNV. Omdat De Clercq toegankelijker is, haalt hij bij de opstart in 1934 zeker zestien zetels binnen. Het VNV van De Clercq krijgt een veeg uit de pan: ‘Zij begrijpen niet wat een volk is, laat staan het Dietse volk. Zij beweren dat het Dietse democratisch is, omdat ze zelf democraten zijn.’ Zelfs nu het slechter gaat met het Verdinaso stelt hij: ‘Tot aan het begin van het Verdinaso hebben de leiders van de
Joris van Severen.
Vlaamse strijd nooit begrepen wat die strijd was. Noch de leiders van het flamingantisme, noch die van het frontisme, en noch de aanvoerders van het Vlaams nationalisme.’ Na twee voorspoedige jaren bij de opstart waarin Van Severen zijn aanhang ziet groeien tot drieduizend man, ziet het Verdinaso een terugloop. Al is er sprake van meerdere
18
WERELD IN OORLOG
trends, Verdinaso kan moeilijk opboksen tegen het VNV en de NSB die zouden uitgroeien tot massale bewegingen.
De Nieuwe Marsrichting Om tegenwicht te bieden aan de concurrentie moet Van Severen zijn bakens verzetten. De manier waarop is vrij opmerkelijk. Van Severen kondigt in deze donkere tijden de Nieuwe Marsrichting aan. Hierin wil hij Wallonië ook aan zijn utopie toevoegen: ‘Wij Dinaso’s willen de macht in heel België grijpen. Onze Nederlandse Dinaso’s grijpen die in Rijks-Nederland. Uit deze veroverde staten vestigen wij den éénen Dietschen Volksstaat en het ééne Dietsche Rijk.’ Dit keerpunt werkt averechts, want
voor het eerst praat de Verdinasohoofdman nadrukkelijk over ‘heel België’. Anders dan zijn oorspronkelijke bedoeling, wil hij niet langer Vlaanderen en Wallonië splijten. Hiermee gooit hij zijn unique selling point als een kind met het badwater weg, hij is geen rebel meer tegen de Belgische staat. Het is dan ook vloeken in de kerk als de voorman zijn plan definitief oppert in 1934 tijdens een plaatselijke bijeenkomt in Izegem. Verraadt Joris van Severen nu het Vlaam-nationalisme?, die vraag stellen de Vlaams nationalisten zichzelf hardop. De Verdinaso is volhardend in zijn oordeel: ‘De Vlaamsche Staat is een brave, ouderwetse bureaucratie. Het is een machine om ‘Vlaamsche wetten’ te maken, en ‘Vlaamsche ambtenaren’ te
Joris van Severen Van Severen wordt geboren als Georges van Severen 19 juli 1894 in het dorp Wakken. Zijn ouders Edmond van Severen en Irma van de Male noemen hem heel chique Georges van Severen. De Vlaming komt uit een goed nest, want zijn vader is notaris. In huize van Severen is voor de Eerste Wereldoorlog vreemdgenoeg Frans de voertaal. Zo schrijft Georges zijn brieven in het Frans, maar zijn dagboeken in het Nederlands. Voordat er conflict ontstaat tijdens het interbellum is die tweetaligheid nog vrij normaal, en horen de Van Severens wel tot de Vlaamsgezinden. In zijn jeugd is Van Severen vaak ziek en brengt hij meeste van zijn tijd door achter de boeken. Zijn hoge intelligentie maakt hem op school een van de beste leerlingen. Belangrijkste in die periode is voor Georges zijn moeder die hij verafgoodt. Als zij in 1929 overlijdt heeft Van Severen alleen zijn tante. Inspirator is pastoor Hugo Verriest, die zich begin 20ste eeuw al inzet voor de Vlaamse zaak. Van Severen is een excentriekeling. In de literatuur wordt die het best omschreven als een elitaire dandy. In het tweede jaar van zijn studie rechten wordt Van Severen opgeroepen tot militaire dienst. Dan is het 1914 en begint de Eerste Wereldoorlog. Hier veroveren de Duitsers Belgisch grondgebied om vervolgens Frankrijk aan te kunnen vallen. Voor Vlamingen is de situatie aan het front soms hachelijk en onrechtvaardig. Hun officieren waarschuwden en commandeerden in het Frans, terwijl de soms ongeschoolde soldaten niet begrepen wat er geroepen werd. Dit zorgde voor veel dodelijke Vlaamse slachtoffers. Een doorn in het oog van de tweetalige Joris van Severen. Na twee jaar wordt Van Severen opstandig en ontplooit zich als Vlaamsnationalist: ‘Thans voel ik de essentie van de Vlaamse Beweging en haar grondwerking vanuit deze oorlog. Wij moeten preken en het heldhaftige in ze wakker schudden. Er brandt een hevige liefde voor al die slaven, wij moeten voor ze in opstand komen.´ Aan het Vlaamse front schopt Van Severen het van sergeant tot luitenant. Maar hij degradeert weer in rang omdat hij actief is binnen de geheime Frontbeweging. Zo zendt hij een klaagbrief in het rond, een kopie van Vlaams protest in het leger waarin gewezen wordt op de Vlaamse bloedtol: ‘Hier ons bloed wanneer ons recht?’ Na de Grote Oorlog wordt Van Severen uitgever en auteur. Als liefhebber van literatuur, filosofie en poëzie geeft hij het blad ‘Ter Waarheid’ uit. Dat is een avant garde-achtig magazine. Innerlijke rust is niet aan Van Severen besteed. Zijn werk maakt hij amper af of hij begint een politieke carrière bij de Frontpartij.
benoemen die dan de Vlaamsche wetten eerbiedigen. Om erbij te vloeken!’, schrijft Van Severen in Van de demoliberale Volksverscheurdheid naar Dietschland en Orden.‘ Dat zijn voorheen trouwe volgelingen geen rode loper uitleggen voor de Nieuwe Marsrichting is een understatement. Niet alle Dinaso’s zijn even blij met hun leider en zijn flirt naar die decadente Walen. Van Severen is voor hen een Franskiljon, een verrader die met de Fransen heult. Zijn mensen lopen in grote getallen weg. Hoe Van Severen zijn plannen ook verpakt maakt niet uit. Voor een deel verliest hij zijn geloofwaardigheid. Kenmerkend noemt Van Severen de
Groesbeek
Joris van Severen aan het front.
Een half jaar voordat Van Severen een deel van zijn geloofwaardigheid verliest, reist hij door Nederland. Hier wil de Vlaming kennis maken met de Hollandse studenten waar de verbannen pater Van Sante over vertelde. Deze katholieke jongens en meisjes steunen immers de nationaal-solidaristische ideeën. De Verdinaso-voorman arriveert januari 1934 in een Nijmeegs studentenhuis voor een bijeenkomst. Als afsluiter van dat Vlaamse bezoek over de grens is er een samenzijn waar Joris van Severen van gedachten wisselt met Nederlandse kopstukken. Hier leert hij, liefhebber van filosofie en literatuur, de Groesbeekse beeldhouwer
deserteurs kleinburgerlijk. Hij meent dat hun geest bekrompen is omdat ze niet voor Wallonië openstaan: ‘Vergeet niet dat wij in het Bourgondische rijk bij elkaar hoorden.’ Onder degene die boos bij het Verdinaso zijn weggelopen behoort ook Wies Moens, het propagandistische en organisatorische brein achter dit fascistische gezelschap. Wat overblijft is een groep aanhangers van Van Severen daarbij stijgt de interesse vanuit Nederland.
Ernst Voorhoeve kennen. Niet verwonderlijk wisselen ze van gedachten over kunst en politiek. Al snel vinden de fascistische excentriekelingen in elkaar een gelijkwaardige gesprekspartner, waaruit een innige vriendschap ontstaat. Vol vuur is de Nederlandse Voorhoeve over zijn nieuwe kameraad. Hij adoreert de Verdinaso-leider op zo’n manier dat hij later nog in interviews zegt dat zijn periode met Van Severen de
belangrijkste in zijn leven was. Aan de Groesbekenaar dus de eer om de Nederlandse tak te leiden, die in maart 1934 wordt opgericht. Uiteraard ziet Voorhoeve het als een nobele opgave. Meteen na zijn aanstelling begint hij met colporteren voor een bijeenkomst op De Stekkenberg. Met grote toewijding aan zijn idool richt hij zich op uitbreiding van het Verdinaso in Nederland. De meeste Dinaso’s die hij werft komen uit zijn woonplaats Groesbeek, dat zijn er op zijn meest meer dan honderd. Dat komt omdat Voorhoeve een voorbeeldfunctie heeft in zijn gemeente. Zo vangt hij kansarme jongeren op en Joris van Severen officier.
onderwijst ze in kunstzinnige vorming. Dat aan zijn goede reputatie al snel een einde komt, is geen verrassing. Als een Vlaamse delegatie in Nederland arriveert rukt de politie massaal uit. Een bijeenkomst die gehouden moest worden in Groesbeekse stamcafé Ouderamstel, wordt snel verplaatst naar de woning van Voorhoeve. De politie komt hier net te laat achter.
WERELD IN OORLOG
19
Verdinaso
worden daarbij over een kam geschoren met de NSDAP van Hitler. Van Severen moet juist helemaal niets hebben van de Fuhrer. Hitler wordt juist als een concurrent wordt gezien in kringen van het Verdinaso.
Ontbreken politieke eenheid Naast het repressieve klimaat ontstaat er ook verdeeldheid bij Verdinaso. Dat geldt met name in de kring Amsterdam waar muiterij uitbreekt. Katholieke studenten keren zich tegen de ongeschoolde rijkspropagandaleider Ernest Michel, een jeugdvriend van Voorhoeve. Zeker de Amsterdamse Dinaso’s zien hem liever gaan dan komen. Na een functioneringsgesprek met zowel de Nederlandse als Vlaamse voorzitter
Ernst Michel.
Centrale Inlichtingendienst Net als in Vlaanderen opereert Verdinaso Nederland in een repressief klimaat. Iedere keer als de Vlaamse of Nederlandse tak elkaar bezoeken op eigen terrein, ontkomen ze er niet aan dat in het geniep te doen. Soms verloopt dat succesvol bij een landdag in het Vlaamse plaatsje Tielt. Voorhoeve slaagt er hier in samen met veertig Nederlandse Dinaso’s langs de Belgische douane te glippen. Dat geluk heeft hij niet altijd, bijvoorbeeld als Voorhoeve op een zelfde manier de Verdinaso-leider in Nederland wil smokkelen grijpt de politie in. Van Severen wordt in de vroege ochtend van zijn bed op een logeeradres in Amsterdam gelicht, en de grens overgezet. Bij een volgende landdag proberen zeshonderd Nederlanders België binnen te komen. De politie stuurt de indringers weg. Alleen Voorhoeve ontspringt de dans. De Nederlandse Centrale Inlichtingendienst houdt het Verdinaso goed in de gaten. Zo weet de Nederlandse veiligheidsdienst dat bij een latere landdag in het Sportpaleis Antwerpen 1000 Nederlandse bezoekers trekt. De Nederlandse regering wil namelijk geen herhaling zoals in Duitsland heeft afgespeeld. Fascistische groeperingen
20
WERELD IN OORLOG
volgt Michels zijn ontslag. Hiermee laat Voorhoeve een oude vriend vallen voor zijn kameraad Van Severen. Dit royement bestendigt de band tussen Voorhoeve en Van Severen alleen maar meer. Rond 1939 bezoeken ze elkaar zeker iedere zes weken. De Amsterdamse Dinaso’s eisen zo voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog onafhankelijkheid van Verdinaso-Nederland. Naast Michels willen zij nu ook dat Voorhoeve verdwijnt. Zij menen dat het Voorhoeve aan daadkrachtig leiderschap ontbreekt en willen een eigen Nederlandse bestuurder die contact onderhoudt met Van Severen. De Amsterdammers gaan liever zelf op eigen voet verder onder toezicht van Joris van Severen. De Vlaamse leider heeft echter geen gewillig oor voor
Ernst Voorhoeve Voorhoeve wordt in 1900 in Rotterdam geboren en orthodox-protestants gedoopt. Ernst Voorhoeve groeit op in een gezin van negen kinderen en één moeder. Zijn vader heeft hij nooit echt gekend omdat deze kort na de geboorte overlijdt. De Voorhoeves bouwden een kapitaal op in de effectenhandel. In de recessie van begin 20ste eeuw houden zij zo dus makkelijk het hoofd boven water. De Rotterdammer is van goede komaf. Zo is zijn grootvader een van de oprichters van de Vrije Universiteit in Amsterdam. De jonge Ernst heeft echter geen gelukkige jeugd. Hij krijgt op 16-jarige longtuberculose en verblijft langdurig in een Zwitsers sanatorium. Dat dwingt hem zijn middelbare school te onderbreken. Als Voorhoeve met zijn negentiende jaar voor de derde maal naar Zwitserland reist om te herstellen, bekeert hij zich tot het Rooms-katholicisme. Dat is een doodzonde in huize Voorhoeve. Zijn familie verstoot hem. Het gevallen schaap vindt onderdak in een sanatorium Dekkerswald te Groesbeek, vlakbij Nijmegen. Om op eigen benen te staan, wil hij kunstenaar worden. De artistiekeling wordt lid van de katholieke kunstenaarskring ‘In Consten een’. Hier gaat het hem voor de wind, zo organiseert hij een kunsttentoonstelling voor de opening van de latere Radboud Universiteit in Nijmegen. Daarbij kan hij zijn gezin onderhouden van kunst. In die periode leert hij ook de priester Van Sante kennen. Als bekeerd katholiek heeft Voorhoeve oren voor de Vlaamse geestelijke die uit het Belgische legere deserteerde en na wapenstilstand in 1918 naar Nederland vluchtte. Halverwege jaren twintig verhuist het gezin Voorhoeve naar Groesbeek naar een rijke boerderij. Hier gaat het minder. Zijn voornaamste inkomensbron is een erfenis van zijn schoonmoeder en financiën van zijn schoonfamilie. Toch is Voorhoeve geen nietsnut want hij spant zich in voor de dorspbelangen van Groesbeek. Nijmegen wil het dorpje annexeren en Voorhoeve komt op voor de dorpsbelangen. Voorhoeve raakt zwaar depressief als in 1937 zijn dochtertje overlijdt na een langdurige ziekte. Niet verwonderlijk denkt hij, godsvruchtig als Voorhoeve is, dat dit een straf is. In september van dat jaar vertrekt hij weer naar Nijmegen om zich voor het Verdinaso in te zetten. Dat doet hij uiterst toegewijd. Dat hij Van Severen adoreert blijkt wel. Zo roept hij tjidens een landdag: ‘Leider beschik over ons, voor altijd.’ Als Van Severen overlijdt is dat schokkend voor Voorhoeve. Wat er na de oorlog met hem gebeurd is, is op een hoop vlakken een raadsel gebleven. Wel is bekend dat hij na zijn gevangenschap het kunstenaarsvak weer oppakte en nog vele kerken decoreerde. Hij overlijdt uiteindelijk in 1966.
de smeekbeden van de studenten en waarschuwt een delegatie naar Nederland te sturen die poolshoogte neemt. Het draagvlak voor het Verdinaso verkleint. Daarentegen worden er wel contacten aangeknoopt met kringen binnen de Vlaamse en Nederlandse elite. Na de Nieuwe Marsrichting stapten de Vlamingen al over naar het VNV van Staf de Clercq. In Nederland wordt er over gedacht om het Verdinaso te laten fuseren met het Zwart Front of een splinter van de NSB. Dit ondermijnt de positie van Voorhoeve alleen maar meer en meer. Voor het Verdinaso is het einde in zicht als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt.
Executie van Severen
noemen, hij is niet Duitsland-gezind. Desondanks klopt op 10 mei 1940 de Belgische politie bij de Vlaming aan. Vreemd is het ook dat de gendarme Van Severen het land uit zet samen met ander buitenlanders, communisten, Vlaamsnationalisten, antifascisten en rexisten. Wanneer hij in Frankrijk arriveert wordt het Van Severen duidelijk dat hij samen met het bonte gezelschap waarin hij verkeert wordt gezien als staatsvijand. “Deze mensen verdienen geen genade”, verzekert Belgie aan de Fransen. Het gevangenentransport komt op 20 mei in het Franse plaatsje Abbeville aan. Zonder vorm van proces zit hij opgesloten in vieze kelderruimtes. Dat wordt hem fataal als in Frankrijk de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Terwijl de Luftwaffe Frankrijk bombardeert, executeert het Franse leger Joris van Severen. De reactie van Hitler op Van Severen zijn dood is op zijn zachtst gezegd opmerkelijk. De Fuhrer leeft in de veronderstelling dat Mussert is doodgeschoten.
Voorhoeve gaat door
Ernst Voorhoeve 1957.
Terwijl de Duitsers België binnenvallen is het Verdinaso geen factor van betekenis meer. Des te vreemder is het dat de Belgische politie Joris van Severen tijdens de Meidagen oppakt omdat hij zou heulen met de vijand. Dat is niet juist, want al zouden tegenstanders Van Severen racistisch of antisemitisch
De plotselinge dood van Van Severen is een klap in het gezicht van diens kompaan de Groesbekenaar Voorhoeve. ‘Het duurt maanden voordat ik opnieuw tot koel overleg in staat ben.’ Tijd om te treuren heeft Voorhoeve niet. De Duitsers dwingen hem om met de NSB te fuseren, waardoor het Verdinaso in 1940 wordt opgeheven. Dat is geen makkelijke overstap voor iemand die ooit de NSB sprak als een ‘vals nationale en volksverlakkende Jodentroep van wie wij niets verwachten voor de heropleving van ons ene zuivere Dietse volk’. NSB’ers, de ogen open.’ Voorhoeve ging zelf nog verder door NSB’ers hersenloze praters te noemen die ‘een tamelijk onschuldige domoor volgen die de massa vleit’. Binnen de NSB kan Voorhoeve dus moeilijk aarden en hij verandert dan ook telkens van koers. Zo pleit hij op 9 april 1941 als nationalist voor oppositie tegen Duitse overheersing. Hij ageert tegen de komst van de Nederlandse SS. NSB’ers die ook veel voelen voor de SS krijgen een veeg uit de pan. ‘Het grootste bezwaar tegen jullie is dat jullie door dik en dun met de Duitschers heulen. De SS is er
Henri Bruning.
alleen maar om ons uit te spelen en ons een politiek op te dringen die ons vreemd is.’ Slechts een paar maanden later is hij die harde woorden vergeten en ondertekent hij een steunverklaring voor de oprichting van een Nederlandse SSschool in Avegoor. De auteur Sytze van der Zee duidt dat (zie het boek: Voor Führer, volk en vaderland) als een levenspolis op zijn carrière. De ironie is echter wel dat Voorhoeve in Avegoor in een interneringskamp komt als de oorlog eenmaal is afgelopen.
Studiecentrum Joris van Severen Het Studiecentrum Joris van Severen is een non-profit vereniging. Zij coördineert en documenteert verschillende documentatie over Joris van Severen. Als voorstander en direct betrokkenen bij het nationaal-solidarisme onderhoudt zij directe eerstehands contacten met verschillende privé-archiveringen. Vondsten van hun studies publiceert het studiecentrum jaarlijks in het Jaarboek Joris van Severen. Driemaandelijks brengt zij de Nieuwsbrief Joris van Severen uit. Meer informatie is te lezen op: http://www.jorisvanseveren.org/ n
WERELD IN OORLOG
21