4 minute read
In beeld: Witheet IJsland
Tekst: Ellen de Wolf Beeld hierboven: © Wild Wonders of Europe / Orsolya Haarberg / WWF
Krakende gletsjers bovenop kokende vulkanen. Stomende geisers in een besneeuwd landschap. Hitte en kou liggen in IJsland heel dicht bij elkaar. Het resultaat is een landschap vol contrasten. Een land van ijs en vuur.
IJsland is een land in beweging. Letterlijk. Het eiland is 16 miljoen jaar geleden ontstaan door vulkaanuitbarstingen op de oceaanbodem en ligt op twee continentale aardplaten. Die gaan langzaam – zo’n 2 centimeter per jaar – uit elkaar. Oftewel: het land is nog steeds in de maak. IJsland heeft nog altijd te maken met vulkanische activiteit en lavastromen. De scheuren in de aarde die door de constante beweging ontstaan, worden opgevuld door magma dat naar de oppervlakte komt.
Wat nog meer beweegt, zijn de gletsjers, jökulls op z’n IJslands. Meer dan 10 procent van IJsland is ermee bedekt. Een gletsjer is een bewegende ijsmassa, een soort bevroren rivier die ontstaat als er in de winter meer sneeuw valt dan er in de zomer smelt. In de loop van (honderden) jaren wordt de sneeuw samengeperst tot dikke ijsmassa’s. Gletsjers kruipen krakend vooruit, als een heel trage rivier. Er zijn in IJsland veel gletsjers die bovenop actieve vulkanen liggen. Als een vulkaan uitbarst, smelt dat gletsjerijs zo snel dat er verwoestende rivieren ontstaan.
Vruchtbare wateren
De combinatie van koude en warme zeestromen en het vele daglicht in de zomer veroorzaakt een explosie van leven rondom IJsland. Het voedselrijke water zit boordevol plankton en krill. Dit trekt walvissen en vissen aan, die op hun beurt weer zeehonden en talloze vogels lokken. Deze dieren komen om te eten, te broeden en hun jongen groot te brengen. Het is dan ook onbegrijpelijk dat IJsland de jacht op walvissen nog toestaat.
Overlevingstactieken
Dieren die in poolstreken leven, hebben overlevingstactieken die ze helpen de ijzige winter door te komen. Zo zetten walvissen, zeehonden en walrussen hun voedsel deels om in een dikke onderhuidse speklaag die ze warm houdt. Bij volwassen walvissen kan deze speklaag in een jaar tijd met 20 centimeter toenemen tot een totale dikte van wel 50 centimeter. De sneeuwuil heeft isolerende beenwarmers van veren, net als de sneeuwhoender. Zo kunnen ze urenlang op bevroren grond naar voedsel zoeken.
De poolvos is een van de weinige landzoogdieren die in de winter in het verre noorden kan overleven. Zijn dichte vacht biedt isolatie tot wel 40 graden vorst. ‘s Zomers wordt de vacht bruin voor een betere camouflage bij het jagen. Poolvossen werpen hun jongen in een onderaardse burcht die van de ene generatie op de andere overgaat. Sommige burchten zijn meer dan een eeuw oud.
