Panda magazine zomer 2016 by Wereld Natuur Fonds

MAGAZINE HERFST

2016

VEERKRACHT

Kan de aarde met grote veranderingen meebewegen? – p. 08

SPIERKRACHT

Een unieke blik op de spieren van verschillende dieren – p. 10

Panda WATERKRACHT

Ongerepte rivieren zijn een krachtige bron van leven – p. 20

Kracht

Panda 1

KRACHT

De Waddenzee is voor veel trekvogels een belangrijke rustplek.

OP KRACHTEN KOMEN

2 Panda

Beeld: Mark Schuurman/Buiten-Beeld

DUIZENDEN STRANDLOPERS MAKEN JAARLIJKS HUN ESSENTIËLE TUSSENSTOP ROND DE NEDERLANDSE WADDENZEE. HIER KOMEN ZE TOT RUST EN DOEN ZE ZICH TEGOED AAN KLEINE SCHELPDIEREN. IN HET NAJAAR VLIEGEN ZE NAAR HET WARME ZUIDEN OM TE OVERWINTEREN. IN HET VOORJAAR TREKKEN ZE NAAR HUN BROEDGEBIED IN HET HOGE NOORDEN. OP INTERNET VINDT U MEER INFORMATIE OVER TREKVOGELS.  WNF.NL/TREKVOGELS

Panda 3

COLUMN

Kracht De kracht van een organisatie als het Wereld Natuur Fonds zit in de mensen die al meer dan vijftig jaar alles geven om de wereld een klein beetje beter, mooier en diverser te maken. Dat zijn niet alleen onze gepassioneerde collega’s wereldwijd, maar ook onze trouwe achterban (waaronder u!) en onze partners. Deze mensen zijn het DNA van WNF en zorgen er keer op keer voor dat wij een krachtige organisatie kunnen zijn en blijven. Zo zie ik WNF, zowel hier in Nederland als op onze kantoren in de tachtig landen waar we werken. Bijna veertien jaar lang heb ik wereldwijd veel WWF-kantoren en -projecten bezocht. En overal waar ik kwam, waren de collega’s de constante factor. Allemaal krachtige, professionele, bevlogen en gedreven mensen, die onder vaak moeilijke omstandigheden prachtige resultaten neerzetten. Gegrift in mijn geheugen staat bijvoorbeeld de Heart of Borneodeclaratie: in 2007 tekenden Indonesië, Maleisië en Brunei na jarenlange lobby door WNF een overeenkomst om het hart van Borneo te beschermen. Een mijlpaal! Of dichter bij huis, toen we twee jaar geleden na lang ploeteren een van de grootste natuurbeschermingscoalities ooit wisten te mobiliseren voor een ambitieus programma in onze eigen delta: het Haringvliet.

Beeld: Kirsten Schuijt: Ruurd Dankloff, Zuring. Henrik Trygg/ GettyImages

Ik werd WNF-Ranger toen ik acht jaar was, vanwege de mooie dieren en natuur. Nu, 34 jaar later, sta ik hier als nieuwe directeur van WNF. De passie die ik als achtjarige voelde, heb ik nog steeds. De bevlogenheid die we allemaal hebben, vertaalt zich in een krachtig WNF, dat ook de komende jaren in staat is om mooie dingen te doen voor de natuur. Mede dankzij uw hulp.

Kirsten Schuijt, Algemeen directeur Wereld Natuur Fonds

MAGAZINE HERFST

2016

VEERKRACHT

Kan de aarde met grote veranderingen meebewegen? – p. 08

SPIERKRACHT

Een unieke blik op de spieren van verschillende dieren – p. 10

Panda WATERKRACHT

Ongerepte rivieren zijn een krachtige bron van leven – p. 20

Kracht

Panda 1

4 Panda

COVER

Uitgave: Wereld Natuur Fonds, Zeist

Druk: Roto Smeets, Weert

Artikelen uit Panda mogen uitslui-

Mieren zijn ontzettend sterk.

Concept & realisatie: LBL, Arnhem

Papier: Panda wordt gedrukt

tend na schriftelijke toestemming

Ze kunnen tussen hun kaken

Artdirection/vormgeving:

op Satimat Green, een FSC®-

vooraf van het Wereld Natuur Fonds

vele malen hun eigen

Ykes werk, Amsterdam

gecertificeerde papiersoort.

te Zeist en met bronvermelding

gewicht dragen. Een rups

Drukwerkbegeleiding:

worden overgenomen. Het Panda-

vervoeren is voor deze mieren

Graphic, Leusden

logo is een beschermd beeldmerk.

dan ook een peulenschil.

Lithografie: Willem Grafische

Foto: Kuritafsheen/GettyImages

Bewerkingen, Halle

Kiemkracht is het vermogen van een zaadje om zich te ontwikkelen tot een plantje. Sommige plantjes laten zich door niets tegenhouden en zijn in staat om door asfalt heen te ontkiemen. Deze Panda staat in het teken van kracht en staat vol verhalen over krachtige planten, dieren en natuurverschijnselen.

SAMEN STERK

Over WNF en de kracht van de achterban en partners.

STERK STAALTJE? 26 De natuur beschermen kan op verschillende manieren. WNF zoekt steeds de beste aanpak.

WILSKRACHT

Soms zetten mensen een stap extra om de aarde te beschermen.

& VERDER Op krachten komen 02 Actueel 07, 13, 25, 34 Veerkracht 08 Spierkracht 10 Kaakklem 14 Krachtpatsers hebben hulp nodig 16

Waterkracht 20 Waskracht 22 Natuurkracht 28 Aantrekkingskracht 32 Info 35

Panda 5

OERKRACHT Beeld: Steve Bloom

En toch zo kwetsbaar.

Natuurbescherming is hard nodig. De Nationale Postcode Loterij helpt daarbij. De Postcode Loterij en het Wereld Natuur Fonds zijn partners sinds 1993. WNF ontving in totaal â&#x201A;Ź 344,6 miljoen voor wereldwijde natuurbescherming. Samen sterk voor een betere wereld: postcodeloterij.nl

Webinars Binnenkort organiseert WNF weer een aantal webinars. Tijdens zo’n interactieve sessie gaat een deskundige dieper in op een onderwerp en kunt u direct online vragen stellen. Onderwerpen voor dit najaar zijn de oostelijke laaglandgorilla en natuurfotografie. Kijk voor het volledige programma op:

ACTUEEL

 WNF.NL/WEBINARS

Beschuit met muisjes Beeld: Camera: iStock, Amazone: Zig Koch/WWF, Beschuit met muisjes: Hendra Ferdian/ WWF-ID, Yangtzebruinvis: Naturepl/Mark Carwardine/WWF, Sneeuwluipaard: Morten Koldby/WWF-US

Bijzonder babynieuws uit Rusland, Nepal en Indonesië.

BRAZILIË HEEFT VIJF GEBIEDEN IN DE AMAZONE UITGEROEPEN TOT BESCHERMD GEBIED. DE GEBIEDEN ZIJN IN TOTAAL 2,83 MILJOEN HECTARE GROOT, BIJNA ZO GROOT ALS BELGIË.

In het Russische Verre Oosten werd onlangs een amoertijgerin met drie welpjes vastgelegd door een cameraval. Opmerkelijk, want het komt zelden voor dat een tijger drie jongen tegelijk krijgt en ze in leven houdt. Het gebied waar de dieren leven, werd vorig jaar uitgerust met vijftien camera’s. Dit jaar kwamen er met onze steun zestig bij. In Nepal werd in Bardia Nationaal Park een neushoornmannetje geboren. Zijn moeder was in maart door WNF en lokale partners samen met vier andere neushoorns vanuit Chitwan Nationaal Park verhuisd naar Bardia. De geboorte laat zien dat de neushoorns zich thuis voelen in hun nieuwe gebied.

In Indonesië is Lisa, een van de olifanten van de Flying Squad, moeder geworden. De Flying Squad is een groep getemde olifanten die in Tesso Nilo Nationaal Park wordt ingezet om wilde olifanten die akkers of mensen bedreigen op een rustige manier terug naar het bos drijven. Zo worden mens-dier-conflicten voorkomen.

In actie voor de sneeuwluipaard De sneeuwluipaard heeft onze hulp hard nodig. WWF is

OPRUIMEN VOOR DE YANGTZEBRUINVIS Om de leefomstandigheden van de yangtzebruinvis in het He-wang-miao/Ji-cheng-yuan Reservaat te verbeteren, organiseerde WWF-China een workshop voor twintig vissers en vijf medewerkers van het reservaat. Twee dagen lang ruimden ze het leefgebied van de bruinvis op. Ze visten weggegooid vistuig op uit het meer, zodat de bruinvissen er niet meer in verstrikt kunnen raken. Ook ruimden ze de troep op de oevers op en zochten en confisqueerden illegaal vistuig, waaronder elek trische vissersmaterialen. De yangtzebruinvis is ernstig bedreigd. Er leven nog maar zo’n duizend exemplaren.

daarom in Rusland het ‘Spaar je eigen sneeuwluipaard’-programma gestart. Herders die meedoen, ondertekenen een verklaring. Daarmee geven ze aan dat ze sneeuwluipaarden waarmee ze het leefgebied delen, laten leven. De herders krijgen een cameraval en een basistraining in het monitoren van sneeuwluipaarden. Ook helpen ze rangers bij patrouilles, rapporteren ze overtredingen en plaatsen ze geen klemmen meer. Als een herder na een jaar kan aantonen dat de sneeuwluipaarden in zijn regio nog leven, krijgt hij een financiële vergoeding die net zo hoog is als het bedrag dat hij met de vacht van de dieren zou verdienen. Ook in Mongolië zetten we ons in voor de sneeuwluipaard, die daar regelmatig in stropersklemmen verstrikt raakt. Mongoolse schoolkinderen organiseerden vorig jaar een actie om de vallen te ruilen tegen keukengerei. Dat leverde maar liefst 234 vallen op! Vervolgens hebben de kinderen samen met ons de minister benaderd en het voor elkaar gekregen dat er nu een landelijke campagne komt om alle klemmen in beslag te nemen!

Panda 7

KRACHT

Flexibiliteit stelt de aarde in staat om met grote veranderingen mee te bewegen.

DYNAMIEK

VEERKRACHT Tekst: Suzanne Visser

Onze aarde krijgt het steeds zwaarder te verduren. In plaats van pleisters plakken kunnen we beter inzetten op het versterken van de veerkracht. Dan kan de natuur zelf de uitdaging aan.

Rillen, spierpijn, koorts: iedereen heeft wel eens griep. Met een paar dagen onder de wol kom je er wel weer bovenop. Tenzij het de zoveelste infectie is. Want hoe vaker je ziek bent, hoe moeilijker je lichaam zich herstelt. Zo is het ook met ecosystemen. Van nature is de aarde heel veerkrachtig. Dieren, planten en gebieden kunnen zich na een verstoring goed herstellen. Heeft een brand een groot duingebied zwartgeblakerd? In een mum van tijd duiken er her en der groene sprietjes op die dankbaar gebruikmaken van voedingsstoffen in de verschroeide bodem. 8 Panda

Tijd en ruimte Over het algemeen zijn tijd en ruimte voor ‘geblesseerde’ natuur de beste medicijnen. Een jaarlijkse beperking van de krillvangst tijdens het broedseizoen geeft pinguïns op Antarctica de kans om op krachten te komen. En mede door het instellen van beschermde gebieden in het oosten van Rusland komt de bedreigde Siberische tijger er langzamerhand weer bovenop. Maar wordt een ecosysteem te veel onder druk gezet, dan wordt het steeds moeilijker om weer gezond te worden. Dat is wat er aan de hand is met de aarde. Naast de ‘normale’ verstoringen kampt de natuur met blijvende gevolgen van het veranderende klimaat en de druk van de groeiende wereldbevolking. Een Noordpool zonder zomerijs, extreem weer, regenwoud dat moet wijken voor oprukkende landen wegenbouw: onze planeet heeft meer nodig dan ‘een paar dagen onder de wol’.

Aanpassen Als mens pas je in dat soort situaties je gewoonten aan. Je houdt siësta als het tropisch warm is. Je laat de koffie staan als je merkt dat je daar niet goed meer tegen kunt. Of je gaat op zoek naar een andere sport wanneer hardlopen na een knieblessure niet meer lukt. Bij ecosystemen werkt het net zo. In plaats van met alle macht te proberen te herstellen wat er vroeger was, kunnen we beter kijken wat er nodig is om een ecosysteem ook in de toekomst gezond te houden. Zien we dat diersoorten wegtrekken omdat hun leefgebied verandert door de opwarming van de aarde? Met verbindingen tussen oude en nieuwe leefgebieden maken we dat gemakkelijker. In meer dan de helft van de natuurgebieden in de Verenigde Staten, zo is berekend, kunnen soorten op die manier op eigen kracht een temperatuurstijging van gemiddeld 2,7 graden overbruggen. Of dichter bij huis: in de Ardennen zijn de brongebieden van de rivier de Maas hersteld tot ‘natuurlijke

Veerkracht in de praktijk Als we de natuur blijvend willen beschermen, ook in ons eigen belang, moeten we meer doen dan pleisters plakken. We zullen nog meer dan voorheen vooruit moeten kijken en vraagstukken in samenhang aanpakken. Daar zijn al mooie voorbeelden van. Zo heeft de bescherming van afzonderlijke riffen bij het Great Barrier Reef in Australië plaatsgemaakt voor verantwoord beheer van het hele zeegebied, nu duidelijk is hoe verstrekkend de gevolgen van landerosie, overbevissing en opwarming door klimaatverandering kunnen zijn. Een ander voorbeeld: WNF voert met de lokale bevolking in Sebangau op Borneo een veelomvattend plan uit om het leefgebied van een van de laatste gezonde populaties orang-oetans voor verdere achteruitgang te behoeden. Door jaren van illegale houtkap en afwatering is de waterhuishouding ernstig verstoord. Het veenbos is verdroogd, waardoor het makkelijk in brand vliegt. De lokale bevolking bouwt nu kleine dammen in de afwateringskanalen en plant bomen aan. Ook wordt gewerkt aan duurzame inkomstenbronnen (aloë vera, rubber, vis, rotan, ecotoerisme) om verdere houtkap te voorkomen. De resultaten zijn boven verwachting: de orang-oetanpopulatie in Sebangau is zelfs gegroeid! Als dat geen veerkracht is …

Imageselect, Orang-oetan: GettyImages, IJsberen: Josef Friedhuber/GettyImages

Panda 9

Beeld: Tijger: Tim Fitzharris/GettyImages, Oceaan: James Morgan/GettyImages, Pinguins: Steve Bloom/

Wordt een ecosysteem te veel onder druk gezet, dan wordt het steeds moeilijker om weer gezond te worden.

sponzen’ die water kunnen vasthouden waar het valt. Met meer van dit soort klimaatbuffers kunnen we voorkomen dat hevige regenval stroomafwaarts tot overlast en zelfs slachtoffers leidt.

KRACHT

Hoe gebruiken dieren hun spieren? Een kijkje in de ligging en werking van belangrijke spiergroepen van verschillende dieren.

SPIERKRACHT

Spieren van dieren Spieren zijn vaak niet goed te zien. Zeker bij dieren die bedekt zijn met een vacht of verenpak. Panda geeft een uniek ‘inkijkje’. Tekst: Geert-Jan Roebers Beeld: Inge van Noortwijk

DE BIJTKRACHT VAN DE LEEUW

De kaakspieren van leeuwen zijn sterk ontwikkeld. Deze spiergroep trekt de scharnierende onderkaak richting bovenkaak en zorgt zo voor bijtkracht. Doordat de kaken van leeuwen kort zijn, kunnen ze er veel kracht mee uitoefenen. De hoektanden kunnen zelfs de schedel van een prooi doorboren. De kiezen zijn afgeplat en functioneren als schaar om vlees in hapklare brokken te knippen. Net als bij de meeste andere dieren zijn de spieren om de bek te openen veel minder sterk.

10 Panda

DE SPRINGKRACHT VAN DE KANGOEROE

De kangoeroe springt om vooruit te komen en gebruikt daarbij alleen zijn achterpoten. Deze zijn dan ook pezig en gespierd. Vooral de kuitspieren spelen bij het springen een belangrijke rol: ze strekken de enorm lange voeten waarmee de kangoeroe gelanceerd wordt. Bij het neerkomen zijn de pezen waarmee de kuitspieren aan de hiel zijn bevestigd – de achillespezen – van belang. Deze rekken vanzelf uit, waardoor ze niet alleen als schokbreker werken, maar ook als tijdelijke opslag van energie. Die energie komt weer vrij als de opgerekte pees terugveert, waardoor minder spierkracht vereist wordt dan je zou verwachten. Op deze manier hopt de kangoeroe niet alleen snel – een kruissnelheid van 50 km/uur is normaal – maar ook zuinig over de Australische outback.

DE SUBTIELE KRACHT VAN DE OLIFANT

DE ZWEMKRACHT VAN DE POTVIS

Walvissen zwemmen anders dan vissen: ze bewegen hun staart niet heen en weer, maar op en neer. De staartvin staat daarom horizontaal. De massale spierbundels aan de buikzijde van het achterlichaam zorgen voor de neerwaartse slag, de enorme rugspieren voor een krachtige opwaartse slag. De potvis jaagt voornamelijk op grote inktvissen. Tijdens de jacht duikt hij soms kilometers diep en kan dan twee uur onder blijven. Al die tijd houdt het grote zeezoogdier zijn adem in. De zuurstof die zijn spieren nodig hebben, geeft hij onder water maar mondjesmaat af. Tussen twee duiken heeft een potvis slechts enkele minuten nodig om op adem te komen.

De slurf van de olifant bestaat uit een vergroeide neus en boven lip. Er zit geen bot of kraakbeen in, waardoor hij alle kanten op kan bewegen. De slurf bestaat grotendeels uit spieren die onafhankelijk van elkaar door zenuwen worden aangestuurd. Een geduldige anatoom telde in één slurf meer dan 150 duizend afzonderlijke spieren en spiertjes. Een deel ervan lijkt op onze gezichtsspieren. Dat maakt de slurf behalve een krachtig vooral ook een precies instrument. De olifant gebruikt hem voor van alles en nog wat, van het oppakken van een acaciazaadje tot het uitrukken van een jonge boom. Omdat er ook veel gevoelszintuigen in zitten, tast een olifant voorwerpen die hij wil onderzoeken als eerste met zijn slurf af. En neemt zo meteen de geur op, want de neusgaten zitten ook in het uiteinde van de slurf.

DE VLIEGKRACHT VAN DE KOLIBRIE

Bij vogels zijn de borstspieren de belangrijkste spiergroep. Die zorgen namelijk voor de neerwaartse slag van de vleugels. Zeker een razendsnelle fladderaar als de kolibrie eist het uiterste van deze spieren. Het borstbeen van de kolibrie heeft een kielvormig uitsteeksel: de borstbeenkam. Hieraan zitten de vleugelspieren vast. De vliegprestaties van de kolibrie zijn verbazingwekkend. Per seconde gaan de vleugels soms negentig keer op en neer. Dit maakt dat de vogeltjes enorm wendbaar zijn. Ze kunnen schijnbaar moeiteloos voor een bloem blijven hangen en zelfs achteruit vliegen. De spieren verstoken hierbij echter wel een hoop energie. ’s Nachts gaan kolibries daarom op de spaarstand: hun lichaamstemperatuur daalt en ze zitten roerloos op een tak.

Panda 11

“Ik wil dat Kalle later ook nog kan genieten van de natuur” “ Op mijn reizen naar Antarctica en Noord-India werd ik me bewust hoe noodzakelijk natuurbescherming is. Dat besef is nog sterker nu ik moeder ben van Kalle. Hij moet straks ook van al die prachtige natuur kunnen genieten.

Daarom zal ik WNF ook de komende jaren steunen. Periodiek schenken is voor mij een logische keuze. Makkelijker én ﬁscaal voordelig.” Willemijn Scholten, Heemstede

Wilt u meer weten over periodiek schenken? Vraag dan de gratis brochure aan via de naastgelegen antwoordkaart of op wnf.nl/schenken

Beeld: Bewuste vis: Bewuste Visweek, Kledinglijn: H&M, Zeeschildpad: iStock, Living Planet Report: Anne van den Berg, Europese bizons: Frans Schepers/Rewilding Europe

Bewuste vis Samen met de viskeurmerken MSC en ASC organiseren we van 26 september tot en met 2 oktober voor de vierde keer de Bewuste Visweek. Tijdens deze week vestigen supermarkten, visleveranciers en visspecialisten extra aandacht op hun

assortiment aan duurzame en verantwoorde vis. Doe ook mee en kies voor vis met het blauwe MSC- of het groene ASC-logo, onder het motto: Kiezen voor blauw en groen is wat visliefhebbers doen.

ACTUEEL

 BEWUSTEVISWEEK.NL

H&M lanceert kinderkledinglijn met bedreigde dieren T-shirts, pyjama’s en sweaters met panda’s, ijsberen en tijgers: dit is slechts een kleine greep uit de speciale kinderkledinglijn van H&M die van 29 september tot 13 oktober in de winkels en online verkrijgbaar is. De lijn is bestemd voor jongens en meisjes van 1,5 tot 14 jaar en is gemaakt van biologisch katoen. Wereldwijd zijn WWF en H&M al jaren partners. Van elk in Nederland verkocht kledingstuk gaat 10 procent naar WNF voor de bescherming van bedreigde diersoorten.

Waar gaan de zeeschildpadden naartoe? Van 2003 tot 2013 heeft onze partnerorganisatie STCB op Bonaire de trekroutes van 24 zeeschildpadden in kaart gebracht. Die routes zijn nu uitgewerkt door Universiteit Wageningen. Uit het onderzoek blijkt dat de schildpadden in de wateren van negentien landen zijn geweest. Om de zeeschildpadden effectief te beschermen, is het dus belangrijk dat landen samenwerken.

 WNF.NL/H&M-ACTIE

Hoe gaat het met de aarde? Op 27 oktober brengt WNF de elfde editie uit van het internationale Living Planet Report. In deze reeks rapporten schetsen we elke twee jaar de staat van de natuur, geven we inzicht in de belangrijkste bedreigingen en laten we zien wat nodig is om binnen de grenzen van één aarde te leven. Het beschermen van natuur is niet alleen van levensbelang voor het behoud van dieren plantensoorten op aarde. De diensten die de natuur ons levert, van water en voedsel tot energie, vormen ook de basis van onze welvaart. Maar onze natuurlijke hulpbronnen raken steeds meer uitgeput door menselijk handelen. Hiermee zetten we de aarde en onze toekomst op het spel. De nieuwste editie van het rapport biedt inzicht in de oorzaken en mogelijke oplossingen. Het rapport en een samenvatting zijn vanaf 27 oktober te downloaden.

WWF-ROEMENIË EN REWILDING EUROPE HEBBEN ONLANGS TIEN EUROPESE BIZONS UITGEZET IN DE ZUIDELIJKE KARPATEN IN ROEMENIË. IN 2014 EN 2015 DEDEN ZE DAT OOK. HET DOEL: EEN GEZONDE POPULATIE BIZONS NA 200 JAAR AFWEZIGHEID. Panda 13

 WNF.NL/LPR

Panda 13

KRACHT

Het grijpen van een gazelle is voor de stevige kaken van een nijlkrokodil geen probleem.

KAAKKLEM

14 Panda

Beeld: Steve Bloom

DE NIJLKROKODIL HEEFT NIET ALLEEN KRACHTIGE KAKEN – DIE VEEL STERKER ZIJN BIJ SLUITEN DAN BIJ OPENEN – MAAR OOK EEN ERG STERKE MAAG MET KRACHTIGE SAPPEN. HIJ VERTEERT ZIJN PROOI MET HUID, HAAR, BOTTEN, HOEVEN EN HOORNS. DIT KAN OVERIGENS WEL WEKEN OF MAANDEN DUREN. Panda 15

KRACHT

Het aantal oostelijke laaglandgorilla’s is de laatste twintig jaar enorm afgenomen.

DOORZETTEN

3.800 krachtpatsers hebben ons nodig Het gaat niet goed met de oostelijke laaglandgorilla. Sterker nog: het gaat heel slecht. Als er geen actie wordt ondernomen, dreigt uitsterven. Help ons deze indrukwekkende krachtpatsers te beschermen. Tekst: Jocelyn Vreugdenhil Beeld: Moeder en kind: Carlos Drews/WWF, Groep: Guenter Guni/GettyImages

warte vacht, grote handen, korte snuit, lange armen. Maar het meest typerend is toch wel het lijf van de oostelijke laaglandgorilla. De mannetjes zijn 1.70 meter lang en wegen rond de 180 kilo. De vrouwtjes 1.50 meter en 90 kilo. De oostelijke laagland gorilla is van alle gorilla’s in omvang het grootste dier, maar in aantal beperkt. Hij komt alleen voor in het oosten van de Democratische Republiek Congo (DRC), in de tropische regenwouden op de grens van het laagland-oerwoud en de bergbossen. De gorilla’s leven in familiegroepen: een volwassen man, twee tot drie vrouwtjes en hun kinderen. In tegenstelling tot wat hun imposante voorkomen doet vermoeden, zijn het zachtaardige dieren.

Plantenmenu Het grootste deel van de dag zit er weinig beweging in de gorillafamilie. Ze zitten het liefst op de grond op een open plek in het bos te eten. De ‘schijf van vijf’ bestaat uit een gevarieerd plantenmenu. Bladeren, stengels, schors, wortels en vruchten. Voornamelijk vruchten die op de grond zijn gevallen of laag hangen, want hun gewicht staat het gorilla’s niet toe hoog in bomen te klimmen.

Bedreiging Naar schatting leven er momenteel 3.800 oostelijke laaglandgorilla’s in DRC. Vergeleken met de 17.000 in 1995 geeft dat aantal wel aan hoe ernstig de situatie is: een daling van 77 procent in de laatste twintig jaar. De directe bedreiging komt van twee kanten: stroperij en mijnbouw. De groeiende handel in babygorilla’s en apenvlees (bushmeat) zorgt ervoor dat gorilla’s bejaagd worden, zowel door de lokale bevolking als door stropers. Hoewel de handel in bushmeat 16 Panda

verboden is en de jacht illegaal, vormt dit een groot probleem. Daarnaast vindt er steeds vaker grootschalige mijnbouw plaats in het leefgebied van de gorilla. Omdat de mijnbouwactiviteiten zich diep in het bos afspelen, ver van de bewoonde wereld, zoeken mijnwerkers daar hun voedsel. Ook de gorilla’s zijn daar de dupe van.

Dorpsbossen en rangers WNF werkt al jaren aan de bescherming van het leefgebied van de oostelijke laaglandgorilla. Zo hebben we lange tijd druk gezet op de Congolese regering om gemaakte afspraken na te komen over onder meer het Itombwe Nature Reserve in het oosten van Congo. Met name het bepalen van de grenzen van het beschermde gebied en het in kaart brengen ervan – in samenspraak met de lokale bevolking – kostte veel tijd. Maar dat heeft er begin dit jaar wel voor gezorgd dat nu wettelijk vastligt welke gebieden beschermd zijn. Nu is het zaak dat we zichtbare markeringen aanbrengen rond de beschermde gebieden en concrete afspraken maken over bescherming en beheer. Voor het eerst in de geschiedenis van Congo worden community forests opgezet. Deze dorpsbossen vormen samen een bufferzone rond het kerngebied, zodat de gorilla’s ongestoord kunnen leven. De dorpsbewoners beheren hun eigen bos en kunnen met de verkoop van bosproducten geld verdienen, zolang dit de gorilla’s en de biodiversiteit niet in gevaar brengt. De dorpsbewoners krijgen training om de aanwezigheid van gorilla’s te monitoren en anti-stroperij-activiteiten te organiseren. Dat de dorpsbossen werken, hebben vergelijkbare projecten van het Wereld Natuur Fonds in Kameroen bewezen. Zo’n tien dorpsbossen zijn daar in productie, wat inkomsten en 311 tijdelijke banen heeft opgeleverd voor de dorpelingen. Zo is natuurbescherming goed voor mens en dier.

Gorilla’s zijn de tuinmannen van het bos. Zaden uit bepaalde vruchten hebben het maagsap van gorilla’s nodig om – nadat ze zijn uitgepoept – te kunnen ontkiemen.

De gorilla is de grootste, zwaarste en sterkste mensaap ter wereld. Er zijn twee soorten gorilla’s met ieder twee ondersoorten:

Meer weten over de oostelijke laaglandgorilla? Meld u dan aan voor het webinar met WNF-natuurbeschermer Jaap van der Waarde op donderdag 13 oktober 2016. Van 20.00 tot 21.00 uur kunt u deze interactieve lezing volgen op internet en al uw vragen stellen aan Jaap.  WNF.NL/WEBINARS

Democratische Republiek Congo

• WESTELIJKE GORILLA (Gorilla gorilla), met de ondersoorten: - Westelijke laaglandgorilla (Gorilla gorilla gorilla) - Cross Rivergorilla (Gorilla gorilla diehli) • OOSTELIJKE GORILLA (Gorilla beringei), met de ondersoorten: - Berggorilla (Gorilla beringei beringei) - Oostelijke laaglandgorilla (Gorilla beringei graueri)

15 procent van de oostelijke laaglandgorilla’s leeft in het Itombwe Nature Reserve in Congo.

KOM IN ACTIE VOOR DE OOSTELIJKE LAAGLANDGORILLA! De grootste gorilla van het bos heeft uw hulp hard nodig. Help ons met het trainen van rangers en het opzetten van dorpsbossen in het oosten van Congo. De dorpbossen zullen beheerd worden door

de lokale bevolking en gezamenlijk een beschermend ‘schild’ vormen rond de ernstig bedreigde oostelijke laaglandgorilla’s. WNF.NL/GORILLA

Panda 17

KRACHT

Om onze doelstellingen te bereiken, werken we samen met andere partijen. Want samen staan we sterk.

NETWERK

SAMEN STERK

NATUURBESCHERMING DOE JE NIET IN JE EENTJE. DAAROM ZOEKEN WE IN AL ONZE PROGRAMMA’S EN PROJECTEN DE SAMENWERKING MET ANDERE PARTIJEN. SAMEN GEVEN WE DE AARDE DOOR. Tekst: Mandy Vinkenvleugel Beeld: Shootmedia

Van achterban tot overheid en van bedrijven tot lokale gemeenschappen: het Wereld Natuur Fonds ontleent zijn kracht aan de samenwerking met vele partijen. Zij vullen ons aan en helpen ons natuurbeschermingswerk vooruit. Het geheel is sterker dan de som der delen. Eigenlijk functioneert het als een trekpop. Zo’n pop bestaat uit allerlei losse onderdelen die allemaal op zichzelf staan. Pas wanneer alle onderdelen worden samengevoegd, ontstaat er een geheel dat functioneert en impact heeft.

VRIJWILLIGERS & AMBASSADEURS ZO MAAK JE DE TREKPOP We kunnen niet zonder onze vrijwilligers. Dankzij de inzet van onze ruim 3.500 vrijwilligers kunnen we veel mensen rechtstreeks bereiken en écht persoonlijk contact leggen. Diverse Bekende Nederlanders steunen ons werk. Zij zetten zich met passie in voor de natuur. Dankzij hen komt onze boodschap bij een breed en uiteenlopend publiek terecht.

1. Haal deze pagina uit Panda en plak hem ter versteviging op karton. 2. Knip alle onderdelen uit langs de stippellijn. 3. Verbind de witte stippen met elkaar d.m.v. splitpennen. 4. Verbind de ledematen horizontaal met elkaar met een kort touwtje. 5. Maak aan de boven- en onderkant van een langer stuk touw een lus en verbindt dit touw verticaal aan de twee horizontale touwtjes. 6. Hang de panda op en trekken maar.

6 splitpennen touw

LOKALE GEMEENSCHAPPEN

karton

18 Panda

In onze projecten staan altijd de natuur én de plaatselijke bevolking centraal. Zij zijn immers vaak direct afhankelijk van deze natuur. Het is dan ook essentieel dat de lokale bevolking baat heeft bij natuurbescherming.

WWF

ACHTERBAN

Wereld Natuur Fonds Nederland maakt deel uit van het internationale World Wide Fund for Nature. Samen werken we sinds 1961 in (inmiddels)meer dan honderd landen aan natuurbescherming.

Onze achterban is enorm belangrijk. We prijzen ons gelukkig dat we worden gesteund door:

788.000 donateurs, waarvan

137.000

jeugdleden (WNF-Bamboekids, WNF-Rangers en WNF-LifeGuards)

400

Club van 100-gezinnen

280.000

volgers op social media (Facebook, Twitter, Instagram, Pinterest)

BEDRIJVEN Samen met marktpartijen erken we aan de verduurw zaming van hun sector. We richten ons met name op de grondstofketens met de grootste impact op de natuur: energie, hout en papier, kweek- en wildgevangen vis, palmolie, soja en de Nederlandse zuivelsector.

OVERHEDEN

MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES

Veel bedreigingen voor de natuur zijn een gevolg van een gebrek aan goede weten regelgeving en de handhaving daarvan. We oefenen daarom druk uit op de politieke besluitvorming en adviseren over regelgeving, wereldwijd.

Zowel in Nederland als over de grens werken we nauw samen met andere natuur- en milieuorganisaties. We werken gezamenlijk aan projecten en proberen het beleid van overheden en bedrijven te beïnvloeden. Panda 19

KRACHT

Ongerepte rivieren zijn een krachtige bron van leven voor mensen, planten en dieren.

WATERKRACHT

Ruim baan voor zoet water Rivieren en meren zijn onmisbaar voor mensen, dieren en planten. Tekst: Marlies Jansen Illustratie: Valesca van Waveren

oe mooi is het, als een rivier kronkelend zijn eigen weg zoekt door het landschap? Het levert niet alleen prachtige natuur op om van te genieten, ongerepte rivieren zijn ook belangrijke leefgebieden voor bijvoorbeeld rivierdolfijnen en trekvissen als zalm en forel. Naast vissen zitten er duizenden andere diertjes per vierkante meter in het water. Dit rijke waterleven zorgt voor vruchtbaar slib voor de grond in de omgeving van de rivier. Daarnaast vullen rivieren het grondwater aan en zorgen ze voor evenwicht in de voedingsstoffen in de bodem. Moerassen en uiterwaarden in een rivierengebied herbergen een enorme rijkdom aan planten en dieren. Voor veel vogel-

20 Panda

soorten zijn deze zogenaamde wetlands van levensbelang: ze broeden of overwinteren er en vinden er voedsel. Wetlands zijn de kraamkamers van de onderwaterwereld. En maar liefst 65 procent van alle vissen ter wereld wordt geboren in ondiep water bij de kust of in het eerste deel van de rivier vanaf de bron, de bovenloop. Maximaal profijt Al eeuwenlang doen we er alles aan om maximaal profijt uit rivieren en meren te halen. We bouwen dammen en stuwmeren, dijken, kanalen en andere omleidingen. Zo kunnen we elektriciteit opwekken, water opslaan om landbouwgrond te irrigeren, drinkwater over lange afstanden vervoeren, mensen en producten over water verplaatsen en zorgen voor voldoende water voor de industrie.

Afname diersoorten Dat is allemaal belangrijk voor de groei van de economie en voor ons voortbestaan. ÂAlleen lopen we ook tegen de nadelen van dit menselijke ingrijpen aan: de ecoÂ systemen raken verstoord. Versnippering en verlies van leefgebieden en biodiversiteit zijn de belangrijkste oorzaken. Het verdwijnen van waterrijke gebieden levert ook andere problemen op. Door klimaatverandering krijgen we vaker te maken met extremen als overstromingen en droogtes. Gezonde uiterwaarden en moerassen kunnen de gevolgen hiervan verminderen, omdat ze veel water opnemen en zo voorkomen dat rivieren overstromen. Bij droogte fungeren ze juist als zoetwaterreservoirs. Rivieren bevrijden In de Indiase deelstaat Uttarakhand rea-

DAM REMOVAL EUROPE

Al jarenlang slaan we met andere natuur- en milieuorganisaties de handen ineen om de bouw van dammen in natuurgebieden tegen te gaan en bestaande dammen af te breken. Dit doen we bijvoorbeeld in het Amazonegebied (ZuidAmerika), de Mekong (AziĂŤ) en de Zambezi (Afrika). In Europa zijn meer dan 7.000 grote dammen en een onbekend aantal kleinere. WNF is aangesloten bij het samenwerkingsverband Dam Removal Europe. Dit initiatief maakt zich sterk voor het herstel van rivieren in Europa.

liseerden de inwoners en overheid zich na de enorme overstromingen van de Ganges en de Yamuna in 2013 dat ze anders met de rivieren moesten omgaan. Gammele wegen, resorts op de fragiele oevers en waterkrachtcentrales die lukraak werden gebouwd, ondermijnden de bescherming die de rivier te bieden heeft. Samen met het Wereld Natuur Fonds zoekt de deelstaat nu een duurzamere manier voor ontwikkeling van de infrastructuur, waarbij de rivieren hun oorspronkelijke karakter terugkrijgen. Ook in de Verenigde Staten is een kentering gaande. Activisten klommen enkele jaren geleden op de immense Elwha-dam en Glines Canyon-dam in Washington om er grote scheuren op te schilderen, en een stippellijn met een schaar erbij. De boodschap: de dammen moeten weg. De natuur en daarmee

de leefomgeving van talloze diersoorten werd erdoor verwoest. Zo was er sinds de bouw van de dammen geen zalm meer gezien, omdat de vissen niet meer langs de stuwdam konden zwemmen om zich stroomopwaarts voort te planten. De activisten, lobbyisten en natuurorganisaties hadden succes. In 2012 waren zowel de Elwha-dam (33 meter hoog) als de Glines Canyon-dam (64 meter hoog) neergehaald; het grootste Dam Removalproject in de geschiedenis. Groei en bloei Zes maanden na de afbraak van de dammen stroomde de rivier Elwha voor het eerst sinds een eeuw weer in zijn oorspronkelijke bedding. Het resultaat was veelbelovend. De natuur kwam langzaam weer terug. Het sediment dat ooit opgesloten zat achter de dammen, zorgde voor de wederopbouw van

rivieroevers, -banken en nieuwe stranden. Verschillende soorten krabben en mosselen hebben er hun thuis gevonden. Bomen en struiken ontspruiten op de oevers en de eerste zalmen en forellen zwemmen weer stroomopwaarts. Ook veel vogelsoorten zijn teruggekeerd, nu er weer voldoende voedsel voor ze is. De gehele voedselketen wordt hersteld, waarvan ook dieren als otters en beren profijt hebben. Er moet weer een nieuwe balans worden gevonden en dat duurt een tijd. Maar dat de natuur na het herstel van de Elwha zĂł zou groeien en bloeien, had niemand durven hopen.

Panda 21

ROVERS KRACHT

In Dieren de natuur gaan is inventief persoonlijke te werk hygiĂŤne bij het meestal weren van rovers levensbelang. en indringers.

LICHAAMSVERZORGING BEWAKERS

WASKRACHT

Dieren doen er van alles aan om hun lijf niet te laten vervuilen. In de natuur wordt daarom heel wat gepoetst, geborsteld en gebadderd.

Beeld: Denis-Huot/Naturepl

MODDERBAD Het lijkt erop dat deze neushoorns wel een bad kunnen gebruiken, maar dat hebben ze nou net gedaan. Net als veel andere grote hoefdieren zijn ze dol op een modderbad. Allereerst geeft de opdrogende modder verkoeling. Daarnaast plakken er parasieten en huidschilfers in vast. Die schuurt en schudt de neushoorn er later samen met de modderkoek af.

Tekst: Geert-Jan Roebers

WISSERS Beeld: Ann&Steve Toon/Naturepl

De meeste hagedissen hebben oogleden, maar gekkoâ&#x20AC;&#x2122;s niet. Wel hebben ze een flinke tong waarmee ze hun ogen regelmatig schoonwissen.

KAM Beeld: Chris Mattison/Naturepl

22 Panda

Voor de bever is het onderhoud van zijn vacht van levensbelang. Om zich te kammen heeft hij een gespleten nagel aan de tweede teen van elke achterpoot.

Beeld: Pascal Kobeh/Naturepl

SCHOONMAAKHULP Vissen zijn letterlijk on-handig: hun vinnen zijn geschikt om mee te zwemmen, maar niet om mee te krabben. De bewoners van een koraalrif kunnen voor hun lichaamsverzorging terecht bij een specialist: de poetsvis. Tijdens een periodieke beurt laten grote roofvissen dit visje onder hun kieuwdeksels en in hun mondholte toe om parasieten en huidresten te verwijderen.

Om smaakjes weg te poetsen, wast een vlieg zijn ‘handen’

Beeld: Tong: Tatiane Noviski Fornel/GettyImages, Tijger: Shutterstock, Vlieg: Kim Taylor/Naturepl, Slang: John Cancalosi/Naturepl

Een vlieg gebruikt zijn poten niet alleen om mee te lopen, maar ook om mee te proeven. Met name zijn voorpoten zitten vol smaakzintuigen. Na en vooral voor de maaltijd wrijft een vlieg uitvoerig zijn ‘handen’ tegen elkaar om oude smaakjes weg te poetsen.

MAKE-OVER De meeste slangen barsten een paar keer per jaar uit hun vel. Als eerste scheurt de huid bij de mondhoeken open. Door langs een tak of steen te schuren, stroopt de slang zijn oude vel als een strakke kous binnenstebuiten. Ook de inmiddels bekraste hoornvliezen van zijn ogen worden zo vervangen.

BORSTEL

Ben Cranke/Naturepl

WARM BAD In het leefgebied van de Japanse makaak zijn de winters ijzig koud. Met hun dikke wintervacht kunnen deze apen dat wel hebben, maar waar dat kan brengen ze dagelijks ook uren in warme bronnen door. Tijdens het bad nemen ze elkaars vacht onder handen. Warm, schoon en gezellig.

Katachtigen hebben een stekelige tong. Die gebruiken ze om vleesresten van een bot af te schrapen, maar ook als roskam. Dagelijks besteden ze veel tijd aan het likken van hun vacht – en een moeder ook aan die van haar jongen – waarbij ze losse haren, vuil en eventuele parasieten verwijderen. Het haar dat ze binnen krijgen, braken ze later weer uit. Panda 23

AANBIEDINGEN

Uitstapjes voor een heerlijke nazomer !

G DIN

BIE

N AA

BĲZONDERE ONTMOETINGEN IN DIERGAARDE BLĲDORP

IED

ING

Een dagje Diergaarde Blijdorp is een belevenis. Sta oog in oog met de ijsbeertweeling of de giraﬀen. Bewonder de Aziatische leeuwen in hun nieuwe reservaat of gorilla Bokito te midden van zijn harem en de kleintjes.

LEZERSAANBIEDING: Tegen inlevering

van de coupon ontvangt u 25% korting op de entreeprijs van € 22,- (volw.) / € 17,50 (kinderen 3 t/m 12 jaar)

(geldig voor max. 4 personen van 3 september t/m 30 november 2016).

REIS MEE NAAR DE RUIMTE MET ANDRÉ HET ASTRONAUTJE Welkom bij André het astronautje, de theatervoorstelling naar het boek van André Kuipers. Met liedjes van Claudia de Breij. Een ruimte-avontuur voor de hele familie over vriendschap, raketten, muizen, astronauten en kaasfondue.

LEZERSAANBIEDING: U ontvangt

IED

ING

25% korting op deze familievoorstelling. Bestel op astronautje.nl/panda uw kaarten (geldig voor max. 6 personen).

HET NATIONALE BALLET DANST ‘HOLLANDSE MEESTERS’ Het Nationale Ballet danst memorabele werken van Hans van Manen, Rudi van Dantzig en Toer van Schayk. Drie legendarische choreografen die dit dansgezelschap met hun ‘Hollandse School’ wereldberoemd maakten.

LEZERSAANBIEDING: U ontvangt een gratis drankje bij aankoop van een kaartje voor ‘Hollandse Meesters’. Vul bij promocode ‘WNF’ in. Bestel uw kaarten op operaballet.nl/hollandsemeesters

KOM NAAR DE EFTELING SPROOKJESMUSICAL DE GELAARSDE KAT

IED

ING

Ga mee naar een sprookjeswereld waarin De gelaarsde Kat zijn vriend de molenaarszoon alles belooft wat hij zich maar kan wensen – in ruil voor mooie kleren en leren laarzen. Wat zou De gelaarsde Kat van plan zijn? Kom naar de swingende nieuwe sprookjesmusical in het Efteling Theater.

LEZERSAANBIEDING: U ontvangt € 4,95 korting op de entreeprijs van € 19,95. Bestel uw kaarten op efteling.com/panda (geldig voor max. 8 personen

van 3 oktober t/m 27 november 2016).

Let op: deze acties zijn niet geldig in combinatie met andere kortingsacties of op reeds gemaakte reserveringen.

IS DE VAQUITABRUINVIS NOG TE REDDEN?

’s Werelds kleinste walvisachtige, de vaquitabruinvis, dreigt op korte termijn uit te sterven. In ruim een jaar tijd is het aantal bruinvissen bijna gehalveerd tot zo’n zestig exemplaren. Illegaal gebruik van drijfnetten, waarin de vaquita verstrikt raakt en verdrinkt, zijn het grootste probleem. De netten zijn inmiddels verboden, maar dat is niet voldoende om de soort te redden. Wij roepen daarom op tot een totaalverbod op visserij in het leefgebied van de vaquita. Lokale vissers moeten voor hun verlies aan inkomsten gecompenseerd worden door de overheid.

ACTUEEL

Palmolie Scorecard

Beeld: Vaquita: Thomas A. Jefferson/WWF, Palmolie: Anne van den Berg, ,Olifanten: Martin Harvey/GettyImages, Club van 100: Ruurd Dankloff,

Op 21 september verschijnt onze Palmolie Scorecard, een onderzoek waarin internationale bedrijven worden beoordeeld op hun inkoop en gebruik van duurzame palmolie. Hoewel steeds meer bedrijven overstappen op duurzame palmolie, gebruikt het grootste deel nog steeds ‘gewone’ palmolie. Voor de teelt hiervan wordt kostbaar oerwoud gekapt. Wilt u het oerwoud sparen? Kijk dan op onze website welke bedrijven hoog scoren in de Palmolie Scorecard of kies in de supermarkt voor producten met het RSPO-logo. Dan weet u zeker dat er duurzame palmolie is gebruikt.  WNF.NL/PALMOLIESCORECARD

‘Samen met het gezin helpen’ Jaarlijks start er een nieuwe Club van 100. Een groep van honderd leden die (vijf jaar lang) samen met hun gezin een WNF-project steunen. Op 9 oktober start de Jaarring 2016. Op het leden-event eind april presenteerde Emilie Reuchlin van WNF vol passie het project van Jaarring 2016: haaien en roggen terug in de Noordzee. “Een mooi doel, heel dichtbij”, vindt Pieter Brokx, nieuw lid van Jaarring 2016.

Ivoorhandel steeds verder beperkt Na jarenlange lobby is het gelukt: sinds begin juli is de commerciële handel in ivoor in de VS verboden. En dat is niet het enige. Een paar dagen na de mededeling van president Obama kondigde een hoge Chinese functionaris van het Ministerie van Natuurbescherming aan dat China aan het eind van dit jaar bekendmaakt wanneer het land begint met het afbouwen van de ivoorhandel in eigen land en wanneer het helemaal verboden is. Hongkong volgde daarna en liet weten binnen vijf jaar een eind te maken aan de binnenlandse handel in ivoor. WNF voerde in alle drie de landen campagne voor een verbod.

Pieter: “Wat de Club van 100 zo bijzonder maakt, is dat je met het hele gezin samen iets doet voor het behoud van de natuur. We zijn al jaren donateur, maar dit is een actievere vorm. Je wordt actief betrokken bij de voortgang van het project, er zijn twee events per jaar en de kinderen zijn automatisch lid van de WNF-jeugdclubs. Onze vier kinderen – Noor van 9, Bente van 7, Rosa van 5 en Juul van 3 jaar – zijn ook lid van de Jaarring. We willen ze graag meegeven dat het belangrijk

is de natuur te beschermen. Toen we ze voorstelden om mee te doen met de Club van 100, vonden ze dat een heel goed idee. Het zijn ook echte dierenvrienden. Bovendien is het een goed doel dat voor hen dichtbij staat. Letterlijk, want we wonen naast het hoofdkantoor van WNF. Onze kinderen hebben het altijd over buurman PipaPanda, van de Bamboeclub. Ik kijk uit naar de familiedag op 9 oktober. Leuk om daar samen met mijn hele gezin naar toe te gaan. En ik ga zeker proberen nog meer mensen enthousiast te maken voor deze Club.” Hebt u interesse in deelname aan de Club van 100, Jaarring 2016? Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. Kijk voor meer informatie op wnf.nl/clubvan100 of neem contact op met Marijn Brummelhuis, accountmanager Club van 100: mbrummelhuis@wwf.nl  WNF.NL/CLUBVAN100 Panda 25

KRACHT

De natuur beschermen kan op verschillende manieren. WNF zoekt steeds de beste aanpak.

WIKKEN EN WEGEN

STERK STAALTJE OF ZWAKTEBOD? AFGELOPEN JAAR ZIJN ER IN AFRIKA ZO’N 30.000 OLIFANTEN EN 1.338 NEUSHOORNS DOOR STROPERS GEDOOD VOOR HUN SLAGTANDEN OF HOORNS. DAT MOET STOPPEN, MAAR HOE? VERNIETIGEN VAN IVOOR EN HET PREVENTIEF VERWIJDEREN VAN NEUSHOORNHOORNS ZIJN TWEE MANIEREN. MOETEN ZE WORDEN INGEZET? VOOR- EN TEGENARGUMENTEN OP EEN RIJ. Tekst: Anique Mangnus Beeld: Neushoorn: Brent Stirton/GettyImages, Ellen de Wolf: Ruurd Dankloff, Verbranding: WWF

Preventieve onthoorning neushoorns In 1989 startte Namibië als eerste land met het preventief verwijderen van hoorns om neushoorns te beschermen tegen stroperij. Deze aanpak wordt nog steeds gebruikt. Argumenten vóór onthoorning •E en neushoorn zonder hoorn is niet meer interessant voor stropers. Die doden het dier juist om die hoorn, die op de zwarte markt meer oplevert dan bijvoorbeeld goud. •D e hoorn kan beter worden verwijderd door ervaren dierenartsen. Stropers verwijderen de hoorn met grof geweld, waardoor er een diepe – meestal dodelijke – wond ontstaat. • Het verwijderen van de hoorn is het laatste redmiddel. De neushoorn wordt met uitsterving bedreigd. Het is belangrijk alle middelen in te zetten, ook onthoorning.

Dit vinden wij Ellen de Wolf, communicatiemanager WNF: “Om praktische, financiële en ecologische redenen zijn we tegen onthoorning. Niet alleen zijn de risico’s van de ingreep te groot, door het afzagen van de hoorns ontstaat er een voorraad hoorns. De verkoop hiervan zou je kunnen legaliseren, maar daardoor stimuleer je de vraag ook. De kans bestaat dat stroperij toeneemt en dat risico willen we niet nemen. De beste manier om stroperij en de illegale handel in hoorns tegen te gaan, is om de vraag ernaar te verkleinen. Daarom werken we met name in Vietnam aan bewustwording en gedragsverandering.” 26 Panda

Argumenten tegen onthoorning • Het verwijderen van de hoorn is niet zonder gevaar voor de neushoorn: de kans op overlijden door de verdoving is vijf procent. Bovendien bestaat er kans op infecties na de ingreep. • De hoorn groeit, net als een nagel, weer aan. De onthoorning moet dan ook elke drie tot vier jaar worden herhaald, bij álle neushoorns. De kosten daarvan zijn hoog: 620 tot 1.000 dollar per neushoorn. Bovendien is herhaalde onthoorning elke keer risicovoller voor de neushoorn, vanwege de terugkerende verdoving. • Stropers doden ook hoornloze neushoorns. Om de resterende stomp, uit wraak, maar ook uit berekening. Ze willen er zeker van zijn dat ze een volgende keer niet nog eens het spoor volgen van een neushoorn die geen hoorn meer blijkt te hebben. • Neushoorns hebben niet voor niets een hoorn. Wanneer deze wordt verwijderd missen ze een lichaamsdeel dat ze gebruiken om zich te verdedigen, partners te lokken, naar water te graven en takken te breken. • Er ontstaan voorraden hoorn die in de illegale handel kunnen terechtkomen. De handel wordt op deze manier in stand gehouden en de stroperij blijft bestaan.

Bent u voor of juist tegen ivoorverbranding en/of het preventief verwijderen van neushoornhoorns? Of hebt u andere ideeën over hoe we stroperij tegen kunnen gaan? Laat het ons weten. facebook.com/wereldnatuurfonds info@wwf.nl

Ivoor op de brandstapel Eind april gingen in Kenia 105 ton olifantenslagtanden en 1,35 ton neushoornhoorns in vlammen op. Botswana daarentegen bewaart het in beslag genomen ivoor. Wat is er voor verbranding te zeggen en wat tegen? Argumenten vóór ivoorverbranding • Overheden spreken zich met het vernietigen van ivoor uit tegen stroperij en de handel in producten afkomstig van wilde dieren. Het is een krachtig statement: ivoor kopen en hebben is écht on acceptabel. Afkeuring en openlijke afwijzing van ivoor en ivoren producten ontmoedigt stropers en kopers en verkleint de markt. • Met ivoorverbranding geeft een land het signaal dat het ivoor geen waarde heeft, maar een levende olifant wel. Een olifant in de natuur zorgt voor geld en werkgelegenheid in de toeristische sector, zeker in Afrikaanse landen. • Beter verbranden dan veilen. Het voorkomt dat ivoor door diefstal of corruptie in het illegale circuit terechtkomt en maakt witwassen van illegaal ivoor via veilingen onmogelijk. • Ervaring uit het verleden leert dat een groter aanbod een grotere vraag creëert. In 1997 en 2008 leidde het toestaan van een eenmalige verkoop van ivoor aan Japan en China ertoe dat de vraag omhoog schoot (want ivoor ‘mocht’ weer), net als de prijs. De stroperij nam daardoor niet af, maar leek zelfs toe te nemen. • Het verbranden getuigt van daadkracht en de wil om wildlife crime aan te pakken. Het stimuleert andere landen ook tot actie over te gaan en de handel in ivoor te verbieden.

Argumenten tegen ivoorverbranding • Het is zonde om in beslag genomen ivoor te verbranden. Het is beter het te verkopen en de opbrengst te gebruiken voor het beschermen van de olifant en zijn leefgebied. • Ivoorverbranding is symboolpolitiek, met een averechts effect. Het aanbod wordt kleiner en dat drijft de prijs op. Voor stropers wordt het nog lucratiever om op olifanten te jagen. • Het verbranden van ivoor getuigt van weinig respect voor de olifant. De overblijfselen zijn een eerbetoon aan het prachtige dier en moeten worden bewaard. • Het geeft een verkeerd signaal: ivoor is waardeloos. Daarmee wordt de handel in ivoor ook niet serieus genomen. • Er is geen bewijs dat het helpt. De handel in ivoor is – onder ander vanwege de illegaliteit – weinig doorzichtig: exacte cijfers en bedragen ontbreken.

Dit vinden wij Ellen de Wolf: “Ivoorverbranding is een effectieve manier om de handel in ivoor te ontmoedigen. De brandende stapels brengen een heldere boodschap over: ivoor hebben of kopen kan écht niet. Ook zorgt de vernietiging van ivoor – óók van het ivoor van natuurlijk gestorven olifanten – ervoor dat het niet door diefstal of corruptie weglekt naar het illegale circuit. Daarnaast werken we hard aan het stoppen van de vraag naar ivoor. Daar ligt de oplossing.” Panda 27

KRACHT

Bij donder en bliksem komen grote krachten vrij.

Beeld: Steve Bloom

NATUURKRACHT

28 Panda

BLIKSEM IS EIGENLIJK NIETS ANDERS DAN EEN ENORM GROTE VONK: EEN ELEKTRISCHE STROOM VAN 100.000 AMPÈRE. DIT IS 200.000 MAAL ZOVEEL ALS IN EEN GLOEILAMP EN MET EEN MILJOENVOUDIG LICHTEFFECT. DE LUCHT ROND EEN BLIKSEMSCHICHT WORDT VERHIT TOT 30.000 °C EN ZET DAARBIJ ZO PLOTSELING EN FORS UIT DAT EEN ROLLENDE KNAL VOLGT.

Panda 29

KRACHT

Sommige mensen zetten een stap extra om de natuur te beschermen.

VASTBESLOTEN

Beeld: Christiaan van der Hoeven: WNF, Haai: Wildestanimal/GettyImages, Collet Ngobeni: HelpingRhinos.org, Neushoorn: Chris Minihane/GettyImages, Evelyn Beerens: Evelyn Beerens, Luipard: iStock

WILSKRACHT Een verschil maken voor de natuur. Dat is wat WNF-natuurbeschermer Christiaan van der Hoeven, ranger Collet Ngobeni en vrijwilligster Evelyn Beerens willen. Daarom zetten ze zich met kracht in voor hun passie. Tekst: Anique Mangnus

Christiaan van der Hoeven: “Ik werk nu vijfenhalf jaar

TEKEN DE PETITIE

Geef ook uw stem tegen wildlife crime en teken de petitie.  WNF.NL/PETITIE

30 Panda

voor het Wereld Natuur Fonds als themadeskundige en richt me op beschermde diersoorten en gebieden. Een belangrijk onderdeel van mijn werk is lobbyen voor de natuur. Ik probeer het voortbestaan van specifieke dieren en planten internationaal op de agenda te zetten. We zijn nu druk bezig voor de zeventiende CITES-conferentie in september in Johannesburg. Daar komen de landen bijeen die het CITES-verdrag hebben ondertekend. In dit verdrag is de wereldwijde handel in ongeveer 5.000 beschermde diersoorten en 30.000 beschermde plantensoorten vastgelegd. Het doel is ervoor te zorgen dat de handel het voortbestaan van planten en dieren niet bedreigt. 182 landen hebben het verdrag ondertekend. Samen bepalen zij welke handel wordt verboden en welke vergunningen of certificaten nodig zijn voor de handel die wel is toegestaan. Wij adviseren regeringen en zijn heel kritisch op handhaving en controle. Thailand bijvoorbeeld beloofde de binnenlandse handel in ivoor te verbieden, maar deed er in de praktijk weinig aan. CITES dreigde toen de voor Thailand lucratieve handel in orchideeën te beperken. Dat hielp. CITES is een van de weinige conferenties ter wereld die zijn tanden kan laten zien. Dat gebeurt alleen nog veel te weinig. Te vaak worden geen sancties opgelegd bij het overtreden van een handelsverbod. Dat kan écht niet en ik wil er alles aan doen om dat te veranderen. Lobbyen klinkt minder opwindend dan ons werk in het veld, maar het is heel belangrijk. En we bereiken er veel mee. Haaien bijvoorbeeld staan na twintig jaar druk uitoefenen eindelijk op de CITES-lijst. En dat is nodig, want jaarlijks worden er meer dan 100 miljoen haaien gevangen, vooral voor haaienvinnensoep. In de aanloop naar de conferentie zijn we een petitie tegen wildlife crime gestart, met als doel invloed uit te oefenen op beslissingen die tijdens conferenties, zoals CITES, worden genomen. Dit werk vraagt een lange adem, maar volhouden loont. In de jaren zeventig ging het heel slecht met de olifanten en neushoorns. Dat ze er nu nog zijn, hebben we mede te danken aan CITES.”

Collet Ngobeni, Black Mamba’s: “Elke dag word ik vol trots wakker; trots dat ik bij de Black Mamba’s hoor, een anti- stroperij-eenheid. We zijn het eerste vrouwelijke team in Zuid- Afrika en beschermen neushoorns, olifanten en andere dieren in een wildreservaat van 40.000 hectare. Het ligt in Balule in het Kruger Nationaal Park. In het begin, drie jaar geleden, werden we uitgelachen. Nu krijgen we respect en zijn de stropers bang voor ons. Ze weten dat wij opletten. We dragen geen wapens, maar zijn de oren en ogen in de bush. We sporen kampen van stropers op en vernietigen die. We zoeken naar vallen en strikken en halen ze weg. Soms vinden we er wel dertig op een dag. Als we stropers zien, melden we dat aan onze bewapende collega’s. In de drie jaar dat we actief zijn, zijn er 75 procent minder strikken geplaatst en hebben we negentien kampen van stropers vernietigd. Helaas zijn er sinds 2014 wel een aantal neushoorns gedood om hun hoorns. Dat maakt me verdrietig. Maar goed nieuws is dat de stroperij in ons gebied is gedaald met 56 procent. Ik ben zo blij dat ik dit werk doe. Ik wil dat onze kinderen in de toekomst de neushoorn niet alleen op een poster kunnen zien, maar ook in het echt.”

Evelyn Beerens: “Vorig jaar heb ik zes dagen vrij genomen van mijn werk om te helpen bij de Panda Tour voor de WNF-Aarde op 1-campagne. Dat doe ik graag. Ik ben al vanaf 2007 vrijwilliger, maar sinds 2011 echt heel actief. Dat jaar werkte ik mee aan de WNF-Challenge, een groots sportevenement voor de natuur. Drie dagen lang. Geweldig! Sinds die tijd word ik vaker gevraagd om te helpen bij grote acties. Organiseren, coördineren, problemen oplossen: daar ben ik goed in. In het dagelijks leven ben ik politieagent en moet ik snel op situaties kunnen inspelen en actie ondernemen. Die vaardigheid zet ik graag in voor WNF. Het is zó belangrijk dat de natuur wordt beschermd. Daar probeer ik mijn steentje aan bij te dragen. Dierenleed zoals stroperij raakt me. In 2014 heb ik een rondreis door Zuid-Afrika gemaakt. Ik heb olifanten gezien, luipaarden, giraffen. Prachtig! Dit voorjaar ben ik naar Costa Rica geweest. Grote en kleine dieren in hun natuurlijke leefomgeving kunnen en mogen zien: dat vind ik een cadeautje. Dat is mede mogelijk door het resultaat van het werk van WNF. Daarom ben ik vrijwilliger, om actief bij te dragen aan het in stand houden van de natuur. Dit werk geeft me heel veel voldoening. Het is een verrijking van mijn leven.”

‘IK WIL DAT ONZE KINDEREN IN DE TOEKOMST DE NEUSHOORN NIET ALLEEN OP EEN POSTER KUNNEN ZIEN, MAAR OOK IN HET ECHT’ Collet Ngobeni

‘GROTE EN KLEINE DIEREN IN HUN NATUURLIJKE LEEFOMGEVING KUNNEN EN MOGEN ZIEN: DAT VIND IK EEN CADEAUTJE.’ Evelyn Beerens

Panda 31

ROVERS KRACHT

Waartoe Dieren gaan voelen inventief verschillende te dieren werk zich bijaangetrokken het weren vanen wat rovers zit en daarachter? indringers.

AANTREKKINGSKRACHT BEWAKERS

Onweerstaanbaar Wat het ene beestje koud laat, oefent op het andere een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit.

Beeld: iStock

Prieelvogel & blauw Over de lievelingskleur van de satijnblauwe prieelvogel is geen twijfel. Het mannetje verzamelt blauwe voorwerpen – bloemen en bessen, maar tegenwoordig ook wasknijpers, pennen en snoeppapiertjes – en richt daarmee een tentoonstelling in. Als decor maakt hij een prieeltje van twijgen dat hij beschildert met blauw bessensap. Met zijn galerie vergroot hij zijn eigen aantrekkingskracht op een vrouwtje, dat eveneens dol op blauw is.

Beeld: Ian Redmond/Naturepl

Olifant & zout

ALS ZE ERAAN TOE IS OM HAAR EIEREN TE LEGGEN, MÓET EEN ZEESCHILDPAD TERUG NAAR HAAR GEBOORTEGROND.

Op gezette tijden hebben olifanten een onbedwingbare behoefte aan mineralen. Dat heeft er bij Mount Elgon, op de grens van Kenia en Oeganda, voor gezorgd dat er in de loop van eeuwen complete grotten zijn ontstaan. De dieren komen er uit de wijde omtrek op af, beklimmen de berg en verdwijnen in een van de vijf grotten. Daar stoten ze als mijnwerkers brokken zouthoudend zandsteen van de wand waarmee ze hun behoefte weer voor een tijdje bevredigen.

Beeld: iStock

Vuurvlieg & knipperlicht

Beeld: David Tiplin/Naturepl

32 Panda

Vuurvliegjes communiceren met knippercodes. Elke soort heeft een eigen code en alleen de juiste code trekt potentiële partners aan.

Beeld: iStock

Hommel & bloem

Een kadaver heeft grote aantrekkingskracht op gieren. De vogels cirkelen op grote hoogte en houden de savanne onder zich in de gaten. Maar ze houden ook hun buren in het oog. Zodra één gier doelbewust afdaalt, verspreidt die manoeuvre zich als een lopend vuurtje en komt de hele buurt eropaf.

Hommels houden van bloemen. Ze worden aangetrokken door de kleuren en geuren, maar het gaat ze om het vooruitzicht van de beloning: zoete nectar voor de energie en voedzaam stuifmeel voor hun opgroeiende larven. Niet alle bloemen belonen evenveel en hommels leren snel. Ze onthouden bijvoorbeeld dat vingerhoedskruid gul is. Juist die bloemen maken het de bestuivers niet makkelijk: de nectar zit diep verstopt. Met hun lange tong en stevige lijf kunnen hommels er met moeite bij, maar de zoete nectar is onweerstaanbaar en alle moeite waard.

Beeld: Hommel: MYN/Pierre Escoubas/Naturepl, Vingerhoedskruid: MYN/Niall Benvie/Naturepl

Gier & kadaver

Beeld: Dreamstime

SIERSTRIPS, RUITENWISSERS EN ANDERE RUBBEREN AUTOONDERDELEN HEBBEN EEN STERKE AANTREKKINGSKRACHT OP KEA’S, NIEUWSGIERIGE NIEUW-ZEELANDSE PAPEGAAIEN. WAAROM, WEET NIEMAND. Beeld: John Cancalosi/Naturepl

Beeld: Brent Stephenson/Naturepl

Panda 33

ACTUEEL

Quiz Bijna 500 mensen deden mee aan de quiz in de vorige editie van Panda. Geen gemakkelijke quiz (tot grote puzzelvreugde van veel inzenders), want slechts vijf mensen hadden alle antwoorden goed. Het moeilijkst was foto 2, waarvan het overgrote deel van de inzenders dacht dat het de huid van een kameleon of leguaan was. Het was echter het blad van een geranium. De juiste antwoorden waren: Foto 1: De vacht van een tijger (A) Foto 2: Een blad van een geranium (C) Foto 3: Het oog van een pelikaan (A) Foto 4: De nerf van een blad (B) Foto 5: Het oog van een nijlpaard (D) Foto 6: Het oog van een vlieg (C) Foto 7: De vleugel van een vlinder (D) De winnaars hebben inmiddels bericht gehad.

RECTIFICATIE ARTIKEL IN PANDA In het artikel over ecotoerisme in Panda Zomer geeft hoogleraar René van der Duim aan dat er in Afrika geen sprake is van ritjes op de rug van een olifant of knuffelen met leeuwen. Helaas is dat wel het geval, zo bleek ook bij navraag. Het zogenaamde ‘wandelen met leeuwen’ komt vooral voor in Zuid-Afrika en Zimbabwe. René van der Duim geeft zelf als reactie: “Deze zin is er helaas tussendoor geslopen. Uiteraard ben ik me bewust van het bestaan van knuffelfarms. Dit behoort tot de uitwassen van het toerisme. Niet voor niets brengt de ANVR dierenwelzijn onder de aandacht van reisorganisaties.” Onze excuses voor deze fout en dank aan de oplettendheid van onze lezers.

34 Panda

Zapp Your Planet Voor ‘Zapp Your Planet: Operatie Olifant’ zijn WNF-Rangers Minke en S ebastiaan samen met presentatrice Nienke de la Rive Box op expeditie geweest naar Gabon. Daar leerden ze om parkranger te worden, gingen ze op zoek naar de bosolifant en lieten ze zien waaraan de opbrengst van Operatie Olifant wordt besteed. Minke: “We hebben een nacht in een tentje in de jungle geslapen. Super spannend!” Sebastiaan: “En we hebben olifanten in het wild gezien. Wat een mooie dieren, die mogen echt niet gestroopt worden!” Benieuwd naar hun belevenissen? Kijk dan van 24 t/m 27 oktober om 18.25 uur naar NPO Zapp op 3. Op zaterdag 29 oktober kun je alle vier de afleveringen achter elkaar zien.  RANGERCLUB.NL

Vangstregels voor tonijn Op verzoek van het Wereld Natuur Fonds en belangrijke (inter)nationale schaal- en schelpdierbedrijven heeft de Indian Ocean Tuna Commission (IOTC) onlangs maatregelen aangekondigd voor het aanscherpen van de vangstregels voor tonijn in de Indische Oceaan. IOTC is verantwoordelijk voor het reguleren van de vangst van bijna een kwart van alle tonijn wereldwijd. De aankondiging is historisch, want voor het eerst heeft een commissie die over tonijnvisserij gaat maatregelen genomen vóórdat het visbestand is ingestort.

Vind ons ook op:

Voor al uw vragen en opmerkingen kunt u ons bereiken via ons gratis nummer

0800-1962 Beeld: Quiz: WNF, Zapp your Planet: WNF, Tonijn: Anne van den Berg, Karin Gerritsen: Ruurd Dankloff, Brunch: Servan Ott Fotografie, Duiker: Cor Kuyvenhoven/WNF, Boot: Cor Kuyvenhoven/WNF, IJsbeer: Dimitry Ryabov/WWF-Rusland

(op werkdagen van 9.00-17.00 uur)

youtube.com/wwfnetherlands

facebook.com/wereldnatuurfonds

instagram.com/wnfnederland

twitter.com/wnfnederland

pinterest.com/wnfnederland

INFO

Postadres:

Postbus 7, 3700 AA Zeist E-mail: info@wwf.nl Website: www.wnf.nl

Expeditie Noordzee GEEF DE AARDE DOOR ME T UW TESTAMENT

Voorjaarsbrunch Voor alle mensen die het Wereld Natuur Fonds in hun testament hebben opgenomen, vond eind mei de traditionele Voorjaarsbrunch plaats. Ruim 180 gasten genoten van een heerlijke brunch. Voorafgaand woonden ze inspirerende presentaties bij van Olivia Swaak Goldman, directeur van de Wildlife Justice Commission en WNF-ambassadeur Loretta Schrijver. Beide sprekers vertelden over hun ervaringen met stroperij en illegale handel in bedreigde dieren.

Van 9 t/m 18 september organiseert Stichting Duik de Noordzee schoon samen met WNF Expeditie Noordzee. Tijdens de expeditie worden een deel van de Noordzee en de soorten die erin voorkomen in kaart gebracht. Die kennis is nodig, omdat we daarmee kunnen aantonen hoe waardevol de natuur in de Noordzee is en welke gebieden beter beschermd moeten worden. In beschermde gebieden kan de onderwaternatuur weer herstellen. Haaien, roggen, schelpdierbanken en zelfs blauwvintonijnen kunnen zo weer volop terugkeren in onze Noordzee.

Benieuwd? Volg de expeditie op onze website of via Facebook, Instagram of Twitter. WNF.NL/EXPEDITIENOORDZEE

Wilt u WNF ook in uw testament opnemen? Of wilt u daar meer informatie over? Neem dan contact op met Karin Gerritsen of vraag vrijblijvend onze nieuwe brochure ‘Onze aarde, uw nalatenschap, hun toekomst’ aan: 0306937309, kgerritsen@wwf.nl  WNF.NL/TESTAMENT

Onbekende ijsbeerpopulatie onderzocht Onderzoekers van het Wereld Natuur Fonds en het Severtsov Institute of Ecology and Evolution doen voor het eerst onderzoek naar de ijsbeerpopulatie bij de Russische Kara-zee. Een van de vrouwtjesijsberen op het eiland Vaigach is voorzien van een halsband met satellietzender, zodat haar gedrag bestudeerd kan worden. Deze en andere gezenderde ijsberen zijn op internet te volgen.  WNF.NL/IJSBEERVOLGER

Het Wereld Natuur Fonds legt bij uw aanmelding gegevens vast die we kunnen gebruiken om u te informeren over onze activiteiten, projecten en producten. Als u deze informatie niet wilt ontvangen, kunt u dat aan ons laten weten via Antwoordnummer 7040, 3700 TA Zeist of via info@wwf.nl. U kunt zich op elk gewenst moment uitschrijven voor onze e-mails.

Panda 35

Tot slot nog dit “Mooi nieuws uit Nederland. De 53 steuren die we juni vorig jaar met Sportvisserij Nederland en ARK Natuurontwikkeling hebben uitgezet in de Rijn, zijn zonder moeite naar de Noordzee gezwommen. Wat ik echt gaaf vind, is dat enkele steuren via het Haringvliet naar zee zijn gegaan, tijdens een van de sporadische momenten dat de Haringvlietsluizen open waren. Dat is hét bewijs dat een open Haringvliet enorm belangrijk is voor een gezonde populatie steuren. Alle steuren die we hebben uitgezet, zijn voorzien van een zender. Dankzij die zenders weten we dat drie steuren via de Haringvlietsluizen de Noordzee hebben bereikt. Twee zijn direct door de sluis gegaan, de derde heeft vijf dagen voor de dam doorgebracht voordat hij de zee opging. Steuren leven in zoet en zout water. Als ze paairijp zijn, willen ze de rivier weer op. Dat kunnen ze nu helaas amper via het Haringvliet. Als in 2018 de Haringvlietsluizen op een kier gaan, vergroot dat de toekomst van steuren in Nederland!”

Bas Roels, themadeskundige zoetwater bij het Wereld Natuur Fonds

Foto: Ruurd Dankloff, illustratie: Dick Poelen

Gaat u verhuizen of zijn uw gegevens onjuist? U kunt uw gegevens zelf online wijzigen op wnf.nl/gegevenswijzigen. Natuurlijk kunt u voor het melden van een verhuizing ook gebruik maken van een PostNL Verhuisbericht. Vermeld dan s.v.p. uw administratienummer (het nummer boven uw naam en adres). Bellen kan ook: 0800-1962 (gratis).

Retouradres: Wereld Natuur Fonds, Postbus 7, 3700 AA ZEIST

SHELL ZIET AF VAN VERGUNNING Dankzij gezamenlijke inspanningen met WWFCanada en andere organisaties hebben we voor elkaar gekregen dat Shell zijn veertig jaar oude, ongebruikte, olievergunningen in Noord-Canada, opgeeft. WWFCanada spande een rechtszaak aan en in Nederland verzochten we Ben van Beurden, CEO van Shell, dringend om af te zien van de vergunning. Dat lukte! Daarmee wordt het bijzondere beschermde zeegebied ‘Lancaster Sound’ mogelijk gemaakt en dat is goed nieuws voor onder meer narwals, ijsberen en beloega’s.