Garden place #12 a4

2015 www.wienerberger.nl/straat

#12

Magazine voor inrichting buitenruimte

02 | inhoud

03 04 06 08 1o 12 14

12

14

Oosteinde, Vriezenveen Duurzaam handhaven dorpse karakter

Vlijtsekade, Apeldoorn Kernwaarden als bouwstenen

Gebakken bestrating als slimme economische keuze De werkelijke waarde van straatbakstenen

Centrumplan, Aalten De verborgen schoonheid ontsloten

Grote en Kleine Brink, Zuidlaren Oude tijden herleven

station, Hoofddorp Wachten in een vriendelijkere omgeving

Plan Tusveld, Rijssen-Holten Frans pleintje in hartje Rijssen

Oosteinde, Vriezenveen | 03

Oosteinde, Vriezenveen

Duurzaam handhaven dorpse karakter In 2009 is voor Vriezenveen (gemeente Twenterand) een verkeersvisie opgesteld. Ook voor het te drukke Oosteinde. Een andere functie en inrichtingskenmerken verbeterden de leefbaarheid en verkeersveiligheid.

Wegverkeer zorgde jarenlang voor geluidsoverlast. Diverse woningen aan het Oosteinde stonden op de zogenoemde A-lijst. De geluidsanering werd aangepakt met de aanleg van een rondweg om het (vracht)verkeer om te leiden. Het Oosteinde zelf werd opnieuw en autoluw ingericht, inclusief een 30 km/uur-regime. Enkele bedrijven konden verhuizen naar een nieuw bedrijventerrein, wat voor minder bestemmingsvrachtverkeer zorgde. betrokkenheid Mark Veelers, civieltechnisch werkvoorbereider bij de gemeente Twenterand: “Het Oosteinde ontlasten en daarmee het effect van de rondweg maximaliseren. Aanwonenden en het bestemmingsverkeer mochten de lange rechtstand niet als hinderlijk ervaren. De veiligheid voor fietsers en het parkeren konden beter. Het typische dorpskarakter moest worden behouden. Buurtverenigingen en LTO waren betrokken.

Na diverse inspraakronden is de uiteindelijke inrichting door de gemeenteraad vastgesteld.” lange levensduur Een ingewikkeld traject, dat tussen 2014 en 2016 in vier delen werd en wordt uitgevoerd. De materiaalkeuzes werden intern gemaakt. Veelers: “De keuze voor gebakken ten koste van een betonproduct kwam mede voort uit de duurzaamheidsgedachte. De

levensduur van gebakken stenen is langer dan die van een betonnen steen. Gebakken is steeds weer her te gebruiken. Ook het dorpse karakter moest worden bewaard - een gebakken steen straalt deze sfeer uit. De dikformaat klinkers uit de rijbaan van het Oosteinde zijn, ondanks hun leeftijd, hergebruikt in de trottoirs. De klinkers waren kwalitatief nog in zeer goede conditie. Voor de (versmalde) rijbaan van het Oosteinde hebben we gekozen voor de Paviona in keiformaat.”

PROJECTGEGEVENS Ontwerp

Gemeente Twenterand

Opdrachtgever

Gemeente Twenterand

Aannemers

Sallandse Wegenbouw, Haarle

Aannemersbedrijf Leemans, Vriezenveen

Sortering

Wienerberger - Paviona KK80

Realisatie

2014-2016

Het oude gebakken van de vroegere rijbaan werd een-op-een hergebruikt voor de trottoirs

04 | Vlijtsekade, Apeldoorn

Vlijtsekade, Apeldoorn

Kernwaarden

Vlijtsekade, Apeldoorn | 05

als bouwstenen De Vlijtsekade is een nieuwbouwplan aan het Apeldoorns Kanaal en een beeldbepalend deel van de te realiseren Kanaalzone. De Kanaalzone is een binnenstedelijk bedrijventerrein van 200 hectare, kent 35 ontwikkellocaties en de ombouw zal zo’n 20 jaar duren. Het gebied, zo ook de Vlijtsekade, wordt ontwikkeld aan de hand van vijf kernwaarden: erfgoed als inspiratiebron, multifunctioneel gebruik, water als kans, Apeldoorns groen en verbinden/ontmoeten.

De Vlijtsekade is op loopafstand van het centrum, maar moest rust uitstralen. Het stedenbouwkundig plan kenmerkt zich door een ‘kamstructuur‘ in de vorm van een kade langs het kanaal waarop hofjes aansluiten. Bij de tot loftwoningen ontwikkelde loods is een groene binnenhof gevormd, met ruimte voor parkeren. De kade zelf is autoluw.

Over het handhaven van de kadeloods als markant monument stelt architect Hanneke Rinkel (Sacon): “De loods was het uitgangspunt voor de robuuste en tegelijk vriendelijke architectuur van de nieuwbouw. Als je geschiedenis in een plan kunt integreren, wordt het plan daar altijd beter van.” De architectuur van de kadewoningen refereert deels aan de loodsen, met repetitieve en gelaagde bakstenen gevels en deels aan de statige villa’s c.q. de oude directeurswoningen. Beide typologieën komen al voor in dit deelgebied, de nieuwbouw sluit hier op aan.

Derde leven voor straatbaksteen Kanalenkoning Willem I zorgde vroeg 19e eeuw voor de aanleg van ook het Apeldoorns Kanaal. De waterweg richting de IJssel was altijd een landmark voor ‘buitenstad’ Apeldoorn. En water fascineert, ook zonder de bedrijvigheid van het laden en lossen. Voeg daar de weidse uitzichten aan toe en je hebt een mooi perspectief voor de toekomst.

De bestrating is gebakken, wat een morele verplichting is voor zo’n stoer historisch gebied. Wienerberger leverde ruim 150.000 Novoton KK70. Projectleider John Assink: “Apeldoorn geeft de voorkeur aan duurzame materialen. Bij straatbakstenen is dat enerzijds het mooi blijven na verloop van jaren, anderzijds de lange levensduur van het product. Straatbakstenen krijgen bij ons ook een tweede soms derde leven. Ook is het zo dat de Novoton zo langzamerhand onze standaard steen is, die we op meerdere locaties in de gemeente gebruiken.”

De architectuur van de kadewoningen refereert deels aan de loodsen.

Variatie in legverbanden zorgt voor een verrassend effect.

ROBUUST KEIFORMAAT Vormgever Han Goudswaard: “Het project voegt een nieuwe typologie wonen toe aan het bestaande milieu in Apeldoorn. Wonen aan een kade, volop ruimte om te zitten of spelen of je eigen bootje aan te leggen. Een stoere kade zonder indeling, zoals vroeger. Bij die sfeer hoort een stoere straatsteen in een robuust keiformaat. De gestrooid geplante, incidentele bomen voegen sfeer toe en zwakken het anders als te stenig ervaren woonmilieu af. Groene steunpunten met de juiste ecologische functie.”

PROJECTGEGEVENS Ontwerp

Gemeente Apeldoorn

Opdrachtgever

Gemeente Apeldoorn

vof Bouwfonds-Nikkels

Aannemer

Jan Zevenhuizen BV, Apeldoorn

Sortering

Wienerberger - Novoton KK70

Realisatie

2012-2013

Gebakken bestrating als morele verplichting voor zo’n stoer historisch gebied

06 | Gebakken bestrating als slimme economische keuze

Gebakken bestrating als slimme economische keuze

de echte waarde van straatbaksteen In Garden&Place citeren we onder andere uw collega’s en vakbroeders. Ze vertellen over hun projecten en hebben het en passant over duurzaamheid, levensduur, hergebruik, schoonheid en sfeer.

andere verharding is dat twee tot wel vier keer zo lang. Hierdoor liggen over de totale levensduur de kosten van gebakken bestrating zeer laag. Door de lange levensduur wordt bespaard op nieuwe bestrating c.q. vervangingskosten.

Over de kwaliteiten van gebakken bestrating lijkt iedereen het eens. Keramische materialen gaan vele honderden jaren mee en zijn onverwoestbaar. Juist door veroudering wint het aan authenticiteit. Ter illustratie: UNESCO plaatste de ‘keramische’ Amsterdamse grachtengordel in 2010 op de lijst werelderfgoederen en is daarmee “van unieke en universele waarde voor de mensheid en toekomstige generaties.”

Vanzelfsprekend hergebruik Straatbakstenen verweren niet en behouden hun natuurlijke tint. Gebakken bestrating is steeds her te gebruiken, met een vervangingspercentage van maar 10%. Dit maakt gebakken bestrating een duurzame én voordelige keuze. Voor de goede orde: met hergebruik bedoelen we dat de straatstenen onveranderd terug in de bestrating zijn te plaatsen, bijvoorbeeld na onderhoudswerkzaamheden of bij herinrichting van de openbare ruimte. Hergebruik is dus iets anders dan recyclen. Royal HaskoningDHV, over onveranderd hergebruik: “Gemeenten passen tussen 80% en 90% van de gebruikte bakstenen opnieuw toe bij herbestrating of groot onderhoud. Bestratingsaannemers ramen de mate van hergebruik voor straatbaksteen op 90%.”

Dan de keerzijde: keramiek zou in aanschaf duur zijn. Wat niet per definitie waar is.

Een deel van het assortiment Wienerberger straatbakstenen is qua initieel prijsniveau vergelijkbaar of zelfs lager dan alternatieve bestratingsmaterialen. Nog los van het gegeven dat alleen de initiële kosten een verkeerd beeld van de te maken begroting geven. In een bredere context en op de lange termijn is gebakken bestrating ook economische de beste keuze.

Blijvend in waarde Uit onafhankelijk onderzoek (Tauw) blijkt dat de gemiddelde straatbaksteen ten minste 125 jaar mee gaat. Sommige bakstenen halen zelfs de 250 jaar. Vergeleken met

Hogere belevingswaarde Een subjectieve parameter als kwaliteit is niet in harde data te vatten. De prijskwaliteitverhouding evenmin. Het is echter een gegeven dat het een natuurproduct is met een eigen uitstraling. Straatbakstenen dragen bij aan een prettige leefomgeving.

De gemeente Eindhoven verwoordt dit in hun ‘Position paper binnenstad Eindhoven’

Gebakken bestrating als slimme economische keuze | 07

in economisch perspectief biedt gebakken bestrating interessante mogelijkheden

zo: “Het rendement van investeringen in ‘belevingswaarde’ ligt per geïnvesteerde euro hoger dan investeringen in ‘stenen’. Van een betere belevingswaarde worden mensen namelijk vrolijk, terwijl betere openbare ruimte veel meer als vanzelfsprekend wordt gezien. En pas gaat opvallen als het juist niet goed is.”

Budgetvriendelijke bestratingsoplossingen Door steeds efficiëntere productieprocessen, slimme technologieën en schaalvoordelen biedt Wienerberger ook budgetvriendelijke keramische bestratingsoplossingen.

Dit zorgt ervoor dat in economisch perspectief gebakken bestrating, zeker in keiformaten, interessante mogelijkheden biedt en op lange termijn absoluut de meest voordelige keuze is. Wilt u weten welke voordelen straatbakstenen van Wienerberger u te bieden hebben, dan belt u naar 088-1185600 of kijk op: www.wienerberger.nl/straat

08 | Centrumplan, Aalten

Centrumplan, Aalten

De verborgen schoonheid ontsloten

Centrumplan, Aalten | 09

Aalten formuleerde in 2009 voor het kernwinkelgebied Aalten het het centrumplan ‘De verborgen schoonheid ontsloten’. Een doordacht plan als stimulans voor de economische vitaliteit. “De vele verschillende soorten oude bestrating, typen straatmeubilair en gekozen kleurstellingen doen afbreuk aan het centrum. De nieuwe inrichting van de openbare ruimte en de uitstraling van gebouwen en objecten moeten het historische karakter versterken.”

De uitstraling van onder andere de Markt was onvoldoende, het centrum niet goed bereikbaar en parkeren een crime. Het kernwinkelgebied moest verkeersluw worden. Veel ging er de afgelopen jaren (2012-2015) op de schop. Voor de inrichting luidde het advies gebruik te maken van één bestratingsmateriaal dat van gevel tot gevel loopt, waarbij de karrensporen als verbijzondering en verwijzing naar de historie werden opgenomen.

Ordeningsprincipe Eerste ordeningsprincipe was een obstakelvrije verkeersruimte van 3,50 meter breed, vanwege de bestaande bomen. In de verkeersruimte liggen de karrensporen een meter uit elkaar. De sporen zijn gemarkeerd door een rij klinkers in een afwijkende kleur waardoor zij visuele ondersteuning bieden aan de ‘rijbaan’. Tweede ordeningsprincipe was het werken met objectenzones, waar alle ‘obstakels’, zoals parkeervakken, bomen, fietsenstallingen, verlichting en straatmeubilair moesten komen.

Herkenbare inrichting Met deze uitgangspunten als principe-inrichting is een heldere en herkenbare profilering van de openbare ruimte ontstaan. Het gebied straalt eenheid en rust uit. De gebakken materialen, de kleurstelling en kwaliteitsniveau van het straatmeubilair zijn in overeenstemming met het karakter van het centrum, de historische Markt en de groene parels rondom. Ook door de bestrating zijn de begin- en eindpunten van het kernwinkelgebied herkenbaar ingericht.

Parkeerschijfzones (‘blauwe zones’), worden aangeduid met blauw geglazuurde straatbakstenen.

PROJECTGEGEVENS Ontwerp

Gemeente Aalten

Opdrachtgever

Gemeente Aalten

Aannemers

Dusseldorp Infra, Hoornstra BV, Reef BV,

Hoftijzer Aannemingsbedrijf en NTP Infra Sorteringen

Wienerberger – Nero dikformaat

en Hemelsblauw geglazuurde straatbakstenen

Realisatie

2013-2015

Een heldere en herkenbare profilering van de openbare ruimte

De sporen zijn gemarkeerd door een rij klinkers in een afwijkende kleur, waardoor zij visuele ondersteuning bieden aan de ‘rijbaan’.

10 | Grote en Kleine Brink, Zuidlaren

Grote en Kleine Brink, Zuidlaren

Oude tijden herleven

Zuidlaren is een levende legende. Sinds 1200 is er de jaarlijkse paardenmarkt op 20 oktober voor de 815e keer. Sinds 1894 gaat Berend Botje er uit varen. Het centrum, ‘het dorp’ in de volksmond, is sinds 1967 beschermd dorpsgezicht.

In 2014 werd Zuidlaren op de Entente Florale bekroond tot Groenste Dorp van Europa. Nog te bekronen is de restauratie van de Grote en Kleine Brink.

vee-balies werden in oude luister hersteld. Beide brinken werden opnieuw bestraat.

In het straatwerk van de Grote Brink werd de route van de historische Oude Coevorderweg weer zichtbaar gemaakt, door hergebruik van vrijgekomen oude waaltjes. De openbare verlichting kreeg lantaarnpalen van de juiste statuur. En bij de start van het plantseizoen in oktober plant de gemeente nog een aantal forse bomen.

Zuidlaren behoort tot de grotere brinkdorpen van Drenthe. Een brink werd vroeger aangelegd om het vee te laten overnachten. Overdag graasde het vee op de gezamenlijke weidegronden buiten het dorp. De brink kreeg in de loop van de tijd ook andere functies. De dobbe (vijver) diende als drenkplaats en voor bluswater. Eiken werden geplant om de dorpsgemeenschap van hout te kunnen voorzien. Met name de dobbe en de monumentale eiken kenmerken de Zuidlaarder Grote en Kleine Brink.

UITSTRALING EN DUURZAAMHEID Harold Dusseljee (aannemer Zuidema): “De Grote Brink had veldkeitjes met gedeelten gebakken straatstenen in verschillende formaten. Het maakte een rommelige indruk en het was voor de markten en kermissen niet praktisch. De opdrachtgever koos voor gebakken bestrating vanwege de uitstraling en de duurzaamheid. Gebakken materiaal doet meer recht aan de historie van het gebied. Voor het bepalen van de sortering hebben we een best bijzondere werkwijze gehanteerd. We lieten de klankbordgroep diverse kleursorteringen zien van zowel nieuwe als gebruikte stenen (ouder dan tien jaar, red.). Zo kregen ze een beeld van het kleurverloop door de jaren. Aldus werden het de Paviona en de Nero, beide in dikformaat.”

Historie zichtbaar gemaakt Het voorwerk van de restauratie bestond uit vervanging van de riolering en het schoonmaken en aansluiten op de regenwaterafvoer van de dobbe. Het podium en de

Grote en Kleine Brink, Zuidlaren | 11

Gebakken materiaal doet meer recht aan de historie van het gebied

COMBINATIE “Tevreden? Zeer tevreden. De combinatie van vakken met verschillende straatwerkverbanden, de zwarte strepen daar doorheen, de oude waaltjes in de rij-loper en de brede mol-goot van vrijgekomen veldkeitjes leveren een uniek werk op. Voor de gemeente en voor ons als aannemer is dit een visitekaartje.�

PROJECTGEGEVENS Ontwerp

Arcadis, Assen

Opdrachtgever

Gemeente Tynaarlo

Aannemer

Zuidema Groep, Hoogeveen

Sorteringen

Wienerberger - Paviona dikformaat en Nero dikformaat

Realisatie

2015

Route historische Oude Coevorderweg weer zichtbaar gemaakt, door hergebruik van oude waaltjes.

12 | station, Hoofddorp

Onderdoorgang NS-station Hoofddorp

Wachten in een vrien Het stationsgebied van Hoofddorp kreeg een nieuwe inrichting. Beter toegankelijk, nieuwe haltekommen voor de bussen en een dynamisch reizigersinformatiesysteem. Van de technische nood werd een esthetische deugd gemaakt door ook de omgeving en de onderdoorgang te upgraden. Landschapsarchitect AndrĂŠ de Hoop (VEVAP landschapsarchitectuur) vertelt. “Een station is per definitie een dynamische omgeving. Je wilt de trein halen, je moet er wachten op bus en taxi. Een vorm van tijdelijk verblijf die je net even aangenamer kunt maken. In functionele zin is breed ingezet. Voetgangers kregen meer ruimte en logische

station, Hoofddorp | 13

ndelijkere omgeving oversteekplaatsen, bussen worden afgeremd in de onderdoorgang, de fietsenstalling werd geordend en obstakels weggehaald. De bushaltes werden beter toegankelijk voor gehandicapten, voor visueel gehandicapten werd een geleideroute gemaakt, de kiss & ride en de taxistandplaatsen werden vernieuwd.”

Donker en somber

De Hoop: “Als toch het hele gebied op de schop gaat, kun je ook investeren in een vriendelijke verblijfsfunctie. De onderdoorgang dateerde van de late jaren 80. Veel beton en bestraat met enorme, grijs-zwarte stenen. Het was er donker en somber.

De verlichting hielp evenmin: hard en koud, aquariumverlichting. En omdat het plangebied aan beide zijden wordt begrensd door twee forse kantoortorens, waren de pleinen en zeker de onderdoorgang nogal winderig. De pleinen aan beide zijden van de onderdoorgang kregen bomen, waardoor het microklimaat er is verbeterd.”

Upgrading “De bestrating van de onderdoorgang is gebakken, een gemêleerde sortering. Lichter en vriendelijker. Keramiek is wat chiquer en het wordt mooier oud. Je tilt er een plan mee op en dat was nodig hier. Je hebt het toch over de entree van een stad.

Het gebakken hart is omzoomd met een natuurstenen bies, om het gebied af te bakenen. Tot slot de verlichting, die dus pijn aan de ogen deed. Het lichtplan is heel terughoudend vormgegeven. De plafonds van de onderdoorgang worden indirect aangelicht. Hierdoor is de onderdoorgang lichter, vriendelijker en veiliger geworden.”

Je tilt er een plan mee op, en dat was nodig hier

Van de technische nood werd een esthetische deugd gemaakt door ook de omgeving te upgraden.

PROJECTGEGEVENS Ontwerp

VEVAP landschapsarchitectuur, Haarlem

Opdrachtgever

Gemeente Haarlemmermeer

Aannemer

AW Vessies Infra, Lisse

Sorteringen

Wienerberger - Euroton Novoton waal- en dikformaat,

Nero wasserstrich waal- en dikformaat

en mix van Euroton Novoton en Nero wasserstrich

Realisatie

2014-2015

14 | Plan Tusveld, Rijssen-Holten

Plan Tusveld, Rijssen-Holten

Frans pleintje in hartje Rijssen

Een lichtwarme kleur die zeer goed aansluit bij de zwarte banden van

Plan Tusveld, Rijssen-Holten | 15

Op Funda staat het laatste van de drie penthouses nog te koop. U bezit iets moois voor € 415.000 v.o.n. Achter heeft Rozengaarde 14 303 een vrij dakterras van 20 meter. Aan de straatkant wordt u ‘mede-eigenaar’ van een heerlijk Frans pleintje.

Plan Tusveld is een ontwikkeling van Bouwbedrijf Wessels te Rijssen. Op de begane grond is de bibliotheek en daarboven, in drie bouwlagen, kwamen 21 appartementen.

Het plan ligt naast de Schildkerk uit de 15e/16e eeuw. De bebouwing van het straatje zelf, de Rozengaarde, dateert uit de 19e eeuw. De architectuur van plan Tusveld (Leeflang architectuur) kreeg een historiserend karakter.

Ongedwongen sfeervol Maar dan, dat heerlijke pleintje. Open en groen. De foto’s tonen de ongedwongen sfeer en de speelse indeling, met een bomenrij aan de Rozengaarde, zitelementen in het groen en nieuwe terrasmogelijkheden. Voor de realisatie van deze ‘ronde vormen’ tekende Netters Infra uit Enschede, dat ook het profiel van de rijweg voor het gemeentehuis op oude wijze herstelde. De voorheen 40 openbare parkeerplaatsen zijn verdwenen. Onder het maaiveld is een parkeergarage gekomen, die aansluit op de al langer bestaande parkeerkelder van het stadhuis.

KERAMIEK IN OMGEVING Waarom keramiek en waarom juist deze sortering? Raymond Burger van het gemeentelijk ingenieursbureau: “Keramiek past in de omgeving. In de buurt lagen al de zwarte Nero en de rode Paviona. En de gele Siena geeft een lichtwarme kleur die zeer goed aansluit bij de zwarte banden van natuursteen en de groene eilanden.” Burger, met veel Overijsselse nuchterheid en bescheidenheid: “Een pleintje om trots op te zijn.”

PROJECTGEGEVENS

De diversiteit in bestrating draagt bij aan de ongedwongen sfeer en speelse indeling.

natuursteen en de groene eilanden

Ontwerp

Ingenieursbureau Gemeente Rijssen-Holten

Opdrachtgever

Gemeente Rijssen-Holten

Aannemer

Netters Infra, Enschede

Sorteringen

Wienerberger - Siena waalformaat, Nero waalformaat

en Paviona waal- en dikformaat

Realisatie

2015

#12

2015 www.wienerberger.nl/straat

Wienerberger B.V. Wienerberger B.V. Verkoop Infra Verkoop Sierbestrating Kijfwaard 10 Kijfwaard 10 6911 KE Pannerden 6911 KE Pannerden T 088-118 56 00 T 088-118 56 80 F 088-118 50 40 F 088-118 50 70 straatbakstenen@wienerberger.com gebakkenbestrating@wienerberger.com www.wienerberger.nl/straat www.gebakken-bestrating.com