Via Terca nr. 6 | november 2010
Inhoudsopgave 2 E H erinrichting
Marktplein Winschoten 4 Straatbaksteen superieur in duurzaamheid 6 OBN over mechanisch straten E
E
Straatbakstenen komen via Terca. Natuurlijk, duurzaam en blijvend mooi.
Het Marktplein van Winschoten is zo zorgvuldig vernieuwd, dat we dit project moĂŠten bespreken. De openbare ruimte kreeg er de aandacht die het verdient. Met een niet alledaagse combinatie van natuur- en straatbaksteen.
Herinrichting Marktplein Winschoten
Natuursteen en gebakken gaan prachtig samen
Winschoten vormt het eeuwenoude centrum van de grotere gemeente Oldambt. Gesticht in 1391 dankt het haar ontwikkeling, ook als vesting, aan de ligging op het kruispunt van de handelsweg tussen Groningen en het Duitse Münster en het riviertje de Rensel. Welvaart zou later komen, toen de agrarische regio de geuzennaam ‘graanrepubliek’ verwierf. Winschoten heeft een sfeervolle binnenstad. Blikvangers zijn het stadspark, het rosarium, de drie Groninger molens en de RomanoGotische kerk uit 1270 op het Marktplein.
“Absoluut trots” op dit project
gebruik, gebakken klinkers met natuursteen, vormt echt een mooie combinatie.” In Winschoten werden strakke, strengpers straatstenen gelegd, in tegenstelling tot de vaker gebruikte vormbak. Bijzonder aan het ontwerp van het plein is de ‘gele ellips’ rondom de kerk. Karreman: “De ellips met de afwijkende kleur accentueert de mooie kerk. De kerk is een blikvanger geworden, ook door de verlichting.” Karreman is “absoluut trots” op dit project. De foto’s bewijzen zijn gelijk. En let wat ons betreft ook op de bomen, fraai aangeplant in een gebogen lijn, de ellips in de bestrating sierlijk volgend.
Project: Opdrachtgever: Architect: Aannemer: Sorteringen:
herinrichting Markt Winschoten gemeente Oldambt, Harry Karreman HKB Stedenbouwkundigen Groningen, Jeroen Boels, Henco Bekkering MNO Leek, Berend Haaier Pente rood, 200x100x62 Pente geel, 200x100x62 Natuursteen CEWIGRO
De reconstructie van genoemd plein begon in 2008. Projectleider Harry Karreman van de gemeente Oldambt: “Het oude plein oogde gedateerd. De parkeervakken waren niet eenduidig aangelegd en sommige waren voorzien van onhandige banden. Het plein had zowel een verkeers- als verblijffunctie. Met de reconstructie is de auto ondergeschikt geworden, ook om het evenementenbeleid een impuls te kunnen geven. De focus ligt nu op rust, kwaliteit en verblijven.” Bij een eerdere vernieuwing van het centrum, eind jaren ’90, was gebruik gemaakt van gebakken straatstenen met natuursteen voor de afwerking. De lijn van toen is doorgetrokken naar het plein. De klinkers bleken niet meer leverbaar. “Met Wienerberger hebben we gezocht naar een alternatief dat er heel dicht bij komt”, aldus Karreman. “Het materiaal-
3
Onderzoek Adviesbureau Tauw
Straatbaksteen superieur in duurzaamheid Gebakken straatsteen zorgt voor een positieve CO2-balans en grondstofverbruik. Meer concreet: rekening houdend met de hele levenscyclus van een wegconstructie (100 jaar) zijn de CO2-uitstoot en het materiaalverbruik het laagst bij toepassing van gebakken straatsteen.
Dit is de hoofdconclusie van een onderzoek dat Adviesbureau Tauw deed naar de duurzaamheid van betonnen en gebakken materialen voor bestrating. Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de gemeente Amsterdam. De materialen werden vergeleken op milieubelasting en energie-inhoud. Eerder koos Amsterdam om esthetische redenen voor gebakken straatsteen voor alle 30 km/h-zones. Het onderzoek biedt belangrijke informatie voor overheden die besluiten tot duurzaam inkopen. Realistische ketenanalyse Amsterdam gaf opdracht tot het onderzoek omdat de materiaalinkoop voor bestraten een omvangrijke post is. En omdat het beleid met betrekking
tot duurzaam inkopen een doorontwikkeling verdient. Om een volledige vergelijking te krijgen, werd een realistische ketenanalyse uitgevoerd waarbij ook productie, aanleg, onderhoud, sloop, hergebruik/recycling en transport werden meegenomen.
klinkers in plaats van beton in Amsterdam 237 kton CO2 bespaart. Dit is gelijk aan de jaarlijkse uitstoot van 26.000 huishoudens. Deze conclusie is gebaseerd op het gehele Amsterdamse wegoppervlak in de genoemde periode van 100 jaar.
Minder vervanging gebakken klinker Voor het bepalen van de totale CO2-emissie van betonsteen werd de cementproductie in het onderzoek betrokken. Cement is de grondstof voor betonnen producten en is verantwoordelijk voor 90% van de CO2-emissie uit betonsteen, zo bleek. Ook is het vervangingspercentage bij betonstraatsteen hoger dan bij baksteen. Bij een levensduur van een wegconstructie van 100 jaar betekent gebruik van een gebakken klinker dus minder vervanging, minder grondstofgebruik en minder afval.
Prachtige bevestiging Voor de Nederlandse straatbaksteenindustrie is het een prachtige bevestiging van het zeer duurzame profiel van de gebakken klinker. Temeer omdat de onderzoeksresultaten uit een onafhankelijke ‘gemeentelijke hoek’ komen. Met de kanttekening dat de Tauw-onderzoekers slechts summier melding maken van recent wetenschappelijk onderzoek waaruit blijkt dat rivierklei, de grondstof voor straatbaksteen, een vernieuwbare grondstof is. Waarmee de duurzaamheid van de gebakken klinker nog eens wordt onderstreept.
Uitvalpercentage circa 10% Tauw hanteerde bij gebakken klinkers een uitvalpercentage van 20% bij regulier onderhoud. De onderzoekers stellen vast dat wanneer deze uitval kan worden verlaagd er nog een aanzienlijk grotere CO2-winst is te behalen. Uit eerder onderzoek van Adviesbureau Haskoning - in opdracht van het Koninklijk Verbond van Nederlandse Baksteenfabrikanten - bleek echter een gemiddelde levensduur van straatbaksteen van 125 jaar en een uitvalpercentage van circa 10%. Om de onderzoeksresultaten in perspectief te plaatsen, berekende Tauw dat de keuze voor gebakken
“De schoonheid van keramiek” Piet Mathijsen, verkoopmanager Terca straatbakstenen: “Wienerberger focust, ook met Terca straatbakstenen, op duurzame productie en gebruik. Als onderneming staan we ook in breder verband bekend om ons duurzame beleid, denk hierbij aan ons integrale duurzaamheidprogramma en het certificaat ISO 14001. En wat ook mooi is: het eerdere besluit van de stad Amsterdam om in de openbare ruimte meer gebruik te maken van keramiek. Juist vanwege de schoonheid van het materiaal.” Zie ook: www.goodvalues.nl
Verrassende zitvormen
Introductie nieuwe lijn straatbakstenen
Nieuwe serie straatmeubilair Holonite
Aquata laat het water passeren
Terca Infra biedt hoogwaardige oplossingen voor de buitenruimte. Het label Holonite is hierbinnen een synoniem voor stijlvol straatmeubilair.
Voor meer informatie: www.ruimtelijkewaarde.nl T 0316 - 37 95 63
De nieuwe collectie (Holonite Linio) is comfortabel straatmeubilair gemaakt uit slechts één element. De eigentijdse principes komen tot uitdrukking in verschillende vormen van ritmiek. De verrassende zitvormen ogen weliswaar strak, maar zitten bijna zacht. Linio is in meerdere tinten leverbaar. Een extra dimensie qua onderscheidend vermogen en een eigen binnenstedelijk gezicht.
Het klimaat verandert. Nederland krijgt te maken met langere perioden van droogte en intense regenval. De bodem krijgt meer water in korte tijd te verwerken. Het stelt nieuwe eisen aan systemen voor afwatering, verharding en bestrating.
Wienerberger biedt met Aquata een waterpasserende strengpers straatbaksteen, toepasbaar in meerdere drainagesystemen. Door de open structuur van de bakstenen loopt het water niet meer via kolken in het riool maar langs de bakstenen de grond in. Aquata is geschikt voor volledige infiltratie (het water verdwijnt op natuurlijke wijze in de grond) en gedeeltelijke infiltratie (een leidingsysteem dat een deel van het water afvoert naar bijvoorbeeld wadi’s of andere afvoermogelijkheden). Aquata is leverbaar in drie kleuren keiformaat.
Voor meer informatie: www.terca-straatbakstenen.nl 5
OBN en mechanisch straten
Spanningsveld tussen proces en ambacht “Mechanisatie is innovatie, en innovatie houd je niet tegen.” Zegt Anne Fokke de Vries, directeur van de brancheorganisatie van bestratingsbedrijven. Met de kanttekening dat er een spanningsveld blijft tussen het mechanische proces en het aloude ambacht.
De OBN, voluit Ondernemersvereniging Bestratingsbedrijven Nederland, vertegenwoordigt circa 260 bedrijven en zo’n 2.000 straatmakers. Het mechaniseren heeft volgens De Vries primair te maken met de zorg voor de gezondheid van straatmakers. “Het is een fysiek zwaar beroep. In theorie is het te doen, maar de praktijk leert dat de straatmaker ook wel eens een stoepje bij de buren legt. Hij neemt onvoldoende tijd voor herstel, waardoor de totale belasting te zwaar wordt.” Ketenintegratie Het terugdringen van fysieke belasting vraagt om een ketenaanpak. De OBN erkent het belang van het mechanisch verwerken van elementen, zeker als onderdeel van het totale proces. Een ontwikkeling die door de baksteenindustrie al ruimschoots is opgepakt, denk aan de speciale stapelrobots die ervoor zorgen dat de straatbakstenen in pakketten worden gestapeld; in principe ongeacht het legverband.Juist hier komt ook het ambacht weer om de hoek kijken. De Vries: “Zeker in de voorbereiding kun je heel veel mechaniseren. Maar uiteindelijk moet je de baksteen toch onder de hamer krijgen. Het ambacht blijft, want mechanisatie loont alleen bij vergaande standaardisatie. Gelukkig blijft de Nederlandse straat een uniek product. Iedere architect heeft zijn eigen ideeën.”
CROW publicatie 282 Ondertussen dateert de CROW publicatie 282 ‘Mechanisch aanbrengen elementenverharding – Verantwoorde afweging tussen handmatig en mechanisch straatwerk’ alweer uit februari van dit jaar. De nieuwe richtlijn vervangt de 1.500 m2-norm en is eigenlijk heel duidelijk: mechanisch bestraten is verplicht, tenzij dit technisch of in de context van het werk in alle redelijkheid niet mogelijk is. Hellingen bijvoorbeeld zijn niet mechanisch te bestraten en er moet ook voldoende ruimte zijn. Mechanisatie met vakmanschap De Vries: “Een verplichting, tenzij. Ook hier komt het ambacht van de vakman terug. De op te vullen ‘randen’ en ‘gaten’, het restwerk, het is onmogelijk om dit uit te besteden aan een machine. Of ik nu pleit voor behoud van werkgelegenheid? Nee. Ik denk wel dat het vak van straatmaker er voor de jeugd aantrekkelijker op wordt. Je kunt jongeren een baan bieden die het ambachtelijke handwerk en het inzetten van technologische hulpmiddelen combineert. Dus als onderdeel van een totaalproces zeg ik ‘ja’ tegen mechanisering. Het leggen van de elementen zorgt voor de nuancering. Een straat maken blijft een vak waarvoor kennis, handen en straathamers nodig zijn.”
Wienerberger stimuleert arbo-vriendelijk werkklimaat
De wens om het mechanisch stapelen en straten te vergemakkelijken leidde bij Wienerberger tot de ontwikkeling en plaatsing van diverse robotlijnen. Deze robots zorgen ervoor dat Terca straatbakstenen in pakketten worden gestapeld. De robots houden rekening met het legverband (keper, elleboog, blok, steens of halfsteens) en de techniek van de machine (van mechanische klem- tot vacuĂźmtechnieken). Het meest geavanceerde robotpark is te vinden op de Wienerberger locatie Kijfwaard West; van de aanvoer, het stapelen, tot de verwerking in stretchhoezen, alles is geautomatiseerd - in het gehele voortraject van mechanische straten.
Wienerberger is geassocieerd lid van de Ondernemingsvereniging Bestratingbedrijven Nederland (OBN). Voor meer informatie over de brancheorganisatie: www.obn.nl
7
î Ľ
Wienerberger B.V. Verkoop Terca Straatbakstenen Verkoop Terca Infra Kijfwaard 10 6911 KE Pannerden T 0316 - 37 95 70 F 0316 - 37 95 74
straatbakstenen@wienerberger.com www.terca-straatbakstenen.nl www.ruimtelijkewaarde.nl