لە 9/25هەموو كوردستانییەك دەنگی بەڵێیە بۆ سەربەخۆیی
بەڵێ
بەرەو سەربەخۆیی كوردستان
باڵوكراوەیەكی تایبەت بە ڕیفراندۆمە لەالیەن یەكێتی ئافرەتانی كوردستان دووهەفتە جارێك دەردەچێت چوارشەممە 2017/7/19
ژمارە ()1
)No:(1
Wednesday 19/7/2017
ئایا دهوڵهتی كوردستان شكست دێنێ؟ “كوردســـتان واڵتێكی شكســـت خواردوو دهبێـــت ،واڵتانـــی دراوســـێ دهرگامـــان لهســـهر دادهخـــهن و كیلـــۆی شـــهكر دهبێتـــه 100هـــهزار دینار و له برســـا دهمرێـــت .چهك بـــۆ پێشـــمهرگه نایهت و هاوپهیمانـــان پهیوهندییهكانمـــان لهگـــهڵ دهپچرێنـــن .ئێـــرا ن پهالمارمان دهدات و لهناومـــان دهبـــات ،ئاومـــان لهســـهر دهگرێتـــهوه ،دهرمـــان نامێنێت و خوێـــن لهپهنجهمـــان بێـــت لـــه بـــێ دهرمانـــی دهمریـــن ،توركیـــا دهرگای دادهخـــات نهوتیش نافرۆشـــرێت ”.ئهوانه و چهندیـــن وانـــهی تر تـــه رجهمهكراوی كهســـانی دژه ســـهربهخۆی ،دژه بهرژهوهنـــدی میللهتـــن و راســـپێردراون ئـــهو میللهتـــه بترســـێنن كه لـــه تۆپ و تهیـــارهو كیمیـــای جینۆســـاید و داعش ســـڵیان نهكردهوه .دهوڵهتی ســـهربهخۆ بـــۆ ئیمـــه شـــتیكی زۆر جیـــاواز و نوێ نابێـــت بهو پێیـــهی ههرێمی كوردســـتان چهندیـــن ســـاڵه زیاتـــر وهك واڵتیكـــی ســـهربهخۆ دهركهوتـــووه بهتایبـــهت لـــه دوای 2014كـــه عیراق بێجگه له داعش و ئاواره و كێشـــه نهبیـــت هیچی تری بۆ كوردســـتان نهنـــاردووه ،كوردیش كهمتر نییـــه لهوههمـــوو میللهتانهی لـــه ماوهی رابـــردوودا ســـهربهخۆییان وهرگرتـــووه. كاتێـــك جـــووهكان ویســـتیان دهوڵهتێك بـــۆ خۆیان دروســـت بكهن لـــه خراپترین بارودۆخـــی ژیانیـــان دابـــوون ،زۆرتریـــن خهڵكیـــان لـــێ كوژرابـــوو ،نـــه خاكێكی دیـــاری كـــراو نه ســـامانێكی سروشـــتی و نـــه بنهمـــای دهوڵهت و نه سیســـتهم و نـــه هێـــزی ســـهربازییان ههبـــوو .ئهو ئهمریكایهی ئیســـتا گهورهترین پارێزهری ئیســـرائیله،لهو كاتـــهدا دهترســـا ئهگهر دهوڵهتیـــك بـــۆ جـــووهكان دابمهزرێت، ئـــهوا دهوڵهتێكـــی نادیموكراســـی پـــرۆ- ســـۆڤییهت دهبێـــت بهو پێیـــهی زۆربهی جـــووهكان لـــه یهكێتـــی ســـۆڤیهتهوه دەهاتـــن تهنانـــهت تاســـاڵی 1962 هیـــچ چهكێكی به ئیســـرائیل نـــهداو لهو كاتـــهدا تهنیـــا فهرهنســـا ســـهرچاوهی ســـهرهكی پێدانـــی چـــهك بـــوو بـــه ئیســـرائیل ،خهڵكهكـــهی برســـی بوون و له ســـهرهتای گواســـتنهوهی جـــووهكان بۆ نیشـــتمانی نـــوێ ،زۆربـــهی خهڵكهكه برســـی و بـــێ جلوبـــهرگ بـــوون بـــهاڵم ورهیان بـــهرز بوو ئامانجیـــان گهورهبوو، وهك كوردســـتان كێشهی سنوور و ئاویان ههبـــوو تهنانـــهت تائیســـتاش لهگـــهڵ ســـوریا و لوبنـــان لهســـهر ههندیـــك ناوچـــه كێشـــهیان ههیـــه ،ههرچـــی واڵتـــی عهرهبـــی ناوچهكهیـــه دژی دامهزراندنـــی دهوڵهتـــی ئیســـرائیل بوون كـــه ئیســـتا ههندیكیـــان هاوپهیمانی زۆر نزیكـــی ئیســـرائیلن لهگـــهڵ ههمـــوو ئهو گرفتانهشـــدا ،دهوڵهتیكی ســـهركهوتووی دیموكراســـی بههێـــزی دهوڵهمهنـــده لهههمـــان ناوچـــه دروســـت بـــوو كـــه ئیمـــهی تێـــدا دهژین. كوردســـتان واڵتێكی شكســـت خـــواردوو
نابێت ،باشـــوری ســـودان ســـهربهخۆیی خـــۆی وهرگـــرت لهكاتێكـــدا خهڵكهكهی ئهوهنـــده هـــهژاره تهنیـــا %15ی دانیشـــتوانی موبایـــل و ئامێرهكانـــی پهیوهنـــدی كردنیـــان ههیـــه ،بـــهاڵم ههژاری و كێشـــهی ناوخۆی نهبوونه رێگر لهبـــهردهم مافەكەیان كه ســـهربهخۆییه، لـــه كاتیكـــدا زۆرینـــهی هاواڵتیانی كورد لـــه چینـــی مـــام ناوهنـــدن و بههـــۆی سیاســـهتی حكومهتـــی ههرێمیشـــهوه لهم ســـااڵنهی دوایـــدا زۆربهیـــان خاوهن خانـــوو و ئۆتۆمبێلی خۆیانـــن و زۆربهیان گهشـــتی واڵتانی دهرهوه دهكهن ،چهندین كۆمپانیـــای نێودهوڵهتـــی و ڕێكخـــراو و دامـــهزراوهی بازرگانـــی لـــه ههرێمـــن و كوردســـتان ههناردهی نـــهوت و چهندین بهرههمـــی كشـــتوكاڵی دهكات ،ئـــهو گرفتانـــهی كـــه هەیە دوای ســـهربهخۆیی چارهســـهر دهبێت ،ئهمریـــكا دوای ئهوهی ســـهربهخۆیی وهرگـــرت دهســـتیكرد بـــه پێشـــكهوتن و گهشهكردن ،ســـهنگاپوره ســـهربهخۆ بـــوو ئینجـــا بـــووە ئـــهو واڵتـــهی ئێســـتا داهاتی تاكـــی ئهوهنده بـــهرزه بـــێ ئـــهوهی بزانن ســـهنگاپوره بـــهو قۆناغانـــهی ههرێمـــدا تێپهریووه تا گهیشـــتۆته ئهمـــرۆ. نـــهك توركیـــا ،هیـــچ واڵتێـــك ناتوانێت به كـــورد بڵێ بـــرۆ له عیـــراق جیاببهوه چونكـــه ئـــهوه ســـهروهری دهوڵهتێكـــی تـــره ،لـــه میدیاكانی دژه مافـــی چارهی خۆنووســـی ههرزه سیاســـییهك دهیگوت (بـــۆ ریفرانـــدۆم و ســـهربهخۆیی گرێنتی نێودهوڵهتیمـــان دهوێـــت) بهبـــێ ئـــهوهی لهبنەمـــا و یاســـا و مامهڵـــهی نێودهولهتـــی تێبـــگات .ههمیشـــه كـــه نوســـهره دیارو گهورهكان ســـەبارەت بە ســـهربهخۆیی ده ڵێن (ڕێگاتان ســـهخته بـــهاڵم ئیوه ڕێگهی ســـهختترتان بریووه، ســـهربهخۆی لهسهر ســـینییهك دانانرێت تـــا پێشكهشـــتان بكرێـــت ،سهركێشـــی و كۆڵنهدانـــی دهوێـــت) ئهگـــهر ئـــهوه بـــۆ واڵتانـــی ئهوروپـــی راســـت بێت بۆ توركیـــا ههســـتیارتره چونكـــه ئهوانیش پارچهیهكـــی كوردســـتانیان بهركهوتووه بهاڵم كوردســـتان توركیا دڵنیا دهكاتهوه كه ئامانجـــی دهوڵهتی نـــوێ پاوانخوازی و تهشـــهنهكردن نابێـــت بـــۆ پارچهكانی، دواتر ئهوهی گرنگـــه توركیا رایگهیاندووه كه دهرگاكانی خۆی بهســـهر كوردســـتاندا داناخـــات ئـــهوهش بـــۆ ئیمـــه گرنگترین شـــته لـــهو قۆناغـــه دا بهوپێیـــهی توركیـــا دهرچـــهی كوردســـتان و ریگهی گهیشـــتنمانه بـــه جیهانـــی دهرهوه بهاڵم ئهوهشـــمان بیربێت كه شـــوێنی جوگرافی و بازار و ســـامانی كوردســـتان بۆ توركیا زۆر گرنگـــه ،پێتان وانهبێت كوردســـتان بـــۆ توركیـــا گرنـــگ نیـــهو تهنیـــا ئێمه پێویســـتمان بـــه كوردســـتانه ،بهههمان شـــێوه ئێرانیش ههرگیز بازارێكی گرنگی وهك كوردســـتان لهدهســـت نادات. ئێـــران ئـــاوی له باشـــوور گرتـــهوهو ئهو هێـــزهی خـــۆی تاقیكـــردهوهو فهشـــهلی
هێنـــا ،ئاوگرتنـــهوه لـــه كوردســـتان خنكاندنـــی عیراقه كه ئیـــران ئهوه ناكات چونكـــە عیـــراق لهژێر ههژموونـــی ئێران د ا یه. ئێران ههرگیز هێزی خۆی له كوردســـتان تاقـــی ناكاتـــهوه و پهالماری كوردســـتان نـــادات ،چونكـــه ئێـــران بـــاش دهزانێت هاوپهیمانییهكـــی گـــهورهی ســـوننی له دژی ئێـــران ههیه و ئامانجی ســـهرهكیان ڕێگرتنـــه لـــەتهشـــهنهكردن و ههژموون و دهســـهاڵتی ئێـــران لـــه ناوچهكـــه وه پاراســـتنی ههولێـــر له داعش ئـــهوهی بۆ ههمـــوو دونیا ســـهلماند كه كوردســـتان هێڵـــی ســـوره نـــهك تهنیا بـــۆ ئهمریكا بهڵكـــو بـــۆ زۆر دهوڵهتـــی ناوچهكهش. له سهرهتای ســـالی 2014وه تائیستا یـــهك دینـــاری عیـــراق بـــۆ كوردســـتان نههاتووه ،شـــهری داعشـــمان كردوو ئهو ههمـــوو ئاوارهیهمـــان حهواندۆتـــهوه لـــه كاتێكـــدا نرخـــی نهوت دابهزیـــوه ،لهگهڵ ئهوهشـــدا حكومهتی ههرێـــم خۆی ڕاگرت و بەردەوامـــی بارودۆخهكهیـــدا تهنانـــهت ســـهرۆكی حكومـــهت ئـــهو قهیرانـــه داراییـــهی وهك ههلێك بۆ ریفۆرم شـــهری رووبهرووبوونـــهوهی گهندهڵی قۆســـتهوه، بـــه جیابوونهوهمـــان ،پیالنـــی عیراقی و ئیقلیمیمان بۆ شكســـتهێنان به حكومهتی ههریـــم لـــه كۆڵدهبیتـــهوه و بارودۆخـــی خهڵـــك و حكومـــهت زۆر باشـــتر دهبێت بـــهو پێیـــهی حكومهت مافـــی وهرگرتنی قـــهرزی دهبێت لـــه بانكـــی نێودهوڵهتی، بـــه بێ هیـــچ بهربهســـتێك نهوتـــی خۆی دهفرۆشـــێت و مامهڵـــه لهگـــهڵ بـــازاری جیهانـــدا دهكات ،وه ئهگهر وشـــهی عیراق له پاش ناوی كوردســـتان جیـــا بكرێتهوه ئهوه بـــه دڵنیاییهوه كۆمپانیـــای گهورهو بهناوبانـــگ بـــه پارهیهكی كاشـــی زۆرهوه دێنه كوردســـتان و گهشـــتیاری زۆر روو له كوردســـتان دهكهن بهتایبهت گهشـــتیاری مێـــژووی و ئهوانـــه ش دهیانهوێت ژینگهی پێكهوه ژیانی ئایـــن و نهتهوه جیاوازهكان ببیـــن ،چونكـــه تـــا ئیســـتا ســـهردێڕی ههمـــوو ههوالێك دهربارهی عیراق شـــهر و مهیدانی جهنگـــه كه ئـــهوهش گهورهترین بهربەســـتی بهردهم كهرتی پیشهســـازی و گهشـــتیاری و بازرگانییه ،تـــا چهند بلێین ههولێـــر و بهغداد هێنـــده جیاوازیان ههیه كه شـــیاوی بهراوردكردن نیە سیاســـهتی كۆمپانیـــا و گهشـــتیار لهوه تێنـــاگات بۆ ئـــهوان ههموو عیراق شـــهڕ و كوشـــتن و میلیشـــیا و گروپی چهكـــدار و ڕفاندنه. دهوڵهتـــی ســـهربهخۆ كهڕامـــهت بـــۆ تاكـــی كـــورد دهگهرێنیتـــهوه چیتـــر له فرۆكهخانـــهكان بهكاتژمێـــر لێكۆڵینهوهی لهگـــهڵ ناكریـــت و چیتـــر تاكـــی كـــورد لهگـــهڵ لیبیییهك و ســـۆماڵییهك ههژمار ناكرێـــت و ئهمریـــكا رێگـــهی گهشـــتت لێناگرێـــت ،ئیتـــر تاكی ئـــهو دهوڵهته به مهترســـی ئاســـایش لهســـهر هیچ واڵتیك دانانرێـــت و لـــە عیراقی بـــوون ڕزگارمان د ە بێت .
بەڵێ بۆ ریفراندۆم
پەیامی یەکێتی ئافرەتانی کوردستان بۆ سەرجەم ئافرەتانی کوردستان
د.ڤیان
سلیمان*
ئافرەتانی سەربەرزی کوردستان گەلی کوردســـتان لە رێکەوتی ()٢٠١٧/٩/٢٥ بـــۆ بەجێگەیاندنـــی مافێکـــی گەردونـــی و یاســـایی و سروشـــتی خۆی ،لە وێستگەیەکی مێژویـــی چارەنوسســـازو لـــە پرۆســـەیەکی دیموکراســـی و شارســـتانیدا ،کە پرۆســـەی ریفراندۆمـــە بڕیـــاری خـــۆی ســـەبارەت بە دیاریکردنـــی چارەنـــوس و جیابونـــەوە لـــە عێراقی عەرەبـــی ،بە جیهـــان ڕادەگەیەنێت. ریفراندۆم بۆ ســـەربەخۆیی پرۆسەیەک نییە، پەیوەســـت بێ بە هیچ حیـــزب و الیەنێکەوە، بەڵکـــو پرســـێکی نیشـــتیمانیەو داهاتـــوی کوردســـتان لـــە چوارچێـــوەی دەوڵەتێکـــی ســـەربەخۆدا مســـۆگەر دەکات ،هەربۆیـــە بەرپرســـیاریەتیەکی مێژوویـــی لە ئەســـتۆی ســـەرجەم ئێمەی کوردســـتانیانە ،کە پێکەوە بەیـــەک دەنـــگ کوردســـتان بگەیەنـــن بـــە کەنـــاری ئـــارام و هـــەواری دڵنیایی. ئێمـــەی ئافرەتانـــی کوردســـتان لەم پرســـە چارەنوسســـازەدا ئەرکێکـــی قـــورس لـــە ئەســـتۆمانەو پێویســـتە هەمومـــان یـــەک هەڵوێست بین و بیســـەلمێنین ،كەوا ئافرەت وەک تاکێکی ســـەربەخۆو هاونیشـــتیمانیەکی ئەرکـــدارو خاوەن ماف ،وەکچۆن جێدەســـتی لـــە هەمـــوو پرۆســـەیەکی ژیانـــی کۆمەڵدا دیارە ،لە دیاریکردنی ئاراســـتەی چارەنوسی واڵت و پـــرۆژەی دامەزراندنـــی دەوڵەتیـــش پێویســـتە ئەم ڕۆڵە زیاتر بەرجەســـتە بکات.
ئافـــرەت لـــە ســـەرجەم شۆڕشـــەکانی گەلەکەماندا زۆرترین ناســـنامەی قوربانیدانی بەرکەوتوە ،راســـتەوخۆ قوربانی پرۆسەکانی ئەنفـــال و کیمیـــا بـــاران و زۆرلێکـــراو و چەوســـاوە بـــووە ،لـــە یـــەک کاتـــدا دایکی شـــەهید و خێزانی شـــەهید ،ئاوارە و دور لە نیشـــتیمان و ،بەردەوام ئـــازاری بێ دەوڵەتی چە شتو و ە . سەرباری ستەمی سیاســـی ،داگیرکەر هەوڵی داوە كلتوری دواكەوتـــوی ناوچەكانی دیكەی عێـــراق تێكەڵ بە كلتوری كوردســـتان بكات، لە ئەنجامی پەیرەو کردنی ئەم سیاســـەتەش ئافرەتانی کوردســـتان زۆرتریـــن قوربانیان بۆ بەدەســـتهێنانی مافە مرۆڤایەتیەکانیان داوە، تا ئێســـتاش باجی ئەم سیاســـەتە دەدەین . بـــۆ کۆتایـــی هێنانـــی یەکجـــاری بـــەم قوربانیدانـــەو ،وەرچەرخـــان لـــە ڕەوشـــی کۆمەڵگەکەمـــان و پرســـی ئافـــرەت بـــە تایبەتـــی ،تاکـــە چارەســـەر جیابونەوەیە لە عێـــراق و راگەیاندنی دەوڵەتی ســـەربەخۆی کوردســـتان ،دەوڵەتێـــک ،کە هاوســـەنگ بێ بـــۆ هەموو گروپـــە ئاینـــی و ئیتنیکیەکانی، دووربـــێ لـــە هـــزری تونـــدڕەوی و جیاوازی جێنـــدەری . بانگەشـــە بـــۆ کۆمەڵگـــەی مەدەنـــی و چاکســـازی لـــە یاســـای بـــاری کەســـی و بەجێگەیاندنـــی بزوتنەوەی یەکســـانیخوازی ئافـــرەت لـــە چوارچێـــوەی واڵتێکـــی پـــڕ ئـــاژاوەو ناکۆکی و چەنـــد بەرەکیدا مەحاڵە، لە کاتێکدا ســـەرجەمی ناکۆکیەکان لەســـەر بابەتی مەزهەبیـــن و دوورو نزیک پەیوەندیان بـــە ســـەروەری مرۆڤـــەوە نییـــە ،بۆیە هیچ ئاســـۆیەکی گەش لـــە چوارچێـــوەی عێراقی عەرەبیـــدا بـــۆ ئێمـــەی کوردســـتانی بەدی نا یە ت . هـــەر هەنگاوێـــک بـــەرەو چاکســـازی و بەرەوپێشـــچون لـــە کایـــەی ئیـــداری و ئابـــوری و کۆمەاڵیەتـــی و کـــۆی گشـــتی سیســـتەم لە کوردســـتان ،لـــە چوارچێوەی دەوڵەتێکـــی ســـەربەخۆدا زامنتـــرە لـــەوەی ســـەر بـــە دەوڵەتێـــک بیـــن ،كە تژیـــە لە هـــزری پیاوســـاالری و كلتـــوری خێڵەكی و
ڕوانگـــەی مەزهەبی و بەتاڵـــە لە ئەگەرەكانی پێشـــكەوتن. لە ســـۆنگەی بروا بونمان بەوەی کوردســـتان پێویســـتی بـــە ئێمـــەی ئافرەتـــەو ،ئێمەش بـــە کوردســـتان ،ســـەرچاوەی ســـەرەکی پـــەروەردە ئێمەین و گەورەتریـــن کاریگەری کۆمەاڵیەتیمان هەیـــەو دەتوانین وەرچەرخان دروســـت بکەیـــن ،هەروەهـــا بڕوابونمـــان بەوەی تەنیـــا رێگای ســـەرفرازی ئێمە وەک ئافرەت هەروەهـــا کۆمەڵگە ســـەربەخۆیی و دامەزراندنـــی دەوڵەتی ســـەربەخۆیە ،بۆ ئەو ئامانجـــە مەزنە با یەکدەنگ و یەکهەڵوێســـت بین . ئێمـــە لـــە کاتێکـــدا ستایشـــی هەڵوێســـتی ئافرەتانـــی کوردســـتان دەکەیـــن ،کـــە لـــە ســـەرجەم قۆناغەکانـــدا رۆڵی شایســـتەیان گێـــراوە ،وەک پێشـــمەرگەو شۆڕشـــگێڕو بەرگریـــکار لـــە خاکـــی کوردســـتان ،وەک کارەکتـــەری داهێنـــەرو بەرهەمـــدار لـــە بەرێوەبردنـــی کۆمەڵگـــە ،وەک میدیـــاکار و خـــاوەن بیـــرو تێکۆشـــەری ڕێـــگای یەکســـانی ،وەک دایکی میهرەبـــان وهاوژینی رەنجکێـــش و پـــەروەردەکاری ســـەرکەوتوو، ئازیزانمـــان ،داواتان لێدەکەین ،لەم پرۆســـە چارەنوسســـازەدا بەڵـــێ بـــۆ ســـەربەخۆیی کوردســـتان بکـــەن. ئیمـــەی ئافرەت ،کـــە بە ئەقـــل و ووردبینی و ڕامـــان ،بـــە میهرەبانـــی و خەمخـــۆری بۆ بونیاد نانی ژیانێكی ئاســـودە ،بـــە ئازایەتی و خۆراگـــری ،هاوبـــەش بوویـــن لـــە هەموو قوربانیدانەکانی کوردســـتان و نەخشـــاندنی ڕێـــڕەوی کۆمەڵگە . بـــۆ رێزلینـــان لـــە قوربانیەکانـــی خۆمـــان وەک ئافـــرەت ،بۆ ئارامی گیانی شـــەهیدانی ڕێـــگای ڕزگاریخـــوازی كوردســـتان ،بـــۆ كوردســـتانێكی سەقامگیرو پێشـــكەوتوو ،بۆ پێكـــەوە ژیانێكی تەباو ئاشـــتیانە ،بۆ هاتنە كایـــەی دەوڵەتێکـــی یەكســـان لـــە دەرفەت و دەســـكەوت بـــۆ ئافـــرەت و پیـــاو ،با لە ریفراندۆمـــدا هەمومان بەڵێ بۆ ســـەربەخۆیی کوردســـتان بکەین. *سكرتیری یهكیتی ئافرهتانی كوردستان