KOŚCIELNY KATOLICKI NAJWIĘKSZY ZBIÓR PIEŚNI NABOŻNYCH Z NUTAMI DO ŚPIEWU NA 2 GLOSY
CZĘŚĆ DRUGA ZABIERAJĄCA PIEŚNI DO DUCHA ŚW., DO TRÓJCY ŚW., NA BOŻE CIAŁO, HYMNI SACRI, SUPLIKACYE, PIEŚNI DO PANA JEZUSA, DO SERCA PANA JEZUSA, DO MATKI BOSKIEJ, GODZINKI, LITANIE, RÓŻANIEC I KORONKI
PIEŚNI DO PANA JEZUSA PIEŚNI DO NAJŚWIĘTSZEGO SERCA PANA JEZUSA Wybór i opracowanie TOMASZ FLASZA Nota historyczna ks. TADEUSZ PRZYBYLSKI SDB
WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH KRAKÓW 2004
Redaktor serii WANDA GŁADYSZ Redaktor techniczny O. BENEDYKT BELGRAU OCD
Przejrzałem Śpiewnik kościelny katolicki opracowany przez p. Tomasza Flaszę i nie znalazłem nic niewłaściwego, wobec czego może być drukowany. Ks. Kazimierz Praźmowski — cenzor Za pozwoleniem władzy duchownej Z Książęco -Metropolitalnej Kurii w Krakowie L. 10173/30 Kraków, 7 listopada 1930
© Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2004. Allrightsreserved.
PROSIMY NIE KOPIOWAĆ Każda nielegalna odbitka to strata dla wydawnictwa i dla muzyki —mniejsza ilość drukowanych egzemplarzy oznacza mniejszą ilość nowych drukowanych utworów polskiej muzyki religijnej. PLEASE DO NOT MAKE COPIES! All unlawful duplications are a loss to the publisher and to music itself — a lesser amount of sales of these releases will mean a reduced amount of future releases of Polish religious music.
WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH 31-222 Kraków, ul. Z. Glogera 5 tel.: (012) 416-85-00, 416-85-01 fax: (012) 416-85-02 e-mail: wydawnictwo@wkb.krakow.pl http://www.wkb.krakow.pl ISBN
83-7305-123-6
NOTA HISTORYCZNA Polska pieśń kościelna ma wielowiekową tradycję, sięgającą swymi korzeniami okresu średniowiecza. Najwcześniej pojawiły się polskie ludowe pieśni religijne o tematyce wielkanocnej. W graduale płockim pochodzącym z pierwszej połowy XV wieku zapisane są trzy polskie pieśni wielkanocne, które wykonywane były podczas liturgii paschalnej. Ilość polskich pieśni religijnych z biegiem lat stopniowo wzrastała. Z końcem XV wieku było ich już około sześćdziesięciu. W polskiej literaturze średniowiecza spotykamy wiele modlitw i pieśni podkreślających miłość Chrystusa do człowieka. Są to przede wszystkim teksty mówiące o Męce Pańskiej. Pobożność pasyjna w tym czasie „uchodziła za najdoskonalszą i najbardziej owocną dla życia chrześcijańskiego". W XVI wieku wzrasta w Polsce żywe i czynne zainteresowanie wiernych Bractwami Męki Pańskiej. W tym też czasie zaczęły się pojawiać całe zbiory polskich pieśni religijnych. Na pewno duży wpływ miała tu kontrreformacja. W roku 1522 wydany został w Krakowie Żywot Pana Jezu Krysta Baltazara Opecia. O popularności jaką cieszył się ten jeden z najstarszych zbiorów tekstów pieśni świadczy fakt szeregu jego wznowień. Dowodem na ciągłe pojawianie się nowych pieśni religijnych jest 10 rękopiśmiennych kancjonałów z klasztoru Panien Benedyktynek ze Staniątek pochodzących z XVI, XVII i XVIII wieku. Zawierają one nie tylko teksty pieśni, ale i ich melodie, a nawet towarzyszenie organowe w postaci basu cyfrowanego. W XVII wieku stopniowo rozszerza się w Polsce kult Najświętszego Serca Jezusa. Ślady jego są widoczne już z końcem XVI wieku. W 1595 roku ukazały się drukiem w Krakowie u Siebeneychera bardzo poczytne rozważania cenionego kazno-
NOTA HISTORYCZNA
4
dziei Jana Wuchaliusza Wąchalskiego zatytułowane Żywot Pana Jezusów. Szczególną rolę w uwrażliwieniu wiernych na przyjęcie nowego kultu, jakim było oddawanie czci Najświętszemu Sercu Pana Jezusa, odegrali jezuiccy teologowie i kaznodzieje. Do pierwszych czcicieli należeli m. in. metropolita kijowski i halicki biskup Hipacy Pociej (1541-1613) i ks. Piotr Skarga SJ (1536-1612). W swoich kazaniach i rozważaniach zachęcali oni do oddawania czci Sercu Jezusa Zbawiciela, które nazywali „skarbnicą bogactw" i podawali różne westchnienia i modlitwy, uczyli praktyki ofiarowania Bogu przez Serce Jezusa wszystkich czynów. Na trwałe zapisała się działalność apostolska na rzecz tego kultu w pismach teologa i pisarza jezuickiego Kaspra Drużbickiego (1590-1662) i o. Stanisława Skibickiego SJ (1613-1690), któremu zawdzięczamy pierwsze pieśni o Najświętszym Sercu Pana Jezusa. Jego to rozważania pasyjne Snopek mirry pochodzące z roku 1685, włączone zostały do późniejszych śpiewników i stały się kanwą słowną do dzisiaj śpiewanych w okresie Wielkiego Postu Gorzkich Żalów. Nawiązując do objawień św. Małgorzaty Marii Alacoque i czując się duchowymi spadkobiercami św. Klaudiusza de la Colombiere, apostoła kultu Jezusowego Serca, polscy jezuici misję rozszerzenia kultu postawili wśród głównych zadań stojących przed Towarzystwem Jezusowym w Królestwie Polskim. Misję tę wykonywali poprzez zakładanie Bractw Serca Jezusowego. Dynamiczna działalność apostolska i wydawnicza polskich jezuitów w pierwszej połowie XVIII wieku przyczyniła się i miała ogromny wpływ na zatwierdzenie kultu przez Stolicę Apostolską w 1765 roku.1 Z początkiem XIX wieku ukazują się pierwsze śpiewniki, w których można znaleźć pieśni do Pana Jezusa i do Najświęt1
Ks. Czesław Drążek SJ, Z dziejów kultu Najśw. Serca Jezusowego w: Zawierzyliśmy miłości t. I, WAM, Kraków 1972
5 NOTA HISTORYCZNA
szego Serca Pana Jezusa. Z 37 wydanych drukiem zbiorów, 0 różnej jednak wartości, na szczególną uwagę zasługują śpiewniki: ks. M. M. Mioduszewskiego, T. Klonowskiego, o. M. Mycielskiego SJ i o. J. Urbanka SJ, ks. J. Siedleckiego oraz opublikowany z początkiem XX wieku śpiewnik T. Flaszy. Trzytomowy Śpiewnik kościelny czyli Pieśni nabożne z melodyjami w kościele katolickim używane, a dla wygody kościołów parafijalnych przez X. M. M. Mioduszewskiego zebrane ukazał się w latach 1838-1853 w Krakowie. Ks. Michał Marcin Mioduszewski (1787-1868) ze Zgromadzenia Księży Misjonarzy zebrał ponad 600 pieśni religijnych. Zawiera on zarówno teksty jak i melodie pieśni. Wincenty Pol uznał ten śpiewnik za Jedyny autentyczny kodeks naszych pieśni nabożnych" (Tygodnik Ilustrowany, 1865, nr 287). W rozdziale z pieśniami na Boże Ciało znajdują się dwie pieśni: Serce mego Pana i Witaj Krynico, obie z dopiskiem O Sercu Jezusa. W dwutomowym śpiewniku Teofila Klonowskiego (1805-1876), nauczyciela muzyki przy Królewskim katolickim seminarium nauczycielskim w Poznaniu, a zatytułowanym Szczeble do Nieba czyli Zbiór pieśni z melodyjami w kościele rzymskokatolickim od najdawniejszych czasów używanych znajduje się ponad 600 pieśni, w harmonicznym opracowaniu 4-głosowym. Śpiewnik powstał w latach 1856-1867, a ukazał się drukiem w Poznaniu w roku 1867. Szereg pieśni poprzedza organowe preludium. Kilkanaście z nich, poświęconych Panu Jezusowi 1 Najśw. Sercu Jezusa, T. Klonowski umieścił w kilku rozdziałach: PIEŚNI O PANU JEZUSIE (Nieskończona, najśliczniej sza Jezu miłości, Boże, kocham Cię, Już miej dobrą noc, Miałem ci ja w sercu Jezusa miłego); PIEŚNI O SERCU PANA JEZUSA (Bądź pozdrowione Serce mego Pana, Każda żyjąca dusza, Przebóg! wszak nasze zbrodnie pełne dumy, Witaj krynico); W DZIEŃ NAJSŁODSZEGO IMIENIA JEZUS {Jezu słodkie pamiętanie,
NOTA HISTORYCZNA
6
Najsłodszy Jezu, dla Imienia Twego)- PIEŚŃ O PANU JEZUSIE NAZAREŃSKIM (Nie masz na świecie nic szczęśliwszego); NABOŻNE POZDROWIENIE PANA JEZUSA (Skoro tylko wstaję z rana); PIEŚNI O MIŁOŚCI ZBA WICIELA (Śliczny Jezu, miły Panie, Spuść z ran Twych, Racz być Chryste przebłaganym); PIEŚNI O PRZEMIENIENIU PAŃSKIM (Cudowne Twe wszystkie sprawy, Hypostatyczna perło, Najsłodszy Jezu, gdy do przemienienia). Jeszcze większy wybór znajduje się w śpiewniku zatytułowanym Pieśni do Najsł. Serca Pana Jezusa, którego pierwsze wydanie ukazało się w roku 1878 w Krakowie. Powstał on z inicjatywy o. Michała Mycielskiego SJ (1826-1906), który był organizatorem i dyrektorem Apostolstwa Serca Jezusowego, zwanego później Apostolstwem Modlitwy. Początkowo zawierał tylko same teksty pieśni, następnie dodano do nich melodie. Od strony muzycznej śpiewy opracował o. Józef Urbanek (1851-1932). Drugie wydanie w harmonizacji Stanisława Ochmańskiego pochodzi z roku 1902. W tym cennym zbiorze znajdują się pieśni stare, wśród nich poetyckie teksty ks. Stanisława Skibickiego z 1685 roku (Ginął człowiek zaprzedany, Kiedy między niezmiernemi, Serce włócznią otworzone, Przebóg, wszak nasze zbrodnie) oraz nowsze, których w większości autorami byli jezuici. Do dzisiaj śpiewane są pieśni autorstwa o. M. Mycielskiego i o. J. Urbanka takie jak Jezu, miłości Twej, Kochajmy Pana, Z tej biednej ziemi (z melodią o. L. Lambillota, jezuity francuskiego), a autorem słów Nie opuszczaj nas czy Nazareński śliczny kwiecie był o. Karol Antoniewicz SJ.2 Śpiewniczek zawierający pieśni kościelne z melodyjami dla użytku młodzieży szkolnej ks. Jana Siedleckiego (1829-1902) po 2
Ks. Stanisław Ziemiański SJ, Polskie pieśni o Najśw. Sercu Jezusa, w: Posłaniec Serca Jezusowego VI, nr 130, s.3-5, WAM, Kraków 2001
7 NOTA HISTORYCZNA
raz pierwszy ukazał się drukiem również w roku 1878 w Krakowie. Były to tylko same teksty pieśni, a wśród nich: Nazareński śliczny kwiecie, Witaj Krynico, Z tej biednej ziemi. Warto wspomnieć również wydany w Tarnowie śpiewnik ks. Franciszka Walczyńskiego z 1910 roku i o. Aleksandra Piątkiewicza SJ z roku 1912, w którym znajduje się 12 zharmonizowanych pieśni o Sercu Pana Jezusa. Trzyczęściowy Śpiewnik kościelny katolicki czyli największy podręcznik dla organistów w kościołach katolickich zebrany, staraniem Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Organistów Dyecezyi Krakowskiej, ułożony na 1 głos z organem lub na 4 głosy mieszane Tomasza Flaszy (1865-1940), organisty i nauczyciela śpiewu w szkołach krakowskich, został wydany w latach 1903-1909) w Krakowie. W wyniku konferencji zwołanej w okresie międzywojennym w Poznaniu przez ówczesnego prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda (1881-1948), mającej na celu ujednolicenie tekstów i melodii polskich pieśni kościelnych, z udziałem wybitnych muzyków (m. in. F. Nowowiejskiego, ks. W. Gieburowskiego, T. Flaszy) ukazała się w roku 1930 w Krakowie wielozwrotkowa, dwugłosowa wersja wspomnianego wyżej śpiewnika. W drugim tomie śpiewnika Tomasza Flaszy, a wznawianym obecnie w postaci oddzielnego zeszytu znajduje się 43 pieśni do Pana Jezusa i Najświętszego Serca Pana Jezusa, niektóre w dwóch wersjach melodycznych. Dziewiętnaście z nich przejęte zostały ze śpiewnika księży jezuitów Pieśni do Najsł. Serca Pana Jezusa. Współczesny śpiewnik Śpiewam i gram Bogu, wydany w Krakowie w Wydawnictwie Apostolstwa Modlitwy, podtrzymując tradycję związaną z kultem Najświętszego Serca Pana Jezusa proponuje nowe pieśni autorstwa ks, Stanisława Ziemiańskiego SJ. W zeszycie nr 2 (wyd. z 1989 r.) i zeszycie nr 6 (z 2003 r.) znajdują się m.in. pieśni do Pana Jezusa: Miłość nieskończona,
8
NOTA HISTORYCZNA
O Jezu, Zbawco wszystkich dusz, O Serce Boże pełne łask, <9 Serce Jezusa, Otwarte Serce Zbawiciela, Serce Jezusa. Charakteryzuje je prosta melodyka, nieskomplikowana rytmika, zwarta konstrukcja. W zakończeniu wyżej wspomnianego artykułu Polskie pieśni 0 Najśw. Sercu Jezusa ks. Stanisław Ziemiański SJ pisze: „Warto czasem w wolnej chwili zaglądnąć w ciszy do śpiewnika lub modlitewnika z tekstami pieśni i zastanowić się nad ich treścią, aby stały się one prawdziwą modlitwą i zachęciły do odpowiadania miłością na miłość Jezusa, naszego Zbawcy". Dla polskiej kultury muzycznej wszystkie te pieśni posiadają 1 wnoszą oprócz wartości repertuarowej, dokumentalno-historycznej również wielkie bogactwo teologiczne. WANDA GŁADYSZ
K s . DR HAB. TADEUSZ PRZYBYLSKI S D B
PIEŚNI DO PANA JEZUSA 1. Cudowne Twe wszystkie sprawy
i'
i'
W ,
1
Cu - downe Twe wszystkie spra-
¿AJ J J. YJ J J T; ..
r r ' r rr'i
Je - zu, nasz Pa - nie ła - ska
W
J- , r ' r r -
wy,
H I' 'I' V 'I' ¡I 1 ¡^R tlf^l J| V' ^
Lecz Twe dziw - ne
jest
-wy,
prze- mie - nie - nie,
nad ludz-kie ro-zu- mie-
O Jezu tak przemieniony, żebrze lud Twój zasmucony; Przemień smutki, utrapienia, w radosne nam pocieszenia.
-nie.
84
SPIS PIEŚNI PIEŚNI DO PANA JEZUSA 1. 2. 3. 4.
Cudowne Twe wszystkie sprawy Jezu, nasz Odkupicielu Jezu, Ty każesz weselić się Jezu związany
9 10 12 13
5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.
Najsłodszy Jezu, dla Imienia Twego Najsłodszy Jezu Nazareński śliczny kwiecie Nazareński śliczny kwiecie (mel. 2) Niech Jezus Chrystus będzie pochwalony Nie masz na świecie nic szczęśliwszego Nie opuszczaj nas O Chryste Panie
15 16 18 19 22 23 24 26
13. 14. 15. 16. 17. 18.
O Jezu, Jezu O Jezu Nazareński O Krwi najdroższa O Zbawicielu Panie, któremu za zbawienie świata Racz być Chryste przebłaganym
19. 20. 21. 22.
Skoro tylko wstaję z rana Spuść z ran Twych Śliczny Jezu, miły Panie Tobie najsłodszy Jezu
27 29 .31 32 33 35 36 37 39 40
85
PIEŚNI DO NAJŚWIĘTSZEGO SERCA PANA JEZUSA 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37.
Bądź pozdrowione Serce mego Pana Błogi czas nam teraz świeci Błogi czas nam teraz świeci (mel. 2) Boży Synie, światła zdroju Jezu, gdy patrzę na to Serce Twoje Każda żyjąca dusza Każda żyjąca dusza (mel. 2) Kochajmy Pana O niewysłowione szczęście zajaśniało O Serce Jezusa Pobłogosław, Jezu drogi Pobłogosław, Jezu drogi (mel. 2) Pożar miłości tak pali Cię Pójdźmy, Sercu się kłaniajmy Serce Jezusa, miłości tronie
42 43 45 46 47 49 51 51 53 55 57 57 59 60 61
38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45.
Serce najsłodsze, Tobie niebo całe Serce najsłodsze (mel. 2) Serce Twe Jezu, miłością goreje Serce włócznią otworzone Skądże Jezu miły Twemu Sercu cześć składamy Twemu Sercu cześć składamy (mel. 2) Witaj krynico
62 65 66 68 69 71 73 74
86
46. Witaj krynico (mci. 2)
76
47. 48. 49. 50.
77 78 79 81
Witaj nam, witaj Wskażę im w życiu Wszechmocny świata Stworzyciel Z tej biednej ziemi
MUSICA SACRA POLONORUM Editio Sanctae H e d v i g i Reginae dedicata a series of Polish religious publications in commemoration of the canonization of Queen St. Hedwig on the occasion of the six hundredth anniversary of her death TOMASZ CATHOLIC CHURCH OLD POLISH HYMNAL FIRST PART for voice and organ or mixed choir (with one stanza)
Advent Hymns Christmas Carols Lenten Hymns Easter and Ascension Hymns f o r t w o v o i c e s (with full text)
Advent Hymns Christmas Carols Lenten Hymns Easter and Ascension Hymns SECOND PART for voice and organ or mixed choir (with one stanza)
Hymns to Blessed Virgin Mary Hymns To Lord Jesus Hymns To The Holiest Heart Of Lord Jesus f o r t w o v o i c e s (with full text)
Hymns to Blessed Virgin Mary Hymns To Lord Jesus Hymns To The Holiest Heart Of Lord Jesus Ks. ANTONI
Seria wydawnictw polskiej muzyki religijnej dla uczczenia kanonizacji św. Jadwigi Królowej w sześćsetną rocznicę Jej śmierci FLASZA ŚPIEWNIK KOŚCIELNY KATOLICKI CZĘŚĆ PIERWSZA na głos z organami lub na chór mieszany (z jedną zwrotką tekstu)
Pieśni adwentowe Kolędy Pieśni na Wielki Post Pieśni Wielkanocne i o Wniebowstąpieniu Pańskim n a d w a g ł o s y (z pełnym tekstem)
Pieśni adwentowe Kolędy Pieśni na Wielki Post Pieśni Wielkanocne i o Wniebowstąpieniu Pańskim CZĘŚĆ DRUGA na głos z organami lub na chór mieszany (z jedną zwrotką tekstu)
Pieśni do Najświętszej Maryi Panny Pieśni Do Pana Jezusa Pieśni Do Najświętszego Serca Pana Jezusa n a d w a g ł o s y (z pełnym tekstem)
Pieśni do Najświętszej Maryi Panny Pieśni Do Pana Jezusa Pieśni Do Najświętszego Serca Pana Jezusa
HLOND-CHLONDOWSKI
TWELVE EUCHARISTIC HYMNS Op. 31 for 1 and 2 equal voices (choir ad libitum) with organ accompaniment WOJCIECH
DWANAŚCIE PIEŚNI EUCHARYSTYCZNYCH op. 31 na 1 i 2 głosy równe (chór ad libitum) z towarzyszeniem organów KILAR
AQNUS DEI for unaccompanied mixed choir na chór mieszany a cappella
Ks. KAROL
LEWANDOWSKI
LITURQICAL YEAR IN HYMNS Organ accompaniments to hymns from Catholic Church Polish Hymnal by rev. Jan Siedlecki
ROK KOŚCIELNY W PIEŚNIACH towarzyszenie organowe do pieśni Śpiewnika Kościelnego ks. Jana Siedleckiego
STANISŁAW
MONIUSZKO
ILLUMINA OCULOS MEOS (Graduate) DUETTINO for soprano, alto and organ
na sopran, alt i organy
OFFERTORY in D major for unaccompanied mixed choir
OFFERTORIUM D-dur na chór mieszany a cappella
FELIKS R A C Z K O W S K I LATIN MASS In Honour of St. Michael Archangel for two equal voices (or two choires) and organ
MSZA ŁACIŃSKA ku czci iw. Michała Archanioła na dwa głosy równe (lub dwa zespoły chóralne) i organy
M I E C Z Y S Ł A W SURZYŃSKI THE YEAR IN SACRED HYMNS Organ Preludes Op. 42 based on the melodies of Polish Advent Hymns based on the melodies of Christmas Carols based on the melodies of Lenten Hymns based on the liturgical melodies of Easter, Pentecost, the Holy Trinity and Corpus Christi based on the melodies of Polish Marian Hymns
I II III IV V
ROK W PIEŚNI KOŚCIELNEJ Preludia organowe op. 42 na melodiach polskich pieśni adwentowych osnute na melodiach pieśni kolędowych osnute na melodiach pieśni wielkopostnych osnute na melodiach pieśni kościelnych osnute - Wielkanoc, Zielone Świątki, uroczystość Trójcy Św. i Bożego Ciała na melodiach polskich pieśni o Matce Boskiej osnute
M I E C Z Y S Ł A W SURZYŃSKI S T E F A N SURZYŃSKI 1. PASTORAŁKI Christmas Carols Preludes for Organ Op. 63
PASTORAŁKI I Preludia organowe op. 63
2. PASTORAŁKI Christmas Carols Preludes for Organ Op. 67
PASTORAŁKI II Preludia organowe op. 67
JÓZEF ŚWIDER STROFY O MIŁOŚCI do wybranych aforyzmów Jana Pawła II ZDUMIENIE do słów Jana Pawła II (z Tryptyku Rzymskiego)
VERSES OF LOVE to selected aphorisms by John Paul II AMAZEMENT to words by John Paul II (from the Roman Triptych)
WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH www.wkb.krakow.pl ••—