CZYLI
CZNIK DLA ZEBRANY STARANIEM TOWARZYSTWA WZAJEMNEJ POMOCY ORGANISTÓW DYECEZYL KRAKOWSKIEJ
UŁOŻONY NA 1 GLOS Z ORGANEM LUB NA 4 GLOSY MIESZANE ZAWIERAJĄCA: PIEŚNI DO DUCHA ŚW, DO TRÓJCY ŚW, NA BOŻE CIAŁO, HYMNL SACRL SUPUKACYE, PIEŚNI DO PANA JEZUSA, DO SERCA PANA JEZUSA, DO MATKI BOSKIEJ. GODZINKI, LITANIE, RÓŻANIEC 1 KORONKI. Wybór, opracowanie i wstęp: TOMASZ FLASZA Nota historyczna: ks. TADEUSZ PRZYBYLSKI SDB
WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH KRAKÓW 2002
Redaktor serii WANDA GŁADYSZ Redaktor techniczny O. BENEDYKT BELGRAU OCD Skład komputerowy nut PIOTR KWAŚNIEWSKI
Pozwalamy drukować. Z Książęco-Biskupiego Konsystorza. W Krakowie, dnia 20 września 1927 L. S. Adam Stefan Sapieha X. A. Obruhański, kanclerz L.
7023/27
© Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2002. All rights reserved.
PROSIMY NIE
KOPIOWAĆ
Każda nielegalna odbitka to strata dla wydawnictwa i dla muzyki mniejsza ilość drukowanych egzemplarzy oznacza mniejszą ilość nowych drukowanych PLEASE DO NOT MAKE
—
utworów polskiej muzyki religijnej.
COPIES!
All unlawful duplications are a loss to the publisher and to music itself
—
a lesser amount of sales of these releases will mean a reduced amount of future releases of Polish religious music.
WYDAWNICTWO KARMELITÓW BOSYCH 31-222 Krakow, ul. Z. Glogera 5 tel.: ( 0 1 2 ) 415-22-45, 415-46-19 fax: ( 0 1 2 ) 415-29-88 e-mail: wydawnictwo@karmel.pl http://www.karmel.pl
ISBN 83-7305-054-X
Od wydawniciwa Oddcijęc w Imię Boże do użyłbu PR Organistów drugg część wielkiego „Śpiewnika kościelnego katolickiego" nadmienia się, że z powodu bardzo obfiiego materyału pieśni, okazała się potrzeba wydania jeszcze trzeciej części iegoż śpiewnika; tak, że całość będzie liczyła około, a może i przeszło 1000 pieśni, nowo, przystępnie i pięknie harmonizowanych. Imponujgce to dzieło, to skarbnica naszych polskich pieśni kościelnych, tak obecnej doby, jak i od wieków nam przekazanych. W polskiej literaturze kościelnej, niewiele mamy pieśni kościelnych, o prawdziwie pięknej i poważnej melodyi. Ostatniemi czasy zakradło się wiele pieśni, szczególnie po klasztorach, gdzie popodkładano bardzo piękne słowa pod różne światowe aryjki, których bez zupełnego przerobienia nie można było umieścić. Być może, że znajdzie się fu jaka pieśń, której melodya przypomina nam motyw z jakiej świeckiej piosenki, skoro jednak znalazła u nas już niejako prawo obywatelstwa i została drukowana w innych śpiewnikach, trudno więc było i nam jej nie umieścić Wiele też pieśni jest zupełnie nowych, których melodye odnaleziono w starych manuskryptach, tudzież w mało znanych, a wyczerpanych już śpiewnikach. niektóre pieśni dziwaczne, bez należytego zakończenia na tonice, przytem w rytm niewłaściwie ujęte, poprawiono rytmicznie, melodyę nieznacznie zaokrąglono lub uproszczono. Fłle wymieniamy tu pierwszych autorów niniejszych pieśni, bo zebranie dokładnych dat wiele pracy by kosztowało, zaznaczamy tylko czyjej harmonizacyi jest każda pieśń. W tej drugiej części harmonizowali pieśni: Kazimierz Bemowski (K.B.), Walenty Dec (W.D.), Stanisław Ilieplelski
(S.n.), Wincenty Richling
(W.R.) i Tomasz Flasza.
Zaznaczamy jeszcze raz, że wydanie niniejszego dzieła ma na celu, nie zysk materyalny, ale zachowanie i przekazanie przyszłym pokoleniom naszego dorobku, a tern samem podniesienie choć w części muzyki kościelnej i śpiewu, tudzież powiększenie chwały Bożej, chwały Serca 3ezusa i Illaryi, której w tej części śpiewnika najwięcej pieśni poświęcamy.
NOTA HISTORYCZNA Opracowania harmoniczne do jednogłosowych ludowych śpiewów religijnych na organy mają swoją odległą tradycję. Znajdujemy je bowiem już pod koniec XVIII wieku w rękopiśmiennych kancjonałach sióstr Benedyktynek w Staniątkach czy sióstr Klarysek w Krakowie. W kancjonałach tych wzorem ówczesnej praktyki europejskiej (Niemcy) zapisana jest tylko partia basu cyfrowanego. Pierwsze drukowane zbiory pieśni kościelnych wraz z pełnym harmonicznie akompaniamentem organowym pojawiły się w Polsce z początkiem XIX wieku. Pierwszy taki zbiór zatytułowany Pienia nabożne wydał w Warszawie w 1825 roku Karol Kurpiński. Do końca wieku XIX pojawiło się ponad 20 tego rodzaju opracowań, o różnym poziomie technicznym i artystycznym. Trzeba też wiedzieć, że proces właściwego krystalizowania się akompaniamentu do pieśni religijnej, zgodnego z wymogami muzyki kościelnej przebiegał prawie przez cały wiek XIX. Droga ta biegła od układu czysto fortepianowego, poprzez organowo-fortepianowy oraz organowo-chóralny, aż do trzeciego, ostatniego stadium zdecydowanie organowego. Ostateczna krystalizacja artystycznej jakości pieśni religijnej z towarzyszeniem organowym oraz pełnej zgodności zarówno ze stylem jak i wytycznymi dla muzyki liturgicznej Kościoła dokonała się z początkiem XX wieku. Trzeba zarazem sobie uświadomić iż powstające w XIX wieku i w początkach XX wieku towarzyszenia organowe do pieśni religijnych stawały się często dla szerokiego grona muzyków kościelnych o niejednokrotnie nikłym przygotowaniu muzycznym wręcz szkołą organistowską, uczącą umiejętności czytania nut i prostej, poprawnej harmonii. Wpływało to korzystnie na podniesienie kultury muzycznej nie tylko kościelnej, ale i ogólnonarodowej. Porządkowaniem spraw dotyczących towarzyszenia organowego do pieśni kościelnej zajęto się przede wszystkim w czterech regionach Polski: warszawskim, śląskim, poznańsko-pomorskim i krakowskim. Na terenie południowej Polski zbiory pieśni religijnych były niewielkich rozmiarów i nie uwzględniały ogółu pieśni roku kościelnego. Autorami najczęściej byli amatorzy gorzej niż w innych regionach kraju przygotowani do pełnienia funkcji muzyka kościelnego. Jedynym tu wyjątkiem jest odznaczające się poprawnością
harmoniczną opracowanie: Śpiewy chóralne... używane w harmonii na organy dla kościołów parafialnych (Kraków 1847) znakomitego, wieloletniego organisty Katedry wawelskiej Wincentego Gorączkiewicza (1789-1858). W zbiorach tego regionu dominuje typ niekościelnej melodyki, prostej, a bywało, że także i niepoprawnej harmonii. Wszystko to odzwierciedla bez wątpienia niski poziom praktyki organistowskiej. Zadania zmiany tego stanu rzeczy podjął się jeszcze przed I wojną światową krakowski muzyk, nauczyciel śpiewoi szkół średnich, organista i prężny działacz na niwie muzyki kościelnej Tomasz Flasza, wydając w latach 1903-1909 trzyczęściowy Śpiewnik kościelny katolicki czyli największy podręcznik dla organistów w kościołach katolickich ułożony na 1 głos z organem łub na 4 głosy mieszane. Nieco wcześniej, bo w roku 1891 ukazał się w Tarnowie Śpiewnik kościelny dla organistów Stefana Surzyńskiego, w którym partia organowa spełniała również rolę partytury dla chóru mieszanego. Tomasz Flasza urodził się w Krakowie w 1865 roku. Naukę muzyki rozpoczął pod kierunkiem swojego ojca, który był organistą przy kościele oo. Pijarów w Krakowie. Starannie przygotowany przez ojca do zawodu organistowskiego objął w 15 roku życia funkcję organisty przy kościele szpitalnym św. Łazarza. Następnie podjął dalszą naukę w Szkole muzycznej istniejącej przy Towarzystwie Muzycznym w Krakowie przekształconej w roku 1888 w Konserwatorium. Kształcił się w grze organowej i w zakresie teorii muzyki pod kierunkiem Wincentego Richlinga, następnie u Władysława Żeleńskiego. Po ukończeniu studiów w roku 1901 rozpoczął intensywną działalność muzyczno-organizacyjną w środowisku organistowskim jako dyrygent szeregu zespołów kościelnych. Równocześnie podjął działalność twórczą, pisząc i opracowując na chóry pieśni religijne. Pisywał też przed I wojną światową jak i w okresie międzywojennym artykuły do różnych czasopism (Muzyka i Śpieiv, Przewodnik Cecyliański, Dwutygodnik Organistowski) dotyczące muzyki kościelnej i problematyki organistowskiej. Od roku 1885 brał aktywny udział we wszystkich zjazdach Galicyjskiego Komitetu dla Spraw Polepszenia Bytu Organistów. Przez 25 lat uczył młodzież śpiewu w krakowskich szkołach średnich. Na pierwszym po I wojnie światowej zjeździe ogólnopolskim organistów w Warszawie był jego przewodniczącym.
W 1927 roku na zaproszenie prymasa Kardynała Augusta Hlonda brał udział w Poznaniu wraz z innymi (ks. Wacławem Gieburowskim, Feliksem Nowowiejskim) w obradach nad ujednoliceniem melodii pieśni kościelnych. Obdarzony pięknym głosem był przed I wojną światową członkiem zespołu „Rorantystów", męskiego kwartetu wokalnego, który zastąpił skasowaną przez rząd austriacki w roku 1872, a istniejącą przez 350 lat w Katedrze wawelskiej „Kapelę Rorantystów". Jego pomnikowym dokonaniem jest wydanie trzyczęściowego Wielkiego Śpiewnika Kościelnego w postaci towarzyszenia organowego do pieśni religijnej wraz z tekstem. Pierwsze wydanie powstało w latach 1903-1909. Zbiór ten zawierał 784 pieśni kościelne, które w znacznej mierze przez tę publikację ocalił od zagłady. Ostatnie III wydanie śpiewnika miało miejsce w 1927 roku co świadczyło o jego stałej aktualności, zapotrzebowaniu i popularności jaką cieszył się wśród muzyków kościelnych i wiernych. Ostatnim miejscem jego działalności organistowskiej był kościół ss. Wizytek w Krakowie. Tomasz Flasza zmarł w roku 1940. Śpiewnik kościelny katolicki czyli największy podręcznik dla organistów w kościołach katolickich został zebrany staraniem istniejącego w tym czasie „Towarzystwa wzajemnej pomocy organistów diecezji krakowskiej". Część pierwsza zawiera pieśni adwentowe, kolędy, pieśni postne, Wielkanocne i o Wniebowstąpieniu Pańskim. Całość licząca 320 pieśni jest obecnie wydana w 4 zeszytach. W drugiej części znajdują się pieśni do Ducha Św., Trójcy Przenajświętszej, do Pana Jezusa, na uroczystość Bożego Ciała, Hymni Sacri, do Najświętszego Serca Pana Jezusa, do Najświętszej Maryi Panny, Godzinki, Litanie i Koronki. Trzecia część obejmuje pieśni przygodne, pieśni mszalne, żałobne, o Świętych Pańskich, nieszpory i hymny. Śpiewnik ten przeznaczony na głos i organy lub 4 głosy mieszane zawiera tylko jedną zwrotkę tekstu. Pozostałe umieścił Tomasz Flasza w wydanym nieco później opracowaniu na 2 głosy Ostatnie III wydanie tej wersji śpiewnika pochodzi z 1930 roku. Zdecydowana większość
pieśni zawarta w śpiewniku została opracowana przez Tomasza Flaszę. Opracowanie to charakteryzuje niezwykła prostota i wybitnie wokalny typ harmonizacji, uwypuklające i ukazujące całe bogactwo i piękno pieśni religijnej. Tylko nieliczne zostały opracowane przez pięciu muzyków kościelnych zrzeszonych we wspomnianym Towarzystwie. Byli to: Walenty Dec (1852-1838) studiował w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie u Wincentego Richlinga i Władysława Żeleńskiego. Początkowo był organistą w kościele św. Anny, a od roku 1890 w Katedrze na Wawelu. W latach 1895-1928 uczył gry organowej w Konserwatorium. Ponadto był nauczycielem śpiewu w gimnazjach krakowskich. Stanisław Niepielski (1865-1927) kształcił się w grze organowej w latach 1886-1892 u Wincentego Richlinga, a następnie u Władysława Żeleńskiego w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. W latach 1906-1927 był dyrygentem chóralnym i organistą przy kościele Mariackim. Uczył też śpiewu w krakowskich gimnazjach ogólnokształcących. Stanisław Ochmański (1856-1906) w grze organowej uczeń Wincentego Richlinga. Organista i dyrektor chóru przy kościele Mariackim i św. Barbary. Wincenty Richling (1841-1896) Czech z pochodzenia. W grze organowej i teorii muzyki był uczniem Józefa Krejćiego w Pradze. Od 1869 roku był organistą przy katedrze na Wawelu. W latach 1888-1895 uczył teorii muzyki i gry organowej w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. Był kompozytorem szeregu utworów religijnych. Michał Świerzyński (1868-1957) kompozytor, uczeń Władysława Żeleńskiego. Od 1909-1930 uczył w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie, a następnie w Poznaniu, Łodzi, Warszawie. Zmarł w Warszawie. Ks. dr hab. Tadeusz Przybylski SDB
PIEŚNI DO NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY (II) 78. O Maryjo, Tyś przed wieki
i
i
o
Ma mas
Sa
-
ry z có
J
Bóg
i i
ży
od za
Ł
wy
i
-
niósł
je
nad
A
i
-
my
-
nio
-
wy nam
ga tkę
znasz
d
j.
P
i ry
zma
i
W -
jo
w Two -
J
bra
jej
ła
J
na, na.
± da
fi f AA
ły,
i
Ma -
Bo Ma
J
m
p=ą
•zl.
niech
W I
£
Cię
ki lu
przed wie zra - e
Tyś
jo, rek
A
3
m
i
A TT
zy
nie - wo
i
m r A sce
~r
Bo
ISO
f zej.
/Cs
-
li,
SPIS PIEŚNI 78. O Maryjo, Tyś przed wieki
6
98. Przeczysta Dziewico.....
23
79. O Maryjo, życie moje...
7
99. Przedziwna Boga Rodzico
24
80. O Maryjo, życie moje (mel. 2)
8
100. Przed Tobą klękamy
24
81. O Najświętsza Matko Boża
9
101. Przed wieki wybrana
25
82. O Najświętsza Matko Boża
10
102. Prześliczna Panno nad panny
26
83. O pełna litości
11
103- Salve Regina, zawitaj Królowa
26
84. O Sanctissima
12
104. Sancta Maria
27
85. O Serce Maryi niepokalane
13
105. Serdeczna Matko
28
86. O Święta niebios Pani
14
106. Serdeczna Matko (mel. 2)
29
87. Oto przychodzim przed Twój obraz Pani
15
107. Serdeczna Matko (mel. 3)
30
88. O wielka Matko
16
108. Serdeczna Matko (mel. 4 )
30
89- Panno Święta, my sieroty
16
109. Serdeczna Matko (mel. 5)
31
90. Panie, w ofierze Tobie dzisiaj składam
17
110. Sieroty zebrane
32
91. Perło droga, cna Panienko
18
111. Słudzy Maryi
33
92. Perło droga, Matko Boga
18
112. Słyszałem wdzięczny głos
34
93. Pieśnią wesela witamy
19
113. Śliczna jak księżyc
35
94. Pod Twój płaszcz się uciekamy
20
114. Święta Maryjo (Sancta Maria)
36
95. Po górach, dolinach
21
115. Święta Panno
36
96. Po górach, dolinach (mel. 2)
22
116. Ty coś Nieba jest ozdobą
37
97. Ponad gwiazdami
22
117. Ty, której berła
38
118. Ty, któraś pięknie dni Swoje skończyła
38
141. Witaj Święta i poczęta (mel. 3)
56
119. Tysiąckroć bądź pozdrowiona
39
142. W pierwszym momencie
57
120. Tysiąc razy pozdrawiamy Ciebie
40
143. W pierwszym momencie (mel. 2)
58
121. Weselcie się nieba
41
144. Wzięta do nieba Maryja Królowa
59
122. Weź w Swą opiekę
42
145. Wziętaś do nieba
60
123. Wielbij cały świecie Maryi poczęcie
43
146. Wzmocnij usta twoje
124. Wielbmy także w pobożności
44
147. Za Matkę się udaj
61
125. Witaj Gwiazdo morza
44
148. Za Matkę się udaj (mel. 2)..
62
126. Witaj Gwiazdo morza (mel. 2)
45
149. Zawitaj Córko Ojca Przedwiecznego..
127. Witaj Jutrzenko
45
150. Zawitaj Królowa
63
128. Witaj Jutrzenko (mel. 2)
46
151. Zawitaj Królowo Różańca św
64
129. Witaj Królowa, czysta Dziewico
47
152. Zawitaj Matko Różańca św.
64
130. Witaj Królowa, czysta Dziewico (mel. 2),.
48
153. Zawitaj ranna Jutrzenko
131. Witaj Królowa, Matko litości.....
48
154. Zawitał dla nas majowy poranek
66
132. Witaj Królowa nieba.
49
155. Zdrowaś Maryja, Boga Rodzico
67
133. Witaj Królowa nieba (mel. 2)
50
156. Zdrowaś Maryja, Boga Rodzico (mel. 2)
68
134. Witaj Mario, śliczna Pani
50
157. Zdrowaś Maryja, Boga Rodzico (mel. 3)
69
135. Witaj niebios Królowa, Pani
52
158. Zdrowaś Maryja, Boga Rodzico (mel. 4)
70
136. Witaj Pani, my poddani
53
159. Zdrowaś Maryja, łaskiś pełna
71
137. Witaj Pani Niebieska
53
160. Zdrowaś Maryjo, Matko zbawienia
72
138. Witaj Święta i Niepokalana
54
161. Zejdź Pani nieba
73
139. Witaj Święta i poczęta niepokalanie
54
162. Z gór wiekuistych
74
140. Witaj Święta i poczęta (mel. 2)
55
163. Z wyroków nieba...
75
...60
......62
.....65