PRACA ZBIOROWA pod kierunkiem o. Ottona Filka O C D
ABY LEPIEJ POZNAĆ ŚWIĘTĄ TERESĘ Z LISIEUX DOKTRYNA
W Y D A W N I C T W O K A R M E L I T Ó W BOSYCH Kraków 1999
Tytuł oryginału: MIEUX CONNAITRE SAINTE T H É R È S E DE LIS1EUX Paris 1958 - Librairie Saint-Paul
Redaktor książki: O. SEBASTIAN RUSZCZYCKI OCD
IMPRIMI POTEST O. KONSTANTYN PATECKI OCD Prowincjał Warszawa, dnia 29 maja 1974 r.
Nr 2612/74 IMPRIMATUR Kraków, dnia 21 listopada 1974 r. t JAN PIETRASZKO wik. gen. (L. S.) Ks. STEFAN MARSZOWSKI w-kanclerz Druk i oprawa Sowa - druk na życzenie® www.sowadruk.pl tel.022 431-81-40
ISBN 83-87527-17-3
na
wstępie
ŚW. TERESA Z LISIEUX DOKTOREM KOŚCIOŁA
W niedzielę 24 sierpnia na zakończenie XII Światowego Dnia Młodzieży w Paryżu, Jan Paweł II zapowiedział ogłoszenie św. Teresy od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza Doktorem Kościoła. W związku z obchodami stulecia śmierci karmelitanki z Lisieux wiele Konferencji Episkopatów prosiło Stolicę Apostolską o dokonanie tego aktu zwracając uwagę na duchową mądrość nauki św. Teresy, inspirowanej Ewangelią, na oryginalność jej intuicji teologicznej oraz na powszechną znajomość jej duchowego przesłania na całym świecie. Uroczystość odbyła się w Niedzielę Misyjną, 19 października na placu św. Piotra wypełnionym pielgrzymami z różnych krajów świata. Z Papieżem koncelebrowali m.in. kardynałowie: Joseph Ratzinger, Jozef Tomko, Paul Poupard, Pio Laghi, Eduardo Martinez Somalo i przełożony generalny Karmelitów Bosych o. Camillo Maccise. We Mszy św. obok kardynałów, arcybiskupów, zakonników i zakonnic z rodzin karmelitańskich oraz licznych czcicieli św. Teresy wzięli udział profesorowie i studenci wyższych uczelni kościelnych Wiecznego Miasta, którzy w tych dniach rozpoczęli rok akademicki. W pobliżu ołtarza papieskiego zostały umieszczone relikwie św. Teresy, przywiezione z Lisieux. Na początku liturgii abp Alberto Bovone, proprefekt Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych wygłosił przemówienie, w którym na podstawie listu apostolskiego przedstawił najważniejsze racje motywujące decyzję o przyznaniu św. Teresie od Dzieciątka Jezus ty-
5
tułu Doktora Kościoła, a następnie Papież wypowiedział po łacinie uroczystą formułę: „Spełniając prośby wielu Braci w biskupstwie i licznych wiernych z całego świata, po zasięgnięciu rady Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych i zdania Kongregacji Nauki Wiary co do doniosłości doktryny, po długim i dojrzałym namyśle, pełnią władzy apostolskiej ogłaszam św. Teresę od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza, Dziewicę, Doktorem Kościoła powszechnego. W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego". Słowa te wierni przyjęli długimi oklaskami, wyrażającymi wdzięczność za uhonorowanie trzeciej kobiety - po św. Teresie z Awili i św. Katarzynie ze Sieny - tytułem Doktora Kościoła. W homilii Jan Paweł II mówił m.in. o tym, jakie znaczenie ma tytuł Doktora Kościoła dla tych, którzy pełnią posługę głoszenia słowa Bożego i nauczania teologii. W modlitwie wiernych, odmówionej w języku hiszpańskim, suahili, filipińskim, portugalskim i chińskim modlono się m. in. za zakony klauzurowe, aby „z modlitwy czerpały prawdziwą mądrość, świadczyły swą radosną obecnością w Kościołach partykularnych o prymacie Boga i aby przez ukrytą owocność swego wstawiennictwa pomagały szerzyć Królestwo Chrystusowe na ziemi". Na zakończenie Mszy św. Papież odmówił z wiernymi modlitwę „Anioł Pański", którą poprzedził rozważaniem poświęconym św. Teresie jako Patronce Misji.
LIST APOSTOLSKI JANA PAWŁA II
Divini amoris scientia wydany z okazji ogłoszenia św. Teresy od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza Doktorem Kościoła powszechnego 1. Poznanie miłości Bożej, którego Ojciec miłosierdzia udziela przez Jezusa Chrystusa w Duchu Świętym, jest darem ofiarowanym maluczkim i prostym, aby poznali i głosili tajemnice Królestwa, zakryte przed mądrymi i roztropnymi; dlatego Jezus rozradował się w Duchu Świętym, wielbiąc Ojca, który tak postanowił (por. Łk 10, 2 1 - 2 2 ; Mt 11, 2 5 - 2 6 ) . R a d u j e się także Matka Kościół, gdy widzi, że w ciągu dziejów Bóg nadal objawia się maluczkim i pokornym i sprawia przez swego Ducha, który „przenika wszystko, nawet głębokości Boga samego" (1 Kor 2, 10), że Jego wybrani potrafią mówić o „darach Bożych (...) nie uczonymi słowami ludzkiej mądrości, lecz pouczeni przez Ducha, przedstawiając duchowe sprawy tym, którzy są z Ducha" (1 Kor 2, 12.13). W ten sposób Duch Święty prowadzi Kościół ku pełni prawdy, udziela mu rozmaitych darów, przyozdabia go swoimi owocami, odmładza go mocą Ewangelii i daje mu zdolność rozpoznawania znaków czasu, aby mógł lepiej spełniać wolę Bożą (por. Lumen gentium, 4. 12; Gaudium et spes, 4). Pośród maluczkich, którym w sposób wyjątkowy
7
RozdziałY MIŁOŚĆ BOGA
Ponieważ dusza wie, że Bóg jest Miłością miłosierną, więc idzie do Niego z ufnością. Z kolei „ufność wiedzie ją do miłości" 1 . A. MIŁOŚĆ Ź R Ó D Ł E M I M O T O R E M ŻYCIA D U C H O W E G O Miłość jest duszą „Drogi dziecięctwa duchowego", jak jest początkiem i podstawą życia duchowego i jedynym środkiem urzeczywistnienia go w doskonałości. Bez niej rzeczywiście nie można ani o sobie zapomnieć, ani dawać siebie; bez niej nie będzie ani wierności, ani ofiarności, potrzebnych, aby dzieło doprowadzić do końca. Karmel zawsze głosił prymat miłości. Św. Teresa i św. Jan od Krzyża świadczą o tym. Karmelitanka, św. Teresa od Dzieciątka Jezus, zupełnie naturalnie musiała przejąć się duchem swego Zakonu. Szczególniej podobała sobie w pismach św. Jana od Krzyża. Przez dwa lata dzieła Ojca Reformy były jej wyłączną lekturą. Czytała tam przecież, że za „miłość płaci się miłością'' i że „ważną jest rzeczą w tym życiu ćwiczyć się w aktach miłości, aby dusza szybko się doskonaląc, nie zatrzymywała się, ale zdążała do oglądania Boga twarzą w twarz" 2 . 1 2
114
L. M. S. J. 17 IX 1896. Zdanie pierwsze wyjęte z Pieśni duchowej, strofa IX, n. 7, wypisała
Na duszę miłującą i od lat najmłodszych spragnioną oglądania Boga, podobne słowa musiały mieć wpływ stanowczy. Istotnie, skoro tylko Teresa je poznała, często je powtarzała, by pobudzać się do miłości. Byłoby jednak błędem przypisywać tylko tym źródłom miłość Teresy. Z upodobaniem czytała również Ewangelię. Z niej dowiedziała się, że Bóg objawił się jako Miłość: „Deus caritas est" (1 J 4, 16). Tam czytała, do jakiego stopnia Bóg i Jezus nas umiłowali. Na tej podstawie doszła do wniosku, że miłość Boga dla biednych stworzeń, jakimi jesteśmy, jest Miłością miłosierną, która pochyla się nad naszymi nędzami, aby nas z nich wyprowadzić; nad naszą nicością, aby tę nicość przemienić w ogień 3 . I od razu, jak święty Jan, uwierzyła w miłość i oddała się miłości. Później napisze, że Bóg szczególniej ją wybrał, by wysławiała Jego nieskończone miłosierdzie 4 . Ta wiara w miłosierną Miłość jest naprawdę charakterystyczną cechą całej terezjańskiej duchowości. Ona to nadaje jej rysy istotne. Ona zapaliła w duszy Teresy tę gorącą i ofiarną miłość, która ożywiała całe jej życie. Ona natchnęła ją genialną myślą, by oddać się jako ofiara miłosiernej Miłości, by przyjmować w swą duszę strumienie miłości Bożej, których inni nie chcą przyjąć, i miłować Boga Jego własną miłością. Ale miłość jest również jedną z charakterystycznych cech duszy dziecięcej. Szczególniej przez nią objawia się dusza dziecięca. Dziecko kocha tkliwie swych rodziców i w uroczy sposób daje tego dowody. Była to jedna więcej przyczyna, by wyznaczyć jej zaszczytne miejsce w drodze dziecięctwa duchowego.
Święta jako hasło pod znajduje się w Żywym 3 Rkps A 2v; Rkps 4 Rkps A 83v; D D
swoim herbem (patrz Rkps A 86r); zdanie drugie płomieniu miłości, strofa I, n. 34. B 3v; D D I, XI. VIII.
115
1. Prymat miłości Mamy liczne świadectwa na poparcie pierwszorzędnej roli, którą Teresa przypisuje miłości: „Tak dobrze rozumiem, że tylko miłość może nas uczynić miłymi Bogu pisała - dlatego miłość ta jest jedynym dobrem, którego pragnę, o które zabiegam. Mądrość miłości! Pragnę tylko tej mądrości!" 5 . Do swej kuzynki Marii Guerin pisała: „Nie znam innego sposobu} by dojść do doskonałości, tylko miłość. Miłować - na to właśnie nasze serce jest stworzone. Czasem szukam innego słowa na wyrażenie miłości, ale na ziemi wygnania słowa nie są zdolne oddać wszystkie drgnienia duszy. Toteż trzeba poprzestać na tym jedynym słowie: miłować" 6 . Swojej siostrze Leonii zwierzyła się: „Co do mnie uważam, że doskonałość w praktyce jest bardzo łatwa, gdyż zrozumiałam, że wystarcza wziąć Jezusa za Serce" 7 . I jeszcze pisała Celinie: „Zasługa nie polega na tym, by wiele czynić i dawać, ale by wiele miłować" 8 . 2. Miłość pobudką i celem wszystkich czynów Miłość była zarazem pobudką i celem wszystkich jej czynności. Starała się wszystko czynić „z miłości i dla miłości, by sprawić przyjemność Panu Bogu, Jezusowi" 9 ; „Aby Ich rozradować"; „aby byli miłowani" 10 . „Jak to łatwo podobać się Jezusowi, zachwycić Jego Serce - pisała do Celiny - wystarczy Go miłować, nie zważając na siebie" 11 . A do Leonii: „Jeśli chcesz być świętą, będzie ci to ła-
5
Rkps B lr; D D XI. L . M. G. VII 1890. 7 L . Leonii 12 VII 1896. 8 L. Cel. 6 VII 1893. 9 Wyrażenie to powraca aż szesnaście razy pod jej pióro. 10 Esprit\ s. 9-12. 11 L. Cel. 6 VII 1893. 6
116
two: niech jedynym twoim celem, będzie sprawiać przyjemność Jezusowi, coraz ściślej z Nim się jednoczyć" 1 2 . Chociaż każda cnota ma swą właściwą p o b u d k ę , jednak Teresa ćwiczyła się w nich z miłości. Oświadczyła, że tego sposobu nauczyła się od samego Jezusa. Kierownicy duchowi - mówiła - polecają czynić wiele aktów cnót dla postępu w doskonałości i m a j ą słuszność; ale m ó j kierownik którym jest Jezus, uczv mnie czynić wszystko z miłośCi"1'3.
Wiedziała dobrze, że Święci zazwyczaj pracowali dla chwały Bożej, ale wyznawała: „Ja, która jestem małą duszyczką, pracuję jedynie dla Jego przyjemności i byłabym szczęśliwą, gdybym za cenę największych cierpień mogła wywołać jeden Jego uśmiech" 1 4 . Na służbę miłości oddała całą energię, do jakiej tylko była zdolną; wszystkie siły swego miłującego serca. Wypowiedziała to w słowach, które nie pozostawiają żadnej wątpliwości: G d y w m o j e j duszy iskra z a p ł o n ę ł a , K t ó r a , Z b a w i c i e l u , zowie się k o c h a n i e J a m tylko miłości B o s k i e j z a p r a g n ę ł a A Tyś się o m o j ą u p o m n i a ł , o P a n i e L \
Uważała, że tym bardziej jest do tego zobowiązana, iż Jezus zachował ją od grzechu ciężkiego, a nawet wszelkiego dobrowolnego grzechu, odpuszczając jej już naprzód, jak mówiła, wszelkie winy. W tym zachowaniu siebie od grzechu widziała dowód szczególniej miłości Boga, pragnienie Jezusa, „by G o miłowała do szaleństwa" 1 6 . Z drugiej strony, widząc, że Bóg „tak mało jest miłowany, nawet przez tych, którzy wyłącznie Jemu są poświęcę 12
L. Leonii 17 VII 1897. L. Cel 6 VII 1893. NV 16 VII. 15 Poezje: Lilia wśród cierni. 16 Rkps A 39r; DD IV. 13
14
117
ni", i „wiedząc, że Jezus więcej niż kiedykolwiek spragniony jest miłości", chciała wynagrodzić Bogu niewdzięczność ludzi, uczynić ze swego życia jeden akt miłości; miłować Jezusa „więcej niż kiedykolwiek był miłowany" 17 . 3. Wzrastanie w miłości Istotnie, jej życie było nieprzerwanym aktem miłości, Przykładała się do tego ćwiczenia od najwcześniejszego dzieciństwa z coraz większą gorliwością. Wzrastając w latach - pisała (nie miała więcej niż pięć lat w okresie, o którym mówi) - kochałam Pana Boga coraz więcej; bardzo często oddawałam Mu swoje serce; starałam się podobać Jezusowi we wszystkich swoich czynnościach i bardzo uważałam, aby Go w niczym nigdy nie obrazić" 18 . Doskonałość, z jaką spełniała najmniejsze nawet czynności, umiłowanie cierpień, płomienna żarliwość o zbawienie dusz, jak również głębokie skupienie, które poprzez wszystko utrzymywało ją w zjednoczeniu z Chrystusem, ukazują miarę tej miłości. Najczęściej nie była ona wyczuwalna. Ale pod wpływem jakiegoś wzruszenia wybuchała czasem w uniesieniach, których Święta nie mogła powstrzymać. Doświadczyła tego przed swym wstąpieniem do Karmelu (1887) 19 . W dalszym ciągu życia kilkakrotnie była obdarowana tą łaską. Gdy kończyła rękopis, przeznaczony dla matki Marii od św. Gonzagi, została porwana jednym z tych uniesień miłości. Jemu to zawdzięczamy jedną z najpiękniejszych stronic tego rękopisu: „Ty wiesz, o mój Boże - pisze - że pragnęłam tylko Ciebie jedynie miłować; nie pragnę żadnej innej chwały. Twoja miłość uprzedziła mnie od dzieciństwa, wzrastała ze mną, a teraz jest to przepaść, której 17 Rkps B lv; D D XI; NV 7 VIII; Poezje: L. Ag. 8 1 1889. 18 Rkps A 15v, 44v. 52v; D D II. IV, V. 19 Rkps A 52r; D D V.
118
Hymn
wiekuisty,
głębi zmierzyć nie mogę. Miłość pociąga miłość; moja miłość rwie się ku Tobie; chciałaby wypełnić przepaść, która ją pociąga, ale niestety, jest to tylko kropla rosy zagubiona w oceanie! Aby Cię miłować, jak Ty mnie miłujesz, trzeba mi zapożyczyć Twojej własnej miłości... O mój Jezu, zdaje jni się, że nie możesz obdarzyć duszy większą miłością niż ta, jaką obdarzyłeś moją duszę... Nie, tu na ziemi nie mogę pojąć większej miłości niż ta, jaką zechciałeś mnie obdarować bez żadnej z mojej strony zasługi" 20 . W innej okoliczności, gdy się przechadzała w ogrodzie, podtrzymywana przez matkę Agnieszkę, zatrzymała się patrząc na białą kurkę, która skrzydłami osłaniała kurczęta tuląc je do siebie. Jej oczy napełniły się łzami: „Płaczesz?" rzekła do niej matka Agnieszka. „Nie mogę ci w tej chwili odpowiedzieć - odparła - jestem zanadto wzruszona". Wróciwszy do infirmerii, rzekła: „Płakałam, myśląc, że Bóg użył tego porównania w Ewangelii, by dać nam poznać swoją tkliwość. Przez całe moje życie to właśnie czynił dla mnie. Ukrył mnie całkowicie pod swymi skrzydłami. Przed chwilą nie mogłam się powstrzymać, moje serce wzbierało wdzięcznością i miłością. Ach, Pan Bóg dobrze czyni, że osłania mnie przed moim wzrokiem, że rzadko kiedy i jakby ,poprzez kraty' (Pnp 2, 9) ukazuje mi skutki swego miłosierdzia" 21 . Któż nie wyczuje, ile miłości zdradzają takie słowa! Mówiła, że jej pragnienia miłości były dla niej „największym męczeństwem". Właśnie, aby zadowolić tę miłość, chciała zawsze wpatrywać się w Słowo Boże, swego umiłowanego Orła, i pozostawać pod wzrokiem Jego wejrzenia; prosiła Go, by ją nareszcie porwał jako swoją zdobycz i uniósł w ognisko miłości, a tam zanurzył już na wieczność 22 . 20 21 22
Rkps C 35r; D D X. NV 7 VI. L. M. S. J. 14 IX 1896.
119
Dodawała jednak, że nie wie, co więcej mieć będzie po śmierci. „Widzieć będę Boga - mówiła - to prawda: ale co do obcowania z Nim, to już teraz, na ziemi, zawsze z Nim jestem" 2 3 . Toteż przyznawała, że gdyby kiedyś nie miała dosięg> nąć tych najwyższych szczytów miłości, ku którym wyrywa się jej dusza, więcej słodyczy odczuwałaby na ziemi w swoim męczeństwie, w swym szaleństwie niż w r a d o ś ciach niebieskiej ojczyzny 24 . B. P R Z Y M I O T Y T E R E Z J A Ń S K I E J MIŁOŚCI Ta miłość Teresy do Boga i Jezusa przybiera wszystkie odcienie, jakimi może jaśnieć w duszy. Teresa miłowała miłością najbardziej wyłączną i całkowitą; najbardziej bezinteresowną, najbardziej wielkoduszną i najofiarniejszą; najczulszą i najdelikatniejszą. 1. Miłość wyłączna A najpierw, jest rzeczą pewną, że żadna inna miłość nie tknęła jej serca i że Jezus całkowicie je posiadał. Bardzo jeszcze młoda odczuwała wielkie pragnienie, by miłować Boga i w Nim tylko znajdować swoją radość 2: \ Jezus był jej pierwszym, jej jedynem przyjacielem; Tym, którego jedynie miłowała, jedynym Wszystkim jej duszy 26 . Śpiewała Mu: Nic z a c h w y t u we m n i e w z b u d z i ć tu nie z d o ł a T y l k o T y , P a n i e , dasz mi r o z k o s z m e j duszy 2 7 .
23 24 25 26 27
120
NV 15 V; D D XII. Rkps B 4r; DD XI. Rkps A 3óv; D D IV. L. Cel. 31 XII 1889; L. M. S. J. 14 IX 1896; Rkps B 4v; DD XI. Poezje: Tylko Ty, Jezu.
Ten pociąg był przede wszystkim owocem jej pierwszych Komunii św. W dalszym życiu potężniał coraz bardziej. „Kiedy Jezus doprowadzi mnie do błogosławionej przystani Karmelu - pisała na parę dni przed wstąpieniem - chcę oddać się Jemu całkowicie, chcę żyć tylko dla Nie"28 gO • Jednak, gdy przekroczyła próg klauzury, a jej serce spragnione uczucia, całkiem naturalnie zwróciło się ku matce przeoryszy (matce Marii od św. Gonzagi) narażając się na niebezpieczeństwo przywiązania, natychmiast zaczęła walczyć z tym wiedząc, że Jezus chce mieć ją wyłącznie dla Siebie. „Wiem dobrze - mówiła - że gdyby mi dał choćby tylko cień szczęścia, przywiązałabym się do niego całą energią, całą siłą mego serca". Podczas rekolekcji przed obłóczynami odnowiła swoje postanowienie: „Ponieważ nie mogę znaleźć żadnego stworzenia, które by mnie zadowoliło, chcę wszystko oddać Jezusowi; nie chcę dać stworzeniu nawet jednego atomu m o j e j miłości" 2 9 . W dzień swej profesji, pragnąc, aby ta postawa wyraziła się w jej całopaleniu, umieściła na swym sercu tę modlitwę: „O Jezu, szukam i znajduję tylko Ciebie samego! Niech stworzenia będą niczym dla mnie, a ja niczym dla nich, ale Ty, Jezu, bądź wszystkim" 3 0 . Musiała często odnawiać to postanowienie w dalszym życiu; włoży w nie nawet siłę zdradzającą gwałtowność wyłącznej miłości, skierowanej ku Chrystusowi. „Nie pozostawiajmy nic w naszym sercu prócz Jezusa" - pisała do Celiny31. A do matki Agnieszki: „Znasz Tego, którego miłuję i którego jedynie chcę zadowolić". „Jezus sam. Tylko On. Ziarnko piasku jest tak małe, że gdyby chciało kogoś inne28 29 30 31
L. Ag. III 1888. L. Ag. 7-8 I 1889. Rkps A 76 bis; D D VIII. L. Cel. 26 IV 1889.
121
SPIS TREŚCI
NA
WSTĘPIE
Św. Teresa z Lisieux Doktorem Kościoła List Apostolski Jana Pawła II Divini amoris scientia . Pojęła, przeżyła i opisała głęboką prawdę o miłości homilia Jana Pawła II wygłoszona podczas Mszy św. 19 października 1997 r Patronka Misji - rozważanie przed modlitwą Anioł Pański Światła wciąż aktualne
5 . 7
26 31 34
DOKTRYNA Skróty i bibliografia Słowo wstępne
43 47
Rozdział I Droga dziecięctwa duchowego drogą świętości . . A. Ewangeliczna doskonałość 1. Duchowość pierwotna ulega komplikacjom . 2. Orędzie terezjańskie 3. Dzieje tego posłannictwa B. Autorytet terezjańskiej nauki 1. Świadectwo Teresy 2. Świadectwo najwyższych Pasterzy . . . . 3. Sam Bóg potwierdza jej misję 4. Aktualność i znaczenie terezjańskiej nauki .
51 51 53 54 55 58 58 62 64 65
C. Droga dziecięctwa duchowego 1. Istota drogi dziecięctwa duchowego . . . 2. Źródła „Małej drogi" 3. Jak Teresa odkryła swoją „Małą drogę" . . 4. Droga dziecięctwa a Ojcowstwo Boże . . .
66 67 69 71 74
361
Rozdział II Pokora i maleńkość a) Co to znaczy być pokornym i małym . . . . b) Zgadzać się na swoją niedoskonałość i pokochać ją c) Zapomnieć o sobie d) Nie niepokoić się swoją niedoskonałością . . e) Nasza słabość jest naszą siłą f) Praktyka czynnej pokory Rozdział III > Duchowe ubóstwo a) Co to jest duchowe ubóstwo b) Duchowe ubóstwo i „bogactwo" pragnień . . c) Umiłowanie swojej maleńkości d) Nie opierać się na swoich uczynkach . . . . e) Nie pomijać żadnej dobrej okazji f) Jak wielcy Święci g) Opierać się na łasce a nie na swoich zasługach . h) Nie troszczyć się o nagrodę Rozdział IV Ufność a) Pobudki naszej ufności b) Ojcowskie zalety Boga c) Miłość miłosierna d) Ufność bez granic e) Nie zniechęcać się słabością ani upadkami f) Jak łatwo ująć Boga za serce g) Terezjańskie apostolstwo ufności
.
75 75 76 77 78 85 87
90 90 90 92 92 94 95 95 97
99 99 99 100 102 . 103 107 109
Rozdział V Miłość Boga 114 A. Miłość źródłem i motorem życia duchowego . 114 1. Prymat miłości 116 2. Miłość pobudką i celem wszystkich czynów . 116 3. Wzrastanie w miłości 118 B. Przymioty terezjańskiej miłości 120 1. Miłość wyłączna 120 2. Miłość bezinteresowna 122 3. Miłość wielkoduszna i ofiarna 124 4. Miłość tkliwa i delikatna 130
362
Rozdział VI Miłość bliźniego 133 A. Pobudki miłości bliźniego 133 1. Godna podziwu praktyka tej cnoty u Teresy . 133 2. Doskonale miłować znaczy miłować Jezusa w bliźnim 141 B. Gorliwość o zbawienie dusz 143 1. Teresa łowcą dusz 144 2. Zbiera Krew Zbawiciela, by wylewać ją na dusze 144 3. Wstąpiła do Karmelu zwłaszcza dla kapłanów 145 4. Wszystko dla dusz 146 5. Karmelitanka apostołką 147 6. Apostolstwo aż do skończenia czasów . . . 148 7. „Apostołka apostołów" 149 Rozdział VII Duch wyrzeczenia się i ofiary 152 1. Co to jest wyrzeczenie 153 2. Wyrzeczenie Teresy w okresie jej dzieciństwa . 154 3. Jej wyrzeczenie w Karmelu 155 4. Pokój za cenę walki 164 5. Uśmiech Teresy 166 6. Miłość źródłem jej ofiarności i pogody ducha . 167 Rozdział VIII Zdanie się na Boga 1. Zdanie się na Boga najwyższym dowodem miłości ku Niemu 2. Najpewniejszy środek dojścia do celu 3. Terezjańska droga zdania się na Boga 4. Żyć chwilą obecną
168
. .
. .
168 . 170 . 171 174
Rozdział IX Prostota A. Prostota znamienną cechą dziecięctwa duchowego 1. Prostota dzieci Bożych 2. Prostota Teresy 3. Prostota w modlitwie 4. Prostota wobec śmierci
176 176 176 177 177 180
363
5. Prostota wiary 6. Prostota w działaniu i praktyce pokuty . . B. Stopniowy postęp Teresy w prostocie . . . 1. Prostota w chorobie 2. Prostota w przyjmowaniu radości . . . . 3. Prostota wobec darów Boga 4. Prostota w sposobie poprawiania się z wad . 5. Prostota w czynach i okolicznościach niezwykłych Rozdział X
180 182 184 188 188 190 191 192
\
Ofiarowanie się Miłości miłosiernej a) Geneza i istota Aktu ofiarowania b) Treść Aktu c) Skutki Aktu ofiarowania d) Jest odpowiedni dla wszystkich, nawet dla dusz niedoskonałych e) Akt ofiarowania się Miłości miłosiernej a cierpienie f) Akt ofiarowania uwieńczeniem drogi dziecięctwa Dodatek: Akt ofiarowania się Miłości miłosiernej
194 194 194 198 199 201 203 205
Rozdział XI Powołanie w Mistycznym Ciele Chrystusa . . . 207 a) Poszukiwanie miejsca w Kościele 207 b) „W sercu Kościoła, mojej Matki, będę miłością" . 208 c) Miłość starczy za wszystko 210 Rozdział XII Cierpienia Teresy A. Cierpienie w planach Bożych B. Ciepienia Teresy przed wstąpieniem do Karmelu 1. Śmierć matki 2. Odejście Paulinki 3. Tajemnicza choroba 4. Pragnienie cierpień 5. Skrupuły 6. Wstąpienie Maryni do Karmelu 7. Jej wielka wrażliwość
364
212 212 218 218 219 219 221 222 223 224
8. „Łaska Bożego Narodzenia" 9. Walka o wstąpienie do Karmelu . . . . C. Cierpienia w Karmelu 1. Męczeństwo ciała 2. Męczeństwo serca a) Cierpienia z powodu przeoryszy . . . . b) Teresa a mistrzyni nowicjatu c) Otoczenie ćwiczy cnotę Teresy . . . . d) Kontakty z rodzonymi siostrami . . . . e) Choroba ojca 3. Męczeństwo duszy 4. Śmierć z miłości D. Terezjański problem cierpienia 1. Odkrycie w cierpieniu źródła szczęścia . . 2. Pochodzenie pragnienia cierpienia u Teresy . 3. Jak cierpieć
224 228 230 231 243 244 246 246 249 252 253 255 260 261 262 264
Rozdział XIII Życie kontemplacyjne Teresy A. Życie kontemplacyjne Teresy w świecie . . 1. Początki i rozwój jej kontemplacyjnego życia 2. Pierwsza Komunia święta 3. Sakrament bierzmowania 4. Lektura duchowna 5. Jej modlitwa B. Życie kontemplacyjne Teresy w Karmelu . . 1. Oczyszczenie bierne a) Oczyszczenie miłości b) Próba wiary 2. Mistyczny i apostolski charakter biernych oczyszczeń Teresy 3. Modlitwa Teresy wśród doświadczeń . . . a) Łaski modlitwy b) Kierownictwo duchowne 4. Czy Teresa dostąpiła zjednoczenia przekształcającego? C. Charakter mistycznej drogi terezjańskiej . . 1. Prostota i rzadkość łask nadzwyczajnych . .
270 270 271 272 274 275 275 279 279 282 283 285 289 290 296 297 303 303
365
2. Modlitwa czystej wiary i ufnej miłości . . . 3. „Małe dusze" a droga mistyczna . . . . D. Praktyka modlitwy według św. Teresy od Dzieciątka Jezus 1. Jak Teresa odprawiała modlitwę . . . . 2. Praktyka Teresy a metody modlitwy . . .
304 305 306 307 308
Rozdział XIV Miejsce Jezusa w życiu duchowym św. Teresy od Dzieciątka Jezus 1. Życie duchowe Teresy „ześrodkowane" na Jezusie 2. Tajemnice Jezusa szczególniej umiłowane przez Teresę a) Dziecięctwo Jezusa b) Najświętsze Oblicze c) Eucharystia 3. Teresa i Mistyczne Ciało Chrystusa . . . . Dodatek: Cześć Najświętszego Oblicza Jezusa .
310 310 314 314 315 318 319 322
Rozdział XV Najświętsza Dziewica w życiu i duchowości św. Teresy od Dzieciątka Jezus 1. Tajemnica Maryi szczególnie czczona przez Teresę 2. Nabożeństwo do Maryi przed wstąpieniem do Karmelu 3. Maryjne życie Teresy w Karmelu a) Patrzenie na Maryję okiem wiary . . . . b) Życie Maryi a „Mała droga" dziecięctwa duchowego c) Ufność w Maryi d) Zjednoczenie z Maryją 4. Odtworzenie na nowo autentycznego życia Maryi
326 327 327 329 329 331 332 335 337
Rozdział XVI Niektóre rysy dopełniające fizjonomię Teresy . 1. Dojrzałość jej sądu 366
.
. 339 339
2. Doświadczenie i stanowczość 3. Odwaga 4. Równowaga wszystkich uczuć i cnót
. . . .
340 343 343
Czym jest w istocie doktryna terezjańska i „Mała droga dziecięctwa duchowego" . . . .
348
Streszczenie